Σημαντικές πολιτικές αλλαγές πραγματοποιούνται στη Λατινική Αμερική. Στη Βραζιλία, το μέτωπο που δημιουργήθηκε από έναν κεντρο-αριστερό συνασπισμό, κάτω από την ηγεσία του Εργατικού Κόμματος και του Κομμουνιστικού Κόμματος της Βραζιλίας με ένα πρόγραμμα αλλαγής, αφύπνισε μια δυνατή αίσθηση ελπίδας στα 70 εκατομμύρια Βραζιλιάνων, όταν ο Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα κέρδισε την Προεδρία της Δημοκρατίας της μεγαλύτερης χώρας στην ήπειρο. Οπως διατυπώθηκε μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της 6^ης Οκτώβρη, αυτά τα εκατομμύρια των Βραζιλιάνων υπερνίκησαν το φόβο τους.

Στο Εκουαδόρ, όπου η πολιτική και οικονομική αστάθεια κυριαρχεί - μαζί με την επιδείνωση των επιπέδων επιβίωσης του λαού - τις προεδρικές εκλογές κέρδισε ο πρώην συνταγματάρχης Λούσιο Γκουτιέρες, που επίσης ηγήθηκε ενός πλατιού συνασπισμού πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων, αφήνοντας πίσω του υποψηφίους που αντιπροσώπευαν την ολιγαρχία και τους ιμπεριαλιστές. Ο Γκουτιέρες είναι γνωστός για τη συμμετοχή του στη λαϊκή εξέγερση, το Γενάρη του 2000, ενός εκτεταμένου και σοβαρού λαϊκο-στρατιωτικού κινήματος που ανέτρεψε την κυβέρνηση, ανοίγοντας το δρόμο για μια προοπτική επαναστατικής αλλαγής στη χώρα των Ανδεων.

Η Βραζιλία και το Εκουαδόρ, η κάθε χώρα με τις δικές της ιδιομορφίες, δείχνουν πειστικά σημάδια για τις δυνατές τάσεις που σίγουρα θα σημαδέψουν το πολιτικό σκηνικό στη συγκεκριμένη ήπειρο για μεγάλο διάστημα. Τέτοιες τάσεις καταδεικνύουν την ανάπτυξη της πάλης και την αγωνία για βαθιές αλλαγές στα πράγματα που διαδραματίζονται.

Κάτι παρόμοιο είναι φανερό, όμως με διαφορετικό τρόπο και με διαφορετική πορεία, και στην Αργεντινή, στην περίπτωση της θορυβώδους παραίτησης της κυβέρνησης του Φερνάντο ντε Λα Ρούα και στην εμφάνιση ενός νέου κοινωνικού κινήματος, με διαφορετικά και προοδευτικά χαρακτηριστικά, παρά το χάος και τους κατεστραμμένους θεσμούς που επικρατούν.

Επίσης αξιοσημείωτη είναι η εκλογική καμπάνια στη Βολιβία του Εβο Μοράλες, όπου υπάρχει σύγκλιση της εθνικής και λαϊκής θέλησης, ιδιαίτερα των Ινδιάνων αγροτών, ενάντια στην κυριαρχία της ολιγαρχίας και την εξάρτηση της χώρας.

Στη Βενεζουέλα, οι προσπάθειες πραξικοπήματος, σαμποτάζ και άμεσης παρέμβασης των Ηνωμένων Πολιτειών ακόμα δεν έχουν καταφέρει να σταματήσουν τη μεταβαλλόμενη ορμή που ξεσηκώθηκε από τον πληθυσμό της «Μπολιβαριανής Επανάστασης».

Στην Ουρουγουάη, το Ευρύ Μέτωπο έγινε η κύρια πολιτική δύναμη της χώρας, με μεγάλη πιθανότητα να κερδίσει την κυβέρνηση.

Στην Παραγουάη, μια χώρα που έχει υποστεί επαναλαμβανόμενες κρίσεις με τραγικές καταλήξεις, υπάρχει μια γενικευμένη ένωση μεταξύ του κινήματος των αγροτών και του αγώνα στις πόλεις και η ανασυγκρότηση των αριστερών δυνάμεων και του στρατού.

