Με το σκλάβωμα της πατρίδας από τους φασίστες κατακτητές, η Ευαγγελία Φωτίου, η αξέχαστη αγωνίστρια, έδωσε αμέσως το "παρών" στο προσκλητήριο του ΕΑΜ. Οργανωμένη στην πρώτη ομάδα του ΕΑΜ Κολωνακίου, με την Γαλάτεια, τον Νίκο Καζαντζάκη και τον Θράσο Καστανάκη, πρόσφερε τις υπηρεσίες της στη σκλαβωμένη πατρίδα.
Το μικρό διαμέρισμά της, στην οδό Καρνεάδου 7, γίνηκε φωλιά του αγώνα! Στα δυο δωμάτιά του φιλοξένησε, περιποιήθηκε κι έκρυψε πολλά παράνομα στελέχη. Οπως τον Φίτσο και τον Αρη! Από κείνο το στέκι περνούσαν κι οι αγωνιστές που διακινούσαν τα "σημειώματα" και τ' άλλο παράνομο έντυπο υλικό.
Ποτέ δε σκέφτηκαν τον κίνδυνο η Ευαγγελία Φωτίου (φωτογραφία) και ο άνδρας της Μανώλης Φωτίου - αρτεργάτης, συνδικαλιστής, σύντροφος. Ητανε και οι δυο τους αποφασισμένοι για ζωή και για θάνατο!
Η Ευαγγελία ανέπτυξε πλούσια δράση και βοήθησε αποτελεσματικά στην πρώτη μεγάλη μάχη, που 'δωσε το ΕΑΜ για την επιβίωση του λαού. Διακινούσε κουπόνια, συγκέντρωνε χρήματα και τρόφιμα για τους φυλακισμένους. Βοήθησε μαζί μ' άλλες συναγωνίστριες να λειτουργήσει παιδικό συσσίτιο στη γειτονιά της. Να βοηθηθούν άνθρωποι που πεινούσαν. Κι ακόμα να διαφωτιστούν, να διδαχτούν, να εμπνευστούν από τα ιδανικά του αγώνα και να πάρουν ενεργό μέρος σ' αυτόν. "Μόνο αυτή είναι η σωτήρια λύση", δίδασκε. Τους έπειθε και τους οργάνωνε στο ΕΑΜ.
Η φλογερή αγωνίστρια, ποτέ της δε γνώρισε τι θα πει φόβος. Ατρόμητη στάθηκε στα Δεκεμβριανά και στο μεταπελευθερωτικό διωγμό. Ητανε μια λεβέντικη αγωνιστική μορφή ως τη στερνή πνοή της.
Με θάρρος και παλικαριά, αντιμετώπισε όλες τις κρίσιμες καταστάσεις της εξορίας. Ητανε με την πρώτη ομάδα - τις 17 γυναίκες - που εγκαινίασε την εκτόπισή της πρώτα στην Τήνο και στη συνέχεια σε Χίο, Τρίκκερι, Μακρονήσι και πάλι Τρίκκερι (1948 - 1952).
Βαριά άρρωστη στο Μακρονήσι προτίμησε να "μακελευτεί" στο πρωτόγονο "νοσοκομείο" του κολαστηρίου, παρά να υπογράψει το ταπεινωτικό χαρτί της δήλωσης και να μεταφερθεί σε νοσοκομείο της Αθήνας, για να θεραπευτεί!
Η Ευαγγελία στάθηκε η ψυχή του μοδιστράδικου, που ήταν ένα από τα συνεργεία του Τρίκκερι. Αυτή η αναγνωρισμένη χρυσοχέρα μοδίστρα του Κολωνακίου, η αγαπημένη "Μπουμπού" του στρατοπέδου, έσκυψε με στοργή κι αγάπη πάνω στα κουρέλια μας και τα μεταμόρφωσε με τη μαγική τέχνη της σε ζεστά και καλαίσθητα, νοικοκυρεμένα ρούχα, ικανά να αντιπαλέψουν όλες τις σκληρές καιρικές συνθήκες του ερημόνησου. Πολύτιμη βοήθεια πρόσφεραν σ' αυτό κι όλες οι μαθητευόμενες συνεξόριστες βοηθοί της.
