Θα προχωρήσει η κυβέρνηση στην "αναμόρφωση" του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης (ΚΑ), για την οποία όλοι μιλούν; Είναι γνωστό, ότι παίζεται ένα ανούσιο παιχνίδι με το "μικρό" και το "μεγάλο" πακέτο μέτρων. Το μικρό, έλεγε ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, θα περιλαμβάνει κυρίως το μεγάλο θέμα της εισφοροδιαφυγής.

Ηδη, για την εισφοροδιαφυγή κατατέθηκε νομοσχέδιο στη Βουλή. Βέβαια η εισφοροδιαφυγή μένει και πάλι στο απυρόβλητο,αφού στην ουσία αναδιαρθρώνεται μια γενική υπηρεσία εσόδων του ΙΚΑ, που έχει δοκιμαστεί και αποτύχει, αντί να ενισχυθούν οι υπηρεσίες εσόδων των υποκαταστημάτων του ΙΚΑ που υπολειτουργούν. Τώρα, λένε, ότι το μικρό πακέτο θα έρθει το 1998. Για το μεγάλο πακέτο ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας λέει, ότι δε θα προωθηθεί πριν το 2000. Τότε, γιατί οι συνεχείς συνεντεύξεις κυβερνητικών παραγόντων για το ασφαλιστικό, γιατί οι συνεχείς διαρροές για μέτρα, γιατί η "έκθεση Σπράου" και η προνομιακή προβολή της;

Προφανώς παίζουν με τη νοημοσύνη μας. Είναι φανερό ότι η κυβέρνηση έχει πάρει τις αποφάσεις της για τα ζητήματα της ΚΑ και ότι θα περάσει όσες αποφάσεις της μπορέσει, το πιθανότερο μέσα στο 1998, με τη βοήθεια των συμβιβασμένων συνδικαλιστικών ηγεσιών που μετέχουν στον "κοινωνικό διάλογο", του ΣΕΒ και των ΜΜΕ.Στην καλύτερη περίπτωση, θα ορίσει έναρξη εφαρμογής πολλών μέτρων, όπως για τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, μετά πενταετία, για να πάμε στο 2003, που τόσο το αναφέρουν όλοι.

Το πρώτο μέρος της επιχείρησης - "αναμόρφωση" θα αφορά γενικά μέτρα, γενικούς κανόνες για όλους. Τα γενικά μέτρα τα έχουν υποδείξει ήδη ο ΟΟΣΑ, το ΔΝΤ, η Διεθνής Τράπεζα, η Ευρωπαϊκή Ενωση, ο ΣΕΒ. Οι τεχνοκράτες, σύμβουλοι και καθηγητές, τα φέρνουν σε ειδικό περιτύλιγμα, ως "νέες ιδέες". Εχουν προβληθεί, ιδιαίτερα αυτό το χρόνο, πολλές φορές από τα ΜΜΕ ως προτάσεις "ειδικών".

Η "έκθεση Σπράου" επαναλαμβάνει τις περισσότερες απ' αυτές. Οι κυριότερες είναι:

- Καθορισμός ορίων συνταξιοδότησης για όλους τους εργαζόμενους, άνδρες και γυναίκες, στα 65 - 67 έτη.Η ρύθμιση θα είναι οδοστρωτήρας, αφού θα καταργήσει και τις ειδικές διατάξεις για τις μητέρες με ανήλικα παιδιά, για τους οικοδόμους, τους απασχολούμενους στα βαριά κι ανθυγιεινά επαγγέλματα και τους υπαλλήλους του δημοσίου τομέα. Θα υπάρξει σταδιακή εφαρμογή και ίσως να εφαρμοστεί για όσους θα βγουν στη σύνταξη μετά από 2 - 3 χρόνια. Στην πρώτη πενταετία εφαρμογής της ρύθμισης αυτής θα εξοικονομηθούν περισσότερα από 600 δισ. δραχμές, που φυσικά θα χάσουν οι εργαζόμενοι.

- Γενική μείωση των συντάξεων κατά 20 - 30% (περιορισμός μέσης σύνταξης).

- Κατάργηση μειωμένων συντάξεων ΙΚΑ κι άλλων Ταμείων.

