Οι συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου δημιούργησαν στην Κύπρο έναν τύπο "εξαρτημένου - ανεξάρτητου" κράτους υπό την κηδεμονία της Μ. Βρετανίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας, που όμοιό του, έστω και ως δείγμα, δεν υπήρχε στον κόσμο. Σήμερα, βέβαια, κανένας δεν υπερασπίζεται αυτές τις συμφωνίες ως καλές. Τότε, όμως, όταν δηλαδή υπογράφηκαν, δεν έλειπαν οι θριαμβολογίες. Στις 11/2/1959, την ημέρα της υπογραφής τη συμφωνίας της Ζυρίχης, ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κ. Καραμανλής, δήλωνε με έκδηλη υπερηφάνεια: "Η ημέρα αυτή ανήκει εις τας ευτυχεστέρας ημέρας της ζωής μου και θα αποτελέση σταθμόν εις την ιστορίαν της Κύπρου. Εις την Ζυρίχην εθέσαμεν με τον πρωθυπουργό της Τουρκίας κ. Μεντερές τας βάσεις διά την επίλυσιν ενός εκ των δυσκολοτέρων διεθνών ζητημάτων. Εσχεδιάσαμεν λύσιν διά της οποίας αποδίδεται μετά μακραίωνα δουλείαν εις τον Κυπριακόν Λαόν η ελευθερία του. Εξ άλλου διά της ευτυχούς επιλύσεως του Κυπριακού προβλήματος αποκαθίσταται η φιλία και η συνεργασία μεταξύ Ελλάδος, Τουρκίας και Αγγλίας" (Εφημερίδες 12/2/1958). Η τελευταία αυτή φράση του Κ. Καραμανλή είναι και όλη η πολιτική ουσία των συμφωνιών δεδομένου ότι παραπέμπει στη σταθερότητα της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ και στο διακαή πόθο των Αμερικανών να την επιτύχουν, κλείνοντας προς όφελός τους την πληγή του κυπριακού.

"Οι Συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου, υπογραμμίζει ο στενός συνεργάτης του Μακάριου Ν. Κρανιδιώτης, υπήρξαν το αποτέλεσμα σκληρής ανάγκης και η κατάληξη ενός διλήμματος, μπροστά στο οποίο η Βρετανική Κυβέρνηση έθεσε τον Κυπριακό λαό και την ηγεσία του: H τις Συμφωνίες ή τη Διχοτόμηση. Ο Μακάριος προτίμησε το "μη χείρον". Στην εκβιαστική αυτή λύση συνέβαλε ιδιαίτερα η κομμουνιστική φοβία της Αμερικής και η συνεχής εκ μέρους της προσπάθεια ΝΑΤΟικής ρύθμισης του θέματος. Ετσι στραγγαλίστηκε το δικαίωμα αυτοδιάθεσης του κυπριακού λαού, και, με την ενθάρρυνση των παράλογων τουρκικών αξιώσεων, διαμορφώθηκαν στο νησί δύσκολες και επικίνδυνες συνθήκες" (Ν. Κρανιδιώτη: "Δύσκολα χρόνια - Κύπρος 1950 - 1960", εκδόσεις ΕΣΤΙΑ, σελ. 395).

Στην πραγματικότητα, βεβαίως, η διχοτόμηση ενυπάρχει στις συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου, αφού είναι η βάση πάνω στην οποία στηρίχτηκαν. Πριν, όμως, αναφερθούμε στο περιεχόμενο των συμφωνιών, ας δούμε πώς φτάσαμε ως τα εκεί.

Βάζοντας στο παιχνίδι την Τουρκία, η Μ. Βρετανία ήθελε ανοιχτά να χρησιμοποιεί την απειλή της διχοτόμησης, για να προωθεί κάθε φορά τα σχέδιά της στην Κύπρο. Η στάση της σ' αυτό το θέμα είναι ιστορικά σαφής και καθαρή. Αλλωστε, πλήθος είναι τα σχέδια επίλυσης του Κυπριακού, που παρουσίασε κατά καιρούς, βάση των οποίων αποτελούσε πάντοτε η αρχή της διχοτόμησης. Το τελευταίο - και κατά πολλούς το χειρότερο απ' όλα - βρετανικό σχέδιο διχοτόμησης που προτάθηκε και επιχειρήθηκε να εφαρμοστεί ήταν το σχέδιο Μακ Μίλαν. Αναλυτικότερα:

Στις 19 Ιούνη του 1958 ο πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας Μακ Μίλαν ανακοίνωσε στη Βουλή των Κοινοτήτων ένα νέο σχέδιο για την επίλυση του Κυπριακού, το οποίο έφερε τον τίτλο "Σχέδιο για Συνεταιρισμό στην Κύπρο" και, στα βασικότερα σημεία του, προέβλεπε:

- Τη σύνδεση της Κύπρου με τη Μεγάλη Βρετανία, την Ελλάδα και την Τουρκία και τη συνεργασία των κυβερνήσεων των τριών κρατών για τη διοίκηση του νησιού.

- Το διορισμό ενός αντιπροσώπου της ελληνικής κυβέρνησης κι ενός αντιπροσώπου της τουρκικής, οι οποίοι, μαζί με τον Αγγλο κυβερνήτη του νησιού θα είχαν την ευθύνη της διακυβέρνησης της Κύπρου.

- Το Υπουργικό Συμβούλιο θα αποτελούσαν ο Αγγλος κυβερνήτης, ο Ελληνας και ο Τούρκος αντιπρόσωπος, καθώς και έξι υπουργοί εκ των οποίων οι τέσσερις θα ήταν Ελληνοκύπριοι και οι δύο Τουρκοκύπριοι.

- Τη συγκρότηση δύο κοινοβουλίων, ενός ελληνοκυπριακού κι ενός τουρκοκυπριακού.

- Οι κάτοικοι του νησιού θα είχαν δύο ιθαγένειες. Ολοι ανεξαιρέτως τη βρετανική και οι μεν Ελληνοκύπριοι επιπλέον την ελληνική, οι δε Τουρκοκύπριοι επιπλέον την τουρκική.

