Να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στον Πολιτισμό, αντιστεκόμενοι στις κυρίαρχες επιλογές που τον υποβαθμίζουν, κάλεσε χτες τους εργαζόμενους και το λαό η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ με τη συζήτηση της σχετικής Επερώτησης του Κόμματος. Μια συζήτηση που, αξίζει να σημειωθεί ότι πραγματοποιήθηκε με τα θεωρεία του Κοινοβουλίου κατάμεστα από εκπροσώπους μαζικών και πολιτιστικών φορέων.

Ο πολιτισμός είναι πεδίο σύγκρουσης ταξικών και κοινωνικών συμφερόντων τόνισε παρεμβαίνοντας στη συζήτηση η Γενική Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα, απαιτώντας από την κυβέρνηση να πάρει συγκεκριμένες δεσμεύσεις για τα τεράστια προβλήματα που υπάρχουν. Απαίτησε, παράλληλα, το πολιτιστικό έργο να παράγεται από καλλιτέχνες οι οποίοι θα είναι αδέσμευτοι τόσο από το κράτος όσο και από επιχειρηματίες. Σε ό,τι αφορά την πολιτιστική πολιτική της κυβέρνησης, η Αλ. Παπαρήγα έκανε λόγο για «πολιτισμό ο οποίος οδηγεί στην αποβλάκωση». Παράλληλα, τόσο ο εισηγητής όσο και οι βουλευτές του ΚΚΕ, έθεσαν πλευρές του προβλήματος ζητώντας την αλλαγή των ασκούμενων από τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ πολιτικών.

Αναπάντητα όλα τα κρίσιμα ερωτήματα που τέθηκαν άφησε ο υφυπουργός Πολιτισμού Πέτρος Τατούλης. Στις παρεμβάσεις του περιορίστηκε απλώς σε γενικόλογες αναφορές για τον Πολιτισμό καθώς και σε κριτική των πρακτικών της προηγούμενης κυβέρνησης.

Eurokinissi

Οι μουσικοί απαιτούν οχι μόνο τα εργασιακά τους δικαιώματα...

Την επισήμανση αυτή έκανε χτες στη Βουλή η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Αλ. Παπαρήγα, παρεμβαίνοντας στη συζήτηση της Επερώτησης των βουλευτών του Κόμματος για τα σοβαρά προβλήματα που υπάρχουν στον τομέα του Πολιτισμού.

Η Αλ. Παπαρήγα ανέβηκε στο βήμα μετά την ομιλία του υφυπουργού Πολιτισμού Π. Τατούλη και τόνισε ότι τα όσα αυτός είπε, ή καλύτερα δεν είπε, θύμισαν αυτό που λέει ο λαός «στρίβειν διά του αρραβώνος». Συγκεκριμένα, η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ απευθυνόμενη στον υφυπουργό είπε χαρακτηριστικά:

«Πιάσατε το θέμα θεωρητικά τι είναι ο Πολιτισμός, ο χαρακτήρας του - αντανακλώνται στο χώρο του πολιτισμού οι κοινωνικές ταξικές και πολιτικές αντιθέσεις, ενδιαφέροντα ζητήματα - αλλά δεν απαντήσατε συγκεκριμένα στα θέματα που σας θέσαμε στην Επερώτηση: Τι θα γίνει με τη Λυρική Σκηνή, τι θα γίνει με το Μουσείο Θεάτρου και Κινηματογράφου, τι θα γίνει με την ταινιοθήκη, τι θα γίνει με τα ΔΗΠΕΘΕ, τι θα γίνει με τις δύο εθνικές σκηνές. Είναι μια σειρά από θέματα, στα οποία δεν απαντήσατε. Θα μου πείτε ότι θα τα δείτε όταν θα έρθει ο κρατικός προϋπολογισμός. Είναι γραμμένα στην Επερώτηση, είναι συγκεκριμένα και τρέχοντα αιτήματα: Τι θα γίνει με τα ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά των καλλιτεχνών, τι θα γίνει με τις συνθήκες εργασίας των εργαζομένων στα ιδιωτικά συνεργεία - εταιρίες που δουλεύουν για την τηλεόραση κλπ., τι θα γίνει με την είσπραξη 1,5% από τους τηλεοπτικούς σταθμούς, για να χρηματοδοτηθεί η κινηματογραφική παραγωγή.