- Περιορισμός των επικουρικών συντάξεων στο 20% των συντάξιμων αποδοχών.- Περιορισμός των συνταξιούχων λόγω αναπηρίας. Ισως με γενική επανεξέταση.

- Περιορισμοί στις συντάξεις χηρών.

- Αύξηση ελαχίστου χρόνου ασφάλισης για συνταξιοδότηση. Μάλλον, για το ΙΚΑ, από τα 15 χρόνια στα 20.

- Καθορισμός νέας βάσης υπολογισμού των συντάξεων. Αντί του μέσου μισθού τελευταίας πενταετίας, ο μέσος μισθός δεκαετίας.

- Καθορισμός συντάξιμου μισθού στο 60% αντί 80%, που είναι σήμερα. Χωρίς να υπολογίζονται τα δώρα εορτών. Μετά και τον υπολογισμό της σύνταξης με βάση το μέσο μισθό δεκαετίας, ο πραγματικός συντάξιμος μισθός πέφτει στο 40 - 45%.

- Κατάργηση σύνδεσης κατωτέρων συντάξεων ΤΕΑΜ με συλλογικές συμβάσεις.

- Ενσωμάτωση των επικουρικών ταμείων στα ταμεία κύριας ασφάλισης.

- Δημιουργία Ενιαίου Ταμείου Δημοσίων Υπαλλήλων.

Ας σημειωθεί, ότι τις περισσότερες απ' αυτές τις προτάσεις τις είχε υποστηρίξει και η Επιτροπή Φακιολά επί ΝΔ. Στόχος είναι η μείωση των λεγόμενων δημόσιων δαπανών μακροπρόθεσμα, αλλά και άμεσα, στα πλαίσια του προγράμματος "σύγκλισης".Αλλωστε τα γενικά αυτά μέτρα θεωρούνται απαραίτητα για να λειτουργήσει το δεύτερο μέρος της επιχείρησης -"αναμόρφωση", το νέο σύστημα που λένε. Οπως συνιστούσε το ΔΝΤ, με έρευνά του το 1992, οι αλλαγές προς ένα νέο σύστημα πρέπει να έχουν δύο συνισταμένες, αυξήσεις στην ηλικία συνταξιοδότησης και μειώσεις στις μέσες παροχές.

Και για το δεύτερο μέρος, για το νέο σύστημα, έχουν ήδη γραφεί και ακουστεί πολλά. Το ΔΝΤ και η Διεθνής Τράπεζα έχουν προτείνει την εφαρμογή ενός τριαξονικού συστήματος, που προβλέπει: α.Μια ελάχιστη σύνταξη, με τριμερή χρηματοδότηση. β.Μια δεύτερη σύνταξη, σε καθαρά ανταποδοτική βάση, με εισφορές εργαζομένων - εργοδοτών και γ.Μια τρίτη σύνταξη, με εισφορές εργαζομένων (ιδιωτική ασφάλιση).

Πλήρη ανάλυση για το σύστημα αυτό, που εφαρμόζεται ήδη στη Χιλή,έκανε το ΙΟΒΕ,το 1996, με μελέτη του συνεργάτη του Ν. Λέανδρου.Την πρόταση υποστηρίζει θερμά και ο ΣΕΒ,ο Γ. Προβόπουλος κ.ά. Παραλλαγές της πρότασης έχουν προβάλει ο πρωθυπουργός Κ. Σημίτης (ΝΕΑ 19/9/92) και οι σύμβουλοί του Π. Τήνιος (ΒΗΜΑ 26/5/91) και Τ. Γιαννίτσης (ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 11/3/96). Η "έκθεση Σπράου" κάνει λόγο για ένα μεικτό σύστημα ("τριών στυλοβατών").

Οπως φαίνεται, όλοι συμφωνούν για ένα τριαξονικό σύστημα, ΣΕΒ, καθηγητές, σύμβουλοι του πρωθυπουργού, ο ίδιος ο πρωθυπουργός. Η κυβέρνηση φαίνεται, ότι θα προχωρήσει σε ένα τριαξονικό σύστημα, με πρώτο άξονα τα ΕΚΑΣ, δεύτερο τη σύνταξη σε ανταποδοτική βάση και τρίτο τη σύνταξη με εφαρμογή επαγγελματικών προγραμμάτων ή με ιδιωτική ασφάλιση.

