ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ο Διονύσιος Σολωμός ανάμεσά μας

Ενας φίλος της στήλης μού επισήμανε ότι δυο χρόνια δεν έχω κάνει ένα αφιέρωμα στον Διονύσιο Σολωμό. Οχι φυσικά πως το έχει ανάγκη. Αλλά να, πρέπει ν' αφήνουμε κι εμείς ένα λουλουδάκι όποτε μπορούμε σ' αυτόν που του χρωστάμε τα πάντα στο θέμα της γλώσσας. Με τον Διονύσιο Σολωμό συμβαίνει το εξής παράδοξο: τον θεωρείς σίγουρο ότι πάντα είναι εδώ και τον καλείς μόνο όταν τον έχεις ανάγκη. Ετσι είναι. Οταν έρχονται τα δύσκολα και όλα πηγαίνουν, ξέρετε πώς, φτάνει ένα αεράκι από εκεί που κανείς δεν το περιμένει, και συνέρχεσαι.

Ο Διονύσιος Σολωμός είναι ο μόνος ποιητής που δε θάφτηκε στη σκόνη της Εθνικής Βιβλιοθήκης, δεν έγινε κτήμα των σοφολογιότατων κάθε εποχής, κι αυτό γιατί τους πολέμησε και έζησε μέσα στον κόσμο ανοιχτός στους ανθρώπους, που τον τίμησαν με την αγάπη τους. Θα έλεγα πως ο Διονύσιος Σολωμός χάθηκε μέσα στα στοιχεία της φύσης. Κάπως έτσι θα πρέπει να προσλαμβάνουμε το έργο του. Αυτός είναι και ο τρόπος που μας προτείνει: «πρώτα με δύναμη να συλλάβει ο νους κι έπειτα η καρδιά θερμά να αισθανθεί ό,τι ο νους εσυνέλαβε».

Αγαπήθηκε από την εποχή του; Την απάντηση δίνει εδώ ο Ιάκωβος Πολυλάς, με τη μαρτυρία που καταθέτει για το τι έγινε όταν ο ποιητής έκλεισε τα μάτια του στην Κέρκυρα: «Ο θάνατός του, αν και μη ανέλπιστος, εκαταθορύβησε όλην την πόλη της Κέρκυρας^. με την πολυκαιρινή διαμονή του, όχι ολιγότερο παρά με τη φήμη του μεγάλου νοός και της σοφίας, ο Σολωμός είχε γίνει προ πολλού σεβαστός και κοσμαγάπητος. Ωστε τίποτε δεν ημπορούσε ωραιότερα να απαντήσει το κοινόν αίσθημα των Κερκυραίων, παρά η ομόφωνη απόφαση της Επτανησιακής Βουλής, η οποία ευθύς εδιάκοψε τη συνεδρίαση κηρύττοντας δημόσιον το πένθος^. και η άλλη της τοπικής αρχής, να παύσουν τα δημόσια ξεφαντώματα της απόκρεω, να μείνει κλεισμένο το θέατρο, όσο το άψυχο σώμα του θρηνουμένου ανδρός εκείτετο ακόμη μεταξύ των ζώντων».

Διάλεξα σαν ένα μικρό ανθολόγιο για τον μέγιστο, δύο απαντήσεις που έδωσε στον «Φίλο» στον περίφημο Διάλογο:

-- «ΦΙΛΟΣ: Τι σου αρέσει περισσότερο, η ησυχία της θάλασσας ή η ταραχή;

-- ΠΟΙΗΤΗΣ: Να σου πω την αλήθεια, μου άρεσε πάντα η γαλήνη οπού απλώνεται καθαρότατη^. την εθεωρούσα σαν την εικόνα του ανθρώπου οπού απομακραίνει από τες ανησυχίες του κόσμου και με ειλικρίνεια φανερώνει όσα έχει μέσα του. Αλλ' αφού επέρασαν τα καράβια μας για να πάνε στο Μεσολόγγι, μ' αρέσει περισσότερο η ταραχή^. εφαίνονταν δύο δύο, τρία τρία, και εξάνοιγες λευκά τα κατάρτια από τα φουσκωμένα πανιά, λευκά από τους διασκορπισμένους αφρούς τα κύματα, τα οποία με μία βουή, οπού λες και ήταν χαράς, αναγάλλιαζαν εις το πέλαγο του Ιονίου και εσυντρίβονταν εις το γιαλό της Ζακύνθου [...]

