H παραδοσιακή οικογένεια αλλάζει - αλλάζει τουλάχιστον για τους νέους, που δεν ακολουθούν τα χνάρια των γονιών τους. Θέλουν οικογένεια, ναι, αλλά μια οικογένεια καινούρια, διαφορετική, στηριγμένη σε άλλα θεμέλια.

Η αλλαγή έχει αρχίσει από τα αστικά κέντρα, γιατί στην επαρχία φθάνει κυρίως σαν τάση και απόηχος. Εχει όμως ξεκινήσει: Μια πρόσφατη έρευνα που έγινε ανάμεσα σε φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων έδειξε ότι η πλειοψηφία θεωρεί σαν βασικό σκοπό της οικογένειας την εξασφάλιση συντροφικότητας, συναισθηματικής στήριξης, επικοινωνίας και τη δυνατότητα εξέλιξης για όλα της τα μέλη. Η γέννηση παιδιών έρχεται σε δευτερεύουσα θέση. Να σημειώσουμε εδώ ότι η επιστημονική υπεύθυνη της έρευνας ήταν η επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχολογίας Βασιλική Παπαδιώτη - Αθανασίου.

Με αφορμή αυτή την έρευνα και την αλλαγή της στάσης των νέων απέναντι στο θεσμό της οικογένειας, μιλάμε με την δικηγόρο Ιριδα Αυδή - Καλκάνη, που έχει ασχοληθεί από χρόνια και συστηματικά με θέματα Οικογενειακού Δικαίου.- Ναι, τώρα πια τα νέα παιδιά, οι αυριανοί πολίτες αυτής της χώρας ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο για μια συναισθηματική στήριξη και για μια συντροφικότητα, λέει. Αυτές είναι οι αξίες, που θα τους οδηγήσουν να δημιουργήσουν οικογένεια παρά το αυτονόητο της οικογένειας, ότι δηλαδή ο άνθρωπος δεν ολοκληρώνεται αν δεν κάνει οικογένεια. Δεν είναι πια αυτονόητο, όπως στο παρελθόν, ότι η οικογένεια θα σου προσφέρει κοινωνική κάλυψη.

|εα1|1491- Γιατί στο παρελθόν θεωρούνταν "αυτονόητο"; Επειδή δεν έβγαιναν προς τα έξω οι αντιθέσεις μέσα στην οικογένεια; |τε|1490

- Γιατί τότε ήταν αυτονόητη και η στάση της γυναίκας, η υποταγή της στους παραδοσιακούς ρόλους. Επειδή δεν υπάρχει πια αυτή η στάση, πολλές οικογένειες διαλύονται, διαλύονται όμως οικογένειες που δεν είναι αληθινές. Τα παιδιά βλέπουν τι γίνεται μέσα στο σπίτι, γνωρίζουν πολύ καλά και αρνούνται αυτά που ήδη έχουν δει και έχουν απορρίψει, δε θέλουν να επαναλάβουν τα ίδια λάθη. Δεν έχουν επίσης το "ταμπού" ότι δεν κάνει να συμβιώσεις με κάποιον άλλο χωρίς να είσαι παντρεμένος. Θεωρούν αυτή τη συμβίωση και σαν μια δοκιμή...

|εα1|1491- Γίνεται αυτό σε μεγάλο ποσοστό; |τε|1490

- Γίνεται, όταν υπάρχουν οι οικονομικές δυνατότητες. Για μένα, οι σχέσεις αυτές είναι ολοκληρωμένες συναισθηματικά, πρόκειται για μια ολοκληρωμένη συμβίωση που την απολαμβάνουν. Η σχέση είναι πολύ πιο σοβαρή απ' ό,τι στο παρελθόν - ανάλογα με το χαρακτήρα του κάθε νέου, βέβαια. Δεν είναι μια σχέση, όπως παλιά, όπου ο άντρας εκμεταλλευόταν και εγκατέλειπε την κοπέλα. Τώρα είναι μια σχέση ισότιμη, ολοκληρωμένη και σοβαρή. Η οποία μπορεί να έχει - ή να μην έχει διάρκεια, αυτό είναι άλλο θέμα. Ενώ παλιά υπήρχαν οι "ελαφρές" σχέσεις και η σχέση για γάμο.