Στο Περού, μια πραγματική λαϊκή αντίσταση εκδηλώθηκε ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις, και η κυβέρνηση του Τολέδο μόλις έχει υποστεί μια σοβαρή ήττα στις εκλογές.

Στην Κολομβία, η γενικευμένη επίθεση που διαπράττει η δεξιά κυβέρνηση του Ουρίμπε ενάντια στις πολιτικές ελευθερίες, με πρόσχημα την καταπολέμηση των ανταρτών, κάνει ακόμα πιο δύσκολο να βρεθεί μια δίκαιη και διαρκής λύση στη σύγκρουση που έχει χειροτερέψει κατά τη διάρκεια τουλάχιστον τεσσάρων δεκαετιών.

Σε όλα τα παραπάνω θα πρέπει κανείς να προσθέσει και το ενοποιημένο κίνημα που χτίζεται ενάντια στην ALCA και που βασίζεται στην εθνική σταθερότητα που αποκηρύσσει τις ιδιωτικοποιήσεις και την αποπληρωμή των χρεών σε βάρος των λαών. Τα δύο δημοψηφίσματα που πραγματοποιήθηκαν στη Βραζιλία - το 2000 σχετικά με το εξωτερικό χρέος και το 2002 σχετικά με την ALCA και το Κέντρο Εκτόξευσης Πυραύλων Αλκάνταρα - παραδειγματικά αντανακλούν αυτό το αίσθημα.

Είναι σίγουρο ότι οι αλλαγές στις τάσεις της Λατινικής Αμερικής θα χρειαστούν χρόνο ώστε να πάρουν σάρκα και οστά, όπως επίσης σημειώνεται και από τις πιο διακεκριμένες πολιτικές δυνάμεις. Υπάρχει διαφοροποίηση στις μορφές και τις κατευθύνσεις, ο ρυθμός είναι άνισος σε διάφορες χώρες και η ένταση ανταποκρίνεται σε μια σχέση δυνάμεων που έχει δημιουργηθεί μετά τη διάλυση του σοσιαλισμού ως παγκόσμιου συστήματος και από την άσκηση της ηγεμονίας από την υπερδύναμη των ΗΠΑ. Αλλά το αναπτυσσόμενο φαινόμενο είναι επαναστατικό στη βάση του.

Η Λατινική Αμερική βρίσκεται στο τέλος ενός κύκλου που συμπίπτει με την κρίση του νεοφιλελευθερισμού και μιας άδικης και κακοήθους διεθνούς τάξης που πρέπει να καταστραφεί ώστε να ανοιχτεί ο δρόμος προς την κοινωνική πρόοδο. Ο δραματικός υποβιβασμός του επιπέδου επιβίωσης των λαών μας είναι μια έκφραση αυτού του γεγονότος. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, περισσότεροι από 210 εκατομμύρια άνθρωποι στην ήπειρό μας ζουν στη φτώχεια, από τους οποίους τα 90 εκατομμύρια θεωρούνται ζητιάνοι. Η στασιμότητα και η εξάρτηση συνιστούν τα κύρια χαρακτηριστικά της οικονομικής κατάστασης.

Τα επιχειρήματα που λέγονταν στις αρχές του '90, σχετικά με την αναπαραγωγή των προτάσεων της Συναίνεσης της Ουάσιγκτον, βρίσκονται πια στο παρελθόν. Λάδι στη φωτιά ρίχνει η απαίτηση από τις χώρες και τους λαούς της Λατινικής Αμερικής για πιο ανοιχτές αγορές και ιδιωτικοποιήσεις, για μόνιμες οικονομικές προσαρμογές και για την αυστηρή αποπληρωμή του εξωτερικού χρέους. Το όριο του υποφερτού έχει φτάσει και θα μπορούσαν να αποφευχθούν οι αντικειμενικές τάσεις που εξελίσσονται, μόνο όταν εξω-οικονομικά μέτρα, όπως η αντίσταση σε μια αντιδημοκρατική και επεμβατική παρεκτροπή που ξεκινά από τις Ηνωμένες Πολιτείες, παρθούν. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στην κρίση της Βενεζουέλας και στη συμπεριφορά της κυβέρνησης της Κολομβίας. Και αυτό προτείνεται και στις συγκαλυμμένες απειλές στις δηλώσεις του Οτο Ρέιχ, υπεύθυνου στο υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ για τη Λατινική Αμερική. Σχετικά με τη Βραζιλία και το Εκουαδόρ: «Ο Λούλα και ο Γκουτιέρες μπορεί να είναι αριστερής απόχρωσης, αλλά όσο καιρό παραμείνουν δημοκρατικοί και έτοιμοι να είναι φίλοι με τους γείτονές τους και τις Ηνωμένες Πολιτείες, μπορούμε να εργαστούμε μαζί τους ώστε να συμβάλουμε στην ελευθερία και την ασφάλεια του ημισφαιρίου». Αυτά αποτελούν απειλές που θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και μόνο ο αγώνας των μαζών μπορεί να τα χαλιναγωγήσει.

