«Εχουν κυκλοφορήσει και άλλα βιβλία - λευκώματα, για τον ύπουλο τορπιλισμό του ευδρόμου "Ελλη", αλλά το παρόν είναι πληρέστερο, γιατί, εκτός από τα παλιά ντοκουμέντα, περιέχει και νέα στοιχεία ιστορικά και μη, ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό και την κατασκευή Ηρώου - Μαυσωλείου στην προβλήτα της Χώρας και τα αποκαλυπτήρια αυτού στις 15 Αυγούστου του 2002», σημειώνει ο εκδότης Στρατής Φιλιππότης για την έκδοση του βιβλίου «15 Αυγούστου 1940: Ο τορπιλισμός του ευδρόμου "Ελλη"», Εκδόσεις «Ερρινη», με την εξαιρετική εισαγωγή και την επιμέλεια του Πέτρου Στ. Μανταίου. Ισως και η στήλη θα όφειλε να είχε γράψει για τούτη την έκδοση ανήμερα της Παναγιάς, όμως επειδή για αντικειμενικούς λόγους δεν το κατόρθωσε και με το σκεπτικό ότι ποτέ δεν είναι αργά, το αναφέρουμε σήμερα, που έχει ο μήνας δεκατρείς και σε δυο εβδομάδες θα έχουμε να γιορτάσουμε τα 62 χρόνια από την 28η Οκτωβρίου 1940. Αλλωστε, ο τορπιλισμός της «Ελλης» δεν είναι μια επετειακή μνήμη.

Η εισαγωγή αρχίζει με την είδηση: «Χτες την πρωίαν περί ώραν 8.30 το πολεμικόν του ημετέρου στόλου "Ελλη", ενώ ευρίσκετο ηγκυροβολημένον και εν μεγάλω σημαιοστολισμώ 800 περίπου μέτρα έξωθεν του λιμενοβραχίονος της Τήνου, όπου είχε μεταβή χάριν της μεγάλης θρησκευτικής εορτής της Θεοτόκου...» και συνεχίζει. Δεκαπενταύγουστος του 1940. Ημέρα Πέμπτη. Μεγαλογιορτή. Ατμόσφαιρα πανηγυρική, κατανυκτική. Της ελπίδας το θαύμα. Ο καιρός προδιαθέτει, υποβάλει. Σύννεφο, καταχνιά δεν απερνούσε τ' ουρανού, σε κανένα από τα μέρη. Ο λυρικός Σολωμός διαλέγει την πιο καλοσυνάτη μέρα για να προαναγγείλει μια συγκλονιστική τραγωδία. Εξήντα δύο χρόνια μετά, άνοιξη του 2002, ημέρα Παρασκευή, ένας δημοσιογράφος, φυλλομετρώντας «χθεσινές» εφημερίδες, βηματίζει νοητά στο δυτικό λιμενοβραχίονα της Τήνου ως την άκρη, παρατηρεί αντίκρυ τον κυματοθραύστη και προσπαθεί να υπολογίσει τα «800» περίπου μέτρα, όπου εκείνο το πρωινό είχε αγκυροβολήσει το «Ελλη»... γράφει ο Πέτρος Μανταίος στη λεπτομερέστατη και ακριβέστατη εισαγωγή του και με μιας ακούμε τη φωνή του παππού μας, που μας μιλούσε για εκείνη την αποφράδα μέρα κάθε χρόνο την ίδια πάντα μέρα. Γιατί, δικαίως, ο παππούς πίστευε ότι πρέπει κανείς να θυμάται το «Ελλη» και ας μην το είδε ποτέ με τα μάτια του. Να θυμάστε το «Ελλη».

Ισως να το έχουμε πει και άλλες φορές, όμως καμιά φορά η επανάληψη δε βλάπτει. Αν έχει έρθει η εποχή που θέλετε να αλλάξατε το υπνοδωμάτιό σας, ρίξτε μια ματιά στη φωτογραφία. Τι βλέπετε; Ενα κρεβάτι από φυσικό χρώμα λευκού ξύλου, έναν πίνακα ρεπρουντιξιόν, ακριβώς πάνω, μια μικρή ντουλάπα όχι απαραίτητα από ξύλο, αλλά σε λευκή απόχρωση και αυτή, με λεπτές πράσινες γραμμές στις άκρες, ένα χαμηλό έπιπλο με συρτάρια που μας χρησιμεύει ως κομοδίνο από τη μια πλευρά με δυο μικρότερους πίνακες (ή και δυο κορνιζαρισμένες φωτογραφίες δε θα πήγαιναν καθόλου άσχημα), ένα μικρό τραπεζάκι που ίσως ξέμεινε από τη βεράντα ή τον κήπο, ένα πολύ συνηθισμένο μπαούλο στα πόδια του κρεβατιού, και ένα γραφειάκι με ασορτί πολυθρόνα συριακού ρυθμού (δεν είναι απαραίτητο φυσικά να είναι συριακής προέλευσης, ούτε και συριακής γραμμής) συνθέτουν ένα ξεχωριστό υπνοδωμάτιο και δημιουργούν μια ευχάριστη ατμόσφαιρα. Και τώρα; - ίσως δικαίως να αναρωτηθεί κανείς. Τι είναι άραγε εκείνο που κάνει αυτό το χώρο ευχάριστο και ξεχωριστό; Η απάντηση είναι απλή: Η αρμονία των χρωμάτων και η φαντασία που διαθέτει κάποιος(-α) να βάζει πράγματα άσχετα, αλλά που να μοιάζουν σχετικά.

