Οι πρώτες επιτυχίες της ολυμπιακής αποστολής της Κούβας είναι ήδη γεγονός. Και είναι αξιοσημείωτο ότι αυτή η μικρή χώρα που βρίσκεται μόνιμα στο στόχαστρο του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, γιατί δε διαπραγματεύεται την ανεξαρτησία και αξιοπρέπειά της, έχει καταφέρει με το σοσιαλιστικό της σύστημα να έχει μια πολύ αξιόλογη αθλητική υποδομή. Σε αυτό το επίτευγμά της που δε συγκρίνεται με καμία χώρα αναπτυσσόμενη ή της Λατινικής Αμερικής - που μπορεί να συγκριθεί ή και χώρες του καπιταλιστικού κόσμου - δεν υπάρχει κάποιο κρυμμένο μυστικό ή συνταγή. Οφείλεται στην ολόπλευρη ανάπτυξη του αθλητισμού ως δικαίωμα όλων των ανθρώπων. Οφείλεται στη διαφορετική φιλοσοφία του αθλητισμού, ως μια δραστηριότητα που μπορεί να αξιοποιηθεί για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων. Γι' αυτό και η προτεραιότητα του λαϊκού συστήματος της Κούβας είναι ο σχολικός αθλητισμός, ο μαζικός λαϊκός αθλητισμός σε ερασιτεχνική βάση. Στόχος είναι, οι αθλητές να είναι ολοκληρωμένες προσωπικότητες και όχι μηχανές επιδόσεων, με σκοπό το κέρδος όπως γίνεται στον εμπορευματοποιημένο αθλητισμό.

Για όλα αυτά τα θέματα είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε με τον δημοσιογράφο συνάδελφο από την Κούβα, Ρομπέρτο Ραμίρεζ, αντιπρόεδρο της Διεύθυνσης ΜΜΕ και Προπαγάνδας του Ινστιτούτου Αθλητισμού, Φυσικής Αγωγής και Αναψυχής, που μας έδωσε την εικόνα του Κουβανέζικου Αθλητισμού.

Ξεκινώντας την κουβέντα, ζητήσαμε από τον σύντροφο Ρομπέρτο να μας εξηγήσει πώς δομείται το αθλητικό σύστημα της Κούβας και ιδιαίτερα ο σχολικός αθλητισμός, ένα ζήτημα που «πονάει» ιδιαίτερα στη χώρα μας.

«Ο σχολικός αθλητισμός, μας είπε, συνιστά τη βάση αυτού που εμείς ονομάζουμε πυραμίδα του αθλητισμού μέχρι τον κορυφαίο αθλητισμό. Από πολύ μικρές ηλικίες, από το νηπιαγωγείο, αλλά ακόμα μπορούμε να μιλήσουμε και πριν από την περίοδο εγκυμοσύνης των γυναικών, γίνεται μια ολόκληρη δουλιά όχι με αυτοσκοπό να δημιουργήσουμε πρωταθλητές αλλά με κάτι πιο σημαντικό: Τη δημιουργία προϋποθέσεων ενός καλύτερου τρόπου ζωής για τον πληθυσμό. Για αυτό που εμείς ονομάζουμε υγεία και ποιότητα ζωής. Οι μητέρες, λοιπόν, παρακολουθούν θεραπευτικά προγράμματα που τις προετοιμάζουν για τη στιγμή της γέννησης.

Ετσι από τα νηπιαγωγεία, τους παιδικούς σταθμούς, και τις λεγόμενες άτυπες μορφές εκπαίδευσης, τα παιδιά παρακολουθούν προγράμματα φυσικής αγωγής, που έχουν σχέση με τη γνώση του σώματος και της ψυχής. Αυτή είναι η πρώτη φάση για τα παιδιά. Μπαίνοντας στο στάδιο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, η φυσική αγωγή διδάσκεται ως μάθημα που έχει την ίδια αξία με όλα τα άλλα μαθήματα, φυσικά προσαρμοσμένο στις ανάγκες της κάθε ηλικίας. Επίσης, συνδυάζεται με την ενασχόληση των παιδιών με όποιο άθλημα επιθυμούν μετά το σχολικό πρόγραμμα. Παραδείγματος χάρη, ένα παιδί εννέα χρονών κάνει το μάθημά του, εδώ πρέπει να πούμε ότι τα σχολεία λειτουργούν από το πρωί μέχρι τις 4 το μεσημέρι, και μετά επιπλέον μπορεί να ασχοληθεί με το άθλημα που του αρέσει.