-- ΦΙΛΟΣ: Ετοιμάζεσαι πάλι να ξανακοιτάξεις κατά το Μοριά και να ξανασωπάσεις... αγκαλά εγώ έχω τον τρόπο να σε κάμω να ομιλείς όποτε θέλω.

-- ΠΟΙΗΤΗΣ: Εκατάλαβα^. θέλεις να ομιλήσουμε για τη γλώσσα^. μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα; Εκείνη άρχισε να πατεί τα κεφάλια τα τούρκικα, τούτη θέλει να πατήσει ογλήγορα τα σοφολογιοτατίστικα, και έπειτα αγκαλιασμένες και οι δυο θέλει προχωρήσουν εις το δρόμο της δόξας, χωρίς ποτέ να γυρίσουν οπίσω, αν κανένας Σοφολογιότατος κρώζει ή κανένας Τούρκος βαβίζει^. γιατί για με είναι όμοιοι και οι δύο».

Ο Διονύσιος Σολωμός είναι ανάμεσά μας τώρα που η Ελλάδα παίζει πάλι στα δύσκολα, τώρα που «μοναχή το δρόμο επήρες,/ εξανάλθες μοναχή^. δεν είν' εύκολες οι θύρες,/ εάν η χρεία τες κουρταλεί».

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ

Η ποιήτρια της Αντίστασης

Επανατοποθετήθηκε η προτομή της Σοφίας Μαυροειδή - Παπαδάκη στην Καλλιθέα

Εδώ και δεκαέξι χρόνια, σε κάποια αποθήκη του Δήμου Καλλιθέας, βρισκόταν πεταγμένη η προτομή της Σοφίας Μαυροειδή - Παπαδάκη έργο του γλύπτη Β. Ξενίδη. Χρειάστηκαν οι επίμονες προσπάθειες του Ντίνου Παναγιωτόπουλου, πρώην αντιδημάρχου, να «ανασυρθεί» η προτομή και να τοποθετηθεί στο αίθριο του Δημαρχείου, για να θυμίζει την πολύτιμη προσφορά της Καλλιθεάτισσας αγωνίστριας και γνωστής ποιήτριας.

Ο παλαίμαχος δημοσιογράφος Νίκος Καραντηνός, που βρέθηκε στα αποκαλυπτήρια της προτομής της Σοφίας Μαυροειδή - Παπαδάκη, συμπληρώνοντας το σύντομο αυτό αφιέρωμα, θα θυμηθεί:

«Η Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη στάθηκε σ' όλο το διάστημα της Κατοχής μια φλογερή ΕΠΟΝίτισσα, που, από την πρώτη στιγμή (ΕΑΜ Νέων - ΕΠΟΝ), βρέθηκε δίπλα στα ελληνικά νιάτα και προσέφερε πολύτιμη βοήθεια στην ανάπτυξη της ΕΠΟΝ, ιδιαίτερα στην πλατύτερη πολιτιστική - μορφωτική της προσπάθεια.

Η Σοφία ζούσε τον αγώνα κάθε στιγμή. Κι η Σοφία έγραφε για τον αγώνα κάθε στιγμή με εκπληκτική διάθεση και αταλάντευτη πίστη. Ηταν σ' όλη την Κατοχή τακτική συνεργάτης του παράνομου Τύπου και συγκεκριμένα της "ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ" και άλλων ΕΑΜικών εντύπων. Πολλά τραγούδια της παρουσιάστηκαν (χωρίς όνομα) μαζί με τα γεγονότα που ζούσαμε. Ενα από αυτά ήταν και το "Κάστρο" του Υμηττού κλπ.

Η Σοφία η Παπαδάκη, ύστερα από την απελευθέρωση και στη μεταδεκεμβριανή περίοδο, στάθηκε αταλάντευτα, παρά τις δοκιμασίες, στη νέα προσπάθεια της ΕΠΟΝ. Συνεργάτης στο περιοδικό μας "ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ". Κρατούσε επίσης, με τη μοναδική αξιοσύνη που τη διέκρινε, τη στήλη για τα "ΑΕΤΟΠΟΥΛΑ", γράφοντας με το ψευδώνυμο Νίκη Στέφη.