|εα1|1491- Το να έχει διάρκεια η σχέση δεν είναι μια προϋπόθεση σοβαρότητας; |τε|1490

- Τώρα συμβαίνει το ανάποδο. Αν η σχέση είναι καλή, θα έχει και διάρκεια. Αλλοτε ήταν και πολύ πιο βασανιστικά τα πράγματα, γιατί προσπαθούσαν να κρατήσουν πάση θυσία τη σοβαρή τους σχέση, έστω και αν δεν ήταν καλή. Αν η γυναίκα άλλαζε σύντροφο, δε θεωρούνταν σοβαρή σαν γυναίκα.

Σήμερα οι νέοι ξεκινάνε μια σχέση, χωρίς να σκέφτονται πόσο θα κρατήσει. |εα1|1491- Ομως, όταν είσαι ερωτευμένος - όχι "ψιλοερωτευμένος" - ξεκινάς με την απαντοχή και τη θέληση ότι αυτός ο δεσμός θα κρατήσει - αρκετά τουλάχιστον! |τε|1490

- Οι σημερινοί νέοι σκέπτονται ότι "τώρα περνάω πάρα πολύ ωραία", ότι "και οι δυο μας περνάμε πάρα πολύ καλά". Τι θα γίνει αργότερα... δε θα το ψάξουμε. Δεν είναι σίγουροι ότι θα είναι κάτι αιώνιο...

Σήμερα έχει αλλάξει ακόμα και η αντίληψη για το διαζύγιο, ενώ με το γάμο δεν αλλάζουν οι οικονομικές τους σχέσεις. Δεν είναι πια "αποκατάσταση", γιατί οι γυναίκες δουλεύουν επαγγελματικά.

|εα1|1491- Μιλάμε περισσότερο για τα αστικά κέντρα... |τε|1490

- Βέβαια, αλλά τα αστικά κέντρα επηρεάζουν πολύ την επαρχία.

Συνειδητή επιλογή

|εα1|1491- Σήμερα οι ελεύθερες συμβιώσεις είναι πολύ περισσότερες από τις ανύπαντρες μητέρες... |τε|1490

- Ναι, γιατί οι γυναίκες ελέγχουν περισσότερο τη γονιμότητά τους, αποφασίζουν πιο συνειδητά για το αν και πότε θα γίνουν μητέρες.

Κι όχι επειδή τους έτυχε ή όπως γινόταν παλιότερα περιμένοντας ότι με την εγκυμοσύνη θα ολοκληρωθεί και του άλλου η σχέση και ότι θα οδηγηθούν πιο εύκολα στο γάμο. Ακόμα και μη εύπορες κοπέλες, αν γίνουν σήμερα μητέρες, δε σημαίνει ότι αυτό ήταν οπωσδήποτε αποτέλεσμα εγκατάλειψης. Ξεκινάνε μια σχέση - όχι για να γίνουνε μητέρες. Αν όμως μείνουν έγκυες και διαπιστώσουν ότι η σχέση δεν πάει καλά - είτε γιατί ο σύντροφός τους δεν είναι κατάλληλος για σύζυγος ή αποδειχτεί επιπόλαιος, ή δεν επιθυμεί ο ίδιος παιδί ή για άλλους λόγους, αποφασίζουν παρά τις αντίξοες συνθήκες και τα προβλήματα ή τις αντίθετες σκέψεις να κρατήσουν το παιδί. Δε θεωρούν ότι πρέπει οπωσδήποτε να περάσουν από το γάμο ή ότι πρέπει να γίνει άμβλωση γιατί αλλιώς χάνεται ο κόσμος. Σπανιότερες είναι οι περιπτώσεις που επιλέγουν προγραμματισμένα να γίνουν ανύπαντρες μητέρες - γιατί είναι και πιο δύσκολο να τα βγάλουν πέρα. Στην Ελλάδα, το ποσοστό των ανύπαντρων μητέρων είναι το μικρότερο της Ευρώπης - μόλις 2-3%. Στη Δανία, οι εξώγαμες γεννήσεις είναι 46%, στη Γερμανία 14%, στην Ισπανία 9,6%, στη Γαλλία 33%, στην Πορτογαλία 16%, στην Ιρλανδία 17%, στην Ιταλία είναι 6,8%. Στη χώρα μας, το ποσοστό το 1960 ήταν 1,2% και έφτασε τα 2,6%. Κι αυτό γιατί συνηθίζεται στον τόπο μας όταν κάνεις παιδί να παντρεύεσαι...