Eurokinissi

Απο τις κινητοποιήσειςτων καλιτεχνικών σωματείων τον Ιούνη του 2005

Σχολιάζοντας τη θέση του υφυπουργού ότι ο Πολιτισμός είναι παράγοντας της κοινωνικής συνοχής, η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ υπογράμμισε:

«Βεβαίως, μέχρι τώρα ξέρουμε πάρα πολύ καλά και επισήμως έχει καταγραφεί και στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης και στο πλαίσιο του προγράμματος του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας - και αυτό είναι το κυρίαρχο κλίμα και πνεύμα και ουσία - ότι ο Πολιτισμός αποτιμάται από την πλευρά της εμπορικής και οικονομικής του αξίας στη συμβολή του στην ανταγωνιστικότητα κλπ. Ξέρετε τι γίνεται: Διαπάλη ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ενωση, όχι για την κουλτούρα των λαών, αλλά για τον Πολιτισμό ως στοιχείο της ανταγωνιστικότητας. Βάλατε εσείς εδώ και το στοιχείο της κοινωνικής συνοχής και καλά κάνατε και το βάλατε, διότι έτσι το βλέπετε και εσείς. Κύριε Τατούλη, δε θα το αναλύσω το θέμα ούτε θα το τεκμηριώσω. Είτε μας αρέσει είτε όχι, είτε σε εμάς είτε σε εσάς, είναι και πεδίο έκφρασης όχι απλώς διαφορετικών γούστων στον τομέα της αισθητικής, αλλά είναι και πεδίο αναμέτρησης με ιδιόμορφο τρόπο, ναι, - όχι με τον ίδιο τρόπο που γίνεται στο πεδίο της οικονομίας, αν και όσο εντάσσεται στην οικονομία θα γίνεται έτσι - διαφορετικών κοινωνικών και ταξικών συμφερόντων. Μπορεί εμείς οι δύο να καθίσουμε και να παρακολουθήσουμε και να νιώθουμε την ίδια ευχαρίστηση και συγκίνηση με τον Θεοδωράκη και τον Χατζιδάκη, μεγάλοι και οι δύο, που ανήκαν σε διαφορετικούς χώρους. Σε εμένα αρέσει πάρα πολύ ο Σπανουδάκης και σε εσάς αρέσει ίσως κάποιος άλλος από το χώρο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Μπορεί να διαβάσουμε μαζί Μαγιακόφσκι ή Μπρεχτ και να χαρούμε. Αμφιβάλλω ότι θα δεχτείτε μερικά πονηρά του Μαγιακόφσκι και του Μπρεχτ, αλλά εν πάση περιπτώσει. Μπορεί να διαβάσουμε μαζί Ρίτσο, Ελύτη, Σεφέρη και να χαρούμε. Πολιτικά όμως είμαστε αντίθετοι και όχι ως πρόσωπα μόνο. Υπάρχουν διαφορετικές πολιτικές που εκφράζουν διαφορετικά ταξικά συμφέροντα και αυτά εκφράζονται στον πολιτισμό. Να ξεκαθαρίσω επίσης και το ότι εσείς την κοινωνική συνοχή τη θέλετε για να επικαλύψετε αυτές τις διαφορές».

Eurokinissi

Από την επεισοδιακή συνέντευξη του νέου προέδρου του Κέντρου Κινηματογράφου όπου οι σκηνοθέτες απαίτησαν το αυτονόητο: να μπορούν να κάνουν κινηματογράφο

