Τα κυριότερα συμπεράσματα της έρευνας, που διεξήγαγε το 2005 το Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών και η εταιρεία δημοσκοπήσεων ALCO, με χρηματοδότηση από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Νεολαία», η οποία κάλυψε το σύνολο της ελληνικής επικράτειας και το μέγεθος του δείγματος ανήλθε σε 1.600 άτομα, 15-29 ετών, είναι τα εξής:

• Το 68% των νέων ζει με τους γονείς του και το 86,7% είναι ανύπαντροι. Ενα 30% αυτών που ζουν με τους γονείς τους είναι παντρεμένοι.
• Σχεδόν όλοι ανεξαιρέτως οι ερωτώμενοι (ιδίως όμως οι μαθητές) περιέγραψαν μια απαιτητική καθημερινότητα, φορτωμένη σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό από υποχρεώσεις.
• Ως σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα, σύμφωνα με τις απαντήσεις, είναι η ανεργία, η οποία και συγκεντρώνει 49,4% των απαντήσεων, ενώ ακολουθούν σε μεγάλη απόσταση η οικονομία γενικά (15,4%), τα ναρκωτικά (6,1%), η ακρίβεια (3,6%), η φτώχεια και η εγκληματικότητα (αμφότερες καταγράφοντας 3,3%), η διαφθορά (3,0%), η παιδεία (2,6%), οι οικονομικοί μετανάστες και η αποξένωση (2,1% και 0,8% αντίστοιχα).
• Οσον αφορά στην καταγραφή των προσδοκιών των νέων από το επάγγελμά τους, στην πρώτη θέση των απαντήσεων συναντούμε το χρήμα (38,9%), πράγμα αναμενόμενο σύμφωνα με τις παραπάνω απαντήσεις. Ακολουθεί η ασφάλεια (25,3%), που δικαιολογεί την προτίμηση πολλών νέων για εργασία στο δημόσιο τομέα και επίσης αντανακλά ψυχολογικά το φάσμα της ανεργίας.

Επιπλέον, η Ελλάδα διατηρεί το υψηλότερο ποσοστό (25,5%) στην ευρωζώνη στην ανεργία νέων ηλικίας μέχρι 25 ετών, κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2006 και το Φλεβάρη του 2007 (στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας). Αλλά και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, που από πολλούς θεωρούνται «πρότυπα» οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, τα ποσοστά της νεανικής και της συνολικής ανεργίας είναι ιδιαίτερα αυξημένα. Στην ΕΕ των «27» ο μέσος όρος της συνολικής ανεργίας ανέρχεται στο 7,4% και της ανεργίας στους νέους στο 16,9%. Να υπογραμμιστεί, ότι στα στοιχεία της ΕΕ δεν υπολογίζονται οι ημιαπασχολούμενοι, οι συμβασιούχοι ορισμένου χρόνου και όσοι εργάζονται περιστασιακά σε δουλιές άσχετες με το αντικείμενό τους.

Πολιτικές δυνάμεις που «διεκδικούν» αντιστοίχιση του ελληνικού βιοτικού επιπέδου με αυτό των «αναπτυγμένων» χωρών της ΕΕ, που υπόσχονται ή ονειρεύονται μια σύγχρονη «ευρωπαϊκή Ελλάδα», το τελευταίο πράγμα που έχουν στο μυαλό τους είναι η ευημερία των λαϊκών στρωμάτων, των εργαζομένων και των παιδιών τους. Οι εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών στους τομείς της εργασίας, των ασφαλιστικών δικαιωμάτων, των μισθών και της ακρίβειας είναι δραματικές και αποκαλύπτουν πως η πραγματικότητα της εκμετάλλευσης των εργαζομένων δεν μπορεί να αλλάζει από χώρα σε χώρα.

«Το 1975 ένας 30χρονος Γάλλος κέρδιζε 15% λιγότερο από έναν 50χρονο. Σήμερα κερδίζει 40% λιγότερα. Το 2001 οι νέοι ηλικίας περίπου 30 ετών αποταμίευαν το 9% του εισοδήματός τους, έναντι 18% των συνομηλίκων τους το 1995. Το ποσοστό των 24χρονων που εξακολουθούν να ζουν με τους γονείς τους διπλασιάστηκε σε σχέση με το 1975 κι έφτασε το 65%».