- Οι εξωτερικές υποθέσεις, η άμυνα και η εσωτερική ασφάλεια θα ήταν θέματα της αρμοδιότητας του Αγγλου κυβερνήτη και ο ρόλος των αντιπροσώπων Ελλάδας και Τουρκίας θα ήταν συμβουλευτικός.

- Το καθεστώς αυτό του "Συνεταιρισμού" θα διαρκούσε εφτά χρόνια και στο διάστημα αυτό θα απαγορευόταν οποιαδήποτε συζήτηση για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα ή οποιαδήποτε άλλη αλλαγή κυριαρχίας (Α. Γ. Ξύδη, Σ. Λιναρδάτου, Κ. Χατζηαργύρη: "Ο Μακάριος και οι σύμμαχοί του", εκδόσεις Γκούτεμπεργκ, σελ. 314 - 315, Ν. Κρανιδιώτη, στο ίδιο σελ. 320 - 321, Πλ. Σέρβα: "Κυπριακό - Ευθύνες", εκδόσεις Γραμμή, τόμος Α', σελ. 355 - 356 κ. ά.).

Η ανακοίνωση του σχεδίου Μακ Μίλαν και η έναρξη της εφαρμογής του την 1η Οκτωβρίου 1958 - μια έναρξη που ουσιαστικά στόχευε να εκβιάσει τις εξελίξεις προς τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου - έφεραν αποτέλεσμα. Ο Μακάριος, εγκαταλείποντας τη θέση για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και σε απάντηση στην προοπτική της διχοτόμησης πρότεινε, το Σεπτέμβρη του 1958, τη συγκρότηση ανεξάρτητου κυπριακού κράτους στα πλαίσια της βρετανικής κοινοπολιτείας. Τη νέα αυτή θέση έσπευσε να υιοθετήσει αμέσως η κυβέρνηση Καραμανλή, η οποία, βεβαίως, γνώριζε τη σχετική κίνηση του αρχιεπισκόπου πριν αυτή δημοσιοποιηθεί και τα είχε συμφωνήσει μαζί του (Σπ. Λιναρδάτου: "Από τον εμφύλιο στη Χούντα", εκδόσεις Παπαζήση, τόμος Γ, σε. 355 - 361).

Από κει και ύστερα οι εξελίξεις που ακολούθησαν στη Ζυρίχη και στο Λονδίνο ήταν θέμα χρόνου.

Στις 5 Φεβρουαρίου 1959, με θέμα το Κυπριακό, άρχισαν στη Ζυρίχη υψηλού επιπέδου συνομιλίες ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία με τη συμμετοχή των πρωθυπουργών των δύο χωρών Καραμανλή και Μεντερές, καθώς και των υπουργών Εξωτερικών Αβέρωφ και Ζορλού, πλαισιωμένων από διπλωματικούς υπαλλήλους και στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες. Η διάσκεψη που κράτησε έξι μέρες στάθηκε στις λεπτομέρειες του θέματος και στις τελευταίες διευθετήσεις. Το βασικό πλαίσιο των συμφωνιών είχε ήδη καταληχθεί μέσω των διαπραγματεύσεων που είχαν διεξαγάγει μυστικά - αλλά πάντα εν γνώσει των Αμερικανών και των Βρετανών - ο Αβέρωφ και ο Ζορλού ολόκληρο το Δεκέμβρη του 1958 και το Γενάρη του 1959 στη Νέα Υόρκη και στο Παρίσι. Ετσι, μέχρι τα μέσα Γενάρη 1959 είχε επέλθει συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών στα βασικά ζητήματα και λίγες μέρες αργότερα, στις 29/1, σε σύσκεψη που έγινε στο σπίτι του Ελληνα πρωθυπουργού έλαβε γνώση των εξελίξεων και ο Μακάριος ο οποίος - όπως φανερώνουν τα δημοσιευμένα πρακτικά της σύσκεψης - έδειξε μάλλον ικανοποιημένος από το αποτέλεσμα (Ευάγγ. Αβέρωφ: "Ιστορία χαμένων ευκαιριών, Κυπριακό 1950 - 1963", εκδόσεις ΕΣΤΙΑ, τόμος β, σελ. 168 - 175). Η δουλιά επομένως τουΚαραμανλή και τουΜεντερές στη Ζυρίχη δεν ήταν ιδιαίτερα δύσκολη και στις 11 Φεβρουαρίου ανακοινώθηκε η υπογραφή συμφωνίας. Εμενε, πλέον, το τελικό στάδιο της υπόθεσης, η υπογραφή δηλαδή των συμφωνηθέντων από τη Μ. Βρετανία, τους Ελληνοκυπρίους και τους Τουρκοκυπρίους.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 17 Φεβρουαρίου, ύστερα από πρόσκληση του Βρετανού πρωθυπουργού Μακ Μίλαν άρχισε η διάσκεψη του Λονδίνου με τη συμμετοχή των πρωθυπουργών και υπουργών Εξωτερικών της Μ. Βρετανίας, της Ελλάδας καιτης Τουρκίας καθώς και εκπροσώπων των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων. Η διάσκεψη κράτησε τρεις μέρες και κατέληξε στην υπογραφή των συμφωνιών απ' όλους τους ενδιαφερόμενους. Ορισμένες αντιρρήσεις εκ μέρους του Μακαρίου και των Ελλήνων της Κύπρου κάμφθηκαν γρήγορα και δεν επηρέασαν καθόλου το περιεχόμενο όσων είχαν καθοριστεί με τη συμφωνία της Ζυρίχης. Για την Κύπρο άνοιγε, πια, μια νέα σελίδα της ιστορίας της, όπου η τραγωδία ήταν - και παραμένει - κυρίαρχο χαρακτηριστικό. Ας δούμε, όμως, τι προέβλεπαν οι συμφωνίες στα κύρια σημεία τους.

Στα βασικότερα σημεία τους οι συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου προέβλεπαν:

- Τη δημιουργία ανεξάρτητου κυπριακού κράτους με επίσημες γλώσσες την ελληνική και την τουρκική, υπό την κηδεμονία της Μ. Βρετανίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας. Τα τρία κράτη - κηδεμόνεςεγγυώνται την ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας, με το δικαίωμα να επεμβαίνουν από κοινού ή το καθένα χωριστά όταν αυτή απειλείται.

