«Τα επικά χρόνια» (1929-1973), είναι ο τίτλος του πρώτου από τους δύο τόμους του έργου, που συνέγραψε ο δημοσιογράφος Χρήστος Θεοχαράτος - έκδοση της «Τυποεκδοτικής ΑΕ» - και αφορούν την πορεία του Χ. Φλωράκη και του ελληνικού λαϊκού κινήματος, στο μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα. Ο πρώτος τόμος μόλις κυκλοφόρησε.

Η εργασία αυτή δίνει την ευκαιρία στο Χαρίλαο Φλωράκη να πάρει θέση σε όλα τα μεγάλα θέματα της εποχής του και να αποκαταστήσει «ιστορικές ανακρίβειες», προπαγανδιστικές υπερβολές και σκόπιμες διαβολές.

Το βιβλίο προλογίζει ο ίδιος ο Χαρ. Φλωράκης, ο οποίος με σαφήνεια ξεκαθαρίζει: «Εκείνο που θα ήθελα να καταθέσω σε ένα χαρτί δεν ήταν η βιογραφία μου, αλλά η πορεία μου στο λαϊκό κίνημα, ώστε να μου δοθεί η ευκαιρία να πάρω θέση πάνω σε αμφιλεγόμενα ζητήματα, να αναιρέσω τις προκαταλήψεις, να αποκαλύψω τις όποιες διαβολές και να συμβάλω στην υπεράσπιση των πατριωτικών και δημοκρατικών αγώνων του Κομμουνιστικού Κόμματος. Αλλωστε, κανενός κομμουνιστή η βιογραφία και η πορεία δεν είναι αποκομμένη από την πορεία του λαϊκού και εργατικού κινήματος...».

Από «Τα επικά χρόνια», ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει σήμερα μερικές χαρακτηριστικές στιγμές όπως τις αφηγείται ο ίδιος ο Χαρίλαος Φλωράκης, με τη σαφήνεια του λαϊκού λόγου του επίτιμου Προέδρου του ΚΚΕ, αρκετά σημαντικές για την εποχή στην οποία αναφέρονται.

Η ιστορία της 10ετίας 1940-1950, είναι η πιο ένδοξη ιστορία του λαϊκοδημοκρατικού μας κινήματος. Ο ελληνικός λαός συσπειρωμένος στο ΕΑΜ διεξάγει τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και γράφει το αθάνατο έπος της Εθνικής Αντίστασης, με την ένοπλη λαϊκή πάλη του ΕΛΑΣ. Οργανώνει τη λαϊκή εξουσία, με την κυβέρνηση του βουνού (ΠΕΕΑ), τα λαϊκά όργανα αυτοδιοίκησης, τη λαϊκή πολιτοφυλακή, τα λαϊκά δικαστήρια. Αλλά ήρθε η ένοπλη επέμβαση των Αγγλων ιμπεριαλιστών το Δεκέμβρη του '44, που έγινε η αρχή της πορείας προς τον εμφύλιο. Η ηρωική δράση του ΔΣΕ δεν κατάφερε τη λαϊκοδημοκρατική νίκη. Παρ' όλ' αυτά το δίκιο της ιστορίας είναι με το μέρος του λαού. Τι κρινόταν τότε; Την απάντηση τη δίνει με χαρακτηριστικό τρόπο ο ίδιος ο Χαρίλαος Φλωράκης, μέσα από ένα περιστατικό στη Μεγάλη Δίκη, στο στρατοδικείο της Αθήνας το 1960.

«Ηταν, στα 1960, η Μεγάλη Δίκη στο στρατοδικείο της Αθήνας, για κατασκοπία. Για παράβαση, δηλαδή, του αναγκαστικού νόμου του Μεταξά 375. Μια από τις κατηγορίες εναντίον μας ήταν και αυτή: Οτι στόχος μας ήταν η βιαία κατάληψη της εξουσίας. Σηκώ-θηκα απάνω και είπα στον Πρόεδρο του Στρατοδικείου: Ποια κατάληψη της εξουσίας, κ. Πρόεδρε; Εμείς την είχαμε την εξουσία και, πιστοί στις συμφωνίες μας, την παραδώσαμε... Και ξέρετε τι μου απάντησε με σαρκασμό; Ας μην την παραδίδατε. Τώρα κάτσε κάτω και πλήρωσε...

"Αυτό ήταν το λάθος μας", του απάντησα».

Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι στον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο στην Ελλάδα, ηγήθηκε η εργατική τάξη με τους συμμάχους της, με πρωτοπόρο το ΚΚΕ, παρά το ότι ήταν αποδεκατισμένο από τη βαθιά παρανομία και τις διώξεις της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου υπό το Μεταξά. Το καθεστώς της οποίας αρνήθηκε να απελευθερώσει τους κρατούμενους στις φυλακές και τις εξορίες κομμουνιστές και άλλους αγωνιστές προκειμένου όπως ζητούσαν, να σταλούν εθελοντικά στο πολεμικό μέτωπο. Και δεν έφτασε μόνο αυτό. Οσοι δεσμώτες κομμουνιστές δεν κατάφεραν να αποδράσουν, παραδόθηκαν στους Γερμανούς κατακτητές. Και όμως ένα αποδεκατισμένο ΚΚΕ, κατόρθωσε να ρίξει πρώτο ως πολιτική δύναμη το σπόρο της οργάνωσης του λαού για τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, έγινε ο ιθύνων νους και καθοδηγητής του.

Πώς το κατόρθωσε σ' αυτές τις αντίξοες συνθήκες; Ας παρακολουθήσουμε το λόγο του Χαρίλαου Φλωράκη.

«Πράγματι. Ο πόλεμος έγινε το αμόνι που πάνω του σφυρηλατήθηκε το πνεύμα της Εθνικής Αντίστασης. Αλλά υπήρξε, όπως λένε οι λόγιοι, και η Λυδία λίθος, που, πάνω της, δοκιμάστηκε ο άδολος πατριωτισμός των κομμουνιστών. Ο Λαός έβλεπε από τη μια μεριά τις θηριωδίες και τη μικροψυχία του καθεστώτος ενάντια στους κομμουνιστές και από την άλλη μεριά έβλεπε, ότι οι κομμουνιστές, παρά τις ανήκουστες ταλαιπωρίες τους, πρώτοι σήκωσαν τη σημαία του πατριωτικού αγώνα. Ο πόλεμος, δηλαδή, και η στάση των κομμουνιστών απέναντί του, ξεγύμνωνε τις συκοφαντίες του φασιστικού καθεστώτος εναντίον τους, ότι, τάχα, απεργάζονται το διαμελισμό της χώρας. Λε θα ήταν υπερβολή αν έλεγα, ότι η στάση των κομμουνιστών στον πόλεμο, τους φόρεσε φωτοστέφανο και τους έκαμε σεβαστούς σε ευρύτατες μάζες του Λαού μας. Εκείνο, όμως, που γέμισε αγανάκτηση το Λαό και αύξησε τη συμπάθειά του για τους κομμουνιστές ήταν η επαίσχυντη πράξη του φασιστικού καθεστώτος να παραδώσει δέσμιους τους κομμουνιστές στους κατακτητές.

»Αυτά, κατά τη γνώμη μου, εξηγούν και την ταχύτητα, με την οποία κατόρθωσε να ανασυγκροτηθεί και να αναδιοργανωθεί το ΚΚΕ μέσα σε ελάχιστους μήνες, δηλαδή, από τον Απρίλη μέχρι το Σεπτέμβρη του 1941. Επέστρεφαν οι κομμουνιστές από το Μέτωπο, δραπέτευαν οι κομμουνιστές από τα ξερονήσια και έβρισκαν εύκολα, πια, σπίτια να τους δεχτούν, αυτιά να τους αφουγκραστούν, ψυχές να τους συμπαρασταθούν και αγωνιστές να τους ακολουθήσουν.

»Υστερα, μη λησμονάτε και τούτο: Το ΚΚΕ, παρά τα σκληρά χτυπήματα που δέχτηκε από τη δικτατορία, χάρη στην πατριωτική και αντιφασιστική στάση του, ανέβηκε στη συνείδηση του Λαού. Κι αυτό το βοήθησε να ξεφύγει από τους μηχανισμούς του χαφιε-δισμού. Ετσι, κατόρθωσε να διατηρεί μικρές οργανώσεις, δηλαδή "κομματική και αγωνιστική μαγιά" σε πολλές περιοχές της ηπειρωτικής και νησιωτικής χώρας. Αυτές οι μικρές οργανώσεις ήταν καλό προζύμι. Διότι, αμέσως μετά την εισβολή των φασιστών και την επιστροφή των στρατευμένων κομμουνιστών, άρχισαν να αναπτύσσονται και να απλώνονται παντού, στις πόλεις και στα χωριά. Αυτή η απίστευτα γρήγορη ανασυγκρότηση αποτελεί μια ξεχωριστή εποποιία του ΚΚΕ, η οποία καρτερεί τον ιστορικό της: να την αναδείξει, να τη φωτίσει και να την παραδώσει, ως παρακαταθήκη, στις νέες γενιές...».