Αυτό συμβαίνει στις σχολικές αίθουσες όλης της χώρας και σε κάθε νομό της χώρας υπάρχει ένα Σχολείο Αρχικής Αθλητικής Ενασχόλησης».

Εκεί ξεκινάει η πιο συστηματική ενασχόληση για όλα τα παιδιά που έχουν κλήση στον αθλητισμό και κάποιο συγκεκριμένο άθλημα. Πώς όμως γίνεται η επιλογή των παιδιών. Ο συνομιλητής μας μάς εξηγεί την όλη διαδικασία:

«Υπάρχουν καθηγητές ειδικοί στο κάθε άθλημα, όπου εκεί πάνε οι μαθητές που ξεχωρίζουν στις γειτονιές, στα σχολεία τους σε συγκεκριμένα αθλήματα. Εκεί λαμβάνουν πιο εξειδικευμένη αθλητική προετοιμασία τα παιδιά από όλες τις περιοχές της Κούβας, ακολουθώντας φυσικά και το κανονικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Τα παιδιά αφιερώνουν όλο τους το πρωί στα μαθήματά τους και όλο το απόγευμα ασχολούνται με τα αθλητικά μαθήματα. Εκεί οι μαθητές μένουν όλη τη βδομάδα από τη Δευτέρα έως την Παρασκευή με όλα τα απαραίτητα διατροφή - διαμονή, ιατρική περίθαλψη - δωρεάν όπως και στα άλλα σχολεία και το Σαββατοκύριακο επισκέπτονται τις οικογένειές τους.

Αυτό είναι το δεύτερο σκαλοπάτι της αθλητικής πυραμίδας, που αποτελεί ταυτόχρονα και το πρώτο ουσιαστικά στάδιο της αθλητικής προετοιμασίας. Φυσικά, όλη αυτή η διαδικασία δε γίνεται με το ζόρι, τα παιδιά πηγαίνουν εθελοντικά και γιατί τους αρέσει και επειδή βλέπουν ότι σε τέτοια σχολεία φοίτησαν όλα τα μεγάλα αστέρια του κουβανέζικου Αθλητισμού.

Ιδιαίτερα τον τελευταίο χρόνο το υπουργείο Αθλητισμού έχει καταβάλει μια μεγάλη προσπάθεια να αναδειχτεί ότι τα σχολεία αυτά δεν είναι φάμπρικα παραγωγής ανταγωνιστών και πρωταθλητών, αλλά σχολεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα δημιουργίας ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων ανδρών και γυναικών έτοιμων για το στίβο της ζωής. Και φυσικά μπορείτε να καταλάβετε ότι από τα χιλιάδες παιδιά και αθλητές δεν πηγαίνουν όλοι σε μια Ολυμπιάδα. Υπάρχουν παιδιά, παραδείγματος χάρη, που τελειώνουν την πρωτοβάθμια - δευτεροβάθμια εκπαίδευση και οι αθλητικές τους επιδόσεις δεν προσεγγίζουν τα κριτήρια, για να μπουν στην εθνική ομάδα. Ομως έχουν ολοκληρώσει μια πλήρη εκπαιδευτική διαδικασία και ταυτόχρονα ο αθλητισμός τούς προσέφερε πειθαρχία, τους έκανε καλύτερους ανθρώπους και είναι ευχαριστημένα που αφιέρωσαν τα χρόνια τους στον αθλητισμό και στη συνέχεια αφιερώνουν τη ζωή τους σε άλλους τομείς ή συνεχίζουν ως εκπαιδευτικοί της φυσικής αγωγής, προπονητές. Στα 15 τέτοια σχολεία σε όλη τη χώρα έχουν φοιτήσει χιλιάδες αθλητές».

«Το δεύτερο επίπεδο της εξειδικευμένης αθλητικής προετοιμασίας είναι οι Αθλητικές Ακαδημίες σε επίπεδο νομού, όπου τα παιδιά που έχουν ολοκληρώσει την προπανεπιστημιακή εκπαίδευση, έφηβοι των 17 χρόνων, συγκεντρώνονται σε αυτές τις ακαδημίες, για να συνεχίσουν την προετοιμασία τους και σε εθνικό επίπεδο υπάρχει η Σχολή Αθλητών Υψηλών Προδιαγραφών «Giraldo Kordoba Gardin», όπου συγκεντρώνονται οι έφηβοι σπουδαστές, δημιουργούνται οι λεγόμενες προεθνικές ομάδες που είναι και η δεξαμενή για τις εθνικές ομάδες».