«Στη Γερμανία μιλάνε για τη "γενιά των εθελοντών", καθώς αναζητώντας τις σπάνιες μόνιμες θέσεις εργασίας, οι καλοεκπαιδευμένοι νέοι δέχονται όλο και συχνότερα να εργαστούν τσάμπα», ενώ «το 45% των Ιταλών ηλικίας 30-34 ετών εξακολουθούν να κοιμούνται στο παλιό τους κρεβάτι».

«Ιδιαίτερα δραματική είναι η κατάσταση στην Ιταλία και αυτό όχι μόνον εξαιτίας του υψηλού δείκτη ανεργίας των νέων. Ο πρώτος μισθός είναι ο χαμηλότερος εντός της ΕΕ» υπογραμμίζεται σε δημοσίευμα της «Deutsche Welle» («Ντόιτσε Βέλε») το Μάρτη του 2006. «Στις ηλικίες μεταξύ 25 και 32 ο μέσος μηνιαίος μισθός δεν ξεπερνά τα 1.000 ευρώ, πολλοί αναγκάζονται να τα βγάλουν πέρα με λιγότερα από 800 ευρώ το μήνα, και αυτό σε μια χώρα που δε θεωρείται από τις φθηνότερες».

Σύμφωνα με άρθρο της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ (29/12/2006) «οι Ισπανοί νέοι βγήκαν στο δρόμο να διαδηλώσουν επειδή δεν έχουν χρήματα να ενοικιάσουν ή να αγοράσουν δικό τους σπίτι. Το αποτέλεσμα είναι, ότι ζουν με τους γονείς τους ακόμα και μετά τα 30 τους χρόνια, αφού ένα διαμέρισμα στη Μαδρίτη κοστίζει κατά μέσον όρο 650 ευρώ το μήνα, τη στιγμή που ο βασικός μισθός είναι 550 ευρώ». Οπως αναφέρεται στο ίδιο δημοσίευμα, «οι συμμετέχοντες στη διαδήλωση είχαν πάνω - κάτω τα ίδια χαρακτηριστικά. Ηταν από 25 έως 35 ετών και έχουν τελειώσει τις σπουδές τους. Εχουν δουλιά με αμοιβή 800 - 1.000 ευρώ. Εχουν βρει το ταίρι τους χωρίς να έχουν παντρευτεί. Αντί όμως να έχουν μια δική τους εστία, μένουν με τους γονείς τους».

«Χωρίς να κάνουμε "μεγάλη ζωή" δε μας μένουν χρήματα να "βάλουμε στην άκρη". Σε μια ανάγκη, πρέπει να στηριχτούμε στους γονείς μας...», λέει στον «Ρ» ο Γιάννης Ψαράς, 30 χρόνων, που εργάζεται εδώ και 5 χρόνια ως μηχανικός σε Τεχνικό Γραφείο. Είναι παντρεμένος με την Βίκη, συντηρήτρια έργων τέχνης, και έχουν ένα παιδί. «Το μήνα παίρνω 1.350 ευρώ χωρίς δώρα και επίδομα αδείας, ενώ μέχρι πριν δυο μήνες έπαιρνα 950». Η Βίκη αμείβεται με 1.000 ευρώ.

Ο Γιάννης μάς εξηγεί ότι ο δημοτικός βρεφονηπιακός σταθμός του Δήμου Αμαρουσίου δε δέχτηκε το μωρό τους στη μέση της χρονιάς (το Φλεβάρη), αν δεν πλήρωναν από την αρχή της χρονιάς (σ.σ. τα τροφεία ανέρχονται στα 100 ευρώ το μήνα!) κι έτσι αναγκάστηκαν να το πάνε σε ιδιωτικό. «Κάθε μήνα θέλουμε 800 ευρώ μόνο για το ενοίκιο και τον παιδικό σταθμό». Χαρακτηριστικό, επίσης, της ...μέριμνας για τα νέα ζευγάρια είναι ότι το ΙΚΑ τούς έδωσε αρχικά ένα εφάπαξ 1.800 ευρώ για τα έξοδα του τοκετού, τα οποία όμως τα παρακρατεί κάθε μήνα (200 ευρώ) από το μισθό της Βίκης...