«Για να ξεκαθαρίσουμε και ένα ακόμα ζήτημα. Εμείς δε μιλάμε για κρατικοποιημένο Πολιτισμό. Σε καμία περίπτωση, ούτε τώρα ούτε ποτέ ούτε, σε άλλο κοινωνικό σύστημα. Μιλάμε για άλλο πράγμα. Δε μιλάμε δηλαδή για Πολιτισμό που παράγει το κράτος και για καλλιτέχνες, οι οποίοι είναι εξαρτημένοι και δημόσιοι υπάλληλοι, λειτουργούν με βάση τον δημοσιοϋπαλληλικό κώδικα και τα καταστατικά της ΑΔΕΔΥ και κρίνονται με αυτόν τον τρόπο. Δε μιλάμε για τέτοια πράγματα. Μιλάμε, όμως, για την άσκηση μιας κρατικής πολιτικής που αναφέρεται, παραδείγματος χάρη, σε δημόσια ιδρύματα - με συγχωρείτε, αυτήν την έκφραση βρήκα, δεν είναι καθόλου ωραίος όρος η λέξη ιδρύματα - όπως η Λυρική Σκηνή, το Κρατικό Θέατρο, ο Κρατικός Κινηματογράφος, όλα αυτά που είπα προηγουμένως. Είναι, αν θέλετε, θεσμοί, ιδρύματα, οργανισμοί - όχι ιδιωτικού δικαίου που τους έκανε το ΠΑΣΟΚ - τα οποία κρατικά ιδρύματα πρέπει να επιχορηγούνται χωρίς παρέμβαση στο περιεχόμενο του έργου. Μιλάμε γενικά για τη στήριξη από πλευράς υλικοτεχνικής υποδομής, για να μπορεί να παραχθεί πολιτιστικό έργο και να μπορούν οι καλλιτέχνες, αδέσμευτοι από κράτος, από επιχειρηματίες, από κόμματα να παράγουν αυτό το έργο που μπορούν, θέλουν, επιθυμούν. Από εκεί και πέρα θα υπάρξει η κοινωνική κριτική και η κοινωνική επιλογή. Στα οικονομικά αιτήματα απαξιώσατε να απαντήσετε. Για εμάς χώροι παραγωγής πολιτισμού, παραδείγματος χάρη, είναι το σχολείο, είναι η Τοπική Αυτοδιοίκηση, είναι οι κοινωνικοί φορείς, είναι οι μαζικές οργανώσεις, είναι τα άτομα. Υπάρχει η ερασιτεχνική δημιουργία που είναι και καλή και κακή. Αυτοί όμως οι χώροι για να παράγουν σήμερα θέλουν μια στήριξη.

Eurokinissi

- Πρέπει στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να υπάρχουν χώροι δημιουργικής απασχόλησης, παραδείγματος χάρη των παιδιών και άλλων, χώροι στους οποίους εγώ μπορώ να έρθω σε επαφή για να μάθω ένα μουσικό όργανο; Δεν είναι απαραίτητο να γίνω επαγγελματίας μουσικός. Με συγχωρείτε, άλλο ο επαγγελματίας μουσικός.

- Πρέπει να υπάρξει καλλιτεχνική παιδεία σε πανεπιστημιακό επίπεδο;

- Πρέπει να υπάρχει ακαδημία μουσικής;

- Πρέπει η καλλιτεχνική παιδεία να είναι αναπόσπαστο στοιχείο της σχολικής μόρφωσης και φοίτησης από το νηπιαγωγείο μέχρι το πανεπιστήμιο; Και όχι μόνο για τους καλλιτέχνες - από εκεί θα αναδειχτούν και οι καλλιτέχνες - για όλους. Πώς θα ανέβει το επίπεδο της κουλτούρας και της αισθητικής κλπ.;

- Πρέπει από εκεί και πέρα να υπάρχουν δωρεάν σπουδές για αυτούς οι οποίοι θέλουν να απασχοληθούν επαγγελματικά με την Τέχνη;

- Υπάρχει ζήτημα, αυτή τη στιγμή, με τα θέματα του πολιτισμού και της καλλιτεχνικής παιδείας για τους οικονομικούς μετανάστες στην Ελλάδα και της στήριξής τους για να διατηρήσουν τις πολιτιστικές τους παραδόσεις; Τώρα, θέλουν να υιοθετήσουν το α΄ ή το β΄ στοιχείο της πολιτιστικής ελληνικής παράδοσης, καλώς να το υιοθετήσουν, αλλά πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να απολαύσουν και αυτό το ζήτημα. Τέτοια πολιτική και τέτοια μέριμνα δεν υπάρχει.

- Υπάρχει θέμα υποδομών ιδιαίτερα στην ύπαιθρο; Στα αστικά κέντρα οι υποδομές υπάρχουν, είναι ιδιωτικές και τις πληρώνουμε. Στην ύπαιθρο; Ο,τι υπάρχει είναι με πληρωμή».