|εα1|1491- Μερικοί υποστηρίζουν ότι είναι εγωιστικό να φέρνεις στον κόσμο ένα παιδί μόνο για τον εαυτό σου, για να έχεις την ικανοποίηση ότι έγινες μητέρα, χωρίς να του προσφέρεις ένα ανδρικό πρότυπο, ένα ζευγάρι, μια στήριξη σε ώρα ανάγκης. |τε|1490

- Οχι, αυτό δεν είναι σωστό, γιατί το να φέρεις ένα παιδί στον κόσμο είναι μια προσφορά και προς αυτό το ίδιο. Γιατί αν το σκεφτούμε αλλιώς πρέπει να σταματήσει η ζωή. Ενα παιδί βέβαια που έχει καλό πατέρα θα μεγαλώσει πολύ καλύτερα από ένα παιδί που δεν έχει πατέρα, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι οποιοσδήποτε πατέρας είναι καλύτερος από το να μην υπάρχει πατέρας. Ανδρικό πρότυπο μπορεί να έχει το παιδί τον αδελφό ή έναν άλλο σύντροφο της μητέρας.

Μια συνεχής απόδειξη

|εα1|1491- Οι ελεύθερες συμβιώσεις με παιδιά θα αυξηθούν με την πάροδο του χρόνου; |τε|1490

- Θα αυξάνονται, όσο ο γάμος δημιουργεί προβλήματα, όπως λ.χ. η πίεση που ασκούν οι οικογένειες του καθενός, όταν παρεμβαίνουν στις σχέσεις του ζευγαριού. Πιστεύω όμως ότι δε θα έχουν τόσο μεγάλη διάρκεια γενικότερα οι συμβιώσεις. Γιατί οι άνθρωποι δεν κάνουν πια τόσες υποχωρήσεις, όπως γινόταν παλιά, δεν παντρεύονται πια σε τόσο μικρή ηλικία. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις γυναίκες. Μια γυναίκα που έχει τη δική της επαγγελματική υπόσταση, που έχει διαπλάσει ήδη την προσωπικότητά της και δεν τη διαπλάθει στα πλαίσια του γάμου, ξέρει ότι μπορεί να διαλύσει μια συμβίωση, αν δεν ταιριάζει με τους στόχους της ζωής της.

|εα1|1491 - Ποια είναι η ουσιαστική διαφορά του γάμου από την ελεύθερη συμβίωση; Μόνο η αίσθηση ότι οποιαδήποτε στιγμή μπορείς να "σηκωθείς και να φύγεις", χωρίς διαδικασίες; |τε|1490

