Η όξυνση των ανταγωνισμών και το ρευστό διεθνές περιβάλλον που καθορίζεται από τη διαμάχη των ΗΠΑ - Κίνας για την πρωτοκαθεδρία στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα οδηγούν το κεφάλαιο και τις αστικές κυβερνήσεις να στρέφονται στην ταχύτερη πολεμική προετοιμασία, σε βαθύτερη εμπλοκή για την επιβολή των συμφερόντων τους μέσα από τη στρατιωτική τους ισχύ. Τα αστικά κράτη και τα ιμπεριαλιστικά στρατόπεδα επενδύουν τεράστια ποσά για την ανάπτυξη σύγχρονων οπλικών συστημάτων με την ενσωμάτωση τεχνολογιών αιχμής, ιδιαίτερα της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αξιοποιούν τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες για την ανάπτυξη έρευνας και παραγωγής προϊόντων αμιγώς πολεμικών ή διττής χρήσης, δηλαδή αγαθών, λογισμικών ή τεχνολογιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για πολιτικούς όσο και για στρατιωτικούς σκοπούς.

Η Ανώτατη Εκπαίδευση, ως η βαθμίδα με τη μεγαλύτερη εγγύτητα στην παραγωγή, παίζει ρόλο τόσο στην προετοιμασία καινοτόμων λύσεων που μπορούν να δώσουν στρατιωτικό πλεονέκτημα στο εκάστοτε στρατόπεδο όσο και στην εξοικείωση των νεανικών συνειδήσεων με τη φρίκη του πολέμου, προσδίδοντάς του μάλιστα χαρακτήρα «εθνικού καθήκοντος».

Ετσι, στην ΕΕ διαμορφώνεται μια συγκεκριμένη στρατηγική σχεδιασμού, ανάπτυξης και χρηματοδότησης της επιστημονικής έρευνας, που θέτει τους κανόνες, τα όρια, τον προσανατολισμό και ταυτόχρονα λειτουργεί ως θηλιά γύρω από τους ερευνητές - επιστήμονες για να προσαρμοστούν στις ανάγκες του κεφαλαίου. Οι ερευνητικές ομάδες που υποβάλλουν προτάσεις για κοινοτική χρηματοδότηση, καταλήγουν να ανταγωνίζονται μεταξύ τους σχετικά με το πόσο αποτελεσματικά το ερευνητικό τους έργο προωθεί τις στρατηγικές κατευθύνσεις της ΕΕ στα πολύ καθορισμένα πλαίσια προγραμμάτων όπως το «Horizon Europe».

Ορος για τη χρηματοδότηση είναι η έρευνα να υπηρετεί την ανταγωνιστικότητα και κερδοφορία των μεγάλων μονοπωλιακών ομίλων, να κουμπώνει με τα «θέλω» των λόμπι που καθορίζουν πολιτικές εντός του Ευρωκοινοβουλίου, καθώς και τους συνολικούς στρατηγικούς στόχους που αποτυπώνονται στις αποφάσεις της ΕΕ. Το αστικό κράτος διαμορφώνει ένα ευνοϊκό περιβάλλον ώστε τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα μαζί με το δυναμικό τους να υποτάσσονται στους στόχους αυτούς μέσω της χρηματοδότησης από επενδυτές (τράπεζες, funds, κρατικά / κοινοτικά ταμεία). Μέσω οργανισμών, κέντρων καινοτομίας και θεματικών πάρκων που λειτουργούν ως θερμοκοιτίδες νεοφυών start-up επιχειρήσεων, εξασφαλίζεται για τα μονοπώλια ελαχιστοποίηση κόστους και ρίσκου, τα οποία φορτώνονται στους νέους επιστήμονες που δοκιμάζονται στην αρένα της καπιταλιστικής αγοράς για να παρουσιάσουν χρήσιμες, εφαρμόσιμες και κερδοφόρες προτάσεις, με την ελπίδα να προσελκύσουν το ενδιαφέρον μεγάλων ομίλων.

Είναι γεγονός ότι η πρωτεύουσα λειτουργία των ΑΕΙ σήμερα δεν είναι η διδασκαλία των φοιτητών, αλλά η ερευνητική - επιχειρηματική δραστηριότητα. Ενδεικτικά, στο Τμήμα Πληροφορικής του ΑΠΘ, που θεωρείται ένα από τα πιο «εξωστρεφή», με συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα, έχουν απομείνει μόλις 30 μέλη ΔΕΠ, ενώ υπερτριπλάσιο προσωπικό απασχολείται στον ερευνητικό τομέα.

Και ενώ μια σειρά Τμήματα φυτοζωούν λόγω της υποχρηματοδότησης, πακτωλοί «ζεστού» χρήματος δίνονται από την ΕΕ στο Ισραήλ, που με όχημα την έρευνα καταλήγουν τελικά σε πολεμικούς σκοπούς. Σύμφωνα με στοιχεία της Κομισιόν 1,11 δισ. από το ταμείο «Horizon» διατίθενται σε ισραηλινές εταιρείες, πανεπιστήμια και δημόσιους φορείς. Ακόμα και το ισραηλινό υπουργείο Αμυνας λαμβάνει επιχορήγηση για το περιβόητο ερευνητικό πρόγραμμα «UnderSec», που χρησιμοποιείται από τον ισραηλινό στρατό με τη συμμετοχή ισραηλινής βιομηχανίας όπλων και στο οποίο συμμετέχουν το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο.