Στη συνέχεια, η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ αναφέρθηκε στην ακολουθούμενη κυβερνητική πολιτική στον τομέα του πολιτισμού και παρατήρησε:

«Θα ήθελα, όμως, να σας πω κάτι πιο ουσιαστικό. Δημιουργικό έργο στον τομέα του Πολιτισμού δεν μπορεί να έχετε διότι το εντάσσετε - σας είπα - στην εμπορική, οικονομική αξία και την τουριστική. Ο κ. Αβραμόπουλος έχει τρελαθεί. Γυρνάει όλο τον κόσμο και τι προβάλλει; Σουβλάκι, τζατζίκι, κλπ. Και τον πολιτισμό ακόμη, αυτόν που προβάλλει, είναι υποταγμένος σε έναν τουρισμό που, εν πάση περιπτώσει, δεν έχει στοιχεία πολιτιστικά, δεν έχει στοιχεία κοινωνικά, δεν έχει κάτι το ουσιαστικό.

Και βεβαίως ο πολιτισμός είναι και η καθημερινότητα, είναι θέμα ελεύθερου χρόνου, είναι θέμα τρόπου ζωής, βιοτικού επιπέδου και άλλα τα οποία ανέπτυξαν οι προηγούμενοι ομιλητές από το Κόμμα μας. Θα σας πω όμως πολύ συγκεκριμένα: Μπορούσαν να απουσιάζουν πράγματα τα οποία κάνετε και τα οποία είναι επιζήμια. Θα μου πείτε, τα έκανε και το ΠΑΣΟΚ. Αμαρτωλό, αμαρτωλότατο το ΠΑΣΟΚ στο πεδίο του Πολιτισμού. Δεν υπάρχει θέμα γι' αυτό. Και μάλιστα η αμαρτία του είναι ακόμη πιο μεγάλη διότι εμφανίστηκε με προοδευτικά συνθήματα ως εκπρόσωπος του προοδευτικού και ριζοσπαστικού περιεχομένου του πολιτισμού. Εδώ έχει αναχθεί σε κρατική πολιτιστική πολιτική η Γιουροβίζιον. Με ποια έννοια; Στην ουσία η ελληνική κυβέρνηση είναι οργανωτής της Γιουροβίζιον. Και να σας πω και κάτι, επειδή είπατε ότι ο κ. Χουρμουζιάδης εξέφρασε ένα φόβο προς το μέλλον. Το μέλλον της συνένωσης των πολιτισμών δεν το φοβόμαστε καθόλου. Εμείς δε φοβόμαστε ούτε το πολιτικό μέλλον, ούτε το πολιτιστικό μέλλον. Το παρόν είναι αυτό με το οποίο δε συμβιβαζόμαστε και θέλουμε να το αντιπαλέψουμε και να το ανατρέψουμε. Αν είναι κάτι που πρέπει να προκαλεί φόβο είναι το παρόν. Το μέλλον δε μας φοβίζει. Εμάς να μας φοβίσει η πολιτιστική προσέγγιση ή η ανάμειξη αν θέλετε και των πολιτισμών; Μα, η Γιουροβίζιον αυτό είναι; Είμαστε εναντίον της Γιουροβίζιον. Χάνεται κατά κάποιον τρόπο η ελληνικότητα του πολιτισμού; Αυτό είναι το θέμα; Και αν θέλετε δεν είναι μόνον γιατί τραγουδάει σε ξένη γλώσσα η κυρία Παπαρίζου, που ήρθε πρώτη. Δεν είναι το θέμα αυτό μόνο. Και ελληνικά να τραγουδούσε καμία σχέση η Γιουροβίζιον δεν έχει με ευρωπαϊκό πολιτισμό και με θέαμα. Ας τραγουδούσε και κινέζικα η κυρία Παπαρίζου. Δεν είναι εκεί το θέμα.

