Δημοσιογράφοι στην Ελεύθερη Ελλάδα. Από αριστερά, Ν. Καρβούνης, Β. Γεωργίου, Κ. Βιδάλης, Σ. Γρηγοριάδης, Δ. Χατζής. Ορθιος, ο Θ. Χατζής

Ο «Ριζοσπάστης» στο πρωτοσέλιδο δημοσίευε την ανακοίνωση του Γραφείου Τύπου της ΚΕ του ΕΑΜ, που υπογράμμιζε τη μεγάλη προσφορά, τις πολύτιμες υπηρεσίες που πρόσφερε ο Νίκος Καρβούνης στην Εθνική Αντίσταση, διευθύνοντας την εξωτερική διαφώτιση του ΕΑΜ και την υπηρεσία Τύπου της ΠΕΕΑ.

Αλλά ο Νίκος Καρβούνης για χιλιάδες αγωνιστές του ΕΑΜ, ΕΛΑΣίτες, ΕΠΟΝίτες, Αετόπουλα, ήταν ο βάρδος του αγώνα τους. Εκείνος που έγραψε το ρωμαλέο ύμνο της Εθνικής Αντίστασης, ίσως το πιο λογοτεχνικό τραγούδι, που με θαυμαστή πυκνότητα έδωσε τη διάσταση, το μεγαλείο και το μήνυμα του Αγώνα. Ο θούριος του Ν. Καρβούνη πέρασε στου λαού το στόμα και το τραγουδά και σήμερα, χωρίς να γνωρίζει ποιος το έγραψε και ποιος ήταν ο συνθέτης.

Στην περίπτωση του Ν. Κ., συνέβη ό,τι συνέβη με τα τραγούδια του Δ. Σολωμού, που έπαιρναν τα τραγούδια του και οι κανταδόροι του νησιού του, και τα τραγουδούσαν τη νύχτα στα καντούνια. Βαθύς γνώστης της νεοελληνικής γραμματείας, ο σοφός καθηγητής μας Νίκος Βέης δε σταματούσε να μας λέει ότι δεν υπάρχει για τον ποιητή μεγαλύτερη δόξα παρά να πάρει τα τραγούδια του στο στόμα του ο λαός και να τα τραγουδάει χωρίς να γνωρίζει ονόματα. Ετσι, πολλά τραγούδια του Δ. Σολωμού έγιναν αριέτες, έγιναν νανουρίσματα. Ετσι έγινε και με το «Βροντάει ο Ολυμπος», που από τα βουνά της Ρούμελης αγκάλιασε όλη την Ελλάδα κι έμεινε πάντα θούριος λεβεντιάς. Το «Βροντάει ο Ολυμπος» - το μελοποίησε αρχικά ο ίδιος ο Καρβούνης, αλλά κι ο αντιστασιακός μουσικός «Αστραπόγιαννος» (Ν. Τσάκωνας) - διαδόθηκε σύντομα. Εγινε ηρωικό εμβατήριο, που σάλπιζε το προσκλητήριο: «Στ' άρματα, στ' άρματα» για τη χιλιάκριβη τη λευτεριά.

Ενα πολύ χαρακτηριστικό σκίτσο του Ν. Καρβούνη, που φιλοτέχνησε ο ακούραστος σκιτσογράφος του «Ριζοσπάστη», Αντώνης Πρωτοπάτσης

Ο Νίκος Καρβούνης γεννήθηκε στο Θιάκι, το νησί του Οδυσσέα και της ναυτοσύνης, το 1880. Το νησί έχει στενούς δεσμούς με τη Ρουμανία κι εκεί είναι εγκατεστημένος ο επιχειρηματίας πατέρας του, που μπορούσε να προσφέρει στα παιδιά του καλή γυμνασιακή μόρφωση. Με το τέλος του γυμνασίου, ο Ν. Κ. γυρίζει στην Ελλάδα, που είχε υποστεί την περιπέτεια και την ήττα του 1897.