Οι αριστερές δυνάμεις προσπαθούν να συντονιστούν με τις νέες αυτές τάσεις. Η δεύτερη Συνάντηση Ημισφαιρίου για τον Αγώνα ενάντια στην ALCA που πραγματοποιήθηκε στην Αβάνα και η 11^η Συνάντηση του Φόρουμ του Σάο Πάουλο στην Αντίγκουα της Γουατεμάλα μπορεί να αποτελέσουν στιγμές και μέρη κατάλληλα για να ξανασκεφτούμε τις πρόσφατες αλλαγές και για να κατανοήσουμε καλύτερα τη διαδικασία δημιουργίας νέας πολιτικής και οικονομίας εναλλακτικής στο νεοφιλελευθερισμό, που τώρα βρίσκεται σε κρίση, και επίσης για την αντίσταση ενάντια στην ηγεμονία των πολιτικών των ΗΠΑ, για τη συγκέντρωση δυνάμεων και για τη δημιουργία περιεχομένου και μεθόδων ικανοποιητικών για ένα πλατύ και μαζικό αγώνα για δημοκρατία, ανεξαρτησία και κοινωνική πρόοδο στη Λατινική Αμερική.

Από διαδήλωση υποστηρικτών του Ου. Τσάβες

Το ερώτημα, ειδικά όσον αφορά τα κράτη της Λατινικής Αμερικής, μάλλον μοιάζει ρητορικό...

Με μία «απεργία» που διοργανώθηκε από την αποκαλούμενη αντιπολίτευση και ονομάστηκε «κοινωνική και εργατική» - στην πραγματικότητα είναι ένα λοκ άουτ των εργοδοτών - η Βενεζουέλα βιώνει τις τελευταίες δύο εβδομάδες μία εκδήλωση κλασικής περίπτωσης αποσταθεροποίησης, που σχεδιάστηκε και οργανώθηκε από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες. Εχοντας ήδη αποτύχει στις 11 του Απρίλη να σταθεροποιήσουν μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία του προέδρου του Συνδέσμου Βιομηχάνων, της Fedecamaras, Πέδρο Καρμόνα, που πια έχει διαφύγει στην Κολομβία, αλλά και ακόμη δύο αποπειρών πραξικοπημάτων, η καθεστηκυΐα τάξη της λατινοαμερικανικής χώρας, δουλεύοντας από κοινού με την Ουάσιγκτον, έχει θέσει σε εφαρμογή ένα εναλλακτικό σχέδιο... Να εξαναγκάσουν τον Πρόεδρο Τσάβες να παραιτηθεί «εξαιτίας της λαϊκής αγανάκτησης και εξέγερσης» και εάν αυτό δεν καταστεί δυνατόν, τότε πάντα υπάρχει η δυνατότητα της στρατιωτικής λύσης. Με την αρωγή, εννοείται, των Αμερικανών, αν και πάντα η απευθείας επέμβαση εκ μέρους των Αμερικανών - η Βενεζουέλα συνιστά μία στρατηγικά υψίστης σημασίας πηγή για την αμερικανική αγορά, εξαιτίας της εισαγωγής φθηνού πετρελαίου - παραμένει ισχυρή πιθανότητα.

