Χαρακτηριστικό παράδειγμα, για την εισβολή της αμερικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες της Ευρώπης, αποτελεί η Ρωσία. Σύμφωνα με τη ρωσική ειδησεογραφική ιστοσελίδα «gazeta.ru», το 80% των συνολικών εισπράξεων από τη διανομή ταινιών με τη μορφή βίντεο στη Ρωσία το 2003, πέρασε στις «τσέπες» των μεγάλων εταιριών παραγωγής του Χόλιγουντ.

Σε πραγματικούς αριθμούς αυτό σημαίνει ότι από το σύνολο των 200 εκατομμυρίων δολαρίων που απέφερε η ενοικίαση ταινιών στη Ρωσία τον προηγούμενο χρόνο (85 εκατομμύρια δολάρια περισσότερα σε σχέση με το 2002), η κινηματογραφική βιομηχανία των ΗΠΑ εισέπραξε 145,5 εκατομμύρια δολάρια, φέρνοντάς τη στην 14η θέση μεταξύ των 15 χωρών, που αποφέρουν τις μεγαλύτερες εισπράξεις των χολιγουντιανών εταιριών (βλ. σημ). Φυσικά, μεταξύ των ταινιών αυτών περιλαμβάνονται όλες οι υπερπαραγωγές, από τον «Αρχοντα των δαχτυλιδιών» μέχρι τον «Σπάιντερμαν». Είναι περιττό να αναφερθεί κανείς και στη «διαπαιδαγώγηση» που εισπράττει η σημερινή νεολαία της Ρωσίας από την κυρίαρχη αμερικανική κουλτούρα. Εστω κι αν είναι γεγονός, ότι ο ρωσικός λαός δείχνει να κάνει «στροφή» από αυτή την κουλτούρα στο σύνολό της και όχι μόνο στις ταινίες. Αυτή όμως η στάση αφορά τα πρώτα χρόνια μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, όταν η ρωσική κινηματογραφική αγορά κατακλύστηκε κυριολεκτικά από δεύτερης και τρίτης διαλογής αμερικανικές ταινίες που δύσκολα έβρισκαν κοινό ακόμη και στις ΗΠΑ. Με τις υπερπαραγωγές όμως η «παγίδα» είναι πιο «έντεχνα» στημένη και γρήγορα οι διανομείς προσαρμόστηκαν στα πρώτα δείγματα της ρωσικής «απάθειας».

Παρεμπιπτόντως, αυτή η γενική - αν και βέβαια καθόλου οργανωμένη - «επιστροφή» των Ρώσων στα ρωσικά προϊόντα είναι περισσότερο ευδιάκριτη στο φαγητό (οι «ουρές» χιλιομέτρων έξω από τα «Μακ Ντόναλτς» της Μόσχας είναι παρελθόν), αλλά και σε άλλα είδη μαζικής κατανάλωσης. Και εδώ όμως το κεφάλαιο αρχίζει να «προσαρμόζεται» και να χρησιμοποιεί ακόμη και παλιές - πλην όμως δημοφιλείς - ετικέτες της σοβιετικής εποχής και να παράγει και πάλι σοβιετικά προϊόντα που είχαν εξαφανιστεί για χρόνια από την αγορά. Η στάση αυτή χρήζει ανάλυσης, αλλά δεν αφορά το παρόν άρθρο. Ας ξαναγυρίσουμε, λοιπόν, στον κινηματογράφο.

Σύμφωνα με την Ενωση Κινηματογραφικών Παραγωγών των ΗΠΑ (ΜΡΑΑ, ο φορέας των μεγάλων στούντιο) τα κέρδη από τη Ρωσία θα μπορούσε να είναι ακόμη περισσότερα, αφού, σύμφωνα με δικά τους στοιχεία, οι απώλειες από την «πειρατεία» ανέρχονται μόνο για τη Ρωσία στα 250 εκατομμύρια δολάρια. Θυμίζουμε, ωστόσο, ότι η «πειρατεία» ήταν για τη ΜΡΑΑ το πρόσχημα για να στήσει πέρυσι ολόκληρη επιχείρηση αποκλεισμού των ανεξάρτητων κινηματογραφικών παραγωγών των ΗΠΑ από τις υποψηφιότητες για τα «Οσκαρ».