Την έλλειψη ελεύθερου χρόνου και την ανυπαρξία προστασίας των εργαζομένων επισημαίνει ο Γιάννης ως κύρια προβλήματα. «Μια συνάδελφο την απέλυσαν, επειδή ζήτησε το δώρο των Χριστουγέννων. Στο ίδιο γραφείο δουλεύουν κάτω από κάμερες, χωρίς τηλέφωνο στο γραφείο τους και Ιντερνετ, ενώ ασκείται τεράστια πίεση και έλεγχος», υπογραμμίζει.

«Ζω ακόμα με τους γονείς μου και παρόλ' αυτά, ο μισθός μου φτάνει ίσα - ίσα για να καλύψω τα έξοδα του μήνα», λέει η Κατερίνα Κ. 33 χρόνων, ξενοδοχοϋπάλληλος, που μετά από 7 χρόνια προϋπηρεσίας αμείβεται με 850 έως 870 ευρώ (αν δουλέψει Κυριακές και γιορτές) το μήνα! «Εκανα το βήμα και πήρα ένα αυτοκίνητο για το οποίο θέλω 210 ευρώ το μήνα, συν τα έξοδα για πάρκινγκ (εργάζεται στο κέντρο της Αθήνας) και για βενζίνη».

Στο παρελθόν είχε επιχειρήσει να φύγει από το σπίτι των γονιών της, αλλά «100.000 ευρώ δεν αρκούσαν για να αγοράσω ένα δυάρι, ενώ θα εξοφλούσα το δάνειο για 30 χρόνια τουλάχιστον. Ο μισός μισθός θα πήγαινε στο δάνειο... Και μην ξεχνάμε ότι στον ιδιωτικό τομέα, τίποτα δε μου εξασφαλίζει σταθερή και μόνιμη δουλιά», επισημαίνει.

Ο Παύλος Αλεξανδράκης, 22 χρόνων, εργάζεται εδώ και 2,5 χρόνια ως οικοδόμος. Μας εξηγεί ότι οι συνθήκες για ένα νέο εργαζόμενο, όχι μόνο στο χώρο εργασίας, αλλά συνολικά στην κοινωνία είναι ιδιαίτερα δύσκολες: Με μεροκάματα της τάξεως των 25 ευρώ για τον ανειδίκευτο, τα απάνθρωπα ωράρια, ο φόβος της απόλυσης, όλα αυτά δημιουργούν αδιέξοδα στο νέο άνθρωπο.

«Δεν μπορεί να μπει κανείς στη διαδικασία να σκεφτεί να ανοίξει δικό του σπίτι. Δε σου φτάνουν ούτε για τα προς το ζην. Εγώ το ανώτερο που μπορεί να βάλω στο χέρι είναι 800 - 850 ευρώ το μήνα. Τι να πρωτοπληρώσω; Το ενοίκιο, τους λογαριασμούς, τα κοινόχρηστα; Επιπλέον, ένας νέος έχει δικαίωμα στη διασκέδαση, στη μόρφωση. Ολα αυτά είναι επιπλέον έξοδα».

Τονίζει ακόμα, πως όχι μόνο τα μεροκάματα είναι χαμηλά, αλλά από πολύ νωρίς ο νέος μαθαίνει ότι πρέπει να συμβιβάζεται με αυτά, να φοβάται τον εργοδότη του και να δουλεύει από το πρωί μέχρι το βράδυ για λίγο περισσότερα χρήματα. «Θυμίζουν Μεσαίωνα τέτοιες καταστάσεις, και μετά μας λένε διάφοροι εκπρόσωποι της κυβέρνησης ότι το 89% του πληθυσμού ζει καλύτερα απ' ό,τι πριν!», λέει χαρακτηριστικά.

Οσο για τον ελεύθερο χρόνο... «Η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου περνάει σε δεύτερη μοίρα. Μπορεί όχι συνειδητά, αλλά όταν έχεις να σκεφτείς πώς θα τα βγάλεις πέρα κάθε μήνα, όταν φεύγεις από το σπίτι πρωί και γυρνάς βράδυ... Εγώ έχω τρία χρόνια να κάνω ένα ταξίδι, είτε στην Ελλάδα, είτε στο εξωτερικό. Μόνο χρόνο για διάβασμα βρίσκω. Αυτό είναι το όπλο του εργαζόμενου», καταλήγει.