Οι εξελίξεις στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση επηρεάστηκαν αποφασιστικά από γεγονότα που προηγήθηκαν και εκτυλίχτηκαν στη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Γεγονότα που σημάδεψαν τη μετέπειτα πορεία του κινήματος και που έχουν σχέση με μια σειρά συμφωνίες ανάμεσα στο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, που αντιπροσώπευε την πλειοψηφία του ελληνικού λαού, τον αστικό πολιτικό κόσμο που αντιπροσώπευε μια μερίδα της άρχουσας τάξης και τους Εγγλέζους. Συμφωνίες - συμβιβασμοί εις βάρος του κινήματος.

Τι λέει ο ίδιος ο Χαρίλαος Φλωράκης γι' αυτές τις συμφωνίες;

«Φυσικά και εμάθαμε, τότε, για τις συμφωνίες. Ειδικά για την Καστανιά και για την Πλάκα, πληροφορηθήκαμε ότι έγιναν για να περιοριστεί η εγκληματική δραστηριότητα του ΕΔΕΣ, για να αποκαλυφθεί ο δοσιλογισμός πολλών στελεχών του και για να σταματήσει ο αλληλοσπαραγμός μεταξύ των οργανώσεων. Ποιος δεν τα ήθελε όλα αυτά; Μερικοί, βέβαια, λέγανε στους λόγους τους, ότι, με τις συμφωνίες αυτές δίνουμε το κουμάντο στους Εγγλέζους, αλλά, ο ένας έλεγε "εμείς έχουμε τα όπλα και, άρα, τη δύναμη" και ο άλλος έλεγε "στο κάτω-κάτω, σύμμαχοι είναι οι Εγγλέζοι. Και δικοί μας και της ΕΣΣΔ και θα τιμήσουν τις υπογραφές τους", θα μου πείτε: Η Καστανιά και η Πλάκα, πάει καλά. Στο Κάιρο, όμως, και στο Λίβανο, γιατί πήγαμε; Ηταν, τάχα, το αίτημα για εθνική ενότητα υπέρτερο αγαθό από το Λαϊκό Κίνημα;».

«θα αναγκαστώ, για να γίνω κατανοητός, να καταφύγω σε μια "στρατιωτική" λογική. Δηλαδή: Συνηθίζεται να κρίνουμε μια απόφαση, αν ήταν σωστή ή λαθεμένη, από τα αποτελέσματά της. Και ποτέ δεν αναρωτιόμαστε αν η συγκεκριμένη απόφαση εφαρμόστηκε σωστά και αν τα λαθεμένα σημεία της διορθώθηκαν στην πορεία. Οπως, άλλωστε, είναι γνωστό, μια σωστή απόφαση μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα και το αντίστροφο. Τώρα, τι μας λένε; Οτι, για όσα υπόφερε και υποφέρει ο Λαός μας φταίνε οι ιμπεριαλιστές και τα δικά μας λάθη. Λυτό, όμως, το εννοιολογικό ζευγάρωμα είναι και παράλογο και άδικο. Και βέβαια, για όσα υπόφερε και υποφέρει ο Λαός μας ευθύνεται ο ιμπεριαλισμός. Ευθύνεται, όμως, και η ντόπια αντίδραση. Τα λάθη, αντίθετα, τα δικά μας, έγιναν στην προσπάθεια να αντιμετωπιστεί ο ιμπεριαλισμός και τα εγχώρια όργανά του. Αν δεν υπήρχε η αντιλαϊκή δράση τους, δε θα υπήρχαν και "τα όποια" λάθη μας.

» Κι έρχομαι στο ψητό:

Γιατί πήγαμε στο Κάιρο και στο Λίβανο; Γιατί, η ηγεσία του ΕΑΜικού Κινήματος εκτίμησε λαθεμένα το χαρακτήρα του "συμμαχικού αγώνα". Τον έβλεπε υπερταξικό. Αυτό, στην πράξη εκφραζόταν με τις αυταπάτες ότι οι Εγγλέζοι ιμπεριαλιστές στο όνομα της συμμαχίας και της αντιφασιστικής πάλης παραιτήθηκαν από τις δικές τους ταξικές ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις. Και θεωρούσε η ηγεσία του Κινήματος σχεδόν δεδομένο ότι οι Βρετανοί θα σεβαστούν τη θέληση του Λαού μας. Με τη λαθεμένη αυτή εκτίμηση σαν παρωπίδα, η ηγεσία του ΕΑΜ δεν είδε πολλά: Ούτε την ελεύθερη κυκλοφορία των Βρετανών στην ελληνική ύπαιθρο, ούτε τις εντολές του ΣΜΑ στα εδώ όργανά του, ούτε την ενίσχυση του ΕΔΕΣ και της ΕΚΚΑ, ούτε και την ουσία της βίαιης διάλυσης του ελληνικού Στρατού στη Μέση Ανατολή από τους Εγγλέζους».