Η ανατροπή του σοσιαλισμού και η «δίνη» της καπιταλιστικής παλινόρθωσης «βύθισε», στην κυριολεξία, τις σημαντικότερες από τις εργασιακές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές κατακτήσεις που είχε η εργατική τάξη της Ρωσίας στα χρόνια του σοσιαλισμού. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων βρέθηκαν όλα αυτά τα χρόνια μέσα στα «γρανάζια» του κρατικού και εργοδοτικού ελέγχου. Η νέα εργατική νομοθεσία δυσκόλεψε έως και έκανε απαγορευτικό κάθε σημαντικό αγώνα. Είναι χαρακτηριστικό πως η σημερινή ρωσική νομοθεσία απαγορεύει κάθε κλαδική και περιφερειακή απεργία, όπως και τις απεργίες αλληλεγγύης. Βάζει εμπόδια γενικότερα στην κήρυξη της απεργίας, που πρέπει να ανακοινωθεί ένα μήνα πριν. Διάφορες απαγορεύσεις στο δικαίωμα της απεργίας ισχύουν για τους δημόσιους υπαλλήλους, τους εργαζομένους στις μεταφορές κ.ά.

Την ίδια ώρα, οι σημαντικοί απεργιακοί αγώνες που ξέσπασαν τους τελευταίους μήνες, όπως των λιμενεργατών του Λένινγκραντ, των εργατών στις αυτοκινητοβιομηχανίες της «Φορντ» και της «Αυτοβάζ», των ανθρακωρύχων της εταιρείας «Σουμπρ», των μηχανοδηγών των τρένων της Μόσχας και άλλες, δείχνουν πως, παρά την εργοδοτική τρομοκρατία και την αυστηρή απεργοσπαστική νομοθεσία, εμφανίζεται μια νέα δυναμική ανόδου για το εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα της Ρωσίας.

Βεβαίως, το εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα στη Ρωσία έχει ακόμη να διανύσει αρκετό διάστημα, ώστε να αποτινάξει από πάνω του τις συμβιβασμένες συνδικαλιστικές ηγεσίες, που κινούνται στη γραμμή της «κοινωνικής συναίνεσης» και της «ταξικής ειρήνης», όμως ήδη έχει διανύσει κάποια απόσταση προς αυτήν την κατεύθυνση. Τα τελευταία χρόνια, οι κομμουνιστές της Ρωσίας και άλλες ταξικές δυνάμεις στο εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα συσσωρεύουν συνεχώς νέες εμπειρίες από την προσπάθεια ανασυγκρότησης του κινήματος σε αγωνιστική κατεύθυνση. Αξίζει, όμως, να δούμε πώς έχει σήμερα η οργανωτική διάρθρωση των συνδικάτων της Ρωσίας.

Στις συνθήκες όξυνσης των ταξικών αντιθέσεων και της τρομερής διαφοροποίησης των εισοδημάτων στη ρωσική κοινωνία, όπου στον ένα πόλο αυξάνει ο τεράστιος πλούτος που τον καρπώνονται οι λιγοστοί, δηλαδή η πλουτοκρατία, και από την άλλη η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων, το συνδικαλιστικό κίνημα χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη ορισμένων κατασταλαγμένων μορφών ενοποίησης.

Καταρχήν υπάρχει η Ομοσπονδία Ανεξάρτητων Συνδικάτων Ρωσίας (ΟΑΣΡ), που ενώνει στις γραμμές της περίπου 35 εκατομμύρια ανθρώπους, δηλαδή πάνω από το 90% των εγγεγραμμένων στα σωματεία. Πρόκειται για τα «παλιά συνδικάτα», που μετά το 1991 άλλαξαν όνομα και αυτοχαρακτηρίστηκαν «ανεξάρτητα». Στην πραγματικότητα, η ηγεσία της ΟΑΣΡ ελέγχεται από την κυβέρνηση, συχνά διατυπώνει αντικομμουνιστικές θέσεις, απορρίπτει κάθε σκέψη για αγώνες, παραμένει πιστή στην αρχή του «κοινωνικού εταιρισμού» με την κυβέρνηση και την εργοδοσία. Βεβαίως, κατά καιρούς πραγματοποιεί ορισμένες μαζικές εκδηλώσεις - ευχολόγια προς την κυβέρνηση, για να κάνει αισθητή την παρουσία της. Συχνά, στα πρωτοβάθμια συνδικάτα της ΟΑΣΡ γράφονται μέλη τόσο εργαζόμενοι της επιχείρησης, όσο και μέλη της διεύθυνσης, ακόμη κι εργοδότες. Η ηγεσία της ΟΑΣΡ διαχειρίζεται την τεράστια περιουσία που είχαν στο παρελθόν τα σοβιετικά συνδικάτα, σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς η ακίνητη περιουσία φτάνει τα 2,5 χιλιάδες κτίρια (γραφεία, θέρετρα ξεκούρασης κ.ά.).