O εξαιρετικός Σικελός συγγραφέας με τη διεισδυτική και διαβρωτική ματιά, ο Λεονάρντο Σάσια πολλές φορές είχε προτιμήσει να δώσει σε πολλά μυθιστορήματά του αστυνομική μορφή και πλοκή, προκειμένου να φωτογραφίσει και στη συνέχεια να καυτηριάσει την υπεροψία, την αλαζονεία και τη χυδαιότητα της εξουσίας. Στο βιβλίο του «Προσευχή και Εγκλημα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος», ο Σάσια μάς μεταφέρει στο ξενοδοχείο - μοναστήρι που βρίσκεται στην έρημο του Ζάφερ, τρία μόλις χιλιόμετρα από το κέντρο της Σικελίας. Ενας διάσημος σαραντάρης ζωγράφος, που δε διακατέχεται από κανένα αίσθημα ανησυχίας και αγωνίας, αλλά τριγυρνά με το αυτοκίνητο άσκοπα, (μέσο που ποτέ δε συμπάθησε αλλά το χρησιμοποιούσε μονάχα γιατί του έδινε την ευκαιρία να προχωρεί σε πράξεις ελευθερίας) βλέπει την πινακίδα που γράφει « Ερημος Ζάφερ 3χλμ.» και αναρωτιέται τι να είναι άραγε αυτή η έρημος και γιατί ονομάζεται Ζάφερ. Σε λίγο θα βρεθεί σε ένα τερατώδες οικοδόμημα, που μοιάζει με ξενοδοχείο και από περιέργεια αποφασίζει να μείνει. Ο παπάς - θυρωρός τον πληροφορεί ότι δεν μπορεί να μείνει περισσότερο από δυο ημέρες, για τον απλό λόγο ότι θα έρθουν υψηλοί καλεσμένοι, όπως επίσκοποι, τραπεζίτες, υπουργοί, βιομήχανοι, πρόεδροι μεγάλων εταιριών κτλ., για να διαλογιστούν, να απομονωθούν και να επιδοθούν σε πειράματα πνευματισμού. Η σατανική μορφή του πατήρ Γκαετάνο, του άτυπου διευθυντή του οικήματος, συνεπαίρνει τον ζωγράφο αμέσως. Ο βαθιά μορφωμένος και καλλιεργημένος ιερωμένος, ο κληρικός χωρίς «ιερό και όσιο» θα προσκαλέσει τον ζωγράφο να παραμείνει στην «έρημό» του, για να παρατηρήσει από κοντά τους εκπροσώπους της άρχουσας τάξης, που θα έρθουν την επομένη μέρα, για να προσευχηθούν... Φυσικά, κανείς δεν μπορεί να υποψιαστεί ότι μέσα στις ...αγνές ψυχές αυτών των «πιστών» ανθεί το έγκλημα. Μια δολοφονία ταράζει την «κατανυκτική» ...θρησκευτική ατμόσφαιρα και έπειτα γίνεται μια δεύτερη και, δυστυχώς, ακολουθεί και η τρίτη. Ποιος είναι ο ένοχος; Αυτό δεν έχει σημασία, ας το βρει ο αναγνώστης. Εκείνο που ενδιαφέρει τον συγγραφέα είναι πως με την πρόφαση του αστυνομικού μυθιστορήματος κατόρθωσε να περιγράψει τη διαφθορά στην κοινωνική, την πολιτική, αλλά και τη θρησκευτική διάσταση της εποχής του. Τη διαφθορά της εξουσίας όλων των εποχών, θα προσθέταμε. Πρόκειται για ένα ακόμη μικρό αριστούργημα του Λεονάρντο Σάσια, που αξίζει να το διαβάσετε και να απολαύσετε τους εξαιρετικούς διαλόγους του ζωγράφου με τον Ντον Γκαετάνο.