Το 1898 πρωτοεμφανίζεται στο περιοδικό «Διάπλασις των Παίδων», με το ποίημα «Βασιλόπιττα», που πήρε το πρώτο βραβείο. Το 1917 συμμετέχει στην ομαδική προσπάθεια για την έκδοση του περιοδικού «Ηγησώ», με τους Κ. Βάρναλη, Μ. Καλαμά, Λ. Παλαμά, Γ. και Φ. Πολίτη, Ν. Λαπαθιώτη, Ρ. Φιλύρα, Λ. Κουμαριανό, Ν. Χαντζάρα. Το περιοδικό διηύθυνε ο Ν. Κ. (ήταν μεγαλύτερος και βιοποριζόταν σαν υπάλληλος σε εφοπλιστικό γραφείο). Παρόλο που το περιοδικό ήταν βραχύβιο, έπαιζε σημαντικό ρόλο και σ' αυτό εθήτευσαν πολλοί που αναδείχτηκαν στα ελληνικά γράμματα.

Με το κλείσιμο του περιοδικού, ο Ν. Κ. φεύγει από το εφοπλιστικό γραφείο και μπαίνει πια στη δημοσιογραφία, επάγγελμα που ταίριαζε στο χαρακτήρα του. Η δημοσιογραφία τον συναρπάζει. Φανερώνεται ο διανοούμενος, που διακαίεται από το ιδανικό της τελείωσης. Μια σειρά εξαίσιες μεταφράσεις μαρτυρούν τη μεγάλη εξέλιξή του και το μεταφραστικό έργο του.

Στις 18/2/1947, ο «Ρ», στο πρωτοσέλιδό του, αναγγέλλει την είδηση του θανάτου του Ν. Καρβούνη

Εκτός από «δάσκαλος», ο Ν. Καρβούνης ήταν και μανιώδης ορειβάτης (εδώ διακρίνεται όρθιος δεξιά στις κορυφές της Πάρνηθας), όπου νέοι τον περιτριγύριζαν, τον άκουγαν και πολλοί τον συνόδευαν στις εκδρομές του

Ο Νίκος Καρβούνης, με τον Δημήτρη Γληνό, τον δημοσιογράφο Κ. Στούρνα και καμιά εικοσαριά άλλους πατριώτες, ήταν στις πρώτες συλλήψεις που έκαναν οι Γερμανοί το καλοκαίρι του 1941. Ο μηχανισμός του Μανιαδάκη είχε παραδώσει τους καταλόγους ενημερωμένους κι η Γκεστάπο άρχισε το κυνηγητό. Από τις σημειώσεις που έγραψε ο Κ. Στούρνας, μαθαίνουμε ότι στην οδό Ελπίδος, όπου τους κράτησαν αρκετές μέρες, ο Γληνός, πάντα ομιλητικός και ήρεμος, κάθε βράδυ γέμιζε τις ώρες με ιστορίες της εξορίας στην Ανάφη και την Ακροναυπλία. Συχνά τους μιλούσε για ένα δώρο - ενθύμιο που του πρόσφεραν οι εργάτες, συγκρατούμενοί του στην Ακροναυπλία. Ηταν μια πολυθρόνα αναπαυτική, που γινόταν και γραφείο, κάπως σαν θρανίο, για να ακουμπά βιβλία και χαρτιά.

Κάποιες άλλες βραδιές, σειρά στις εξιστορήσεις είχε ο Ν. Καρβούνης, συνομήλικος του Γληνού. Μια τέτοια βραδιά αναφέρθηκε στο απίστευτο κυνηγητό που είχε εξαπολύσει εναντίον του η Ειδική Ασφάλεια, με συνεχείς έρευνες στο σπίτι του. Ο Ν. Καρβούνης πίστευε πως ο θάνατός του θα ήταν βίαιος και, όπως έλεγε, δεν ήθελε να ταφεί μαζί του και το μυστικό που τον είχε κάνει στόχο απηνούς καταδίωξης και ερευνών.

