Η πείρα και της «Πειραϊκής - Πατραϊκής» επιβεβαίωσε ότι ούτε η πολυδιαφημισμένη «διαφύλαξη των θέσεων εργασίας» έγινε εφικτή με τις κρατικοποιήσεις

Ειδικά η δεκαετία του 1980, με τις εκτεταμένες κρατικοποιήσεις από το ΠΑΣΟΚ, «προβληματικών» και μη επιχειρήσεων στρατηγικής σημασίας για την καπιταλιστική ανάπτυξη, είναι αποκαλυπτική και προσφέρεται για πλούσια συμπεράσματα. Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα.

Επί πρώτης κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ γενικεύονται οι κρατικοποιήσεις, κυρίως με όχημα την εξυγίανση των λεγόμενων «προβληματικών». Δεκάδες επιχειρήσεις, που από την ίδρυσή τους είχαν λάβει πλήθος κρατικών ενισχύσεων, παροχών και φοροαπαλλαγών, ήρθε η ώρα να φορτώσουν στον λαό ζημιές και χρέη εκατοντάδων δισ. δραχμών στις κρατικές τράπεζες, στο Δημόσιο και στις ΔΕΚΟ. Μόνο το 1981 τα χρέη από 103 «προβληματικές επιχειρήσεις» ανέρχονταν σε περίπου 100 δισ. δραχμές, με τάση αύξησης.

Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έφερε τότε τον νόμο 1386/83, ο οποίος προέβλεπε τις διαδικασίες με τις οποίες οι «προβληματικές επιχειρήσεις» θα περνούσαν από τον έλεγχο των ιδιωτών στον Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων (ΟΑΕ). Ο κρατικός αυτός φορέας θα αναλάμβανε την οικονομική στήριξη των «προβληματικών επιχειρήσεων», με πρόσχημα τη διάσωση των θέσεων εργασίας, στην πραγματικότητα για τη διάσωση των συμφερόντων των ιδιοκτητών και των μετόχων τους.

Η κρατική ΔΕΗ δεν είχε κανένα πρόβλημα να δίνει ευνοϊκά τιμολόγια ρεύματος, ακόμα και κάτω από το κόστος παραγωγής, σε μεγάλες εταιρείες, όπως στην «Αλουμίνιον Ελλάδος»

Μέχρι το τέλος του 1984, συνολικά 34 επιχειρήσεις είχαν υπαχθεί στον ΟΑΕ, με συνολικές οφειλές σε τράπεζες, ταμεία και άλλους οργανισμούς ύψους 136 δισ. δραχμών. Ανάμεσά τους βρίσκονταν κολοσσοί της εγχώριας βιομηχανίας, όπως η «ΑΓΕΤ Ηρακλής», η ΛΑΡΚΟ, η ΠΥΡΚΑΛ, τα «Μεταλλεία Σκαλιστήρη», η «Πειραϊκή Πατραϊκή», η ΦΙΞ, η «Λαδόπουλος» κ.ά.

Αλλά και τα επόμενα χρόνια πάνω από 200 επιχειρήσεις κρατικοποιήθηκαν, με τη συντριπτική πλειοψηφία τους να κλείνουν εξολοκλήρου τελικά ή να ξεπουλιούνται, «καθαρές», εκ νέου σε ιδιώτες. Η συνολική ζημιά του ΟΑΕ υπολογίζεται σε 1 τρισ. δραχμές, που βέβαια τα πλήρωσαν οι εργαζόμενοι και τα λαϊκά στρώματα, με τη σοσιαλδημοκρατία να αναδεικνύεται για άλλη μια φορά μάστορας στη διάσωση του κεφαλαίου και στη χειραγώγηση του λαού, αφού το σχέδιο παρέμβασης για τις «προβληματικές» παρουσιάστηκε αισχρά ως «κοινωνικοποίηση»!

Στην πραγματικότητα, ούτε η πολυδιαφημισμένη «διαφύλαξη των θέσεων εργασίας» έγινε εφικτή με τις κρατικοποιήσεις. Και πώς θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, αφού οι εταιρείες που κατέληξαν στο Δημόσιο δεν μπορούσαν να σταθούν στον ανταγωνισμό αν δεν μείωναν τα κόστη, όπως λογαριάζονται στον καπιταλισμό η εργατική δύναμη και τα δικαιώματα των εργαζομένων.