- Αποκλείεται οποιαδήποτε μερική ή ολική ένωση του κυπριακού κράτους με κάποιο άλλο και τα βασικά σημεία του κυπριακού συντάγματος, διατυπωμένα με βάση τις αρχές των συμφωνιών, δε θα ήταν δυνατό να τροποποιηθούν.

- Ως σύστημα διακυβέρνησης της Κύπρου ορίστηκε η Προεδρική Δημοκρατία με πρόεδρο Ελληνοκύπριο και αντιπρόεδρο Τουρκοκύπριο εκλεγμένους, τον πρώτο από τους ελληνικής και τον δεύτερο από τους τουρκικής καταγωγής κατοίκους του νησιού. Και ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος οπλίζονταν με το δικαίωμα του βέτο για θέματα της εξωτερικής πολιτικής, των Ενόπλων Δυνάμεων, της ασφάλειας κλπ.

- Το Υπουργικό Συμβούλιο θα αποτελούνταν από εφτά Ελληνοκύπριους και τρεις Τουρκοκύπριους.

- Θα υπήρχε μια ενιαία Βουλή, όπου το 70% των εδρών θα το είχαν οι Ελληνοκύπριοι και το 30% οι Τουρκοκύπριοι (οι δύο κοινότητες θα ψήφιζαν ξεχωριστά η καθεμία). Επίσης, θα υπήρχαν δύο ακόμη βουλές, μία ελληνοκυπριακή και μία τουρκοκυπριακή που θα αποφάσιζαν για τα θρησκευτικά, εκπαιδευτικά και πνευματικά ζητήματα των δύο κοινοτήτων.

- Οι μεγαλύτεροι δήμοι της Κύπρου θα διχοτομούνταν.

- Η Κυπριακή Δημοκρατία θα είχε στρατό δύο χιλιάδων ανδρών από τους οποίους το 60% θα ήταν Ελληνοκύπριοι και το 40% Τουρκοκύπριοι. Ισος αριθμός ανδρών θα αποτελούσε και τα Σώματα Ασφαλείας, αλλά εδώ ο συσχετισμός θα ήταν 70% προς 30% αντίστοιχα με δύο αρχηγούς, έναν από κάθε κοινότητα.

- Η Μ. Βρετανία θα διατηρούσε τις βάσεις της στις περιοχές Ακρωτήρι, Επισκοπή, Παραμάλι, Δεκέλεια, Πέργαμος, Αγιος Νικόλαος και Ξυλοφάγου καθώς και το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το λιμάνι της Αμμοχώστου και το αεροδρόμιο της Λευκωσίας. Επίσης, στο νησί θα στάθμευε τριμερές στρατηγείο Ελλάδας, Τουρκίας και Κύπρου, καθώς και ελληνική στρατιωτική δύναμη 950 ανδρών και τουρκική 650 για την εγγύηση τήρησης των συμφωνιών (τα κείμενα των συμφωνιών: Ν. Κρανιδιώτη, στο ίδιο, σελ. 534 - 556 και Γ. Ζωιδη - Τ. Αδάμου: "Η πάλη της Κύπρου για τη Λευτεριά", ΠΛΕ - 1960, σελ. 193 - 212).

Δε χρειάζεται και πολύς κόπος, για να καταλάβει κανείς ότι το κυπριακό κράτος της "εξαρτημένης ανεξαρτησίας" που δημιουργήθηκε ήταν στηριγμένο πάνω στην αρχή της διχοτόμησης. Μια σύγκριση των συμφωνιών της Ζυρίχης - Λονδίνου με το σχέδιο Μακ Μίλαν δεν αφήνει περιθώρια για διαφορετικές εκτιμήσεις. Επιπλέον, υπήρχε και κάτι ακόμη που ολοκλήρωνε το ξεπούλημα του κυπριακού λαού είτε επρόκειτο για Ελληνοκυπρίους είτε για Τουρκοκυπρίους. Στη Ζυρίχη ο Καραμανλής και ο Μεντερές υπέγραψαν μια "συμφωνία κυρίων" που μεταξύ άλλων προέβλεπε:

"Η Ελλάς και η Τουρκία θα υποστηρίξουν την είσοδοτης Δημοκρατίας της Κύπρου εις το ΝΑΤΟ. Η εγκατάστασις βάσεων του ΝΑΤΟ εις την Νήσον, ως και η σύνθεσις αυτών, εξαρτάται εκ συμφωνίας των δύο κυβερνήσεων.

Συνεφωνήθη μεταξύ των δύο Πρωθυπουργών ότι θα παρέμβουν παρά τω Προέδρω και Αντιπροέδρω της Δημοκρατίας της Κύπρου, αντιστοίχως επί τω σκοπώ όπως τεθούν εκτός νόμου το Κομμουνιστικόν Κόμμα και η κομμουνιστική δράσις... " (Ν. Κρανιδιώτη, στο ίδιο, σελ. 546).

Τα σχόλια περιττεύουν!!!. -

Γ. Π.

Στο επόμενο: Το οικοδόμημα των συμφωνιών Ζυρίχης - Λονδίνου καταρρέει. Νέα δεινά για τον κυπριακό λαό.

Εκαναν την παιδεία "πρώτο θέμα", ξεμπρόστιασαν την κυβέρνηση στα μάτια της ελληνικής κοινωνίας, αποκαλύπτοντας τα αντιλαϊκά σχέδια που υπηρετεί η εκπαιδευτική "μεταρρύθμιση". Τους κατηγόρησαν ως υποκινούμενους. Οτι δεν μπορούν 16χρονοι να κρίνουν το περιεχόμενο της "μεταρρύθμισης". Τους είπαν "χαβαλετζήδες", "κοπανατζήδες", "ταραχοποιούς". Ομως κατάφεραν με το μεγαλειώδη αγώνα τους να συγκλονίσουν συνειδήσεις σε όλη την Ελλάδα. Εφόρμησαν στη μίζερη και σάπια ελληνική κοινωνία, βάζοντας "φουρνέλο" για να την αλλάξουν. Πέτυχαν ζηλευτή ενότητα δράσης και μαζικότητα στις κινητοποιήσεις τους και κατέκτησαν διαδικασίες συλλογικών αποφάσεων, που αποτελούν ισχυρές παρακαταθήκες για το μέλλον. Αντιμετώπισαν μια τεράστια επιχείρηση τρομοκρατίας και ποινικοποίησης των αγώνων από την κυβέρνηση και τους μηχανισμούς της, ενώ είχαν να αντιμετωπίσουν και τις συκοφαντίες για τις μορφές πάλης, αλλά βγήκαν με το κεφάλι ψηλά. Απέδειξαν με τα αιτήματά τους ότι η κοινωνία που οραματίζονται να φτιάξουν θέλει μορφωμένους ανθρώπους. Γι' αυτό αγωνίζονται και απαιτούν ουσιαστική μόρφωση στα σχολεία τους.

