Τελικά η σύγκρουση πήρε την κανονική της μορφή. Τα δυο στοιχεία που θα έπρεπε να αποτελούν τους κύριους παράγοντες της ρύθμισης και της λειτουργίας του συστήματος εξελίχθηκαν σε αντίπαλες δυνάμεις και το κάθε ένα λειτουργεί με το δικό του τρόπο, οδηγώντας αργά, αλλά σταθερά, τα πάντα στην αναπόφευκτη καταστροφή τους. Και, φυσικά, αναφέρομαι στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Και, πιο συγκεκριμένα, αναφέρομαι στο στοιχείο εκείνο, που αποτελεί την ηγεσία και το βασικό μηχανισμό παραγωγής του κεντρικού προγραμματισμού και κυρίαρχου συντονισμού των εκπαιδευτικών μας πραγμάτων, στο υπουργείο Παιδείας, δηλαδή, από τη μια πλευρά. Και, από την άλλη πλευρά, αναφέρομαι στο σχολείο. Στο σχολείο, όπως αυτό εμφανίζεται και λειτουργεί με τα επιμέρους στοιχεία που το συγκροτούν: Τους δασκάλους, τους μαθητές, τα διδακτικά του προγράμματα, τη συμμετοχή του στην κοινωνική μας ζωή. Ακόμα ακόμα και τις χαρούμενες φωνές των παιδιών μέσα στις αυλές των διαλειμμάτων, στα μίζερα κυλικεία των τυποποιημένων σχολικών κτιρίων, που εδώ και καιρό έπαψαν να συμβολίζουν τα οράματα ενός "εθνικού" μέλλοντος. Επαψαν να συμβολίζουν και να συγκροτούν, βεβαίως, το χώρο, όπου η συμβατική και αργή διδακτική "ύλη" μετατρέπεται σε γνώση, σε συγκεκριμένο κοινωνικό αγαθό, έτοιμο να καταναλωθεί, εξοπλίζοντας το νέο Ελληνα με τα "ιδανικά" της σύγχρονης ζωής. Με τα "ιδανικά" εκείνα, που θα τον απομακρύνουν από την ασάφεια των κηρυγμάτων της αινιγματικής θρησκευτικότητας και την επικίνδυνη ηρεμία της απολίτικης σκέψης.
Και όλη αυτή η κατάσταση, το περιεχόμενο, με άλλα λόγια, της συνεχιζόμενης σύγκρουσης, που πολύ λίγο απέχει από το να καταστεί το χαρακτηριστικό της καθημερινής μας ζωής, δεν αναλύεται σωστά ούτε από τους "υπεύθυνους" της εκπαιδευτικής πολιτικής, έστω και λανθασμένης, αλλά, δυστυχώς, και αυτό είναι το επικίνδυνο, ούτε από τους Ελληνες πολίτες. Και ο μεν υπουργός επιμένει, αναπτύσσοντας μια εν πολλοίς απλοϊκή επιχειρηματολογία ότι η σύγκρουση οφείλεται στην έλλειψη "ενημέρωσης", οι δε εργαζόμενοι και ερωτώμενοι, αναλυτές και σχολιαστές της εφιαλτικής αυτής "Απορύθμισης" απαντούν στο μεγάλο ερώτημα, ανάλογα με το βαθμό της προσωπικής τους εμπλοκής στο πρόβλημα. Οι γονείς και οι κηδεμόνες δίνουν τη δική τους απάντηση, ξεκινώντας από το πόσο ανατρέπονται οι ρυθμοί των οικογενειακών τους πραγμάτων με τον ξεσηκωμό των παιδιών τους, οι καταστηματάρχες απαντούν με βάση την ανησυχία των επιχειρήσεών τους, οι απλοί και "φιλήσυχοι" γείτονες συνήθως δεν ξέρουν και δεν απαντούν. Οπως δεν απαντούν οι γιατροί, οι σιδηροδρομικοί, οι τραπεζικοί, οι τροχονόμοι, οι αγρότες, οι οικοδόμοι και οι υδραυλικοί. Θέλω να πω, δηλαδή, πως όλο αυτό το συμπαθές και ταλαιπωρημένο σύνολο του ελληνικού λαού, που διαγκωνίζεται στις εκκλησίες, στα γήπεδα, στα σούπερ μάρκετ και τις λαϊκές αγορές, σχολιάζει την εκπαιδευτική μας περιπέτεια, ανάλογα με την εξ αίματος σχέση που έχει μ' αυτήν. Και έτσι, ο υπουργός, που αντιλαμβάνεται τι ακριβώς συμβαίνει, γιατί και έξυπνος είναι και ως ευέλικτος εντολοδόχος μιας συγκεκριμένης πολιτικής ενεργεί, επαναλαμβάνει, σχεδόν, πληκτικά από το ύψος του υπουργικού του άμβωνα πως όλα είναι το προϊόν μιας τραγικής παρεξήγησης. Και επιμένει και υπογραμμίζει με ανεξήγητα πονηρά χαμόγελα την επιμονή του πως εκείνο που φταίει είναι η έλλειψη επαρκούς ενημέρωσης. Και αυτό σημαίνει πως αν οι αρμόδιοι εξηγήσουν στους δασκάλους τι πρέπει να κάνουν από δω και πέρα και εξηγήσουν στους μαθητές πως όλα γίνονται για το δικό τους καλό, η ηρεμία θα επανέλθει στα ελληνικά σχολεία και όλοι μαζί θα πορευτούμε αισιόδοξοι και τουλάχιστον ευτυχείς προς το ανεξήγητο και μυθικό El Dorado της ΟΝΕ. Μια πορεία, για την οποία, επίσης, δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση.