Τα τελευταία χρόνια, ορισμένα κλαδικά σωματεία βγήκαν από τη σύνθεση της ΟΑΣΡ. Ετσι στη Συνομοσπονδία Εργασίας της Ρωσίας (ΣΕΡ) ενώθηκαν τα συνδικάτα των σιδηροδρομικών, ναυτικών, λιμενεργατών, κάποιων εργαζομένων στις αερογραμμές (συνολικά περίπου 1,5 εκατομμύρια μέλη). Η ΣΕΡ εδώ και μερικά χρόνια συνεργάζεται με το Κομμουνιστικό Κόμμα Ρωσικής Ομοσπονδίας (ΚΚΡΟ) σε ζητήματα που αφορούν την προώθηση ρυθμίσεων στο πλαίσιο του ρωσικού Κοινοβουλίου.

Υπάρχει, επίσης, η Πανρωσική Συνομοσπονδία Εργασίας (ΠΣΕ), που συμπεριλαμβάνει το Ανεξάρτητο Συνδικάτο Μεταλλωρύχων και μια σειρά συνδικάτων της μεταλλουργίας των σιδηρούχων μετάλλων (με περίπου 1 εκατομμύριο μέλη). Βασικό σύνθημα της ΠΣΕ: «Τα συνδικάτα είναι έξω από την πολιτική!» και ακολουθεί μια αρνητική στάση απέναντι στο κομμουνιστικό κίνημα.

Επίσης, αμέσως μετά την καπιταλιστική παλινόρθωση σε διάφορες περιοχές της Ρωσίας έγιναν προσπάθειες για την ίδρυση νέων εργατικών σωματείων, στα οποία δε θα εγγράφονται ως μέλη εργοδότες ή διευθυντικά στελέχη και αυτά θα στηρίζονται στην αρχή της ταξικής πάλης. Τα συνδικάτα αυτά, στη δράση και ανάπτυξη των οποίων έπαιξε σημαντικό ρόλο το Κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα Ρωσίας (ΚΕΚΡ-ΚΚΡ), ονομάστηκαν «Ζασίτα Τρουντά» («Προστασία της εργασίας») και το 2007 ζήτησαν την ένταξή τους στην Παγκόσμια Συνδικαλιστική Ομοσπονδία (ΠΣΟ). Από το 2004, αυτά τα ταξικά σωματεία εντάχθηκαν σε μια ευρύτερη συσπείρωση 30 περίπου σωματείων, που καταγράφτηκε ως Ομοσπονδία Συνδικάτων Ρωσίας (ΟΣΡ). Ενδεικτικά να αναφέρουμε πως στην ΟΣΡ συμμετέχουν η Ομοσπονδία των Ελεγκτών Εναέριας Κυκλοφορίας, σωματεία από τη σφαίρα των μεταφορών (οδηγοί φορτηγών, σιδηροδρομικοί κ.ά.), αλλά και από τον τομέα του εμπορίου και του πολιτισμού και ορισμένες περιφερειακές ενώσεις συνδικάτων. Η ΟΣΡ, σε συνεργασία με το Ιδρυμα Εργατικής Ακαδημίας και με πρωτοβουλία της «Ζασίτα», επεξεργάστηκε ένα πλαίσιο δράσης και αιτημάτων, που να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες της εργατικής τάξης της Ρωσίας.