- Είναι και αυτό, είναι και η αίσθηση ότι δεν έχεις να κάνεις με τρίτους και ότι δεν περιορίζεσαι από τα νομικά πλαίσια που δημιουργεί ο γάμος. Η αναπαραγωγή των παραδοσιακών ρόλων μπορεί να υπάρχει και στην ελεύθερη συμβίωση, αλλά ίσως για ορισμένους η μη ύπαρξη γάμου είναι μια συνεχής απόδειξη ότι η συμβίωση είναι εκούσια. Μερικοί δείχνουν έτσι ότι δε θέλουν να μπουν στα καλούπια που τους επιβάλλουν, είναι μια αντίσταση απέναντι στο κοινωνικό κατεστημένο. Οι ελεύθερες συμβιώσεις ήταν την εποχή του 1920-'25 πολύ της "μόδας" ανάμεσα στους πνευματικούς ανθρώπους. Τα τελευταία χρόνια πάντως, τίθεται θέμα της νομικής κατοχύρωσης των ελεύθερων συμβιώσεων, τουλάχιστον όταν είναι μακροχρόνιες.

Ακούς λ.χ. διαμαρτυρίες ότι μια γυναίκα που έχει και παιδί δεν μπορεί να πάρει δάνειο γιατί προηγούνται οι παντρεμένοι, ή γυναίκες δεν μπορούν να φυλάνε παιδιά στο σπίτι τους, σύμφωνα με κάποιο πρόγραμμα, αν δεν είναι έγγαμες. Πρόεδρο Δημοκρατίας δεν μπορούμε να έχουμε έναν άντρα ή γυναίκα χωρίς Ελληνα πατέρα!

Αυτό όμως είναι αντισυνταγματικό, αφού το Σύνταγμα ορίζει ότι Ελληνες και Ελληνίδες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο.

|εα1|1491- Γιατί ο νόμος αγνοεί μέχρι σήμερα αυτή τη μορφή συμβίωσης;|εα0|1490

- Μόνο κατά περίπτωση τίθεται το θέμα, αν επικαλεστεί κάποιος, -α μακρόχρονη συμβίωση και μάλιστα μακρόχρονη εξωσυζυγική σχέση, βγαίνουν κάποιες αποφάσεις και η νομολογία αρχίζει να γίνεται ευνοϊκή.

Χρειάζεται όμως να υπάρξει μια νομοθετική ρύθμιση, που ίσως δε θα είναι πανομοιότυπη με αυτή που διέπει τις σχέσεις του γάμου, αλλά τουλάχιστο θα προστατεύει αυτόν που είναι πιο αδύνατος, να μπορεί να βρει το δίκιο του, λ.χ. να ρυθμίζεται το θέμα των αποκτημάτων, το δικαίωμα στο ποσοστό της περιουσίας που απέκτησαν μαζί στη διάρκεια της συμβίωσης ή η μεταβίβαση της σύνταξης μετά από μια μακρόχρονη συμβίωση...

Επιμέλεια: Αλίκη ΞΕΝΟΥ - ΒΕΝΑΡΔΟΥ

Γκάλοπ, δημοσκοπήσεις, προβλέψεις, προφητείες... Η προεδρολογία στο φόρτε της... όμως σ' όλα τα σχετικά δημοσιεύματα δεν είδαμε ανάμεσα στα ονόματα των προτεινομένων υποψηφίων παρά μόνο ένα γυναικείο - της Ελένης Γλύκατζη - Αρβελέρ. Ισως μάλιστα ούτε καν να πέρασε από το μυαλό όσων οργανώνουν τις ποικίλες δημοσκοπήσεις και προβλέψεις, να προτείνουν Πρόεδρο γένους θηλυκού.

Να είναι άραγε όλες οι επώνυμες Ελληνίδες κατώτερες από τους ήδη προταθέντες ή συζητούμενους; Να είναι όλες λιγότερο άξιες; Κι όμως... Δε λείπουν οι γυναίκες με κύρος, με πολιτική πείρα, γυναίκες με προσωπικότητα, που εμπνέουν το σεβασμό στο σύνολο για την κοινωνική προσφορά τους, γυναίκες με μακρόχρονη τριβή στα κοινά. Τόσες Ελληνίδες, όχι μόνο πολιτικοί αλλά και επιστήμονες, που πρόσφεραν στον τόπο, γυναίκες με ήθος και όχι αμφιλεγόμενες...