Ενα ακόμη χαστούκι στην πολιτική υπονόμευσης της πρόληψης, καθώς και στις λογικές της συντήρησης μέσω της «μείωσης της βλάβης» αποτελεί η ετήσια έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής του ΟΗΕ για τον έλεγχο των ναρκωτικών του 2003.

Η παρουσίαση της έκθεσης - ύστερα απ' την κατάργηση του Γραφείου του ΟΗΕ στην Αθήνα - έγινε απ' το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ), που είναι και σύμβουλος του ΟΗΕ. Την έκθεση παρουσίασε η Μ. Δασκαλοπούλου, υπεύθυνη του τμήματος ενημέρωσης του ΚΕΘΕΑ και σχολίασε ο διευθυντής του ΚΕΘΕΑ Μπ. Πουλόπουλος, ενώ τη συζήτηση συντόνισε η Ν. Νταουντάκη, αντιπρόεδρος της ΕΣΗΕΑ.

«Τα μέτρα «μείωσης της βλάβης» μπορεί μερικές φορές να έχουν θετικά αποτελέσματα για ένα άτομο ή για την τοπική κοινωνία, αλλά να συνοδεύονται από μακροπρόθεσμες αρνητικές συνέπειες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο», προειδοποιεί η Διεθνής Επιτροπή του ΟΗΕ τις κυβερνήσεις και τις συμβουλεύει «να αναλύουν προσεκτικά τη συνολική επίδραση των μέτρων αυτού του είδους».

Η έκθεση, λοιπόν, αναφέρεται σε τέσσερα προγράμματα «μείωσης της βλάβης» και σημειώνει:

• Για τα προγράμματα ανταλλαγής ή διανομής συρίγγων «κανένα μέτρο προφύλαξης δε θα πρέπει να προωθεί ή να διευκολύνει τη χρήση ναρκωτικών ουσιών».
• Για τη θεραπεία υποκατάστασης και συντήρησης αναφέρει ότι η «εφαρμογή τους δε συνιστά παραβίαση των συνθηκών όταν χρησιμοποιούνται ουσίες σε εναρμόνιση με τα όσα ορίζει η εθνική ορθή ιατρική πρακτική».
• Για τους χώρους όπου γίνεται ενέσιμη χρήση ουσιών που εξασφαλίστηκαν με παράνομο τρόπο η έκθεση σημειώνει ότι η «λειτουργία τέτοιων χώρων παραμένει ένα θέμα που εγείρει έντονες ανησυχίες» και «συνιστούν παραβίαση των άρθρων των διεθνών συμβάσεων για τον έλεγχο των ναρκωτικών».
• Σε ορισμένους χώρους όπου γίνεται χρήση κυρίως σύνθετων ναρκωτικών γίνεται πρώτα έλεγχος των ουσιών, προκειμένου να διαπιστωθεί αν είναι καθαρές ή νοθευμένες. Γι' αυτό το θέμα, η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία της ότι «τέτοιες πρακτικές μεταφέρουν λάθος μηνύματα όσον αφορά στους κινδύνους της χρήσης και παρέχουν ψευδή αίσθηση ασφάλειας στους χρήστες και γι' αυτό αυτά τα προγράμματα είναι αντίθετα προς τις προσπάθειες πρόληψης της χρήσης, τις οποίες χρειάζεται να καταβάλλουν οι κυβερνήσεις στο πλαίσιο των διεθνών συμβάσεων».

Ο Μπ. Πουλόπουλος σχολίασε: «Δε θα πρέπει να λησμονείται ότι τα προγράμματα "μείωσης της βλάβης" αποτελούν μία μόνο στρατηγική και δε θα πρέπει να αναπτύσσονται σε βάρος άλλων στρατηγικών της πρόληψης, της απεξάρτησης και της αποκατάστασης καθώς και σε βάρος άλλων προγραμμάτων». Ακόμα ανέφερε συγκεκριμένα στοιχεία από χώρες όπου εφαρμόστηκαν προγράμματα, στα οποία αναφέρεται η έκθεση του ΟΗΕ, ενώ σημείωσε ότι η έκθεση κατατάσσει την Ελλάδα στις χώρες με διαρροή και διακίνηση της μεθαδόνης στη «μαύρη αγορά».

Ο Μπ. Πουλόπουλος επισήμανε ότι η προσπάθεια ιατρικοποίησης του προβλήματος έρχεται σε αντίθεση με βασικές αιτίες του, όπως είναι η κοινωνική, πολιτική και ψυχολογική πλευρά. Μάλιστα, η Ν. Νταουντάκη χαρακτήρισε αβάσταχτη ελαφρότητα την υπεραπλούστευση ότι η τοξικομανία αποτελεί χρόνιο νόσημα και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται.

Στον αντίποδα κινήθηκε στην παρέμβασή της η πρόεδρος του Οργανισμού κατά των Ναρκωτικών Αννα Κοκκέβη, που υποστήριξε ότι αποτελεί «χρόνιο υποτροπιάζον νόσημα».

Μάλιστα, σε κάποια στιγμή αναρωτήθηκε απ' το βήμα: «Τι να σου κάνει η πρόληψη; Μακάρι να μπορούσαμε να τους θεραπεύσουμε όλους», ενώ χαρακτήρισε ως λίστα ντροπής τους 2.500 εξαρτημένους που περιμένουν να πάρουν μέρος σε προγράμματα των υποκατάστατων.

Οι διαφορετικές προσεγγίσεις και αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων φάνηκαν προς το τέλος της παρουσίασης της έκθεση: Ο Μπ. Πουλόπουλος, επικαλούμενος και έρευνες στην Ελλάδα, ανέφερε ότι όσο περισσότερο μένει κάποιος στη στεγνή θεραπεία τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες υποτροπής. Οταν, πρόσθεσε, στα προγράμματα μεθαδόνης επιτρέπεται η παράλληλη χρήση ουσιών τότε ο εξαρτημένος μένει πολύ περισσότερο στη χρήση και όχι στη «μείωση της βλάβης».

Τότε η Αννα Κοκκέβη έθεσε το ερώτημα: «Και τι να κάνουμε; Να τους διώχνουμε από το πρόγραμμα».

«Αυτό που έχει προτείνει το ΚΕΘΕΑ σε σχέση με τη μείωση της βλάβης περιλαμβάνει από προγράμματα προσέγγισης χρηστών στο δρόμο που δεν υπάρχουν πολλά προγράμματα ενημέρωσης, μέχρι προγράμματα πρόληψης και προγράμματα μέσα στις φυλακές. Οταν κάποιος υποτροπιάζει να παραπέμπεται σε άλλη υπηρεσία για να αντιμετωπιστεί κι όχι να μένει στη χρήση» κατέληξε ο Μπ. Πουλόπουλος.