Η καπιταλιστική ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων οδήγησε ανάμεσα στ' άλλα στην ολοφάνερη ενίσχυση του ρωσικού κεφαλαίου και στην ακόμη μεγαλύτερη συσσώρευση του πλούτου στα χέρια των λίγων. Σήμερα ο κατώτερος μισθός στη Ρωσία είναι 2,3 χιλιάδες ρούβλια, περίπου στο 55% της κάλυψης των στοιχειωδών αναγκών για την επιβίωση, ενώ ο μέσος μισθός των Ρώσων είναι 14 χιλιάδες ρούβλια (περίπου 390 ευρώ). Την ίδια ώρα, ο αριθμός των ανθρώπων που η περιουσία τους ήταν πάνω από το 1 δισεκατομμύριο δολάρια ξεπέρασε το 2008 τους 100. Γύρω από αυτούς βρίσκεται ένα ακόμη στρώμα «ευκατάστατων», περίπου 130 χιλιάδες, που η περιουσία τους είναι πάνω από 1 εκατομμύριο δολάρια.

Η προκλητική εμφάνιση αυτού του πλούτου δημιουργεί αγανάκτηση μεταξύ των εκατομμυρίων εργαζομένων. Πώς, π.χ., να εξηγήσουν στον εργάτη της αυτοκινητοβιομηχανίας «Αυτοβάζ» στο εργοστάσιο της πόλης Τολιάτι, που παίρνει μισθό 10 χιλιάδες ρούβλια, το πώς έγινε κι ο κυβερνήτης της περιοχής και πρώην διευθυντής της συγκεκριμένης επιχείρησης έχει μέσα σε μια δεκαετία συσσωρεύσει μια περιουσία 1,5 δισεκατομμυρίου ρουβλιών;

Ταυτόχρονα, η αύξηση των κοινωνικών αναγκών, όταν μια σειρά κατακτήσεις (δωρεάν παιδεία, υγεία, κατοικία κλπ.), που υπήρχαν επί σοσιαλισμού, σήμερα έχουν εξαλειφθεί, οδηγεί τους Ρώσους εργαζόμενους να απαιτήσουν σημαντικές αυξήσεις στα εισοδήματά τους και στη δραστηριοποίηση των συνδικάτων. Εννοείται πως κυβέρνηση και εργοδοσία κάνουν ό,τι μπορούν, χρησιμοποιώντας την αντεργατική νομοθεσία και τους κρατικούς και ιδιωτικούς κατασταλτικούς μηχανισμούς, για να εμποδίσουν την ανάπτυξη του απεργιακού κινήματος. Στην «πρώτη γραμμή» αυτού του κινήματος βρίσκονται οι εργαζόμενοι των επιχειρήσεων, όπου το κεφάλαιο έχει μεγάλη κερδοφορία. Οπως σημειώνει το πρόσφατο 6ο Συνέδριο του ΚΕΚΡ-ΚΚΡ, «σ' αυτές τις "επιτυχημένες" επιχειρήσεις ξεκίνησαν σημαντικοί εργατικοί αγώνες, που δημιούργησαν ανεξάρτητα και επί της ουσίας ταξικά συνδικάτα, τα οποία με επιτυχία ξεπέρασαν τις απειλές των αφεντικών, τις υπηρεσίες ασφάλειας, τις κατασταλτικές δομές».

Το ΚΚΡΟ, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, κάνει προσπάθειες να δυναμώσει τους δεσμούς του με τα συνδικάτα. Αυτή η προσπάθεια, όπως αναφέρει ο Σεργκέι Σεριόζιν, μέλος της Γραμματείας της ΚΕ του ΚΚΡΟ και υπεύθυνος για την εργατική δουλειά, συναντά συχνά έναν λανθασμένο φόβο από μια σειρά συνδικαλιστικές ενώσεις. Ετσι, για τη διευκόλυνση των επαφών με τα συνδικάτα που ακόμα δεν είναι έτοιμα για την άμεση συνεργασία με το Κομμουνιστικό Κόμμα, συγκροτήθηκε από το ΚΚΡΟ μαζί με τις ενώσεις των εργαζομένων το «Κέντρο Κοινωνικο-Εργασιακών Ερευνών».

Το τελευταίο διάστημα σε διάφορες περιφέρειες της χώρας (Μόσχα, Αγ. Πετρούπολη, Νταγκεστάν, Ταταρστάν, Αλτάι, Κρασνοντάρ, Πριμόριε, Λίπετσκ, Νοβοσιμπίρσκ, Τομσκ), οι επικεφαλής των περιφερειακών και κλαδικών συνδικάτων της ΟΑΣΡ κατέβηκαν με τα ψηφοδέλτια του ΚΚΡΟ στις εκλογές της Κρατικής Δούμας. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια των βουλευτικών, καθώς και προεδρικών εκλογών, 12 κλαδικά σωματεία επίσημα υποστήριξαν τους υποψήφιους του ΚΚΡΟ.