«Πρέπει, μας είπε, να το ξέρετε και να το πείτε, αν τυχόν λείψω, πως ο Μανιαδάκης, που τον γνώριζα σαν αξιωματικό από τη Μ. Ασία, μου στέλνει κάθε τόσο την Ασφάλεια και κάνει φοβερές έρευνες σπίτι μου, ελπίζοντας να βρει μια επιστολή του Ι. Μεταξά προς τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μελέτιο Μεταξάκη, η οποία τον εκθέτει σαν πιστό φίλο του παλατιού». Ο Ν. Καρβούνης διηγήθηκε όλες τις λεπτομέρειες για την επιστολή, με την οποία ο πατριάρχης πρότεινε στον Μεταξά να είναι ο αρχηγός, που θα έδιωχνε τον Κωνσταντίνο. «Εγώ την πήγα στον Μεταξά, κι αυτός από φιλοδοξία δέχτηκε την αρχηγία. Μου 'δωσε μια επιστολή όπου συγκατάνευε. Αυτή την επιστολή έχει φαγωθεί να βρει ο Μανιαδάκης».

Ο Νίκος Καρβούνης (αριστερά) στο βουνό, μαζί με τον λογοτέχνη Δημήτρη Χατζή

Τον έλεγαν «δάσκαλο» στην εφημερίδα οι συνάδελφοί του. «Δάσκαλο», επίσης, τον αποκαλούσε και η συντροφιά του η ορειβατική, που κάθε Κυριακή, σχεδόν, πήγαινε στην Πάρνηθα.

«Δάσκαλο» τον έλεγαν από σεβασμό κι άλλοι, όπως ο Γεώργιος Καράντζας, που ήταν ο αρχισυντάκτης του στην «Πρωία» του Πεσματζόγλου. Μιλώντας για τον Καρβούνη, ο Γ. Καράντζας, σε μια εκδήλωση πριν λίγα χρόνια, τόνιζε ότι στην εφημερίδα ξεχώριζε η πνευματική προσφορά του Καρβούνη. Τα θέματά του ήταν πάντα κοινωνικού και πολιτικού περιεχομένου, με στόχο την εδραίωση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ανθρωπιάς. Ο Γ. Καράντζας, στην ομιλία του για τον Ν. Κ., αναφέρεται στην ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην «Πρωία», τονίζοντας πως οι εκδότες, αδελφοί Στ. και Γ. Πεσμαζόγλου, «ήσαν βέβαια συντηρητικοί, είχαν όμως το προτέρημα να μην είναι μισαλλόδοξοι και να ευνοούν την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών. Γι' αυτό στο προσωπικό της «Πρωίας» συγκαταλέγονταν οι Κ. Βάρναλης, Κ. Βιδάλης, Ορφέας Οικονομίδης, Αντώνης Δούμας, Γ. Ζωϊτόπουλος και πολλοί άλλοι προοδευτικοί δημοσιογράφοι.

Χάρις στο κλίμα αυτό, ο Καρβούνης, ακέραιος και ανυποχώρητος στις ιδέες και τις απόψεις του, μπόρεσε να διατυπώνει ελεύθερα, με το λεκτικό πλούτο του, τις τόσο προοδευτικές ιδέες του. Τα κείμενα αυτά του Καρβούνη, που και σήμερα, έπειτα από 40 χρόνια, δεν έχουν χάσει τη φρεσκάδα τους, είναι πραγματικά κείμενα κλασικά και δείχνουν πόσο κερδίζει η δημοσιογραφία, όταν την ασκούν πνευματικοί και καλλιεργημένοι άνθρωποι.