Η άφιξη στα Τέμπη είναι όπως πάντα μαγευτική, αλλά αν ο σύγχρονος ταξιδιώτης έχει την υπομονή να μείνει λίγο περισσότερο από ό,τι απαιτεί ένα βιαστικό κερί στο προσκύνημα της Αγίας Παρασκευής και μια γερή δόση φαγητού στο παρακείμενο εστιατόριο, τότε απεκδύεται το ρόλο του τουρίστα και γρήγορα γίνεται περιηγητής. Ανακαλύπτει μιαν άλλη πραγματικότητα και αποκτά την επιθυμία να ξανακάνει τη διαδρομή από το χώρο στάθμευσης μέχρι και το ποταμόπλοιο - ναι, σωστά διαβάσατε - που σας ταξιδεύει έναντι μικρής αμοιβής στα 4,5 χιλιόμετρα του μοναδικού πλωτού τμήματος του Πηνειού ποταμού.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Αφού καταφέρετε να περάσετε μέσα από τα μαγαζάκια - παράγκες με το ετερόκλητο εμπόρευμά τους, αφού επισκεφθείτε τις άθλιες τουαλέτες και δεν παρατηρήσετε την ...ανθρώπινη παρέμβαση στο περιβάλλον και τα ατάκτως ερριμμένα τσιμέντα ή την ελληνική κοιλιοδουλία, αφού λοιπόν αγνοήσετε όλα αυτά, μπορείτε επιτέλους να θαυμάσετε έναν πραγματικά σπάνιο βιότοπο.

Αυτή όμως είναι η μια πλευρά του νομίσματος. Η άλλη, η περισσότερο αθέατη, που κάνει την εμφάνισή της μόνο με μερικές κίτρινες χειρόγραφες πινακίδες, είναι μια διαδρομή που παρακάμπτει όλη αυτή την ασχήμια: Ανακαλύπτεις ένα πλοίο, ένα ποταμόπλοιο για την ακρίβεια, το «Πλοίο της αγάπης», ή στην αγγλική «Love boat», το πρώτο και μοναδικό στον ελλαδικό χώρο, που άρχισε τα ταξίδια του στις 19 Ιουνίου του 1988. Το όνομά του δε σε παραπέμπει στην ομώνυμη τηλεοπτική σειρά, αλλά στον έρωτα του Απόλλωνα για τη Δάφνη.

Ο δρόμος προς την προβλήτα χωμάτινος, η προβλήτα ξύλινη, μικρή, ανθρώπινη, το πλοίο παραδοσιακό, γνώριμο, και η παρουσία του καπετάνιου, του κ. Νικολάου Τσιρίκα, ακόμα πιο συγκινητική· η απλότητα εναλλάσσεται με τη μαγεία. Και τότε εσύ δεν μπορείς παρά να συγκινηθείς από την προσπάθεια αυτού του ανθρώπου που μοχθεί καθημερινά για να απομακρύνει την περιβάλλουσα ασχήμια και τη ρύπανση. Με προσοχή τον ακούς να σου μιλάει για τα ψάρια του Πηνειού, για τις δυσκολίες κάθε άνοιξης, όταν βουτάει στα νερά για να μετακινήσει τους κορμούς που φράζουν το διάβα του πλοίου, για την ιστορία του προσκυνήματος της Αγίας Παρασκευής και την προσφορά των ανδρών του Λαρισαϊκού Σιδηροδρόμου, ή την αυτοθυσία των Ελλήνων στα Τέμπη κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στη μέση περίπου της διαδρομής συναντάμε τον μαρμαρωμένο Απόλλωνα, που στέκει σαν βράχος πια, σε ύψος περίπου 25μ. στην πλευρά του Ολύμπου, εκεί που σήμερα πετάει το σπάνιο είδος της μπλε πεταλούδας. Ο μύθος λέει ότι ο ερωτοχτυπημένος θεός μαρμάρωσε μετά τη «δενδροποίηση» της αγαπημένης του Δάφνης, κόρης του Πηνειού, αφού πρόλαβε να χτίσει το πρώτο μαντείο της Ελλάδας στη θέση Βάρδα κοντά στη σημερινή γέφυρα Λαναρά που βρίσκεται λίγο πιο κάτω.

Το ταξίδι στον Πηνειό φτάνει στο τέλος του. Κι εσύ, όσο κι αν μερικοί συνταξιδιώτες σου σ' αυτά τα 4,5 χιλιόμετρα της πλωτής διαδρομής αναπολούν το Σηκουάνα με τα μεγάλα ποταμόπλοια και τα φουά-γκρα που σερβίρουν - ναι, ειπώθηκε κι αυτό - νιώθεις μιαν ακαταμάχητη γοητεία γι' αυτόν τον «άλλο», τον πραγματικό Πηνειό, που σου τον δίδαξε ένας απλός άνθρωπος.

Καθώς το «Πλοίο της αγάπης» επιστρέφει στην προβλήτα, ακούς τη φωνή του καπετάν Νικόλα να σου δίνει αναλυτικότατες οδηγίες για την ασφαλή σου έξοδο.

Αφήνω τα Τέμπη σκεπτόμενος. Στη μνήμη και στη φωτογραφική μου μηχανή έχουν καταγραφεί εικόνες που δε θα αντικρίσετε ποτέ, αν δε γνωρίσετε από κοντά αυτόν τον τόπο και τον καπετάνιο του, που ταξιδεύει στο παρόν, διδάσκει το παρελθόν και έχει ανάγκη την κινητοποίησή μας για τη διασφάλιση του μέλλοντος.