Και όχι μόνο αυτό, αλλά είμαστε και περήφανοι γιατί πήραμε τη διοργάνωση της Γιουροβίζιον εδώ στην Αθήνα και γίνεται και καυγάς για το αν θα πρέπει να γίνει στην Αθήνα ή στη Θεσσαλονίκη. Μα, αυτά τα πράγματα έπρεπε ο υπουργός Πολιτισμού - που είναι και πρωθυπουργός - και εσείς με κάποιον τρόπο, όχι με διατάγματα και με νόμους - αυτό που λέμε, η παρέμβασή μας γίνεται με πολλούς τρόπους, με μία ομιλία, με μία σκέψη - να τα έχετε κόψει με το μαχαίρι. Δεν μπορεί την περίοδο της προετοιμασίας για τη Γιουροβίζιον οι πρεσβείες οι ελληνικές να έχουν εντολή να προβάλλουν τη συγκεκριμένη τραγουδίστρια και το συγκεκριμένο τραγούδι και το συγκεκριμένο θεσμό. Το τραγούδι στο κάτω - κάτω ας κριθεί από τον κόσμο».

«Επομένως», συνέχισε η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, «η πολιτιστική σας πολιτική, πέρα από το ότι είναι λιτότητα και η λιτότητα δυσκολεύει την ανάπτυξη της πολιτιστικής δημιουργίας, έχει ανοίξει τους δρόμους, κυριολεκτικά, γι' αυτό που λέτε, τον πολιτισμό της κοινωνικής συνοχής. Δηλαδή, τον πολιτισμό ο οποίος οδηγεί στην αποβλάκωση. Γιατί, κοιτάξτε, κοινωνική συνοχή, υποταγή του λαού σε αυτό που υπάρχει σήμερα, μόνο μέσω της αποβλάκωσης μπορεί να γίνει. Δεν μπορεί να γίνει μέσω της αφύπνισης. Δε γίνεται. Οταν διαβάσεις Βάρναλη, διαβάσεις Σεφέρη, διαβάσεις Ελύτη και τους διαβάσεις σωστά όχι σαν άτομο μέσα στο σπίτι, όταν αυτό περάσει μέσα στην εκπαίδευση, τότε δεν μπορεί να αποβλακωθείς εύκολα και θα αρχίσεις να σκέπτεσαι τούτη, την άλλη κυρίαρχη πολιτική.

Επομένως, όταν λέτε πολιτισμός για την κοινωνική συνοχή είναι για την αποβλάκωση, για τη χειραγώγηση, για να μην υπάρχει πνεύμα αντίστασης και απειθαρχίας του λαού. Και εδώ είναι το μείζον ζήτημα για τους καλλιτέχνες. Βεβαίως, εγώ δε θα πω ότι τα οικονομικά, κοινωνικά και προσωπικά προβλήματα της πλειοψηφίας των καλλιτεχνών που είναι ασφυκτικά δεν μπορούν - θα έλεγα - να αποτελέσουν άλλοθι στο ότι δεν πρέπει να παράγεται και ένα διαφορετικό πολιτιστικό έργο - που δεν το ταυτίζω με την αντίληψη ντε και καλά του ΚΚΕ, ούτε με την αισθητική του ούτε με το περιεχόμενο - αυτό που λέμε "ένα έργο προοδευτικό, αγωνιστικό"».