Τώρα για τους μαθητές είναι ο καιρός των συμπερασμάτων και της ανασυγκρότησης των δυνάμεων, καθώς, με όλους τους τρόπους, έχουν δηλώσει ότι ο αγώνας συνεχίζεται μέχρι να καταργηθεί η αντιεκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Για όλα τα παραπάνω, μιλούν σήμερα στο "Ρ" τέσσερις μαθητές, από τους πολλούς που αναδείχτηκαν μέσα από τις συλλογικές διαδικασίες του μαθητικού κινήματος. Καταθέτουν την εμπειρία που αποκόμισε από τον αγώνα αυτό το μαθητικό κίνημα, αλλά και οι ίδιοι προσωπικά και δηλώνουν ότι στο εξής σε "ό,τι επιχειρήσει η κυβέρνηση, θα τους βρει μπροστά της", μαζί με όλο το λαό. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η Κλεοπάτρα Δελλή,η Δώρα Μοντσενίγου,ο Λεωνίδας Σακκάς και ο Γαβρίλος Τσαρκαντόγλου,μέλη του Συντονιστικού Αγώνα Σχολείων Αθήνας, μιλούν για τον αγώνα τους, το τι πέτυχαν, τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν και τα επόμενα βήματα του μαθητικού κινήματος.

- Το Συντονιστικό Αγώνα Σχολείων Αθήνας έχει κάνει τη διαπίστωση ότι μετά τιςμεγάλες κινητοποιήσεις, τίποτα πια δεν είναι το ίδιο στα σχολεία. Τι άλλαξε;

Γαβρίλος: Το ότι τίποτα δεν είναι το ίδιο, δεν είναι μόνο δική μας διαπίστωση, αλλά όλης της κοινωνίας. Σίγουρα όταν βγαίνεις από μια φάση ενός πολύ μεγάλου αγώνα, όταν έχεις πετύχει τη μαζικότητα, την ενότητα και το συντονισμό μεταξύ όχι απλά των συμμαθητών σε ένα σχολείο αλλά των μαθητών σε όλη την Ελλάδα, όταν έχεις δει ότι παλεύεις ενάντια στον ίδιο εχθρό, έχοντας τον ίδιο στόχο, τότε συνειδητοποιείς τη δύναμη που έχεις στα χέρια σου. Τη δύναμη του ενωμένου αγώνα.

Λεωνίδας: Και αποδείξανε οι μαθητές ότι, σε περίπτωση που η κυβέρνηση αποφασίσει να κάνει κάτι αντίστοιχο, αυτοί είναι εδώ και δεν είναι "απολίτικοι" και αδιάφοροι για τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις και ότι ένα τέτοιο μαθητικό κίνημα δεν μπορεί να περάσει αδιάφορο. Και θα μας θυμούνται πάντα. Είτε προσπαθήσουν να αφήσουν μετεξεταστέους μαθητές, είτε να επιχειρήσουν, οτιδήποτε άλλο στην παιδεία και στην κοινωνία αργότερα, θα μας βρουν μπροστά τους.

Δώρα: Οι μαθητές, μέσα από αυτό τον τρίμηνο αγώνα, έχουν ωριμάσει και όπως προαναφέρθηκε δεν είναι εκτός της πολιτικής σκηνής.

- Επισημαίνετε τα στοιχεία του συντονισμού και της ενότητας. Πώς τα πετύχατε; Συναντήσατε εμπόδια και δυσκολίες;

Γαβρίλος: Ο συντονισμός και η ενότητα στο κίνημα ήταν ανάγκη. Οταν κάνεις έναν αγώνα τόσο μαζικό σε κάθε περιοχή, τόσο σοβαρό, με κοινά αιτήματα παντού, δεν έχεις άλλη επιλογή από το να είναι και συντονισμένος. Με πρωτοβουλία του Συντονιστικού Αθήνας έγιναν πανελλαδικές συναντήσεις, εκφράστηκαν εκεί ανησυχίες όλων των συμμαθητών μας και έτσι είδαμε το ποτάμι χιλιάδων μαθητών να παλεύει ενωμένα για κοινά αιτήματα.

Κλεοπάτρα: Είχαμε πολλά εμπόδια, πολλές παρατάξεις που προσπάθησαν να διασπάσουν αυτό τον αγώνα και είχαμε και κάποια επεισόδια, όταν συνεδρίαζαν τα Συντονιστικά, αλλά και στις πορείες με τους κουκουλοφόρους που έκαναν τα επεισόδια.

Δώρα: Το μεγαλύτερο, όμως, εμπόδιο ήταν η κυβέρνηση. Η οποία με τους διάφορους μηχανισμούς της και μέσα στα σχολεία μας προσπάθησε να διαλύσει γενικότερα τους αγώνες μας, ειδικότερα τις καταλήψεις μας.

Λεωνίδας: Αντιμετωπίσαμε αγανακτισμένους γονείς, τρομοκρατία, τα ΜΑΤ, τους εισαγγελείς, την απαγόρευση των γενικών μας συνελεύσεων, ήταν οι συλλήψεις, ήταν οι δήθεν κατηγορίες για υποκίνηση. Η διαφήμιση και η προσπάθεια να μην ακουστεί καθόλου ο νόμος - να περάσει έτσι. Ομως καταφέραμε και τα ξεπεράσαμε. Και νομίζω ότι παραδειγμάτισε και άλλες κινητοποιήσεις και φορείς, που αγωνιζόντουσαν, ο περιφρουρημένος αγώνας των μαθητών.