Από τη μεριά του, το ΚΕΚΡ-ΚΚΡ ασχολείται από την ίδρυσή του στενά με το εργατικό κίνημα. Στα υλικά του πρόσφατου 6ου Συνεδρίου του ΚΕΚΡ-ΚΚΡ (19-20 Απρίλη 2008), αναφέρεται πως το επίκαιρο καθήκον του ΚΕΚΡ είναι να βοηθήσει τους εργαζόμενους στην αυτοοργάνωση, στην ανάπτυξη του ταξικού αγώνα για την απελευθέρωσή τους. Οπως υπογραμμίστηκε στο Συνέδριο, ο αγώνας των τελευταίων 16 χρόνων έδειξε ότι οι εργαζόμενοι μπορούν να υπερασπιστούν τα οικονομικά τους συμφέροντα μόνο δημιουργώντας το δικό τους εργατικό ταξικό συνδικάτο χωρίς εκπροσώπους του εργοδότη, της διοίκησης, και με την άμεση βοήθεια του ΚΕΚΡ-ΚΚΡ.

Οι κομματικές δυνάμεις του ΚΕΚΡ-ΚΚΡ δουλεύουν στο εργατικό κίνημα πρώτα απ' όλα με τη βοήθεια του συνδικάτου «Ζασίτα», το οποίο πέρυσι συμπλήρωσε 10 χρόνια δράσης και ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του μέλους της ΚΕ του ΚΕΚΡ, Β. Γκάμοφ. Οπως σημειώνει ο Α. Τσερεπάνοφ, Γραμματέας της ΚΕ του ΚΕΚΡ-ΚΚΡ, σήμερα το συνδικάτο «Ζασίτα» δραστηριοποιείται σε πάνω από 40 περιοχές της Ρωσίας, ενώ το 2004 συνέβαλε αποφασιστικά στην ενοποίηση των συνδικάτων των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας, των σιδηροδρομικών, των οικοδόμων και άλλων στη νέα Ομοσπονδία Συνδικάτων της Ρωσίας (ΟΣΡ), ως άμεση εναλλακτική λύση στην ΟΑΣΡ, που ελέγχεται από την αστική τάξη και φανερά προδίδει τα συμφέροντα των εργαζομένων. Οπως σημειώνει το στέλεχος του ΚΕΚΡ, οι πιο γνωστές κινητοποιήσεις των εργαζομένων της Ρωσίας συνδέονται με τα συνδικάτα που είναι ανεξάρτητα από την ΟΑΣΡ, καθώς και με την άμεση συμμετοχή του ΚΕΚΡ-ΚΚΡ. Είναι οι λιμενεργάτες του Λένινγκραντ, οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας, οι εργάτες του εργοστασίου της «Φορντ» και του εργοστασίου αυτοκινήτων στην πόλη Τολιάτι, η απεργία των εργατών βιομηχανίας πετρελαίων στο Σουργκούτ, στα ανθρακωρυχεία του Σβερντλόφσκ, στο εργοστάσιο «Χοντολμάς» στην πόλη Γιαροσλάβ κλπ.

Ταυτόχρονα, το ΚΕΚΡ-ΚΚΡ θεωρεί πως πρέπει οπωσδήποτε να δουλεύει και μέσα στις συνδικαλιστικές οργανώσεις της ΟΑΣΡ, καθώς στηρίζεται στην υπόδειξη του Λένιν για τη δουλειά των κομμουνιστών και στα αντιδραστικά συνδικάτα. Μάλιστα, όπως σημειώνει ο Α. Τσερεπάνοφ, σε μερικές πόλεις της Ρωσίας, όπως είναι το Τομσκ, το Κίροφ, το Βλαδιβοστόκ, η Τιουμέν και άλλες, υπάρχει θετική εμπειρία από τη δράση των κομμουνιστών στα συνδικάτα της ΟΑΣΡ.