Οπως ήταν επόμενο, οι επιφυλλίδες του Νίκου Καρβούνη είχαν μεγάλη και ευεργετική επίδραση στη νεολαία. Ετσι, γρήγορα, πολλοί νέοι που διψούσαν για μάθηση πλησίασαν τον Καρβούνη και έγιναν κατά κάποιον τρόπο μαθητές και οπαδοί του. Ο Καρβούνης, στα χρόνια που προηγήθηκαν του δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, έγινε ο «δάσκαλος» πολλών νέων, που προβληματίζονταν για τα καυτά κοινωνικά προβλήματα. Τον περιτριγύριζαν, τον άκουγαν και πολλοί τον συνόδευαν στις εκδρομές του. Γιατί ο Καρβούνης ήταν και μανιώδης ορειβάτης. Και ίσως η τόσο στενή γνωριμία του με τα βουνά και τους κάμπους της Ελλάδας, να του ενέπνευσε στην Κατοχή, όταν προσχώρησε στο αντάρτικο της Ελεύθερης Ελλάδας, το περίφημο «Βροντάει ο Ολυμπος αστράφτει η Γκιώνα...».

Η περίοδος μετά το 1930 είναι περίοδος έντονης δράσης. Ο Νίκος Καρβούνης βρίσκεται επικεφαλής σειράς επιτροπών που αγωνίζονται ενάντια στο φασισμό και την απειλή να επεκταθεί σε πολλές χώρες. Πρώτο - πρώτο το όνομά του σ' αυτούς που υπέγραφαν την αντιφασιστική διακήρυξη. Μαζί με την Μ. Σβώλου, τους Γ. Σιάντο, Χρ. Ευελπίδη, Στ. Σωμερίτη, Γ. Συριώτη κι άλλους. Η διακήρυξη τονίζει στο κάλεσμά της: «...Οσοι νιώθετε τον άμεσο κίνδυνο, όσοι νιώθετε την κρισιμότητα της στιγμής, όσοι δε θέλετε να υποδουλωθείτε μένοντας σε μιαν αδράνεια μοιρολατρική, ελάτε γοργά και αδίστακτα στο Ενιαίο Πανελλαδικό Αντιφασιστικό Μέτωπο. Ελάτε να σώσουμε τις ελευθερίες που είναι πάρα πολύ ακριβοπληρωμένες μ' αίμα για να μη μας επιτρέπεται να τις χάσουμε. Εχουμε όλη τη δύναμη για να το επιτύχουμε.

Ελάτε όλοι μαζί, ενωμένοι στην απόφαση της νίκης θα βροντοφωνήσουμε το αποτελεσματικό: "Αλτ" σ' όσους τολμούν να τις επιβουλευτούν».

Αυτήν ακριβώς την περίοδο, ο δημοσιογράφος Ν. Καρβούνης, με το ψευδώνυμο «Μαυροθαλασσίτης» γράφει στο «Ρ», συμμετέχει στις αγωνιστικές κινητοποιήσεις και είναι επικεφαλής στην Εργατική Βοήθεια.

Στο προλογικό σημείωμα του τόμου με τις επιλογή επιφυλλίδων του στην «Πρωία», ο Πάνος Πολίτης γράφει για τη διαδρομή και την εξέλιξη του ποιητή και δημοσιογράφου Ν. Καρβούνη:

«...Απορροφημένος από το νέο του επάγγελμα (το δημοσιογραφικό) εγκαταλείπει την ποίηση, παρά την πρώτη του ενθαρρυντική ποιητική εμφάνιση και την προοιωνιζομένη λαμπρή εξέλιξή του στο νεοελληνικό έμμετρο λόγο. Πιστοποιήσεις μιας τέτοιας εξέλιξης αποτελούν κι οι αριστουργηματικές του μεταφράσεις του μακρόπνοου ποιήματος "Σιωνίδες" του Yehuda Halery, του μεγαλύτερου ποιητή των Εβραίων, του ποιήματος "Υποθήκες για ένα τζέντλεμαν" του Κίπλινγκ και, φυσικά, ο ρωμαλέος του θούριος στα χρόνια της Κατοχής "Βροντάει ο Ολυμπος". (...) Αν δεν επλούτισε περισσότερο τον έμμετρο λόγο, με τα διηγήματα, τις ανταποκρίσεις και κυρίως με την επιφυλλιδογραφία του. Τα διηγήματά του διακρίνονται για τον βαθύτερο ανθρωπισμό, τη γνήσια πνοή, την ψυχική ευφορία, την ψυχολογική δύναμη και την αγάπη του για τον ταπεινό άνθρωπο και τον άνθρωπο γενικά. Οι ανταποκρίσεις του από την Ηπειρο, Μακεδονία, Μ. Ασία, Κύπρο, Ρόδο, Βαλκανική, Ευρώπη κι Αμερική χαρακτηρίζονται από έντονο προσωπικό ύφος, τον πλούτο της περιγραφής, την εξαιρετική παρατηρητικότητα, τη ζωηρή παραστατικότητα και τη δύναμη του λόγου του».

«Η επιφυλλιδογραφία (1931-1936) στην "Πρωία" αποτελεί την πιο φωτεινή και κοινωνικά πιο αποδοτική δημιουργία του, με τεραστία απήχηση στο πνευματικό και προοδευτικό κοινό της χώρας μας, και άφησε εποχή στα νεοελληνικά γράμματα. Αν είναι ο δεύτερος μετά τον Εμμανουήλ Ροΐδη, που ασχολήθηκε με θέματα πολιτικής φιλολογίας και πολιτικής φιλοσοφίας στις επιφυλλίδες αυτές, είναι αναμφισβήτητα ο πρώτος, που προσέδωσε μιαν απαράβλητη τελειότητα. Ο συγκρατημένος του λυρισμός προσδίδει στο λόγο του μιαν ιωνική χάρη κι η διαλεκτική του σκέψη, κυρίως μετά τη ρήξη του με τον ιδεαλισμό, έχει μια πειστικότητα μοναδική και μια βαρύτητα δωρική. Ενας βαθύτατος ανθρωπισμός, μια λαχτάρα για πολιτιστική εξευγένιση, ένα πάθος για εξανθρωπισμό του ανθρώπου και οριστική επανάκτηση της πραγματικής του αξίας αποτελούνε τη διήκουσα γραμμή τους. Καθώς τις διαβάζει κανείς, αναπνέει έναν υγιή και αμόλυντο πνευματικό και ψυχικό αέρα σαν να βρίσκεται σε μια παρθένα κι επιβλητική ελατόφυτη βουνοκορφή. Κι αυτό σήμερα - περισσότερο κι από τότε - είναι αναγκαίο κι ωφέλιμο».

Ο Ν. Καρβούνης, διαποτισμένος με αγνό πατριωτισμό, άτρομος στους κόπους και τους κινδύνους, πηγαίνει εθελοντής των Γαριβαλδινών και βρίσκεται μαχητής στο Δρίσκο της Ηπείρου, όπου στα χέρια του ξεψύχησε ο θανάσιμα τραυματισμένος ποιητής Λορέντσος Μαβίλης. Κι ο ίδιος τραυματισμένος, δυο φορές, θα παρασημοφορηθεί με το «αριστείο ανδρείας».

Τον Απρίλη του 1934 διώκεται και δικάζεται για τον πρόλογο της «Καστανής Βίβλου», που αποκάλυπτε το σκηνοθετημένο εμπρησμό του Ράιχσταγκ και τα ανατριχιαστικά εγκλήματα των χιτλερικών σε βάρος της ανθρωπότητας, που ήταν και το προμήνυμα της 4ης Αυγούστου. Η ώρα για νέες διώξεις και στη χώρα μας πλησίαζε και ο Νίκος Καρβούνης ήταν από τους πρώτους που θα αναζητούσαν οι γκεσταπίτες και οι Ελληνες σμπίροι του Μανιαδάκη.