Τα ΕΚΑΣ θεσμοθετήθηκαν με προοπτική να μετεξελιχθούν στον πρώτο άξονα του νέου συστήματος, με κάποια αύξησή τους, κυρίως για τους ανασφάλιστους. Η "έκθεση Σπράου" αναφέρει ότι μπορούν να μετεξελιχθούν τα ΕΚΑΣ σε "εθνική" σύνταξη. Η διατύπωση δεν είναι αθώα και επιτρέπει να προβληθούν ως σύστημα κοινωνικής αλληλεγγύης, που μπορεί να εξασφαλίσει κάποια βασική παροχή σε όλους. Η "εθνική" όμως δίδεται σε όλους, άσχετα από εισόδημα, ενώ τα ΕΚΑΣ (προνοιακό βοήθημα) θα δίδονται κυρίως στους ανασφάλιστους και ύστερα από έλεγχο εισοδήματος.

Κατά τη θεσμοθέτηση των ΕΚΑΣ η κυβέρνηση ξεκαθάρισε, ότι οι παροχές προς όλους παίρνουν τέλος. Αλλωστε μια "εθνική" σύνταξη προς όλους θα κόστιζε 800 δισ. δραχμές, ενώ τα ΕΚΑΣ για τους ανασφάλιστους θα κοστίσουν περίπου 30 δισ. δραχμές! Ετσι το ΠΑΣΟΚ εγκαταλείπει την "εθνική" σύνταξη, την οποία υποσχόταν συνεχώς πάνω από μια δεκαετία. Ας σημειωθεί, ότι μια τέτοια "κοινωνική" σύνταξη, όπως τα ΕΚΑΣ, προτείνει και η πλειοψηφούσα ηγεσία της ΓΣΕΕ, με την πρότασή της για τη σύσταση "Λογαριασμού Κοινωνικής Αλληλεγγύης". Για να καλύπτονται, όπως εξηγεί, οι πληττόμενοι από τις "ευέλικτες" μορφές εργασίας και την ανεργία. Η πρόταση αυτή προδικάζει βέβαια, ότι αποδέχεται και τη διάλυση των εργασιακών σχέσεων, που προωθεί η κυβέρνηση.

Η σύνταξη σε καθαρά ανταποδοτική βάση θα χορηγείται με εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών από τα υπάρχοντα Ταμεία ή από νέα, μετά τις ενοποιήσεις Ταμείων που θα προβλεφτούν. Οσοι έχουν σταθερή απασχόληση και ασφαλίζονται κανονικά θα πάρουν κάποια σύνταξη 50 - 60 χιλιάδων δραχμών στα 65 - 67 τους. Τόσο η ΝΔ όσο και η κυβέρνηση φαίνεται να θεωρούν ότι σε ανταποδοτική βάση λειτουργεί το καθεστώς των νεοασφαλιζόμενων από 1/1/93. Ισως στο καθεστώς αυτό υπαγάγει η κυβέρνηση κι άλλες κατηγορίες εργαζομένων, ασφαλισμένων προς της 1/1/93, π.χ., με δεκαετή ή δεκαπενταετή εργασία. Αλλά είναι γνωστό σε όσους γνωρίζουν βασικά ασφαλιστικά, ότι το καθεστώς των "νέων" δε λειτουργεί σε ανταποδοτική βάση, γιατί οι νέοι καταβάλλουν εισφορές περισσότερες από τους παλιούς ασφαλισμένους και θα πάρουν συντάξεις ίσες με το 1/3 των παλιών! Σαν νέα ομάδα, θα έπρεπε, για να πάρουν τις συντάξεις που τους υπόσχονται, να συνεισφέρουν πολύ μικρότερες εισφορές. Εννοείται, ότι πληρώνουν και για όλες τις αμαρτίες της ασφάλισης, τη διαρπαγή των αποθεματικών, την καταλήστευση των εσόδων, τις σπατάλες.