Και σ' αυτό το σημείο μπαίνει το μεγάλο και βασανιστικό ερώτημα: Μήπως, τελικά, για όλες τις συγκρούσεις που ανατρέπουν τους ρυθμούς της κοινωνικής μας ζωής δεν υπάρχει η σχετική ενημέρωση; Μήπως, για να το πω πιο απλά, ο λαός μας δεν πρέπει να μάθει ακριβώς με ποιο τρόπο του ετοιμάζουν το μέλλον; Τι θέλουν να διδάξουν στα παιδιά του και με ποιο τρόπο σχεδιάζουν να του διαφεντέψουν την προσωπική του ζωή και το φτωχό "μπεζαχτά" του οικογενειακού του προϋπολογισμού; Μήπως, τέλος πάντων, είναι ένα καταχθόνιο σχέδιο για να λείψει από όλα τα πεδία της κοινωνικής μας ζωής η ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ;
Γ}ιατί, αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, θα πρέπει να περιμένουμε και τις άλλες συγκρούσεις. Και το λέω αυτό, γιατί δε βλέπω τους αρμόδιους, αυτούς, δηλαδή, που τα ξέρουνε όλα, μια και αυτοί είναι καλά "ενημερωμένοι", να μπαίνουν στον κόπο, για να ενημερώσουν και τους άλλους. Απλώς, παρακολουθούν τη σύγκρουση και περιορίζονται σε δηλώσεις. Και το κακό είναι πως κι αυτοί ακόμα, αν κρίνει κανείς από αυτά που λένε και με τον τρόπο που τα λένε, δείχνουν να έχουν σοβαρά κενά στην "ενημέρωσή" τους. Μήπως, λοιπόν, και αυτό είναι το τελευταίο σημερινό μου ερώτημα, ακόμα και οι "αρμόδιοι" δεν ενημερώνονται, όσο θα έπρεπε, από αυτούς που υπαγορεύουν στο αυτί τους τις πολιτικές, που ισχύουν στον τόπο αυτό και που άλλοι, κάπου αλλού, τις ετοιμάζουν;
Μήπως, τελικά, για όλες τις συγκρούσεις που ανατρέπουν τους ρυθμούς της κοινωνικής μας ζωής δεν υπάρχει η σχετική ενημέρωση; Μήπως, για να το πω πιο απλά, ο λαός μας δεν πρέπει να μάθει ακριβώς με ποιο τρόπο του ετοιμάζουν το μέλλον; Τι θέλουν να διδάξουν στα παιδιά του και με ποιο τρόπο σχεδιάζουν να του διαφεντέψουν την προσωπική του ζωή και το φτωχό "μπεζαχτά" του οικογενειακού του προϋπολογισμού; Μήπως, τέλος πάντων, είναι ένα καταχθόνιο σχέδιο, για να λείψει από όλα τα πεδία της κοινωνικής μας ζωής η ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ;
"Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται"
Κοντά στο Βιθνάρ με τ' άσπρα σπίτια, στο δρόμο προς τη Φουέντε Γκράντε, εκτελεστές θανάτωσαν τον ποιητή, χάραμα Αυγούστου του 1936. Σε μια Ισπανία που πεθαίνει από τον εμφύλιο, μέσα στον τρόμο που βασιλεύει παντού, η σιωπή γίνεται νόμος. Οποιος τον παραβιάζει, χάνεται και όποιος γυρεύει την αλήθεια, θεωρείται ύποπτος και εκτελείται. Ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα μπήκε στο στόχαστρο των δολοφόνων. Ο ποιητής, που γνώρισε τη δόξα και την παγκόσμια αποδοχή, που τραγούδησε παθιασμένα τον έρωτα και το θάνατο, το ντουένιο του σπανιόλικου ταμπεραμέντου, εκτελέστηκε για κάτι που παραμένει ιστορικά νεφελώδες.