Παράλληλα, το ΚΕΚΡ-ΚΚΡ έχει προσανατολισμό για τη συγκρότηση ΚΟΒ μέσα στις επιχειρήσεις, ενώ επιδιώκει και την υποστήριξη κι άλλων μορφών οργάνωσης των εργαζομένων, όπως απεργιακές επιτροπές, εργατικές επιτροπές, σοβιέτ κ.ά.

Παράλληλα, αναγνωρίζει πως το Κόμμα έχει σήμερα σοβαρές αδυναμίες στη δουλειά του στο εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα, που συνδέονται με την έλλειψη εξειδικευμένων κομματικών στελεχών, την περιορισμένη δυνατότητα οικονομικών μέσων, που οξύνονται εξαιτίας και των μεγάλων αποστάσεων στο εσωτερικό της χώρας.

Πώς έγινε, αλήθεια, και τα συνδικάτα βρέθηκαν ανίσχυρα στο να μπορέσουν να προασπίσουν τα συμφέροντα των εργαζομένων τα πρώτα χρόνια της καπιταλιστικής παλινόρθωσης;

Ο Σ. Σεριόγκιν (ΚΚΡΟ) σημειώνει πως «στη διάρκεια πολλών χρόνων ύπαρξης της Σοβιετικής εξουσίας, το κράτος και η νομοθεσία εξασφάλιζαν την υπεράσπιση της εργασίας. Τα σοβιετικά συνδικάτα, στα οποία ήταν ενταγμένοι όλοι οι εργαζόμενοι, ήταν πρώτα απ' όλα όργανα παραγωγικής αυτοδιοίκησης. Τα συνδικάτα είχαν στη διάθεσή τους τεράστια οικονομικά μέσα. Είχαν δικαιώματα στη συμμετοχή στη διεύθυνση των επιχειρήσεων, στην επίλυση μέρους των ζητημάτων της παραγωγής. Οι καταστάσεις διαφωνιών ανάμεσα σε μεμονωμένους εργαζομένους ή τμήματα και τη διεύθυνση επιλύονταν με κοινές προσπάθειες των συνδικαλιστικών οργάνων, της σοβιετικής εξουσίας και του ΚΚΣΕ. Προτεραιότητα στην επίλυσή τους ήταν τα αιτήματα των εργαζομένων. Ο ρόλος των συνδικαλιστικών οργανώσεων, μέλη των οποίων ήταν και τα διευθυντικά στελέχη των επιχειρήσεων, βρίσκονταν στον έλεγχο της υλοποίησης της εργατικής νομοθεσίας, των οργανώσεων ξεκούρασης των εργαζομένων, της εξασφάλισης της πνευματικής και πολιτιστικής τους ανάπτυξης. Ετσι αυτή η φροντίδα που είχε το σοσιαλιστικό κράτος για τους εργαζομένους ενίσχυε τη σιγουριά για την αυριανή μέρα, αλλά την ίδια ώρα γεννούσε σε σημαντικό τμήμα των πολιτών την κοινωνική απάθεια και τον παρασιτισμό. Ο ταξικός χαρακτήρας των συνδικάτων διαβρώθηκε. Από αυτές τις διαθέσεις επωφελήθηκαν οι αντίπαλοι του σοσιαλισμού».

Από τη μεριά του, ο Α. Τσερεπάνοφ (ΚΕΚΡ-ΚΚΡ) σημειώνει το ρόλο του ΚΚ σ' αυτές τις εξελίξεις της αντεπανάστασης και της υποχώρησης του εργατικού κινήματος. «Αυτός που ξεπούλησε την υπόθεση της εργατικής τάξης δεν ήταν οι εργαζόμενοι, αλλά το ΚΚΣΕ, που τράβηξε στη γραμμή υπέρ της αγοράς», σημειώνει το στέλεχος του ΚΕΚΡ. Ο ίδιος σημειώνει πως και σήμερα έχει θεμελιακή σημασία το ποια στάση κρατά απέναντι στο εργατικό κίνημα το ΚΚ και φέρνοντας ως παράδειγμα το 1998, όταν είχαν ξεσπάσει οι μεγάλες εργατικές κινητοποιήσεις και εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες είχαν κατέβει στους δρόμους και είχαν κλείσει τις σιδηροδρομικές γραμμές, σημειώνει πως ενώ τα στελέχη του ΚΕΚΡ-ΚΚΡ πρωτοστατούσαν σ' αυτούς τους αγώνες κι αγωνίζονταν για την όξυνση της ταξικής πάλης και την πολιτικοποίηση του αγώνα, την ίδια ώρα «η ηγεσία του ΚΚΡΟ έκανε συνομιλίες για το πώς θα σωθεί η εξουσία του Γέλτσιν», στέλνοντας τον βουλευτή του ΚΚΡΟ (Γ. Μασλιουκόφ) στην κυβέρνηση του Γ. Πριμακόφ, που είχε αναλάβει την έξοδο της Ρωσίας από την οικονομική κρίση.