- Το Συντονιστικό Αγώνα Σχολείων Αθήνας αμφισβητήθηκε από διάφορες πλευρές, αλλά συσπείρωσε τους μαθητές. Πώς δημιουργήθηκε και πώς εξηγείτε τη συσπείρωση που πέτυχε;

Γαβρίλος: Ηταν ανάγκη να υπάρξει. Εξέφρασε και εκφράζει τις ανάγκες των μαθητών, στηρίζεται στο κάθε σχολείο, κάθε όργανο, κάθε 15μελές ξεχωριστά κάθε σχολείου. Το Συντονιστικό Αγώνα Σχολείων Αθήνας υπάρχει από το 1997 μετά από μια μεγάλη κινητοποίηση που είχε γίνει στην Αθήνα με 5.000 κόσμο. Τότε μαζεύτηκαν εκπρόσωποι από τα σχολεία που συμμετείχαν - μέλη 5μελών και 15μελών - στην αίθουσα Εμποροϋπαλλήλων και φτιάξαμε το Συντονιστικό. Κάπως έτσι έγινε και στις άλλες πόλεις.

Στη συνέχεια μαζικοποιήθηκε πολύ και τα Συντονιστικά έφτασαν να εκπροσωπούν τη συντριπτική πλειοψηφία των σχολείων όλης της Ελλάδας. Οσο για την "αμφισβήτησή" του, είναι πάγια πολιτική της κυβέρνησης να προσπαθεί να δυσφημίσει κάθε κίνημα με κάθε τρόπο. Ενας από αυτούς τους τρόπους είναι να μιλήσει για υποκινούμενους μαθητές - υποκινούμενα συντονιστικά. Βέβαια, αυτό είδαμε στην πράξη ότι δεν ισχύει. Το Συντονιστικό είναι αναγνωρισμένο στη συνείδηση των χιλιάδων συμμαθητών μας, στη συνείδηση των χιλιάδων γονιών και καθηγητών μας και φυσικά αυτό μας φτάνει. Τώρα, αν αμφισβητήθηκε από την πλευρά του υπουργείου ή από μερικές εφημερίδες, δε μας ενοχλεί καθόλου. Εμείς δεν περιμέναμε να ανοίξει τις πόρτες ο κ. Αρσένης και να πει "καλώς ήρθε το Συντονιστικό". Ετσι κι αλλιώς τους δικούς του κάλεσε για διάλογο.

- Ιδιαίτερα έντονη ήταν η επιχείρηση τρομοκράτησης των μαθητών και ποινικοποίησης των αγώνων τους. Πώς τα αντιμετωπίσατε;

Λεωνίδας: Είδαν ότι δεν μπορούν να μας χτυπήσουν αλλιώς και ήταν αναμενόμενο ότι θα προσπαθούσαν να μας τρομοκρατήσουν. Νόμιζαν ότι είχαν να κάνουν με παιδάκια. Ομως και συλλήψεις είχαμε και τρομοκρατίες είχαμε και με μηνύσεις μας απειλήσανε αλλά δε σταματήσαμε ποτέ να είμαστε μπροστά τους δε σταματήσαμε να είμαστε στο δρόμο.

Γαβρίλος: Τρομοκρατία δεν ήταν μόνο τα ΜΑΤ στις πορείες, δεν ήταν μόνο οι συλλήψεις στο δρόμο, αλλά και οι αγανακτισμένοι δήθεν γονείς, κινητοποιημένοι από κομματικούς μηχανισμούς, ήταν και οι προβοκάτορες που έρχονταν στις πορείες μας με σκοπό να δώσουνε στην κυβέρνηση πάτημα, για να μιλήσει στη συνέχεια για τρομοκράτες μαθητές, ήταν και οι εμπρηστικές δηλώσεις υπουργών και βουλευτών της κυβέρνησης, ήταν και η όλη δυσφήμιση του αγώνα μας, η λάσπη που πέταγαν πάνω στα αιτήματά μας, σε πάρα πολλά. Σε όλα αυτά μπήκε φραγμός η μαζικότητα των αγώνων μας, η συνέχεια που είχαν οι αγώνες μας και ένα ένα κάηκαν τα χαρτιά της κυβέρνησης - μαζί και αυτό της τρομοκρατίας. Τους δώσαμε να καταλάβουνένα σύνθημα που λέμε και μεις πως "με ΜΑΤ και βία δε γίνεται παιδεία", όπως δε γίνεται παιδεία και με ασφαλίτες μέσα στα σχολεία.

Κλεοπάτρα: Είχαμε και συλλήψεις ακόμα κι αφού είχαν τελειώσει οι καταλήψεις, συνέλαβαν παιδιά. Είχαμε πολλούς δήθεν αγανακτισμένους γονείς έξω από τα σχολεία που προσπάθησαν να σπάσουν τις καταλήψεις αλλά δεν τα κατάφεραν, προσπάθησαν να μας τρομοκρατήσουν με μηνύσεις, ότι θα φέρουν εισαγγελείς, αλλά δεν κατάλαβαν ότι μ' αυτό τον τρόπο τους μαθητές δεν τους τρομοκρατούσαν, αλλά τους ενθάρρυναν περισσότερο και τους έκαναν να αγωνίζονται περισσότερο και πιο αποφασισμένοι.

- Τι ήταν αυτό που οδήγησε στο ξέσπασμα των μαθητών, που είδαμε τους προηγούμενους μήνες;

Λεωνίδας: Με τη διαφήμιση που είχε κάνει το υπουργείο Παιδείας, με τη δαπάνη εκατομμυρίων για να προπαγανδίσει το νόμο, οι μαθητές είχαν σχηματίσει στο μυαλό τους την εντύπωση ότι έρχεται η μεταρρύθμιση που θα μας σώσει. Ομως το Σεπτέμβρη, που πήγαν στα σχολεία, είδαν την πραγματικότητα. Πέσανε απ' τα σύννεφα. Μπορεί να μη γνώριζαν και να μη γνωρίζουν αναλυτικά κάθε άρθρο του νόμου, ή όλες τις υπουργικές αποφάσεις και τα Προεδρικά Διατάγματα, αλλά οι μαθητές βρεθήκαμε μπροστά στην ωμή πραγματικότητα και γι' αυτό βγήκαμε στο δρόμο.