Ο Ρομπέρτο Ραμίρεζ δίνει στο σημείο αυτό της συζήτησης την ταυτότητα της ολυμπιακής αποστολής της χώρας που συμμετέχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Είναι χαρακτηριστική η απάντησή του: «Οι 152 αθλητές που συμμετέχουν στην Ολυμπιακή αποστολή της Κούβας προέρχονται από τη συγκεκριμένη σχολή και κατά μέσο όρο βρίσκονται στο δεύτερο έτος, ενώ το 95% σπουδάζουν Φυσική Αγωγή, αλλά και κάποιες άλλες ειδικότητες. Το πρόγραμμα της σχολής προβλέπει 1 φορά τη βδομάδα παρακολούθηση αποκλειστικά των πανεπιστημιακών σπουδών.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι υπάρχουν αθλητές που δε συμμετέχουν στην εθνική ομάδα, γιατί, παρ' όλο που είχαν αξιόλογες αθλητικές επιδόσεις, υστερούσαν στις σπουδές τους. Δεν αρκούν δηλαδή μόνο οι επιδόσεις. Το σύστημά μας δε βγάζει ανθρώπους που ξέρουν να τρέχουν, να πηδάνε ή να κάνουν τέλεια το άθλημά τους αλλά και ανθρώπους που να μπορούν να σταθούν στη ζωή και όταν τελειώσουν τον αθλητισμό.

Το 90% της κουβανικής αποστολής έχει περάσει από τους Εθνικούς Σχολικούς Αγώνες, τη Σχολική Ολυμπιάδα όπως τη λέμε εμείς και στην οποία συμμετέχουν 15.000 μαθητές.

Φέτος, επίσης, για πρώτη φορά πραγματοποιήθηκε στην Κούβα η Εφηβική Ολυμπιάδα. Το 2002 έγινε η Εθνική Ολυμπιάδα και από αυτή τη διοργάνωση προέκυψε η σημερινή κουβανική αποστολή.

Ετσι, υπάρχει μια προετοιμασία από την αρχή μέχρι την κορυφή και ταυτόχρονα μια φροντίδα στον αθλητή όχι μόνο όταν αυτός είναι στις πρώτες γραμμές, αλλά σε όλη του τη ζωή. Οταν ο αθλητής ολοκληρώσει την καριέρα του υπάρχει μια Εθνική Επιτροπή που ασχολείται με τους αθλητές. Γιατί ο κουβανικός αθλητισμός δεν τελειώνει τη δέσμευσή του με τους ανθρώπους που ανέβασαν την Κούβα ψηλά. Η δέσμευσή του είναι για όλη τη ζωή. Αυτή είναι η θέση της Επανάστασης και του ηγέτη μας, Φιντέλ Κάστρο, γιατί είναι οι ίδιοι οι αθλητές που έχουν αναδείξει τη δουλιά της Επανάστασης. Τα παραδείγματα είναι πολλά, να πούμε μόνο μερικά: Ο Τεόφιλο Στίβενσον είναι αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Πυγμαχίας της Κούβας, ο Φέλιξ Σαβόν εργάζεται επίσης στην Ομοσπονδία, ο Αλμπέρτο Χουαντορένα είναι υφυπουργός Αθλητισμού, η Μιρέγια Λούις είναι μέλος της Ομοσπονδίας Βόλεϊ.

Εμείς δεν έχουμε αθλητές που να βγαίνουν στη ζητιανειά, ούτε και εκατομμυριούχους. Δεν έχουμε αθλητές με προβλήματα υγείας, με χαλασμένα δόντια, χωρίς ιατρική φροντίδα. Το Ινστιτούτο Ιατρικής του Αθλητισμού, φροντίζει τους ενεργούς αθλητές, τους πρώην αθλητές και τις οικογένειες τους».

Καλέσαμε τον συνομιλητή μας, να μας μιλήσει για τη σχέση των εργαζομένων με τον αθλητισμό, για το αν οι συνδικαλιστικές εργατικές ενώσεις ασχολούνται με αυτή τη δραστηριότητα. Οι απαντήσεις που πήραμε έχουν ιδιαίτερη σημασία και δείχνουν την εντελώς διαφορετική, λαϊκή φιλοσοφία του συστήματος της Κούβας.