Εδώ και χρόνια έχει χαραχτεί πολύπλευρα ο δρόμος για πιο ουσιαστική, οργανική σύνδεση των ΑΕΙ με τον στρατό, το ΝΑΤΟ, το Ισραήλ και τα μονοπώλια της πολεμικής βιομηχανίας. Ορισμένα μόνο παραδείγματα: To Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) υπογράφει μνημόνια συνεργασίας με φορείς Αμυνας (Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, Γενικό Επιτελείο Εθνικής Αμυνας, Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας) και επιχειρήσεις που συμμετέχουν ενεργά στην πολεμική οικονομία, στρέφοντας την έρευνα σε ζητήματα άμυνας και ασφάλειας. Αντίστοιχη συνεργασία αναπτύσσει το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (ΠΑΜΑΚ) με την Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου και την αμερικάνικη πρεσβεία, και το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος (ΔΙΠΑΕ) με την ΑΔΙΣΠΟ και το Σύνδεσμο Ελλήνων Κατασκευαστών Αμυντικού Υλικού (ΣΕΚΠΥ) για έρευνα στον τομέα της Αμυνας, αξιοποίηση εργαστηριακών αποτελεσμάτων και απορρόφηση αποφοίτων στην εγχώρια αμυντική βιομηχανία. Στον τομέα της κυβερνοασφάλειας, στο πρόγραμμα «Castor» συμμετέχουν το Ερευνητικό Ινστιτούτο της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών (ΗΜΜΥ) του ΕΜΠ και η ισραηλινοαμερικανική πολυεθνική «Mellanox Technologies Ltd». Το Τμήμα Διεθνών Σχέσεων του Παντείου συμμετέχει στο ερευνητικό πρόγραμμα «EU - Israel, Relations in the Digital Age», με θέμα τη γεωπολιτική και την ψηφιακή δημοσιογραφία, δηλαδή την προπαγάνδα του πολέμου.

Η πίεση συγκεντρώνεται στο γεγονός ότι αν τα Τμήματα δεν προσαρμοστούν στις νέες αυτές συνθήκες, θα υποβαθμιστούν και θα κλείσουν. Στον αντίποδα, όσα ευθυγραμμιστούν με τη νέα κατάσταση θα γνωρίσουν ανάπτυξη, θα προσελκύσουν δυναμικό και θα βελτιωθούν εγκαταστάσεις και υποδομές τους. Αυτοί δηλαδή που έχουν οδηγήσει την Ανώτατη Εκπαίδευση σε οικονομικό στραγγαλισμό, μετατρέποντας τα πανεπιστήμια σε επιχειρηματικές μονάδες για να επιβιώσουν, που αφήνουν στο έλεός τους τη φοιτητική μέριμνα και τις υποδομές, τώρα μετακυλούν την ευθύνη ζητώντας από κάθε ερευνητή και ερευνήτρια, κάθε τίμιο μέλος του Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού (ΔΕΠ), να υποτάξουν την επιστήμη τους και τα αποτελέσματα της πνευματικής εργασίας τους όχι για την πρόοδο της κοινωνικής ευημερίας, αλλά για τον όλεθρο και την καταστροφή.

Σε κάθε περίπτωση, η ροή χρημάτων παραμένει ευκαιριακή και επιλεκτική. Η πλειοψηφία των εργαστηρίων θα συνεχίσουν να συνθλίβονται στο πλαίσιο της επιχειρηματικής λειτουργίας των σχολών. Ακόμα και όσα καταφέρουν να προσελκύσουν τις συγκεκριμένες επενδύσεις, δεν θα μετατραπούν σε εργασιακό παράδεισο για το ερευνητικό προσωπικό. Οι ερευνητές θα συνεχίσουν να δουλεύουν κάτω από το άθλιο καθεστώς του δελτίου παροχής υπηρεσιών, ακόμα πιο εντατικά, καθώς ο ανταγωνισμός θα αυξάνεται και κάθε καθυστέρηση ή αστοχία θα οδηγεί στο να χαθεί η αιματοβαμμένη χρηματοδότηση.

Υπάρχουν βέβαια και εκείνοι που υποδύονται τους «εραστές της έρευνας» και υποστηρίζουν ότι η πολεμική έρευνα διαχρονικά τραβάει μπροστά τον ρου της Ιστορίας. Μεγάλες ανακαλύψεις και τεχνολογίες που βρίσκουν καθημερινή εφαρμογή, όπως οι αεροπορικές μεταφορές, ή πιο χαρακτηριστικά η ατομική και πυρηνική ενέργεια, δοκιμάστηκαν πρώτα στα πεδία της μάχης. Αρα υποστηρίζουν ότι το μακέλεμα των λαών για τα συμφέροντα των αντίπαλων ιμπεριαλιστικών κέντρων προάγει τον ανταγωνισμό και, εν τέλει, θα βγει κερδισμένη η ανθρωπότητα.