Σήμερα και τα δύο ΚΚ της Ρωσίας αντικρούουν την άποψη που υπάρχει στο συνδικαλιστικό κίνημα της Ρωσίας πως δήθεν «η πολιτική πρέπει να παραμείνει εκτός των συνδικάτων».

Το ότι αυτός ο ισχυρισμός αποτελεί μεγάλο ψέμα φαίνεται σε δύο πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα. Καταρχήν από τη συμφωνία αλληλοϋποστήριξης που υπέγραψαν το κυβερνητικό κόμμα της Ενιαίας Ρωσίας και η δήθεν «απολιτική» ηγεσία των επίσημων συνδικάτων της ΟΑΣΡ.

Το δεύτερο παράδειγμα αφορά την Πανρωσική Συνομοσπονδία Εργασίας (ΠΣΕ) που στηρίζεται βασικά στην Ομοσπονδία των Ανθρακωρύχων. Οπως έχει καταγγείλει ο ιδρυτής των συνδικάτων «Ζασίτα» Β. Γκάμοφ, αυτή η Ομοσπονδία φτιάχτηκε το 1989, μέσα στις εργατικές κινητοποιήσεις που είχαν ξεκινήσει στη Βορκουτά, με χρήματα που ήρθαν από τις ΗΠΑ. Οπως γράφει ο ίδιος, «η απόφαση του τότε ΠΓ του ΚΚΣΕ να παραιτηθούν όλοι οι κομμουνιστές από τις απεργιακές επιτροπές παρέδωσε την καθοδήγηση αυτού του κινήματος στις υπηρεσίες της Δύσης, κι εξασφάλισε την ίδρυση του Ανεξάρτητου συνδικάτου των μεταλλωρύχων (με χρήματα αμερικάνικα), όπως κι άλλων σωματείων». Οπως σημειώνει ο Γκάμοφ, η χρησιμοποίηση αυτού του σωματείου για την ανατροπή του σοσιαλισμού (αλλά και η σημερινή συντεχνιακή λογική του και οι αντικομμουνιστικές θέσεις του, θα προσθέταμε εμείς), δείχνει το πόσο λαθεμένη ήταν η υποστήριξη που είχε από διάφορες «αριστερές» και τροτσκιστικές δυνάμεις, που υποστήριζαν τη δήθεν «ανεξαρτησία» των συνδικάτων από το ΚΚ και την πολιτική.

Είναι φανερό πως η πολιτική δεν μπορεί να μείνει έξω από τα συνδικάτα. Ο συνδικαλιστικός αγώνας αναπόσπαστα συνδέεται με την πολιτική διαπάλη στην κοινωνία. Οι κομμουνιστές της Ρωσίας καλούν τους εργαζόμενους να βγάλουν πολιτικά συμπεράσματα από τις εξελίξεις, από την αντιλαϊκή πολιτική της κυβέρνησης και να οργανώσουν τη δράση τους, να περάσουν στην αντεπίθεση και να πολιτικοποιήσουν τους αγώνες τους.

Πηγές:

Ως πηγές για το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν οι ομιλίες των Σ. Σεριόγκιν και Α. Τσερεπάνοφ στο Διεθνές Κομμουνιστικό Σεμινάριο, που διοργάνωσε το Κόμμα Εργατών Βελγίου στις 16-18 Μάη 2008, με θέμα: «Η εργατική τάξη, ο ρόλος και η αποστολή της σήμερα. Τα καθήκοντα και η συγκεκριμένη πείρα των Κομμουνιστικών Κομμάτων στη δουλειά στην εργατική τάξη και τα συνδικάτα», καθώς και το άρθρο του Β. Γκάμοφ: «Συνδικαλιστικός αγώνας. Ιστορία και σημερινή εποχή» (Εφημερίδα «Εργαζόμενη Ρωσία», Νο 201).