Ωστόσο τα επιτελεία του κεφαλαίου έχουν βρει μια «ασημένια» απάντηση, από την πλευρά βέβαια των συμφερόντων της κερδοφορίας των καπιταλιστών, τη λεγόμενη «ασημένια οικονομία»: Η έκθεση του ΔΝΤ υποστηρίζει ότι πλέον οι εργαζόμενοι, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής αλλά και των χρόνων υγιούς ζωής, μπορούν και πρέπει να εργάζονται μέχρι τα βαριά γεράματα, προκειμένου να συγκρατηθεί η πτώση των ρυθμών ανάπτυξης της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας και της κερδοφορίας. Παράλληλα βέβαια ξεδιπλώνονται νέα πεδία κερδοφορίας για το κεφάλαιο, με βάση τη διεύρυνση των αναγκών των ηλικιών αυτών και την ακόμα μεγαλύτερη εμπορευματοποίηση μιας σειράς τομέων.

Στο πλαίσιο αυτό, η έκθεση του ΔΝΤ σημειώνει ότι «αν και η γήρανση του πληθυσμού δημιουργεί προκλήσεις, όπως η βραδύτερη ανάπτυξη και οι αυξημένες δημοσιονομικές πιέσεις, οι υγιέστερες τάσεις γήρανσης προσφέρουν μια "ασημένια επίστρωση", καθώς ενισχύουν τη συμμετοχή του εργατικού δυναμικού, παρατείνουν τον εργασιακό βίο και ενισχύουν την παραγωγικότητα».

Το κεφάλαιο υπογραμμίζει τη σημασία των πολιτικών που υποστηρίζουν την «υγιή γήρανση», όχι για να έχουν τα εκατομμύρια των απόμαχων της δουλειάς δωρεάν πρόσβαση σε αναβαθισμένες υπηρεσίες Υγείας, αναψυχής, πολιτισμού κ.ο.κ., όπως υπάρχουν σήμερα όλες οι δυνατότητες, αλλά με σκοπό την αύξηση της παραμονής των ηλικιωμένων στο εργατικό δυναμικό και το ξεζούμισμά τους. «Με την αξιοποίηση στρατηγικών που σχετίζονται με αυτές τις πολιτικές, οι χώρες μπορούν να αξιοποιήσουν το δυναμικό της "ασημένιας οικονομίας" για να ενισχύσουν την ανάπτυξη και να ανασυγκροτήσουν τα δημοσιονομικά αποθέματα εν μέσω δημογραφικών αντιξοοτήτων», επισημαίνει η έκθεση, ενώ ο Λάζλο Αντορ, πρώην επίτροπος Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Κοινωνικής Ενταξης της ΕΕ, λέει ότι «για την αντιμετώπιση των προκλήσεων ενός ολοένα αυξανόμενου ποσοστού ηλικιωμένων ανθρώπων στις κοινωνίες μας η απάντηση είναι μία: Ενεργός γήρανση. Να ενθαρρύνονται δηλαδή τα μεγάλα σε ηλικία άτομα να παραμένουν δραστήρια, με το να καθυστερούν να συνταξιοδοτηθούν, με το να εμπλέκονται σε εθελοντική εργασία μετά τη συνταξιοδότηση, και με το να είναι σε θέση να ζουν με υγεία και αυτονομία».

Σε ό,τι αφορά τα νέα πεδία κερδοφορίας, ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε ανάλογη εκδήλωση είχε προσδιορίσει ως εξής το τι σημαίνει «ασημένια οικονομία»: «Η ζωή αρχίζει στα 70. Σε κάθε κράτος - μέλος της ΕΕ το ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 65 ετών και άνω αυξάνεται, κάτι που μας φέρνει αντιμέτωπους με μια έτοιμη αναδυόμενη αγορά για την κοινωνική επιχειρηματικότητα και την καινοτομία, για την ανάπτυξη φτηνότερης, πιο αποτελεσματικής, εξατομικευμένης προσέγγισης για την υγειονομική περίθαλψη και μια αυξανόμενη βάση πελατών για προσαρμοσμένα αγαθά και υπηρεσίες».

Επιστρατεύοντας δε τα γνωστά προσχήματα περί αύξησης των ηλικιωμένων η οποία «επιβαρύνει» τα συνταξιοδοτικά συστήματα (...που τα έχουν χρυσοπληρώσει όλη τους τη ζωή), το ΔΝΤ τονίζει: «Σύμφωνα με τις τρέχουσες πολιτικές, η παγκόσμια ανάπτυξη αναμένεται να μειωθεί καθώς επιταχύνεται η γήρανση του πληθυσμού (...) Η μείωση του ποσοστού των ατόμων σε ηλικία εργασίας μπορεί να συμπιέσει την προσφορά εργασίας και την αύξηση της παραγωγής. Μια υψηλότερη αναλογία εξάρτησης, κατά την οποία λιγότεροι εργαζόμενοι συντηρούν περισσότερους συνταξιούχους, μπορεί να επιβαρύνει τα δημόσια συνταξιοδοτικά συστήματα και να αυξήσει τις δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης.