Οι νέοι εργαζόμενοι των 600, 800 και 1.000 ευρώ πολύ δύσκολα είναι σε θέση να ανεξαρτητοποιηθούν, πόσο μάλλον να κάνουν δική τους οικογένεια, ή να αποκτήσουν πάνω από ένα παιδί. Οχι επειδή «οι νέοι σήμερα παντρεύονται μεγάλοι λόγω καριέρας», ούτε επειδή «στην Ελλάδα οι νέοι δύσκολα "αποχωρίζονται" την οικογένειά τους», όπως συνηθίζεται να λέγεται. Συχνά επίσης προβάλλεται το δημογραφικό πρόβλημα, ξεκομμένο από τους αντικειμενικούς παράγοντες που επιδρούν σ' αυτό, όπως είναι η εμπορευματοποίηση των κοινωνικών αγαθών, η ανεργία, η ανασφάλεια, το κόστος ζωής.

Απλές γνώσεις αριθμητικής αρκούν. Ο όγκος των εξόδων που υποχρεούται να καλύψει μια οικογένεια, ή ένα ζευγάρι είναι τεράστιος σε σχέση τους μισθούς που οι συλλογικές συμβάσεις προβλέπουν. Πρόκειται για ένα βαθιά πολιτικό και ταξικό ζήτημα. Η ελευθερία επιλογής, αν και πόσα παιδιά θα αποκτήσει ένα ζευγάρι, μπορεί να υπάρξει μόνο αν είναι λυμένα, με ευθύνη του κράτους, τα προβλήματα που σχετίζονται με τη γέννηση και την ανάπτυξη του παιδιού.

Απαιτούνται «γενναία» φιλολαϊκά μέτρα, που θα ανατρέπουν τα αντικειμενικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν σήμερα τα νέα ζευγάρια στο να οργανώσουν τη ζωή τους με βάση τις σύγχρονες απαιτήσεις. Χρειάζονται ριζικές αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις, στην οικονομία και την κοινωνία, αναβαθμισμένη, αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν Παιδεία και Υγεία. Η προστασία της μητέρας και του παιδιού, οι ανάγκες του νέου ζευγαριού, που θέλει να αποκτήσει παιδί, πρέπει να είναι υπόθεση αποκλειστικά και μόνο κρατική.

Οπως διατυπώθηκε κατά την Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ για τη Νεολαία (Οκτώβρης 2005), απαιτείται:

• Ολοκληρωμένο δίκτυο κοινωνικών εγκαταστάσεων για την οικογένεια, το παιδί, τα άτομα της τρίτης ηλικίας, για τα άτομα με ειδικές ανάγκες που θα συμβάλει στη βελτίωση της ζωής στην αύξηση του ελεύθερου χρόνου των εργαζομένων.
• Κρατικοί δωρεάν σύγχρονοι βρεφονηπιακοί σταθμοί και δημόσια κέντρα δημιουργικής απασχόλησης παιδιών και νηπίων.
• Κατ' οίκον στήριξη του νέου ζευγαριού που απέκτησε παιδί.
• Ειδικά μέτρα στήριξης των μονογονεϊκών οικογενειών.
• Ειδικά μέτρα για τους άνεργους και τις μητέρες.
• Δημιουργία δικτύου κρατικών παιδικών κατασκηνώσεων για όλα τα παιδιά των εργαζομένων και των ανέργων. Προτεραιότητα στις οικογένειες με άνεργο, στις μονογονεϊκές, φτωχές λαϊκές οικογένειες, στους μετανάστες.
• Παροχή υπηρεσιών και φροντίδα με κρατική υποδομή και υπηρεσίες για την αντιμετώπιση προβλημάτων κακοποίησης του παιδιού.
• Βοήθεια σε παιδιά που έχουν δυσπροσαρμοστικούς γονείς ή και επικίνδυνους, οικογένειες με ιδιαίτερα προβλήματα που δέχτηκαν σοβαρά πλήγματα.

ΚΕΙΜΕΝΑ: Ελένη ΜΑΪΛΗ