Για παράδειγμα, ανάμεσα στις πρώτες που εντάχθηκαν στον ΟΑΕ ήταν η «Πειραϊκή - Πατραϊκή», που εκείνη την περίοδο είχε περίπου 7.000 εργαζομένους και 11 εργοστάσια. Αφού τα χρέη και λοιπά φορτώθηκαν στο κράτος, το 1986 παίρνεται απόφαση για το σπάσιμο του ομίλου προκειμένου να εκποιηθούν εργοστάσια. Μάλιστα ένα από αυτά πουλήθηκε στους πρώην ιδιοκτήτες της εταιρείας, οι οποίοι την είχαν εγκαταλείψει το 1982 ως «προβληματική». Το 1996 είχαν απομείνει 500 εργαζόμενοι, ενώ λίγα χρόνια μετά μπήκε οριστικό λουκέτο.

Φυσικά δεν ήταν η μόνη επιχείρηση από τον κλάδο της Κλωστοϋφαντουργίας, όπου συνολικά 13 επιχειρήσεις μπήκαν στον ΟΑΕ. Βεβαίως, η εξέλιξη αυτή αποτυπώνει τη μακρόχρονη κρίση στην οποία είχε μπει ο κλάδος της Κλωστοϋφαντουργίας στην Ελλάδα. Σε ορισμένες από αυτές τις επιχειρήσεις οι εργαζόμενοι συναίνεσαν εκβιαστικά σε σοβαρά πλήγματα, στο όνομα της «εξυγίανσης» της εταιρείας, όπως να παραιτηθούν από άδειες, να καθυστερεί η καταβολή των δεδουλευμένων τους κ.λπ.

Εν τέλει όμως το λουκέτο δεν αποφεύχθηκε, αφού πρώτα καθάρισε το πεδίο για τους πρώην ιδιοκτήτες, που απαλλάχθηκαν από χρέη και βάρη, με στόχο να κάνουν επανεκκίνηση των επενδύσεων ακόμα και στον ίδιο τομέα ή κλάδο!

Η εξέλιξη αυτή, βέβαια, καθόλου δεν εκπλήσσει. Η λειτουργία των κρατικών επιχειρήσεων στον καπιταλισμό δεν μπορεί παρά να γίνεται με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, για το κυνήγι του μεγαλύτερου κέρδους. Ετσι ανοίγουν και κλείνουν οι επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς και τη συμμετοχή του κράτους στη μετοχική τους σύνθεση.

Ειδικά σε μια περίοδο που συγκεκριμένοι κλάδοι πλήττονταν από τον διεθνή ανταγωνισμό και άλλοτε κραταιές επιχείρησης τα βρήκαν «μπαστούνια». Τους ιδιοκτήτες τους ήρθε να διασώσει το κράτος, όχι τους εργαζόμενους και τον λαό, που πλήρωσαν τελικά τον λογαριασμό.

Ακόμα όμως και εκεί που μπορεί να υπήρξε προσωρινή βελτίωση σε μισθούς και ορισμένα δικαιώματα, αυτά σαρώθηκαν από την ένταση της αντιλαϊκής επίθεσης τα αμέσως επόμενα χρόνια, ενώ αποτέλεσαν και το αναγκαίο εργαλείο για τη μαζική χειραγώγηση και ενσωμάτωση ευρύτερων λαϊκών δυνάμεων από το κεφάλαιο και τη σοσιαλδημοκρατία της εποχής.

Το κύμα των κρατικοποιήσεων ακολούθησε από τις αρχές του '90 αυτό των αποκρατικοποιήσεων και ιδιωτικοποιήσεων, στο πλαίσιο της πολιτικής «απελευθέρωσης» τομέων της καπιταλιστικής οικονομίας, αξιοποιώντας μάλιστα ως επιχείρημα το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις αυτές επιβάρυναν τον κρατικό προϋπολογισμό και τη φορολογία του λαού.

Η αντίστροφη αυτή πορεία εξυπηρετούσε την επένδυση συσσωρευμένων κεφαλαίων σε τομείς όπου μέχρι τότε κυριαρχούσαν κρατικές επιχειρήσεις, ακόμα και ως μονοπώλια, όπως στις Τηλεπικοινωνίες, στην Ενέργεια, στις Μεταφορές, έχοντας φτιάξει πανάκριβες υποδομές με τα λεφτά του λαού, «φιλέτο» για τους μελλοντικούς ιδιοκτήτες.