Αξιοθαύμαστη η συμμετοχή της και στην πολιτιστική ζωή του στρατοπέδου.
Οι συνεξόριστες, οι φίλες, οι απλοί άνθρωποι, που τη γνώρισαν, θα θυμούνται πάντα με συγκίνηση και αγάπη τη γενναία, λαϊκή αγωνίστρια, με τη φλογερή ψυχή, που πίστευε αταλάντευτα στ' αδικαίωτα ιδανικά του απελευθερωτικού αγώνα και του σοσιαλισμού.
Στην ιερή της μνήμη (πέθανε στις 13 Φλεβάρη 1983), προσφέρω 5.000 δρχ. στο "Ριζοσπάστη", την αγαπημένη της εφημερίδα.
ΝΑΤΑΛΙΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ
Πραγματοποιούνται αυτή την εποχή συνεστιάσεις από τα Παραρτήματα της ΠΕΑΕΑ για τα μέλη και τους φίλους τους:
Εκλογοαπολογιστικές Γενικές Συνελεύσεις πραγματοποιούν τα παρακάτω παραρτήματα της ΠΕΑΕΑ:
Αντιπροσωπεία της Πανελλήνιας Ενωσης Κρατουμένων Αγωνιστών Μακρονήσου (ΠΕΚΑΜ) επισκέφθηκε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κ. Στεφανόπουλο.
Σε ευχάριστη ατμόσφαιρα και για μισή και πλέον ώρα, η αντιπροσωπεία της Ενωσης ενημέρωσε τον Πρόεδρο για τους σκοπούς της ίδρυσής της, τις δραστηριότητες και το έργο της. Κυρίαρχος στόχος της, η προστασία και η ανάδειξη της Μακρονήσου, ως ιστορικού μνημειακού τόπου.
Ηδη, από τις 16/5/89, το ΥΠΠΟ αναγνώρισε και ανακήρυξε ολόκληρο το νησί σαν ιστορικό τόπο, καθώς και τα κτίρια του στρατοπέδου ως διατηρητέα μνημεία. Με απόφαση, επίσης, ΥΠΕΧΩΔΕ και ΥΠΠΟ, στις 2/4/90 συγκροτήθηκε ομάδα εργασίας προς διαμόρφωση προγράμματος παρεμβάσεων, προστασίας και ανάδειξης των χαρακτηριστικών εκείνης της περιόδου της Μακρονήσου, που δυστυχώς έως σήμερα μένει ανενεργός.
Με πρωτοβουλία της ΠΕΚΑΜ, συστάθηκε φορέας με την επωνυμία "ΙΔΡΥΜΑ ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΥ" προς υλοποίηση όλων των ανωτέρω.
Η συνομιλία, τέλος, έκλεισε με την επίδοση φακέλου προς τον Πρόεδρο, με όλα τα υλικά και τις ευχαριστίες της ΠΕΚΑΜ, καθώς και του Προέδρου προς την αντιπροσωπεία για την περιεκτική παρουσίαση της ιστορίας της Μακρονήσου και την επισήμανσή του για την ανάγκη διατήρησης και ανάδειξης της ιστορικής μνήμης, απαραίτητης για τη διαπαιδαγώγηση των νεότερων γενεών.
Στις Βίγλες (Παλιόχουνη) Μεγαλούπολης, εκεί όπου, στις 24 Φλεβάρη του 1944, εκτελέστηκαν από τα στρατεύματα της γερμανικής κατοχής 212 κομμουνιστές πατριώτες, τελέστηκε μνημόσυνο στη μνήμη τους, που διοργάνωσαν τα Κεντρικά Γραφεία της ΠΕΑΕΑ και το παράρτημα ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗΣ - ΤΡΙΠΟΛΗΣ την Κυριακή 18/2/96.
Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν, εκτός από τους συγγενείς των θυμάτων, πλήθος κόσμου από τη γύρω περιοχή και ολόκληρη την Πελοπόννησο, παραρτήματα ΠΕΑΕΑ της περιοχής και της Αθήνας. Αντιπροσωπείες από Κομματικές Οργανώσεις του ΚΚΕ Αρκαδίας, Κλειτορίας, Αθήνας. Επιτροπές Ειρήνης, Μαζικοί φορείς κ.ά.
Μετά την επιμνημόσυνη δέηση, στο μνημείο των πεσόντων αγωνιστών, ο πρόεδρος του παρ/τος Καλαμάτας Ντίνος Μακρόπουλος μίλησε για το ιστορικό της ημέρας, τονίζοντας ότι την αφορμή για την εκτέλεση, ως αντίποινα, των 212 κομμουνιστών πατριωτών - φυλακισμένων στις φυλακές της Τρίπολης - έδωσε ο ΕΛΑΣ, όταν στην Παλιόχουνη κτυπήθηκε με ομάδα Γερμανών, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 30 στρατιώτες τους.
Αναφέρθηκε, επίσης, στον ηρωισμό των 212 πατριωτών, που πήραν το δρόμο για τον τόπο της εκτέλεσης τους, τραγουδώντας, σκορπώντας στο διάβα τους χαρτάκια με μηνύματα, ότι πεθαίνουν για την Ελλάδα χωρίς να λυγίσουν. Για την αποκατάσταση της αλήθειας του ιστορικού αυτού γεγονότος, που παρουσιάστηκε τα προηγούμενα χρόνια, είτε από άγνοια είτε από σκοπιμότητα, με ανακρίβεια, ότι τάχα την άλλη μέρα της επίθεσης, οι Γερμανοί μάζεψαν τυχαία από τα καφενεία και τα γύρω χωριά τους 212 άνδρες που εκτέλεσαν. Η ιστορική αλήθεια είναι μόνο μια: Οι 212 κομμουνιστές φυλακισμένοι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης εκτελέστηκαν επί τόπου από τους φασίστες κατακτητές.
Ο δήμαρχος Νίκαιας κ. Τράπαλης,στις 13 - 2 - 96 δέχτηκε αντιπροσωπεία του τοπικού Παραρτήματος της ΠΕΑΕΑ και τον Αντιπρόεδρο της Κεντρικής Διοίκησης της Ενωσης, Νίκανδρο Κεπέση.Κύριο θέμα συζήτησης ήταν η ανέγερση μνημείου Εθνικής Αντίστασης στην πλατεία Αγίου Νικολάου της πόλης, που να απεικονίζονται οι Στέφανος Σαράφη και Αρης Βελουχιώτης.
Ηδη, όπως ο δήμαρχος βεβαίωσε, στον προϋπολογισμό του 1996 του δήμου, έχει προβλεφτεί κονδύλι 30 εκ. δρχ. (ως πρώτη δόση) για το έργο αυτό, και σε λίγες μέρες θα συγκροτηθεί η προβλεπόμενη από τον νόμο επιτροπή μελέτης του έργου. Στην επιτροπή αυτή θα πάρει μέρος και αρχιτέκτονας, που θα υποδείξει ο Ν. Κεπέσης.
Στη συνέχειαο δήμαρχος δεσμεύτηκε για μελέτη - από ειδικούς - για εξωραϊσμό του χώρου που βρίσκεται το Μουσείο της "Μάντρας" και παράλληλα συντήρηση και διατήρηση όλων των εκθεμάτων του Μουσείου, ώστε να μη διαβρωθούν από την υγρασία και γενικά από τη φθορά του χρόνου.
Το Μουσείο είναι ανάγκη να διατηρηθεί ακέραιο, διότι αποτελεί ζωντανή παρακαταθήκη αξιών για τις επερχόμενες γενεές και όχι μόνο της Νίκαιας.
Τέλος, ο δήμαρχος δεσμεύτηκε, και για τη μόνιμη στέγαση της Διοίκησης του Παραρτήματος της ΠΕΑΕΑ Νίκαιας.
Δυο στιγμιότυπα από την εκδήλωση στην Παλαιόχουνη Μεγαλόπολης
(Φωτογραφία Γ. Λιονάκη)