Την ίδια περίοδο, είχε και τη στήλη αλληλογραφίας με νέους και νέες, που έστελναν στο περιοδικό τη φιλολογική τους εργασία, την οποία με ιδιαίτερη προσοχή η Σοφία παρουσίαζε. Πρέπει να αναφερθεί εδώ ότι ορισμένοι από τους νέους λογοτέχνες δώσανε τα πρώτα - πρώτα γραφτά τους στη "ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ" και ήταν η Σοφία, που σημείωνε στη δουλιά τους τα πρώτα ενθαρρυντικά λόγια».

Στη σύντομη αυτή αναφορά για την Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη, προσέθεσε το λόγο του και ο Βασ. Δημόπουλος, υποψήφιος δήμαρχος της «Δημοκρατικής Δημοτικής Ενότητας» (ΔΔΕ) στην Καλλιθέα, τονίζοντας την ιδιαίτερη σημασία που αποδίδει η ΔΔΕ στην ανάδειξη των ιστορικών μορφών και μνημείων της Καλλιθέας, π.χ., του, μοναδικού στην Ευρώπη, παράνομου τυπογραφείου της οδού Σκρα, που αποτελούν λαμπρές σελίδες της νεότερης ιστορίας μας.

Η Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη, να προσθέσουμε, είναι αυτή που έγραψε, ύστερα από πρόταση της Ελλης Αλεξίου, μέσα σε μια νύχτα τον Υμνο του ΕΛΑΣ, σε μουσική του Νίκου Τσάκωνα. Η ίδια αργότερα θα πει:

«...Σ' εκείνη την έξαψη, που μ' έκανε να συνθέσω εκείνο το τραγούδι μέσα σε μια νύχτα, έχω την εντύπωση πως πολύ είχε συντελέσει κι η γύρω πραγματικότητα. Ναι, το θυμούμαι καλά. Το σούρουπο της ίδιας μέρας περπατούσα στο περιβόλι μας, απορροφημένη στις σκέψεις μου για το θέμα του τραγουδιού, ενώ στους δρόμους αντιλαλούσαν οι πυροβολισμοί από τις συχνές συγκρούσεις, που γίνονταν τότε και στην Καλλιθέα. Κείνο τον τελευταίο χρόνο της Κατοχής, οιστρηλατημένη απ' το πλησίασμα της Λευτεριάς, κάθε γειτονιά έδινε τη μάχη της. Κάτω λοιπόν απ' αυτήν την υπόκρουση, σα να 'παιρνα κι εγώ μέρος στο χορό, φώναξα, σαν παρόρμηση, σαν κραυγή, σαν εκείνο τον "αέρα" του '40, το "Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα". Ετσι περπατώντας, σε μια ξέφρενη ψυχική κατάσταση, έφτιαξα τα δύο τετράστιχα της επωδού. Κι όταν ήρθε η νύχτα κι έφερε κάποια γαλήνη, πήρα χαρτί και μολύβι και γράφοντας και σβήνοντας, τέλειωσα το ποίημα, που το ήξερα πια απέξω και το 'λεγα και το ξανάλεγα σ' ένα κάποιο ρυθμό...

»Οταν ακούω τους νέους να τραγουδούν τον Υμνο του ΕΛΑΣ, αισθάνομαι ότι δικαιώθηκε η ζωή μου...».

...Με χίλια ονόματα μια χάρη

ακρίτας είτ' αρματολός,

αντάρτης, κλέφτης, παλικάρι,

πάντα είν' ο ίδιος ο λαός.

Γεννημένη η Σοφία το 1905 σ' ένα φτωχοχώρι, στη Φούρνη Μαραμπέλλου Κρήτης, ακολούθησε το επάγγελμα της παιδαγωγού - καθηγήτριας της Φιλολογίας, ειδικευμένης στη Νεοελληνική Λογοτεχνία, με ιδιαίτερη επίδοση στο παιδικό βιβλίο και στο θέατρο. Ο προβληματισμός της:

«Προσπαθώ να εμπνεύσω, ιδιαίτερα στους νέους, την ευαισθησία, την ανθρωπιά και τη συμπαράσταση στον αδικημένο, μαζί με τη λαχτάρα για έναν ελεύθερο και ειρηνικό κόσμο. Ακόμα, θέλω να δείξω τους αγώνες του λαού μας και την ανύψωση της γυναίκας και του παιδιού, που σαν λογοτέχνης και παιδαγωγός τού αφιέρωσα τη ζωή μου».

Δημήτρης ΣΕΡΒΟΣ