Στην ποίησή του, ο Λόρκα εξυμνεί τη φύση που κρύβει στα σπλάχνα της το μυστήριο του κόσμου.
Αλλά, στις μέρες του '36, ο ήλιος, το φεγγάρι, τα πεύκα και οι ελιές, η γη και το νερό υπάρχουν σαν σκηνογραφία τρόμου. Σοσιαλιστές και φαλαγγίτες δίνουν τον τόνο της επανάστασης. Οι δολοφονίες πληθαίνουν, οι εργαζόμενοι απεργούν, οι στρατευμένοι πυροβολούν, ο λαός αιχμάλωτος στη φρίκη.
Ο Φεδερίκο, παγωμένος από φόβο, αφουγκράζεται τις πατημασιές των περιπόλων της εθνοφρουράς και ακούει τις ριπές των ταγμάτων καταδρομών. Η κίνηση στους δρόμους σταματάει, κυκλοφορεί μονάχα ανενόχλητος ο Θάνατος, που καίει σπίτια, γραφεία, εκκλησίες, θέατρα, ο Θάνατος καβάλα στο άλογο, μοιραίος και παράξενος:
Περνούν άλογα μαύρα
και παράξενοι άνθρωποι /... /
Ο Θάνατος
μπαίνει και βγαίνει...
Ο Λόρκα ακολουθεί μολαταύτα την πορεία του δικού του άστρου. Χωρίς μισόλογα και υπαινιγμούς, τολμά και αρθρώνει καθαρό και γενναίο λόγο, καταδικάζοντας τον εθνικισμό. Ομως, η συμπαράσταση στο συνάνθρωπο σε καθιστά επικίνδυνο, τη στιγμή που οι φασίστες συγκροτούνται και οργανώνονται, ενώ το Λαϊκό Μέτωπο διασπάται και διαλύεται.
Ο Φεδερίκο ξαναγυρίζει, παρ' όλα αυτά, στη Γρανάδα, στο γρήγορο νεύμα μιας ξαφνικής απόφασης που τον βασάνιζε καιρό. Η Ουέρτα ντε Σαν Βιβέντε είχε φορέσει τα καλά της, για να καλωσορίσει τον ποιητή στην οικογενειακή αγκαλιά. Στο μεταξύ, ο Φράνκο είχε τεθεί επικεφαλής των στρατευμάτων της χώρας και οι εκτελέσεις "κόκκινων" ήταν στην ημερήσια διάταξη. Μια γενική σύγχυση έπαιρνε βουβό πανικό... Κανείς δεν ήξερε από ποιον να περιμένει το χτύπημα.
Ο Φεδερίκο κατέφυγε στο σπίτι του ποιητή Λουίς Ροσάλες. Μια μέρα χτύπησαν την πόρτα του οπλισμένοι της χούντας. Τα αίτια της σύλληψης του Λόρκα είναι δύσκολο να προσδιοριστούν, αν και ειπώθηκε πως ήταν "κόκκινος βαμμένος". Οδηγήθηκε στη φυλακή στον προθάλαμο του "τελευταίου" αποχαιρετισμού. Λίγα χρόνια πριν, ο ίδιος είχε πει: "Με κάνει να νιώθω φρίκη η ιδέα πως θα πρέπει να αποχαιρετίσω τον ίδιο τον εαυτό μου".
Το ενδεχόμενο του θανάτου, μεταλλασσόμενο σε συμβάν, διαχέεται σε όλα του τα έργα σαν μοιραία κατάληξη μιας διαίσθησης που χαρακτηρίζει κάθε "εκλεκτό" ήρωα του ποιητή. Ομως, περισσότερο από ο,τιδήποτε άλλο, ο Λόρκα φοβόταν τη μοναξιά του θανάτου.
Αν πεθάνω
Αφήστε το μπαλκόνι ανοιχτό.
Το παιδί τρώει πορτοκάλια.
(Το βλέπω απ' το μπαλκόνι μου).
Ενα είναι, εντούτοις, βέβαιο: Εκεί, στο Βιθνάρ, την τελευταία του ώρα, ο Φεδερίκο δεν ήταν μόνος. Τον ξεπροβόδισε η πλάση που τραγούδησε, το χώμα της Γρανάδας και ο πρωινός αέρας, που του χάιδευε το πρόσωπο και του έκλεισε τα μάτια...
Μαρίκα Θωμαδάκη
Αν. καθηγήτρια
Φιλ/κής Σχολής
Παν/μίου Αθηνών
Feeds