Κοντά στον Καρβούνη, για αρκετά χρόνια, είχαν θητεύσει, παρακολουθώντας όλες τις εκδηλώσεις όπου ήταν ομιλητής, πολλοί νέοι φοιτητές, αλλά και εργάτες. Με επικεφαλής τον Ν. Καρβούνη, λειτουργούσε πολλά χρόνια μια εκδρομική ομάδα, που είχε κυριολεκτικά οργώσει τα βουνά της Αττικής, αλλά και εκτός Αττικής.

Αυτές οι εκδρομικές εξορμήσεις είχαν τα πρώτα θετικά αποτελέσματα. Ο Πολύκαρπος Κυριαζής, φοιτητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ήταν από τους στενούς μαθητές, αλλά και φίλος του Ν. Καρβούνη. Με καλές σπουδές, κυρίως με άριστη γνώση της αγγλικής γλώσσας, τον βοηθούσε στις μεταφράσεις και γενικά σε σοβαρά κείμενα, που χρειάζονταν προσοχή και ευθύνη. Ο Π. Κυριαζής ήταν ενήμερος και για τις πολλές ταλαιπωρίες που είχε υποστεί με τα κυνηγητά που είχε εξαπολύσει ο Μανιαδάκης.

Το συνεχές αυτό κυνηγητό είχε σαν αποτέλεσμα να χαθούν σχεδόν όλα τα προσωπικά του αντικείμενα και κυρίως τα χειρόγραφα και οι σημειώσεις που είχε κρατήσει από το τελευταίο μεγάλο δημοσιογραφικό ταξίδι στις ΗΠΑ, Γαλλία, Αγγλία και τις επαφές που είχε με τους προοδευτικούς κύκλους, που τότε ακριβώς είχαν πάρει θετική στάση για τον αγώνα του ΕΑΜ. Τα υλικά αυτά ουσιαστικά δεν αξιοποιήθηκαν, καθώς ο δημοσιογράφος αρρώστησε και έμεινε πολύ καιρό στο νοσοκομείο. Χάθηκαν ακόμη πολλά άλλα αντικείμενα, που συνδέονταν με τη δράση του σαν Γαριβαλδινού. Είχε, όπως θυμάται ο Π. Κυριαζής, μια πλήρη εξάρτυση στολής, αυτήν που φορούσαν οι Γαριβαλδινοί, που ήταν φανταχτερή, και όλα τα συμπληρώματά της. Ο Π. Κυριαζής, που τα είχε δει πολλές φορές, διαπίστωσε ύστερα από το θάνατό του ότι σχεδόν όλα αυτά είχαν χαθεί. Λεηλασία έγινε, επίσης, και στα βιβλία του, που πολλά απ' αυτά ήταν σπάνια.

Σκίτσο του Αντώνη Πρωτοπάτση, στον «Ρ» 18/2/1947, στο κείμενο της αναγγελίας του θανάτου του Ν. Καρβούνη

...Ο ηρωισμός δεν είναι άλλο τίποτα παρά η σωστή αντίληψη της αναλογίας του ατόμου προς το σύνολο. Μια σωστή κοινωνική λειτουργία. Οταν το άτομο καταλάβει ότι αποτελεί ένα κύτταρο του συνόλου, δηλαδή της ανθρωπότητας, πεθαίνει γι' αυτήν χωρίς να υπερηφανεύεται, όπως δεν υπερηφανεύονται τα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού, που καταστρέφονται για να ανανεωθεί το σύνολο (...)».

* «(...) για το καλό όταν δουλεύουν για τον άνθρωπο».

* «(...) και για το κακό και τ' ανάποδο όταν δουλεύουν για την ολιγαρχία και τους πολεμοκάπηλους».