Εντούτοις, σύμφωνα με πληροφορίες, που έχουν δει το φως της δημοσιότητας σε αρθρογραφία κυρίως εναλλακτικών εφημερίδων και μέσων της Λατινικής Αμερικής, εκτός φυσικά των αμερικανικών υπηρεσιών, μυστικές υπηρεσίες ευρωπαϊκής χώρας, και συγκεκριμένα της Ισπανίας, έχουν επίσης διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο.

Αραγε, πρόκειται για υπερβολή κάποιων καχύποπτων ή ανθρώπων που πάντα υποπτεύονται ένα αμερικανικό δάκτυλο πίσω από όλες τις σκοτεινές και δόλιες ενέργειες;

Και εάν όντως είναι η ζωηρή φαντασία κάποιων αποτελματωμένων, τότε πώς μπορεί κανείς να ερμηνεύσει την παρακάτω είδηση; Στο βενεζουελάνικο Τύπο, το μέλος του Κοινοβουλίου της Ουρουγουάης, Χοσέ Ναγιάρντι, δήλωσε ότι έχει στην κατοχή του απτές αποδείξεις και σημαντικές πληροφορίες, για άμεσα, αλλά και μακροπρόθεσμα σχέδια, που έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή από τη CIA και άλλες μυστικές υπηρεσίες, τόσο των ΗΠΑ, όσο και της Ευρώπης, για την ανατροπή του Τσάβες, μέσα σε διάστημα 72 ωρών. Σύμφωνα με τον Χοσέ Ναγιάρντι, κατά τη συνέντευξη που έδωσε στην εφημερίδα της Ουρουγουάης, «La Juventud», ως μέλος και ο ίδιος του Κοινοβουλίου, έλαβε αντίγραφα απολύτως απόρρητων πληροφοριών που ανταλλάχτηκαν μεταξύ της κυβέρνησης Μπους και της Ουρουγουάης, σύμφωνα με τα οποία απαιτείται η συνεργασία της και η στήριξή της στα διευθυντικά στελέχη, ώστε «να διασπαστούν και να καμφθούν ακόμη και τα πιο αδιάλλακτα τμήματα της κυβέρνησης Τσάβες»...

Πάντως, πρόσθεσε ότι αν και δε βλέπει μία άμεση στρατιωτική επέμβαση, θεωρεί βέβαιο πως θα συνεχιστούν και θα ενισχυθούν με κάθε τρόπο όλες οι ενέργειες αποσταθεροποίησης της κυβέρνησης της Βενεζουέλας εκ μέρους της αντιπολίτευσης.

Μέρος των ενεργειών αποσταθεροποίησης είναι και το αιματοκύλισμα της διαδήλωσης της περασμένης Παρασκευής στην Πλάσα Φράνσια στην Αλταμίρα, συνοικία - σφηγκοφωλιά της αντιπολίτευσης. Για τη δολοφονία των τριών και τον τραυματισμό άλλων 28 διαδηλωτών αμέσως συνελήφθησαν επτά ύποπτοι. Ανάμεσά τους και ένας Πορτογάλος υπήκοος, ο Ζοάο ντε Γκουβέια. Αποκάλυψη που έχει και μία συγκλονιστική συνέχεια. Σύμφωνα με τον Βέλγο δημοσιογράφο Τιερί Ντερονέ, που εργάζεται για το τηλεοπτικό δίκτυο «TeleTambores», τον Μαξ Αρβελέ, ειδικό σύμβουλο του Προέδρου Τσάβες για τις γαλλο-βενεζουελάνικες σχέσεις και τον Πολ Εμίλ Ντιπρέ, παρατηρητή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και αξιωματούχο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που όλοι ήταν αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων, «ο βουλευτής του MVR και δημοσιογράφος Χουάν Μπαρέτο ανακοίνωσε στα μέσα ότι ο Ζοάο Γκουβέια, που κατηγορείται ότι δολοφόνησε μέλη της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας στην πλάσα Φράνσια, εισήλθε στη χώρα στις 5.40 μμ την Παρασκευή, προερχόμενος από τη Λισαβόνα. Ο Μπαρέτο δήλωσε ότι έχει στη διάθεσή του βιντεοσκοπημένη την παραδοχή του Γκουβέια, όπου μάλιστα αναφέρει ότι "έχει προσληφθεί από ομάδα της αντιπολίτευσης υπό τον στρατηγό Μεντίνα Γκόμεζ και πληρώθηκε το ποσό των 35 εκατομμυρίων μπολιβάρες για να εκτελέσει την αποστολή του"»!