Γαβρίλος: Από το Σεπτέμβρη, μετά τις εξαγγελίες του κ. Αρσένη, οι μαθητές πήγαν σε ένα σχολείο που δεν είχε βιβλία, δεν είχε καθηγητές, που είχε τα ίδια χάλια με πριν την ευαγγελιζόμενη μεταρρύθμιση του υπουργείου. Αλλά, πέρα από αυτά τα προβλήματα, πέραν του ότι ο προϋπολογισμός παρέμενεψίχουλα, πέρα από τα πολλά κενά που είχαμε, λόγω έλλειψης καθηγητών, πέρα από τα κενά σε ζητήματα βιβλίων και υποδομής, τα εργαστήρια, που, όσο οι εθνικοί στόχοι που θέτει η κυβέρνηση είναι στο πώς θα εξυπηρετήσουν καλύτερα τους έχοντες και κατέχοντες, όπως λένε οι ίδιοι και δεν ενδιαφέρονται καθόλου για τα προβλήματα του λαού, θα παραμένουν αυτά και θα οξύνονται. Αλλά σ' αυτά ήρθε να προστεθεί η μεταρρύθμιση και ίσως ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Η κυβέρνηση είδε ότι παρ' όλες τις ελλείψεις, την παρακμή του δημόσιου δωρεάν σχολείου, οι μαθητές συνέχιζαν να πηγαίνουν στο Λύκειο, συνέχιζαν να θέλουν να αποκτήσουν τη γνώση, συνέχιζαν να θέλουν να βγουν στην παραγωγή με δικαιώματα και μόρφωση, βγάαλανε αυτό το νόμο να τους πετάξουν έξω βίαια.

- Πώς βιώνει, δηλαδή, σήμερα ένας μαθητής την εφαρμογή της "μεταρρύθμισης";

Δώρα: Από την αρχή της σχολικής χρονιάς νιώσαμε τις συνέπειες του νόμου με τον πιο αισχρό και απάνθρωπο τρόπο, με την έννοια ότι ξεκίνησαν αυτά τα διαγωνίσματα και όλος αυτός ο πανικός που έχει δημιουργηθεί στην εκπαίδευση, στους καθηγητές μας, σ' εμάς τους ίδιους που εξακολουθεί να υπάρχει φυσικά. Είναι λογικό ότι όταν βάζει παιδιά 16 - 17 χρονών και πολύ μικρότερα, αφού αποφασίζουν από το Γυμνάσιο τι θα κάνουν στη ζωή τους, ποια κατεύθυνση θα ακολουθήσουν, ποιες σχολές θα πάνε είναι πολύ δύσκολο να προσανατολίσεις αυτά τα παιδιά. Τα βιώματα εξακολουθούν να είναι δύσκολα, αλλά όπως είπαμε τίποτα δεν είναι όπως πριν, γι' αυτό οι μαθητές ανά πάσα στιγμή θα βγουν στο δρόμο και είμαστε προετοιμασμένοι για όλα.

Λεωνίδας: Βασικό στοιχείο αυτού του νόμου, πάντως, είναι ότι θα είναι λιγότεροι αυτοί που θα τελειώνουν το Λύκειο και είναι μια προσπάθεια να πλησιάζει το ποσοστό της ΕΕ.

Γαβρίλος: Δεν είναι τυχαίο ότι αυτός ο νόμος για την παιδεία πέρασε και ψηφίστηκε μαζί με ένα άλλο πακέτο νόμων για τις εργασιακές σχέσεις, για κατάργηση του 8ωρου, το μίνι ασφαλιστικό, νόμοι που στην ουσία χαντακώνουν το μέλλον μας. Ολα αυτά έρχονται πακέτο από την Ευρωπαϊκή Ενωση και στοχεύουν στο να ελαχιστοποιήσουν τις δυνάμεις που στο τέλος θα τους αντισταθούν, βγάζοντας ανθρώπους μισοαμόρφωτους από το σχολείο. Στέλνοντάς μας σε σχολές μαθητείας που το μόνο που προσφέρουν είναι ψευτοκατάρτιση και ψευτοειδίκευση, έτσι ώστε όταν βγούμε στην αγορά εργασίας να είμαστε μισοειδικευμένοι - μισοανειδίκευτοι, χωρίς να ξέρουμε τα δικαιώματά μας και να μπορούμε να τα διεκδικήσουμε, μην έχοντας τις κατάλληλες γνώσεις.

- Λέτε ότι στα σχολεία τίποτα δεν είναι όπως πριν. Ως μαθητικό κίνημα, αλλά και ως νέοι άνθρωποι, τι συμπεράσματα έχετε βγάλει από όλη αυτή τη μεγάλη κινητοποίηση;

Γαβρίλος: Αυτή την περίοδο στα σχολεία μας γνωρίσαμε τι σημαίνει πραγματική δημοκρατία. Μέσα στις καταλήψεις έγιναν γενικές συνελεύσεις, αλλά και πριν τις καταλήψεις είχαμε πάρα πολλές κουβέντες και με συμμαθητές μας σε κάθε σχολείο, ήρθαμε σε συγκρούσεις, εκφράστηκαν προβληματισμοί, έγινε διάλογος για το πώς θα πάμε, τι μορφή πάλης θα ακολουθήσουμε, πότε...

Είχαμε και μια προσπάθεια τρομοκρατίας σε πολλά σχολεία από διευθυντές, ακόμα κι από δημάρχους, που εισβάλανε αγανακτισμένοι με ψαλίδες στα σχολεία, αλλά αυτό πιστεύω που είναι πιο σημαντικό ήταν ότι όλα αυτά αντί να μας τρομάξουν μας συσπείρωσαν. Οχι μόνο τους μαθητές, αλλά και έναν ευρύτερο κόσμο, όπως αγανακτισμένους γονείς αλλά όχι με τους μαθητές και τους αγώνες τους, αλλά με την πολιτική που ακολουθείται όλα αυτά τα χρόνια όχι μόνο στο θέμα της παιδείας. Συσπειρώθηκαν αυτοί, συσπειρώθηκαν οι καθηγητές γύρω μας και πιστεύω ότι καταφέραμε να αντιμετωπίσουμε κάθε τέτοια προσπάθεια.