Η τρίτη σύνταξη θα προέρχεται είτε από την εφαρμογή επαγγελματικών προγραμμάτων συνταξιοδότησης, κυρίως από τα υπάρχοντα ισχυρά επικουρικά ταμεία υπαλλήλων του δημοσίου τομέα κ.α., είτε από ιδιωτική ασφάλιση.

Είναι φανερό, ότι για τους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα, τους επαγγελματοβιοτέχνες και γενικά τις μεγάλες ομάδες εργαζομένων, η κυβέρνηση προτείνει την ιδιωτική ασφάλιση.Πόσοι όμως από τους φτωχούς εργαζόμενους, που αποτελούν συντριπτική πλειοψηφία, θα μπορούν να προσφεύγουν στην ιδιωτική ασφάλιση; Αλλωστε είναι γνωστό, ότι οι ασφαλιστικές εταιρίες δεν τους θέλουν για πελάτες τους. Ο πρωθυπουργός όμως έχει πει, ότι χρειάζεται μετατόπιση του βάρους της κοινωνικής πολιτικής από το κράτος στο άτομο και ότι ένας καλά εφοδιασμένος νέος εργαζόμενος μπορεί να αναλάβει περισσότερο ο ίδιος τις ευθύνες για την ασφάλισή του, τη στέγαση και την υγειονομική του περίθαλψη, με αντίστοιχη μείωση των ευθυνών του κράτους.

Είναι φανερό, ότι το "νέο" σύστημα δεν αποτελεί καν σύστημα,αφού δεν εξασφαλίζει ούτε στοιχειωδώς αξιοπρεπείς συντάξεις στους εργαζόμενους. Ενα σύστημα τις προϋποθέτει. Και βέβαια, δε συνιστά αναμόρφωση του ισχύοντος συστήματος, αλλά οδηγεί στην ανατροπή του και στην προώθηση της ιδιωτικοποίησης της ΚΑ.

Η κυβέρνηση αναμένει πολλά και από τη "συνεισφορά" των εταίρων της στον "κοινωνικό διάλογο". Από τη σύνθεση της επιτροπής "κοινωνικού διαλόγου" φαίνεται ότι οι περισσότεροι εκπρόσωποι των εργαζομένων είναι στελέχη του ΠΑΣΟΚ ή συμπαθούντες το ΠΑΣΟΚ. Να πιστέψουμε ότι δε γνωρίζουν τις αποφάσεις της κυβέρνησης; Εν πάση περιπτώσει όλοι δέχονται, όμως, ότι ο "διάλογος" αφορά σε περικοπές στα ασφαλιστικά δικαιώματα και τις παροχές, λίγες ή περισσότερες, που πρέπει να γίνουν. Οι εκπρόσωποι των ΔΑΚΕ, ΣΥΝ συνδράμουν και οι εκπρόσωποι του ΣΕΒ, όπως είναι φυσικό, υπερθεματίζουν.

Το ΚΚΕ είναι γνωστό, ότι έχει καταγγείλει το "διάλογο" ως στημένη υπόθεση και έχει διατυπώσει προτάσεις για το ασφαλιστικό από το 1991, που ταυτίζονται με τις προτάσεις της γνωστής επιστημονικής επιτροπής της ΓΣΕΕ (1992).Αυτές οι προτάσεις αποτελούν στέρεη βάση για την εξυγίανση και οικονομική στήριξη της ΚΑ. Αποτελούν προτάσεις στήριξης ενός συστήματος, που πρώτα οικοδομήθηκε, με τους αγώνες των εργαζομένων, σε πολλές χώρες της Ευρώπης, προτάσεις κόντρα στην επίθεση του νεοσυντηρητισμού για την κατάργησή του και για ιδιωτικοποίηση της ΚΑ.

Το ασφαλιστικό αφορά όλους τους εργαζόμενους, επαγγελματοβιοτέχνες, αγρότες, επιστήμονες, νέους, γυναίκες, άνεργους, συνταξιούχους και για την υπεράσπισή του μπορεί να ορθωθεί ένα γιγάντιο κοινωνικό μέτωπο. Δεν μπορεί να χαθεί και δε θα χαθεί η ΚΑ, η μεγάλη αυτή κατάκτηση της εργατικής τάξης και όλων των εργαζομένων.