«Πραγματικά», συνέχισε η ομιλήτρια, «και στις χειρότερες συνθήκες άνθησε η καλλιτεχνική δημιουργία στην Ελλάδα μας. Κύριε Τατούλη, δε θα ήταν και άσχημο και πραγματικά θα άξιζε τον κόπο, το θέατρο της Αντίστασης και το τι γινόταν πάνω στα βουνά και στην Κατοχή και αργότερα στις απελευθερωμένες περιοχές της Ελλάδας να γίνει έκδοση της Βουλής. Και στα χρόνια της Κατοχής υπήρχε παραγωγή έργου. Οι καλλιτέχνες δούλευαν και δε δούλευαν μόνο βιοποριστικά. Ξέρουμε πάρα πολύ καλά ότι έμπαιναν οι Γερμανοί και οι Ιταλοί και τους διέκοπταν την παράσταση. Επομένως, και οι σημερινοί καλλιτέχνες μπορούν να παράγουν και υπάρχει παραγόμενο έργο, μόνο που αυτό έχει κλειστές πόρτες. Παράγεται έργο καλό και στο θέατρο και στον κινηματογράφο και στο τραγούδι και στην ποίηση και στη λογοτεχνία, παντού. Δεν έχει διόδους, δε στηρίζεται, όχι με την έννοια "διαβάστε αυτό και μη διαβάσετε το άλλο", αλλά με την έννοια πραγματικά από πάνω μέχρι κάτω να υπάρχει παντού αυτό που λέμε "προβολή αυτού του έργου". Κοιτάξτε να δείτε, θα μου πείτε ότι προβάλλεται. Μα, με συγχωρείτε, όταν προβάλλεται η Γιουροβίζιον - και μιλάω για την κρατική πλευρά, δε μιλάω για την ιδιωτική και τους επιχειρηματίες - όταν, παραδείγματος χάρη, δίνεται προβάδισμα σε ό,τι γίνεται στο Μέγαρο Μουσικής και όχι στη Λυρική Σκηνή, όλα αυτά τα πράγματα είναι στοιχεία τα οποία αποθαρρύνουν καλλιτέχνες, οι οποίοι πραγματικά παράγουν και οι καλλιτέχνες αυτή τη στιγμή είναι δισυπόστατοι. Δηλαδή, για να μπορέσουν να επιβιώσουν, πρέπει να γίνουν υπάλληλοι των επιχειρηματιών και να παράγουν ό,τι τους παραγγέλνουν για να έχουν πέντε ευρώ να μπορούν να κάνουν και αυτό που θέλουν. Και συνήθως έτσι γίνεται. Μεγάλοι καλλιτέχνες αναγκάζονται να υπηρετούν συμφέροντα για να μπορούν να κάνουν ένα καλό θέατρο ή να γυρίσουν μια καλή κινηματογραφική ταινία. Τα νέα παιδιά έχουν ακόμα μεγαλύτερες δυσκολίες.

Επομένως, εμείς τι ζητάμε από εσάς; Δε ζητάμε από εσάς ούτε να λύσουμε θεωρητικά ζητήματα γύρω από τον πολιτισμό ούτε να έχουμε έναν πολιτισμό κρατικοποιημένο. Αυτός είναι τραγωδία. Ομως, πρέπει να υπάρχει κρατική πολιτιστική πολιτική - εμείς εδώ την αναφέρουμε και την περιγράφουμε - η οποία δημιουργεί τις προϋποθέσεις να ανθήσει η πολιτιστική δημιουργία. Τώρα, αν θα είναι του άλφα ή του βήτα επιπέδου, μικρομεσαίου ή μεγάλου, αυτό είναι ένα θέμα που το βλέπουμε.

Τέλος, κοιτάξτε να δείτε, έχετε αλώσει το χώρο και με επιχορηγήσεις - βέβαια έλαμψε εδώ το ΠΑΣΟΚ με τις επιχορηγήσεις σε ιδιώτες, συνεχίζετε κι εσείς - όπου παράγεται αυτό που λέμε ιδιωτικό επιχειρηματικό πολιτιστικό έργο. Το Μέγαρο Μουσικής για πείτε μου πού ανήκει; Αυτοί όλοι οι επιχειρηματίες που τους ξέρουμε ποιοι είναι - οι ίδιοι επιχειρηματίες που είναι μεσίτες όπλων, παράγουν, εν πάση περιπτώσει, και πολιτιστικό έργο - παράγουν, ας το πω σε χοντρές γραμμές, δύο ειδών έργο. Παράγουν ή στηρίζουν και θετικό πολιτιστικό έργο για μια ελίτ και για τους λίγους και τη μαζική υποκουλτούρα για τους πολλούς. Ή από την ίδια μήτρα βγαίνουν και καλά έργα για τους λίγους ή για τη βιτρίνα, για το ανφάς και για το προφίλ, ή για τους διάφορους διεθνείς οργανισμούς και τα διεθνή φεστιβάλ που πάνε οι λίγοι και που θέλουν να ακούσουν κάτι καλό, αλλά για το λαό παράγουν τη σαπίλα. Είναι οι ίδιοι.

Μην μου πείτε, λοιπόν, ότι ο Πολιτισμός μπορεί να γίνει παράγοντας κοινωνικής συνοχής. Περιμένω τις δεσμεύσεις σας. Ευχαρίστως, να συζητήσουμε θεωρητικά και για το παρελθόν, αλλά περιμένω τις δεσμεύσεις σας. Δεν ήρθαμε εδώ, για να κάνουμε θεωρητική ανάλυση, ούτε εγώ να σας αναλύσω τη μαρξιστική αισθητική, ούτε εσείς τη δική σας ιδεαλιστική αισθητική».