Εάν τελικά αποδειχθεί και το βίντεο δοθεί στη δημοσιότητα, η πραγματικότητα θα ανατρέψει τους ισχυρισμούς της αντιπολίτευσης ότι οπαδοί του Τσάβες «δολοφονούν»... όπως συνεχώς παρουσιάζουν τα εγχώρια μέρα ενημέρωσης και αναμασούν χωρίς αιδώ τα διεθνή ΜΜΕ, υπό το γκαιμπελικό σκεπτικό πάντα ότι εάν «μία είδηση επαναληφθεί καταιγιστικά, χίλιες φορές, τότε γίνεται αλήθεια»...

Ετσι, η «διανομή» των ειδήσεων κατά το δοκούν και το συμφέρον - και δεδομένης της αντικειμενικής, αλλά και υποκειμενικής δυσκολίας της κυβέρνησης Τσάβες να αντιμετωπίσει τον ορυμαγδό αυτό της «τρομοκρατικής πληροφόρησης,» όπως η ίδια την έχει αποκαλέσει - συνεχίζεται και από τα διεθνή και «έγκυρα» μέσα ενημέρωσης, που άκριτα αναμασούν τις ειδήσεις που προωθούνται, δημιουργώντας μια εικόνα «χάους» και «δύο κόσμων» που θα νομιμοποιήσει φυσικά την άμεση απομάκρυνση του Τσάβες και του Κινήματος της 5ης Δημοκρατίας (MVR) από την κυβέρνηση, με κάθε μέσο θεμιτό ή μη.

Ο ρόλος των ΜΜΕ στην υπόσκαψη της κυβέρνησης της Βενεζουέλας σίγουρα αποτελεί ένα άλλο κεφάλαιο, ξεχωριστό, αλλά ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, για να αντιληφθεί κανείς σφαιρικότερα τα επικίνδυνα τεκταινόμενα των τελευταίων δύο εβδομάδων, είναι ότι δύο ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια, το «Globovision» και «Venevision» μίσθωσαν με συμβόλαια «δράστες», ώστε να δημιουργηθεί η αναγκαία εικόνα χάους και «απολυταρχικής και δολοφονικής κυβέρνησης», που θα πρέπει να αποτυπωθεί ηλεκτρονικά και να διασωθεί σε όλο τον πλανήτη. Το βίντεο περιέχει την ομολογία ενός εκ των δραστών, του Εουκάρις Ροντρίγκες, όπου ομολογεί ότι στελέχη των δύο άνω τηλεοπτικών σταθμών τον πλήρωσαν ώστε να «αποκαλύψει» ότι ο βουλευτής και δημοσιογράφος Χουάν Μπαρέτο, καθώς και άλλοι βουλευτές «εξόπλισαν με όπλα μέλη του MVR και έδωσαν διαταγές, ούτως ώστε να ανοίξουν πυρ κατά των διαδηλωτών της αντιπολίτευσης»!

Ομως ο κλοιός της ανατροπής γύρω από τον Τσάβες και κυρίως της ανατροπής της διαδικασίας της «Μπολιβαριανής Επανάστασης» στην 5η τη τάξει πετρελαιοπαραγωγό χώρα του πλανήτη, είναι και ασφυκτικός και πολυσχιδής.

Μετά την αποτυχημένη έκβαση της «απεργίας» την πρώτη εβδομάδα, ο αντιδραστικός κυκλώνας στράφηκε κατά της πετρελαϊκής βιομηχανίας, με δεδομένες τις ολέθριες συνέπειες που θα είχε τόσο στην οικονομία όσο και σε βασικούς τομείς της καθημερινής ζωής, όπως στον τομέα των υπηρεσιών, των βασικών αναγκών και στον τομέα των τροφίμων. Ο σκοπός προφανής, η παράλυση της χώρας.