«Η δημοσιογραφία δεν είναι "πρατήριο" ειδήσεων», έλεγε κι έγραφε ο Ν. Κ.: «Πόσες φορές δεν κατηγορήθηκε αυτό το επάγγελμα - ας το πούμε αμέσως και ειλικρινά, όχι πάντοτε άδικα. Είναι πολλοί που θεωρούν τη δημοσιογραφία σαν ένα απλό "πρατήριο" ειδήσεων. Είναι μια λαθεμένη, αλλά και πολύ φτηνή αντίληψη». Σωστά ο Ν. Κ. σημείωνε «πως τέτοια - δηλαδή πρατήριο ειδήσεων - δεν ήταν ούτε η πρώτη εφημερίδα, που παρουσιάστηκε στις αρχές του 17ου αι. στο Παρίσι, η "Γκαζέτ" του Θεόφραστου Ρενοντό. Η έκδοση της πρώτης αυτής εφημερίδας έγινε για να δίνει μια φορά το μήνα γενικές πληροφορίες».

«Οι ειδήσεις», όμως, γράφει ο Ν. Κ. «γεννάνε τα σχόλια. Και τα σχόλια είναι λογισμός, σκέψη. Είναι του ανθρώπινου μυαλού η εισφορά στη μετουσίωση της είδησης, στο πλάσιμο της Ιστορίας. Ετσι κι αυτή η πρώτη εφημερίδα του Ρενοντό, ενός φιλάνθρωπου Γάλλου γιατρού, με τον καιρό προχώρησε πέρα από τις ξερές ειδήσεις κι έγινε το δημόσιο βήμα, καθόλου βέβαια ευχάριστο για τους δυνατούς εκείνης της εποχής».

«Κάθε φορά, που βρεθώ στο Παρίσι» - έλεγε κι έγραφε ο Ν. Καρβούνης - «νοιώθω την ανάγκη να κάνω μια επίσκεψη στο νεκροταφείο και με συγκίνηση βλέπω την προτομή του γενάρχη της δημοσιογραφίας - την προτομή του που βρίσκεται σε μια παλιά πλατεία της Σιτέ. Μια παράγραφος απ' ένα άρθρο του σκαλισμένο στην προτομή του γενάρχη της δημοσιογραφίας λέει τα παρακάτω περίπου. Δεν την έχω αντιγράψει και λυπάμαι γι' αυτό, αλλά θυμάμαι καλά το τι λέει και θα σας το πω με τη βεβαιότητα πως δεν προδίνω το νόημά του: "Ας νοιώσουν καλά οι άρχοντες και οι δυνάστες πως μάταια ορθώνουν φραγμούς στα σύνορά τους για να μην περάσει η εφημερίδα μου. Οι ιδέες που κλείνει ξεγλυστράν ανάμεσα από τους φρουρούς τους. Και φθάνουν αλάθευτα στους λαούς και τους υπονομεύουν τους θρόνους και τα προνόμιά τους (...)"».

Κλείνουμε την παράθεση απόψεων του Ν. Κ. με την εξής επισήμανση: Στην ηλεκτρονική πια εποχή της, σήμερα η δημοσιογραφία. Καταπληκτικές και αδιάκοπες οι εξελίξεις που σημειώνονται από το πρώτο της ξεκίνημα. Τεράστια και παγκόσμια η δύναμη των ΜΜΕ και για να κάνουν το καλό, αλλά, την ίδια ώρα, και για να προκαλέσουν τ' ανάποδο, το κακό. Συντελεστές για το καλό, όταν δουλεύουν για την πρόοδο, για τον άνθρωπο και τις δικές του ελπίδες. Και για το κακό, όταν όλη αυτή η δύναμη υπηρετεί τα μεγάλα συμφέροντα των λίγων της ολιγαρχίας. Τεράστια η δύναμη και για το ένα, αλλά και για το άλλο.