Λεωνίδας: Με τις κινητοποιήσεις βέβαια βγήκαν πολλά παιδιά που δεν είχαν βγει ποτέ στο δρόμο και ξεκίνησαν να αγωνίζονται. Και για μας, εδώ που φτάσαμε, ήταν πρώτη φορά και αυτό γιατί πρώτη φορά αναγκαζόμαστε να ζούμε στα 16 και 17 χρόνια μας τόσο άμεσα τα προβλήματα, τόσο καθημερινά και αυτό είναι κάτι που κινητοποιεί τους μαθητές, που μας βγάζει στο δρόμο και θα μας βγάζει πάντα.

Κλεοπάτρα: Οι μαθητές έχουν καταλάβει ότι εμείς είμαστε οι νικητές κερδίσαμε πολλά πράγματα, πάνω απ' όλα έμαθε ο κόσμος τι είναι αυτός ο νόμος, που προσπαθούν να περάσουν. Οι μαθητές δεν έχουν γυρίσει με σκυμμένο κεφάλι στα σχολεία, συνεχίζεται ο αγώνας μας και όπως έχουμε πει ήδη θα μας βρουν μπροστά τους αν προσπαθήσουν να περάσουν τις πανελλαδικές εξετάσεις.Λεωνίδας: Είναι περήφανος ο αγώνας που κάναμε.

- Ποιο είναι το κλίμα στα σχολεία σε ό,τι αφορά τη συνέχιση των κινητοποιήσεων;

Δώρα: Εχουμε ανασυντάξει τις δυνάμεις μας και συζητιέται μέσα στα σχολεία μας, μέσα στις τάξεις μας, ακόμα και μέσα στην ώρα του μαθήματος αυτό το πράγμα, και είμαστε έτοιμοι να ξαναβγούμε στους δρόμους για να καταργήσουμε αυτό το νόμο.

Γαβρίλος: Μα για μας είναι σαν να μη σταματήσαμε καθόλου. Ούτε τη μάχη χάσαμε, ούτε τον πόλεμο. Αυτή που βγήκε λαβωμένη και νικημένη από όλο αυτό το τρίμηνο αγωνιστικής δραστηριότητας είναι η κυβέρνηση. Για μας είναι σαν να μη γυρίσαμε ποτέ στα σχολεία μας. Από τη στιγμή που αυτός ο νόμος εφαρμόζεται, από τη στιγμή που η πολιτική της κυβέρνησης σε σχέση με την παιδεία δεν έχει αλλάξει, από τη στιγμή που ξέρουμε ότι σε τρεις μήνες θα είμαστε άνεργοι, είμαστε έτοιμοι να συνεχίσουμε να παλεύουμε και μέσα στο σχολείο και όταν το τελειώσουμε αυτό. Τα επιχειρήματα του τύπου οι μαθητές γύρισαν με σκυμμένο το κεφάλι ή κυβέρνηση - μαθητές 1 - 0 κλπ. δεν ισχύουν.

- Ο στόχος για κατάργηση του βασικού νόμου της "μεταρρύθμισης" είναι ξεκάθαρος. Πώς όμως θα γίνει αυτό στην πράξη;

Λεωνίδας: Εχουμε ήδη καταφέρει το ζήτημα του νόμου να γίνει ζήτημα όλου του λαού και μαζί με τους μαθητές, τους καθηγητές, τα εργατικά σωματεία θα συνεχίσουμε για να καταργήσουμε το νόμο. Τώρα, ποια θα είναι η μορφή θα τα αποφασίσουμε οι μαθητές, όταν κάνουμε μια εκτίμηση των δεδομένων στην επόμενη συνάντηση του Συντονιστικού.

Γαβρίλος: Μετά από αυτό το χαμένο τετράμηνο, είναι μέτρο τιμωρίας - πέρα του ότι είμαστε κάθετα αντίθετοι σε πανελλαδικές εξετάσεις - προς τους 250.000 μαθητές, που είχαν τα σχολεία τους υπό κατάληψη, να δώσουν πανελλαδικές εξετάσεις τον Ιούνη. Ξέρουμε τι θα γίνει στα σχολεία μας, θα περνάμε τα κεφάλαια δέκα δέκα, μόνο και μόνο για να δώσουν τα παιδιά εξετάσεις τον Ιούνη και να περάσει αυτή η σκληρή γραμμή του υπουργείου.

Εμείς έχουμε πάρει απόφαση ότι αυτές οι εξετάσεις δεν πρόκειται να γίνουν, ο αγώνας και η πάλη μας είναι αυτός που θα τις ανατρέψει. Ολο αυτό τον καιρό, μέχρι να τελειώσει αυτή η σχολική χρονιά, θα κάνουμε μπλόκα στους δρόμους, συναυλίες τοπικών συντονιστικών, ενημερώσεις, το Συντονιστικό συνεχίζει να υπάρχει και να συνεδριάζει, να συσπειρώνει κόσμο γύρω του, οπότε δείχνουμε μ' αυτό ότι ο αγώνες δεν έχει ούτε ημερομηνία λήξης ούτε έναρξης. Οσο θα υπάρχουν τα προβλήματα που μας οδήγησαν στο δρόμο, εμείς θα βγαίνουμε στους δρόμους.

Δώρα: Ηδη οι μαθητές αισθάνονται τώρα που έχουν επιβάλει μέτρα τιμωρίας με Σάββατα και με εννιάωρα και έχουν δει ότι πιέζονταιπερισσότερο και από τις αρχές της χρονιάς, όταν ξεκίνησαν οι αγώνες μας επομένως φαίνεται και με την κορύφωση που προηγήθηκε ότι θα προχωρήσουμε σε αγώνες και στις εξετάσεις.

- Πολύς λόγος έγινε για τις μορφές αγώνα που χρησιμοποιείτε. Καταλήψεις - καταστροφές, μπλόκα - ταλαιπωρία του κόσμου κλπ. Πώς αντιμετωπίζουν αυτό το θέμα οι μαθητές;

Κλεοπάτρα: Ούτως ή άλλως οι μαθητές δεν έχουν πολλές μορφές αγώνα. Ενας προβληματισμός σίγουρα υπήρχε, όμως ο αγώνας οδηγεί στις μορφές και αυτές τις αποφασίζαμε συλλογικά και γι' αυτό ήταν πρωτοφανής η έκταση των καταλήψεων, των μπλόκων, των διαδηλώσεων. Αντιτάξαμε τη φαντασία απέναντι στην κυβερνητική αδιαλλαξία. Οσοι μας κατηγορούσαν για τις μορφές, στην πραγματικότητα ήθελαν να σταματήσουμε τον αγώνα. Αλλωστε, το ίδιο κάνουν με όλους όσοι αγωνίζονται.