Αυτή η άποψη συμπυκνώνει τη σήψη του σημερινού συστήματος σε όλο της το μεγαλείο. Τα παραδείγματα τα οποία παρατίθενται αποτελούν ωμή παραδοχή ότι το κεφάλαιο, στο κυνήγι των δρόμων μεταφοράς, των κοιτασμάτων Ενέργειας και κρίσιμων πρώτων υλών, νέων σφαιρών επιρροής, δεν θα διστάσει να διαπράξει κανένα έγκλημα, χρησιμοποιώντας όποια τεχνολογία και ανακάλυψη βρεθεί στα χέρια του για να επιβάλει την κυριαρχία του και να βγει κερδισμένο έναντι των αντιπάλων του. Οτι στον καπιταλισμό η Ιστορία κυλάει μέσα από τον όλεθρο και τη δυστυχία, όχι μέσα από την κοινωνική ευημερία.

Δεν υπάρχει επιστημονικό πεδίο που μένει εκτός συζήτησης. Από τις Σχολές Υγείας, που μέσα από έργα του ΝΑΤΟ, DIANA, μελετούν την ανθρώπινη ανθεκτικότητα, στοχεύοντας στην ενίσχυση των σωματικών ικανοτήτων των στρατιωτών πέραν του φυσιολογικού, μέχρι τις ανθρωπιστικές επιστήμες που «μελετάνε» νέες μεθόδους μαζικής προπαγάνδας, ελέγχου μαζών και ικανότητας αντιμετώπισης κρίσεων, για τη στράτευση της εργατικής τάξης και του λαού γύρω από τους στόχους του κεφαλαίου.

Κυβέρνηση και επιχειρηματίες προσπαθούν με πομπώδη λόγια να θολώσουν το τοπίο, προβάλλοντας έναν σύγχρονο «πατριωτισμό», όπου οι ερευνητές πρέπει να συμβάλουμε στην «αμυντική θωράκιση της πατρίδας» με λύσεις που θα παράγονται στη χώρα, ώστε να μειωθεί η δαπάνη εξοπλιστικών προγραμμάτων από ξένες αγορές. Βέβαια, ο πατριωτισμός πάει περίπατο όταν η κερδοφορία του κεφαλαίου επιβάλλει την εμπλοκή της χώρας σε άμεσους πολεμικούς κινδύνους, σε παζάρια διευθέτησης κυριαρχικών δικαιωμάτων σε βάρος του λαού. Σίγουρα ο πατριωτισμός δεν αφορά τις κυβερνήσεις που οι πολιτικές τους οδήγησαν στην απαξίωση κρίσιμων υποδομών οι οποίες σχετίζονται με την εγχώρια αμυντική βιομηχανία.

Οπως παντού, έτσι και στην επιστημονική έρευνα κύρια παραγωγική δύναμη παραμένει ο άνθρωπος. Είναι κρίσιμο το ατομικό παράδειγμα του ερευνητή που δεν ανέχεται να γίνει πρωταγωνιστής στα ιμπεριαλιστικά εγκλήματα. Που δεν δέχεται να γίνει θύτης σε βάρος άλλων λαών, ούτε θύμα των ανταγωνισμών. Που αναδεικνύει ότι η «διττή χρήση» των καινοτόμων αποτελεσμάτων, που έχει γίνει φράση - κλειδί για να μπορούν τα Ιδρύματα να λαμβάνουν χρηματοδοτήσεις, αποτελεί στην πραγματικότητα άλλοθι για να απενοχοποιηθεί στη συνείδηση των ερευνητών η συμμετοχή στον πόλεμο.

Για να έχει αποτέλεσμα ο αγώνας, χρειάζεται να ανοίγει ο ορίζοντάς του, να απαντάει αποτελεσματικά στη διαπάλη για τον προσανατολισμό και τον τρόπο αξιοποίησης της επιστήμης σήμερα, όσο και στην προοπτική μιας νέας κοινωνίας, στο πλαίσιο της οποίας η επιστήμη θα τεθεί στην υπηρεσία των κοινωνικών αναγκών που όλο και διευρύνονται. Η πάλη του εργατικού - λαϊκού κινήματος να βαδίζει στον δρόμο της επαναστατικής ανατροπής του απάνθρωπου καπιταλισμού, που μόνο έτσι μπορεί να αρπάξει την τεχνολογία αιχμής από τα εγκληματικά χέρια του και να τη θέσει στην υπηρεσία της κοινωνίας.

Αυτό εκφράζει και το σύνθημα του 22ου Συνεδρίου του ΚΚΕ: «ΚΚΕ δυνατό, σταθερό σε κάθε δοκιμασία, έτοιμο στο κάλεσμα της Ιστορίας για τον Σοσιαλισμό!».