Μεταξύ άλλων η κυβέρνηση της ΝΔ πούλησε την «ΑΓΕΤ Ηρακλής», τα Ναυπηγεία Ελευσίνας και ορισμένες άλλες επιχειρήσεις. Παίρνοντας τη σκυτάλη, το ΠΑΣΟΚ πούλησε την πλειοψηφία ή μεγάλα πακέτα των μετοχών του ΟΤΕ, των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά και Νεωρίου Σύρου, των Τσιμέντων Χαλκίδας, των τραπεζών Κρήτης, Ιονικής - Λαϊκής, Πειραιώς, Αθηνών, των «Ελληνικών Πετρελαίων» (ΕΛΠΕ), όπως και των ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΘ, ΟΛΠ, ΟΛΘ, ΟΠΑΠ, Καζίνο Πάρνηθας, των φιλέτων της περιουσίας του ΕΟΤ κ.ο.κ.

Από τότε η γνωστή σκυταλοδρομία συνεχίζεται με όλες τις εκδοχές, ενώ στις επιλογές του κεφαλαίου και των κυβερνήσεών του παραμένει η ενεργότερη κρατική παρέμβαση γα τη στήριξη των μονοπωλιακών συμφερόντων όπου και όποτε χρειαστεί (βλ. πανδημία, πολεμική οικονομία κ.ά.).

Αυτό βέβαια - όπως έδειξε ο «Ριζοσπάστης» με παραδείγματα σε προηγούμενα δημοσιεύματα - γίνεται με τους όρους της καπιταλιστικής αγοράς, κόντρα στον σκόπιμο αποπροσανατολισμό που επιχειρούν δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας και του οπορτουνισμού, ότι οι κρατικοποιήσεις από το κράτος της αστικής τάξης μπορούν να οδηγήσουν σε βελτίωση των εργασιακών συνθηκών και των μισθών.

Να σημειωθεί τέλος ότι η κρατική ιδιοκτησία σε τομείς της οικονομίας δεν είναι αποκλειστικό «προνόμιο» των σοσιαλδημοκρατικών κυβερνήσεων, αφού καθορίζεται από τις ανάγκες του κεφαλαίου σε κάθε φάση της οικονομίας, ανεξάρτητα από το ποιος είναι στην κυβέρνηση.

Η κρατική ιδιοκτησία ενισχύθηκε σε βασικούς τομείς (Ενέργεια, ύδρευση κ.λπ.), που σχεδόν μονοπωλήθηκαν στο τέλος της δεκαετίας του 1960. Με αυτό το καθεστώς η ΔΕΗ δεν είχε κανένα πρόβλημα να δίνει ευνοϊκά τιμολόγια ρεύματος, ακόμα και κάτω από το κόστος παραγωγής, σε μεγάλες εταιρείες, όπως στην «Αλουμίνιον Ελλάδος», με βασικό μέτοχο τη γαλλική «Πεσινέ», στην οποία συμμετείχε και ο εφοπλιστής Νιάρχος.

Ιδρύθηκαν επίσης μια σειρά κρατικές επιχειρήσεις, όπως το διυλιστήριο Ασπροπύργου, το εργοστάσιο ζάχαρης, το εργοστάσιο αζωτούχων λιπασμάτων Πτολεμαΐδας. Αλλά και αμέσως πριν την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, η ΝΔ - όπως έκαναν και αντίστοιχα «φιλελεύθερα» κόμματα σε άλλες χώρες - προχώρησε σε κρατικοποιήσεις, για να αντιμετωπίσει το κεφάλαιο την καπιταλιστική κρίση του 1973.

Ενδεικτικά αναφέρουμε την «Ολυμπιακή», τον όμιλο Ανδρεάδη (Εμπορική Τράπεζα κ.ά) και άλλες στρατηγικής σημασίας επιχειρήσεις, όπως η Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ), τα Ελληνικά Διυλιστήρια Ασπροπύργου και τα Ναυπηγεία Ελευσίνας και Νεωρίου. Δεν είναι τυχαίο ότι ένα τμήμα της ΝΔ και μερίδα της αστικής τάξης κατηγορούσαν τον Καραμανλή για ...«σοσιαλμανία»!