Παράλληλα, ορισμένοι ηγέτες της PDVSA, της εθνικής εταιρίας πετρελαίου της χώρας, παραιτήθηκαν μετά την παρέμβαση της κυβέρνησης, ενώ η κορυφή της ηγεσίας της εταιρίας δεν αναγνωρίζει τα νεοδιορισμένα μετά από κυβερνητική απόφαση μέλη του ΔΣ και δήλωσε πως δε θ' αναγνωρίσει ούτε και τις μελλοντικές μεταβολές στη σύνθεσή του.

Εξάλλου, η ουσία της αντιπαράθεσης είναι το πετρέλαιο. Οπως τονίζεται σε άρθρο του Heinz Dietrich Steffan (rebelion.org) σήμερα μόλις το 20% των εσόδων του μεγαθηρίου που ονομάζεται PDVSA πηγαίνει στα ταμεία του κράτους. Το υπόλοιπο 80% αναλώνεται σε «λειτουργικά κόστη», όπερ σε μυστικούς λογαριασμούς αυτών που λυμαίνονται την πετρελαϊκή βιομηχανία της χώρας, που έχει μετατραπεί σε οικονομικό καρκίνο, και σε αμερικανικές και ευρωπαϊκές εταιρίες. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο κατώτερος μισθός είναι 190.000 μπολιβάρ το μήνα, ενώ οι αμοιβές των διευθυντικών στελεχών της PDVSA κυμαίνονται σε πάνω από 20 εκατομμύρια μπολιβάρ το μήνα.

Δε θα πρέπει επίσης να διαφεύγει της προσοχής ότι αρκετές ημέρες πριν αρχίσει η «απεργία», η Fedecamaras έστειλε μήνυμα στα μέλη της προειδοποιώντας τα να εφοδιαστούν με καύσιμα, όταν ακόμη δεν είχε οριστεί η διάρκεια της «απεργίας». Αραγε δεν αποτελεί απόδειξη πως είχαν προαποφασίσει το πραξικόπημα της «απεργίας επ' αορίστου»;

Παράλληλα, η Fedenaga, το συνδικάτο των εκτροφέων, ορισμένοι από τους οποίους κατηγορούνται για δολοφονίες χωρικών και συνδικαλιστών αγροτικών επιτροπών αγώνα για την εφαρμογή του νόμου για τη γη, είχε στείλει μήνυμα όπου δήλωνε ξεκάθαρα πως θα συμμετείχε ενεργά στο λοκ-άουτ, μπλοκάροντας την παραγωγή γάλακτος και κρέατος, δυο από τα κύρια διατροφικά αγαθά. Τέλος, και το συμβούλιο των τραπεζών, μόλις πριν 4 ημέρες αποφάσισε να συμμετάσχει στην «απεργία» πενθώντας τα θύματα της διαδήλωσης της Παρασκευής! Είναι αλήθεια ότι η κυβέρνηση του Ούγο Τσάβες πρέπει να αντιμετωπίσει τρικυμίες. Από τη μία η αντιπολίτευση και από την άλλη ο λαός που τον στηρίζει, αλλά του ζητά επίσης να χρησιμοποιήσει βία κατά των πραξικοπηματιών, κάτι που θα έπρεπε να έχει κάνει είτε αμέσως μετά την εκλογή του, είτε μετά το δημοψήφισμα, είτε τον Απρίλη.

Και το δίλημμα είναι το εξής: αν κινηθεί βίαια εναντίον τους θα εμφανιστεί σαν δικτάτορας και θα προκαλέσει τη σχεδόν σίγουρη επέμβαση των ξένων. Η άλλη του επιλογή είναι να κάνει πρόωρες εκλογές, κάνοντας δηλαδή αποδεκτό το αίτημα της αντιπολίτευσης... κίνηση που θα «σώσει» τη χώρα και ίσως όλη τη Λατινική Αμερική από μία επικίνδυνη «ριζοσπαστικοποίηση του λαού».

Τι θα πράξει τελικά; Ουδείς γνωρίζει. Το μόνο σίγουρο είναι ότι από το μέλλον της Βενεζουέλας εξαρτώνται πολλά. Για πολλούς, αλλά και για το ίδιο το κίνημα της Λατινικής Αμερικής.