Δώρα: Δε θα απολογηθούμε για τις μορφές πάλης που ακολουθήσαμε. Αυτές οι μορφές βγήκαν μέσα από τις γενικές συνελεύσεις, από δημοκρατικές και μαζικότατες διαδικασίες, με φαντασία. Τα μπλόκα στους δρόμους ήταν μια ακόμα ένδειξη της φαντασίας των μαθητών. Ηταν πολύ μαζικά όλα. Οι καταλήψεις μας ήταν κι αυτές μαζικές, συντονισμένες, οι ζημιές που έγιναν ήταν ελάχιστες.

Λεωνίδας: Αν έγιναν κάποιες ζημιές, έγιναν από εξωσχολικούς, από βαλτούς. Οσο για τα μπλόκα που λέγονταν ότι οι μαθητές ήταν λίγοι, στις περισσότερες των περιπτώσεων έτσι ήθελα να το παρουσιάσουν. Οι κάμερες έψαχνα να βρουν όσους μας κατηγορούσαν, άσχετα αν οι περισσότεροι οδηγοί μας συμπαραστέκονταν, μας έλεγαν "μπράβο παιδιά", "είμαστε μαζί σας". Βέβαια, όποιος έχει μια κάμερα στα χέρια του νομίζει πως έχει εξουσία και καθορίζει τα γεγονότα...

Γαβρίλος: Ολη αυτή η προσπάθεια της κυβέρνησης να συκοφαντήσει τον αγώνα μας και να μας φέρει σε ρήξη με τα υπόλοιπα κομμάτια της κοινωνίας είναι γνωστή. Είναι χρησιμοποιημένη και στο παρελθόν, την είδαμε και σε παλιότερες εποχές που ήταν γεμάτα τα ξερονήσια και τα Μακρονήσια, την είδαμε το '91 με τη δολοφονία του Τεμπονέρα, την είδαμε και φέτος με δικαστικούς διωγμούς συμμαθητών μας, με ξυλοδαρμούς, συλλήψεις, μέχρι και κούρεμα συμμαθητή μας είχαμε από τα μέσα καταστολής.

Από κει και πέρα, αυτό που φάνηκε από κινητοποιήσεις και από αποφάσεις που παίρνανε εργατικά σωματεία - μέχρι και η ΓΣΕΕ έβγαλε ανακοίνωση που μας στηρίζει - θα έλεγε κανείς ότι όχι μόνο δεν πέρασε ο κοινωνικός αυτοματισμός που ήθελε να προωθήσει η κυβέρνηση, αλλά ίσα ίσα όλο και πιο μεγάλο κομμάτι του λαού μάς συμπαραστάθηκε έμπρακτα.

- Προβάλλετε ως αίτημα το ενιαίο δημόσιο και δωρεάν 12χρονο σχολείο.

Δώρα: Είναι αναγκαιότητα της κοινωνίας σήμερα. Πιστεύουμε ότι οι συνθήκες στις οποίες ζούμε απαιτούν περισσότερη μόρφωση. Παλιότερα το σχολείο ήταν στα τέσσερα χρόνια, αργότερα στα 6, και τώρα είναι στα 9. Εμείς ζητάμε στα 12 γιατί πιστεύουμε ότι έτσι θα μπορέσουμε να συμπληρώσουμε τη μόρφωση και τη γνώση μας.

Κλεοπάτρα: Πιστεύουμε ότι βασικός σκοπός του σχολείου πρέπει να είναι η προετοιμασία των νέων έτσι ώστε να μπορούν, όχι μόνο επαγγελματικά, αλλά και ως πολίτες να σταθούν με αξιοπρέπεια στην κοινωνία και τις ανάγκες της. Και γι' αυτό πρέπει να τους παρέχει όλες εκείνες τις απαραίτητες γνώσεις και τα εφόδια. Και αυτό πρέπει να είναι υποχρέωση της πολιτείας για όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά.

Γαβρίλος: Εμείς μιλάμε για ενιαίο σχολείο, να μη χωρίζεται δηλαδή σε δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο, επειδή έτσι γίνεται επικάλυψη της ύλης. Εγώ άκουσα για τη ναυμαχία της Σαλαμίνας στην τρίτη δημοτικού, την ξανάκουσα στην έκτη δημοτικού, την ξανάκουσα στην πρώτη γυμνασίου και μπαίνουμε μέσα σε ένα φαύλο κύκλο να μαθαίνουμε τα ίδια πράγματα και να μη μαθαίνουμε τίποτα παραπάνω. Εχουμε κάνει για παράδειγμα 8 φορές την επανάσταση του 1821 και δεν ξέρουμε για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Θέλουμε να μπούνε νέα μαθήματα στο σχολείο, να εκσυγχρονιστούν και όχι εκσυγχρονισμό αλλαγής εξωφύλλου.

- Και ποιο είναι το περιεχόμενο της μόρφωσης που ζητάτε;

Γαβρίλος: Θέλουμε σ' αυτό το σχολείο να παρέχονται σίγουρα σύγχρονες γενικές γνώσεις αλλά να υπάρχει και ένας σωστός επαγγελματικός προσανατολισμός, όχι με τον τρόπο που γίνεται τώρα, να μας δίνει τα εφόδια για τη ζωή.

Δώρα: Πάνω απ' όλα θέλουμε από το Λύκειο να βγαίνουμε με τέτοια εφόδια για τη ζωή γιατί οπωσδήποτε ο μορφωμένος άνθρωπος μπορεί να σκέφτεται πολύ πιο άνετα και μπορεί επομένως να απαιτεί και να διεκδικεί για τη ζωή του πολλά. Η κυβέρνηση, από ό,τι φάνηκε με την αντιεκπαιδευτική αυτή μεταρρύθμιση που προσπαθεί να περάσει, έδειξε ότι αυτό ακριβώς δε θέλει. Και ακριβώς γι' αυτό εμείς παλεύουμε.