«Στη χώρα μου, σημείωσε, υπάρχουν συμφωνίες υπογεγραμμένες ανάμεσα στη Γενική Συνομοσπονδία των Εργαζομένων και τα επιμέρους Συνδικάτα (καπνεργατών, μεταλλωρύχων, οικοδόμων, εργαζόμενων στη βιομηχανία του τουρισμού κλπ.), με το Ινστιτούτο Αθλητισμού και Φυσικής Αγωγής που εποπτεύεται από το υπουργείο Αθλητισμού και δίνει όλες τις δυνατότητες στα συνδικάτα να αναπτύξουν τον αθλητισμό, με χώρους άθλησης, τεχνικούς, ιατρική κάλυψη. Ετσι τα συνδικάτα οργανώνουν εσωτερικά εργατικά πρωταθλήματα σε διάφορα αθλήματα. Επίσης, σημαντική πλευρά είναι η λεγόμενη εργασιακή γυμναστική, δηλαδή μέσα στο χώρο της δουλιάς, το διάστημα που οι εργάτες κάνουν διάλειμμα για χαλάρωμα, τέντωμα. Αυτό γίνεται, εκτός από τα μεγάλα εργοστάσια, σε εργοτάξια όπου πραγματοποιούνται μεγάλα έργα. Ετσι χωρίς καμία διάκριση θεωρούμε τον αθλητισμό δικαίωμα του κάθε πολίτη και οι οργανισμοί που είναι επιφορτισμένοι με αυτή την ευθύνη κάνουν τα πάντα γι' αυτό. Η ΚΝ Κούβας, άλλες οργανώσεις, συμβάλλουν σε αυτή την προσπάθεια για να διευρυνθούν ακόμα περισσότερο οι δυνατότητες άθλησης. Αυτή την περίοδο οι νέοι κομμουνιστές δουλεύουν για την ανανέωση, ανακατασκευή και συντήρηση σε πολλές αθλητικές εγκαταστάσεις σε όλο το νησί. Παίρνεται, επιπλέον, μια παραπάνω πρωτοβουλία για το φωτισμό σταδίων και χώρων άθλησης, ώστε να αξιοποιούνται περισσότερο οι βραδινές ώρες.

Βλέπουμε δηλαδή ότι αυτή η προσπάθεια εξελίσσεται τόσο για τις μικρές όσο και για τις άλλες ηλικίες, από τα παιδιά και τους εργαζόμενους. Θέλουμε τον αθλητισμό πρώτα και κύρια στην υπηρεσία της υγείας, ενάντια στον αλκοολισμό, ενάντια στη χρήση ουσιών στη βασική λογική ότι εκεί που ανθεί ο αθλητισμός και ο πολιτισμός υπάρχουν και λιγότερα κοινωνικά προβλήματα.

Για παράδειγμα όταν ένας νέος στη γειτονιά του με την ταμπέλα της ομάδας του συναγωνίζεται με τους συνομηλίκους τους χαίρεται τη ζωή, το παιχνίδι με το μπάσκετ, το μπέιζμπολ, το ποδόσφαιρο, τη γυμναστική και όλα τα αθλήματα, όταν διαμορφώνεται έτσι κοινωνικά, ψυχικά, του μένει πολύ λίγος χώρος και χρόνος για να ασχοληθεί με πράγματα που βλάπτουν την υγεία του και τον καταστρέφουν».

Ιδιαίτερα σημαντική η τελευταία διαπίστωση του Κουβανού συντρόφου, πολύ δε περισσότερο στη συγκεκριμένη περίοδο των τελευταίων αποκαλύψεων για τον εμπορευματοποιημένο αθλητισμό της ντόπας και της σαπίλας.

Ο Τεόφιλο Στίβενσον, παγκόσμιος πρωταθλητής της ερασιτεχνικής πυγμαχίας και δύο φορές Ολυμπιονίκης, στο Μόναχο το '72 και στο Μόντρεαλ το '76, έμεινε στην ιστορία γιατί αρνήθηκε να πουληθεί και να γίνει επαγγελματίας, προτιμώντας την αγάπη της πατρίδας του. Σε ηλικία 13 ετών διακρίθηκε σε σχολικούς αγώνες στην πυγμαχία και σύντομα έγινε δεκτός σε ειδικό αθλητικό σχολείο στην Αβάνα.

Ο Φέλιξ Σαβόν διάδοχος του Στίβενσον, αφού κατάφερε να κερδίσει τρία χρυσά σε Ολυμπιακούς Αγώνες, τερμάτισε την καριέρα του στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σίδνεϊ. Χαρακτηριστικό του ταλέντου του είναι η κυριαρχία του στα Παγκόσμια Πρωταθλήματα και τους Παναμερικανικούς Αγώνες τουλάχιστον για μια δεκαετία. Εχοντας παράδειγμά του τον Στίβενσον, απέρριψε πρόταση δέκα εκατομμυρίων δολαρίων για να λάβει μέρος σε αγώνα πυγμαχίας ενάντια στον Μάικ Τάισον, λέγοντας ότι δεν του αρέσει το επαγγελματικό μποξ γιατί είναι ένα βρώμικο άθλημα.