Τα 200 εκατομμύρια δολάρια των συνολικών κερδών από την ενοικίαση ταινιών στη Ρωσία το 2003 δείχνει και μία ακόμη ενδιαφέρουσα παράμετρο για τη ρωσική οικονομία. «Αν συγκρίνει κανείς με το 1997, όταν το αντίστοιχο κέρδος ήταν 16 φορές λιγότερο (7 εκατομμύρια δολάρια), μπορούμε να πούμε ότι ο τομέας της ενοικίασης ταινιών στη Ρωσία είναι εντυπωσιακά ανοδικός και τέτοια εξέλιξη μπορούν να ζηλέψουν άλλοι τομείς της ρωσικής οικονομίας», γράφει η «Gazeta». Αυτό σημαίνει πως αναπτύσσεται ραγδαία ο τριτογενής τομέας, με τον πρωτογενή να «παραπατά» ανάμεσα σε κλειστά ή προς ξεπούλημα εργοστάσια και απλήρωτους ή άνεργους εργάτες.

Από την άλλη, τα στοιχεία για το ρωσικό σινεμά το 2003 δεν είναι πανηγυρικά από πολλές απόψεις. Αν και τον περασμένο χρόνο μία ρωσική ταινία κατάφερε να φτάσει σε εισπράξεις τα 2 εκατομμύρια δολάρια και ακόμη μία τα 1,6 εκατομμύρια δολάρια, σε κάθε περίπτωση «κοιτούν» με δέος τις εισπράξεις του τρίτου μέρους του «Εξολοθρευτή» που στη Ρωσία «τσέπωσε» 13 εκατομμύρια δολάρια. Αλλωστε, και η ρωσική ταινία που προαναφέραμε μη φανταστείτε πως ήταν κάποιου σύγχρονου «Ταρκόφσκι» ή «Αϊζενστάιν». Πολεμική περιπέτεια στα δυτικά πρότυπα ήταν. Την ίδια χρονιά ξεκίνησαν την παραγωγή τους 120 ταινίες, ενώ 75 κατάφεραν να βρουν διανομή στις αίθουσες. Από την άποψη των αριθμών, οι αρμόδιοι στη Ρωσία μπορεί να «χαμογελούν», αλλά και πάλι το νόμισμα έχει δύο όψεις.

Ο κοινωνιολόγος και αρχισυντάκτης του ρωσικού περιοδικού «Η τέχνη του κινηματογράφου» Ντανίλ Ντοντουρέι, αναφέρει ότι η αύξηση του 80% των εισπράξεων από την ενοικίαση των ταινιών το 2003, σε σχέση με το 2002 δε σήμαινε πολλά για τις ρωσικές ταινίες, οι οποίες παρέμειναν στο 6% των συνολικών εισπράξεων που είχαν και το 2002. Αν σε αυτό προστεθεί και το γεγονός ότι το 2003 παρήχθησαν δυο φορές περισσότερες ταινίες από το 2002, τότε το ποσοστό κερδών του ρωσικού σινεμά από τη διανομή είναι ακόμη πιο αποκαρδιωτικό. Για το 2004 το ρωσικό υπουργείο Πολιτισμού υποσχέθηκε την παραγωγή 57 ταινιών μεγάλου μήκους, που σε ποσότητα ίσως να πλησιάσει τις καλές εποχές του σοβιετικού σινεμά. Ωστόσο, η ποσότητα δεν εγγυάται, όπως είδαμε, την ποιότητα και σίγουρα όχι τη διανομή.

Σημείωση: Στην πρώτη θέση για το 2003 είναι η Μεγάλη Βρετανία (1,4 δισεκατομμύρια δολάρια), 2η η Γαλλία (1,2 δισ. δολ.), 3η η Ιαπωνία (1 δισ. δολ.), 4η η Γερμανία (981,7 εκατομμύρια δολάρια), 5η η Ισπανία (761,2 εκ. δολ.).