Ο παγκόσμιος μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης την περίοδο 2025 - 2050 προβλέπεται να είναι περίπου 1,1% χαμηλότερος από τον μέσο όρο της περιόδου 2016 - 2018. Οι προηγμένες οικονομίες με σχετικά γηραιότερους πληθυσμούς (όπως η Ιαπωνία) θα δουν τις οικονομίες τους να συρρικνώνονται. Στην ομάδα των αναδυόμενων αγορών και των αναπτυσσόμενων οικονομιών, η Κίνα θα βιώσει μια ιδιαίτερα έντονη μείωση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ της την περίοδο 2025 - 2050, μια επιβράδυνση 2,7% σε σχέση με τον μέσο όρο του 2016 - 2018. Η Ινδία, με τα σχετικά ευνοϊκά βραχυπρόθεσμα δημογραφικά της στοιχεία, προβλέπεται να παρουσιάσει μικρότερη μείωση της ανάπτυξης την περίοδο 2025 - 2050 (κατά περίπου 0,7%), αλλά η μείωση θα ενταθεί την περίοδο 2050 - 2100, καθώς η χώρα θα περάσει το δημογραφικό σημείο καμπής της».

Ομως το ΔΝΤ διακρίνει μια ευκαιρία για το κεφάλαιο μέσα σε αυτό το πρόβλημα: «Τα άτομα όχι μόνο ζουν περισσότερο, αλλά γενικά γερνούν με καλύτερη υγεία. Σε παγκόσμιο επίπεδο το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί κατά περίπου 4,5 έτη τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Είναι σημαντικό ότι το προσδόκιμο υγιούς ζωής αυξήθηκε με παρόμοιο ρυθμό. Πρόσφατες μελέτες έχουν καταγράψει σημαντικές βελτιώσεις στις σωματικές και γνωστικές ικανότητες των ατόμων άνω των 50 ετών σε ορισμένες προηγμένες οικονομίες, αν και με αξιοσημείωτη ετερογένεια μεταξύ των κοινωνικοοικονομικών ομάδων. Η υγιέστερη γήρανση θα μπορούσε επομένως να συνεχίσει να ενισχύει την προσφορά εργασίας, παρατείνοντας τον εργασιακό βίο και βελτιώνοντας την παραγωγικότητα των ηλικιωμένων εργαζομένων, και έτσι να προσφέρει ένα φωτεινό σημείο εν μέσω της ανόδου της "ασημένιας οικονομίας".

Η εκτιμώμενη τάση για την πρώτη κύρια συνιστώσα των γνωστικών δεικτών υποδηλώνει ότι οι γνωστικές ικανότητες ενός ατόμου ηλικίας 70 ετών το 2022 είναι συγκρίσιμες με εκείνες ενός ατόμου που ήταν 53 ετών το 2000. Το γεγονός ότι οι βελτιώσεις στον τομέα των γνωστικών δεξιοτήτων ήταν σημαντικές και μεγάλες είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς υπάρχουν στοιχεία ότι οι άνθρωποι τείνουν να εργάζονται σε λιγότερο απαιτητικούς σωματικά ρόλους στον χώρο εργασίας καθώς γερνούν».

Η εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας έχει γενικά βελτιώσει τις ζωές των ανθρώπων. Τι σημαίνει όμως αυτό για τους καπιταλιστές; Οτι μέσα από την επέκταση της ζωής μπορεί και να αυξηθεί η εκμετάλλευση των εργαζομένων. Ηδη οι πολιτικές «ενεργού γήρανσης» βρίσκονται σε εφαρμογή και στην Ελλάδα, όπου πάνω από 210.000 είναι οι συνταξιούχοι που έχουν δηλώσει στην πλατφόρμα του ΕΦΚΑ ότι απασχολούνται, αφού οι πενιχρές συντάξεις δεν φτάνουν για να ζήσουν.

Η έκθεση του ΔΝΤ παρουσιάζει ορισμένες προτάσεις πολιτικών προκειμένου να αυξηθεί το ποσοστό συμμετοχής των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας στο εργατικό δυναμικό. Αν και η αύξηση αυτή από το 2000 έως και το 2024 σε παγκόσμιο επίπεδο στην ηλικιακή ομάδα 55-64 χαρακτηρίζεται «ενθαρρυντική», τονίζεται πως «υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για περαιτέρω μείωση του χάσματος συμμετοχής σε σχέση με τους εργαζόμενους της πρώτης ηλικίας».

Οι ήδη μεγάλες στρατιές των εργαζομένων που δουλεύουν μέχρι τα βαθιά γεράματα εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν την ετήσια παγκόσμια ανάπτυξη κατά περίπου 0,4% την περίοδο 2025 - 2050. Ωστόσο η ανάλυση του ΔΝΤ δείχνει ότι με τις τρέχουσες πολιτικές «η παγκόσμια αύξηση της παραγωγής θα μειωθεί κατά μέσο όρο κατά περίπου 2% μέχρι το τέλος του αιώνα. Με χαμηλότερες προοπτικές ανάπτυξης και ιστορικά υψηλά επίπεδα δημόσιου χρέους, πολλές χώρες θα χρειαστούν σημαντικές δημοσιονομικές προσπάθειες για να διατηρήσουν σταθερό τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ μετά το 2030».

Σε ό,τι αφορά τις πολιτικές, ο ιμπεριαλιστικός οργανισμός προτείνει την ανάπτυξη πολιτικών σε τομείς όπως η προαγωγή και η πρόληψη της υγείας, που οδηγούν σε σταδιακή μείωση των διαφορών μεταξύ των χωρών όσον αφορά τη λειτουργική ικανότητα των εργαζομένων ηλικίας 50 ετών και άνω, προκειμένου να διευρυνθεί η πραγματική προσφορά εργασίας των ηλικιωμένων ατόμων μέσω της υψηλότερης συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό, της πιθανότητας απασχόλησης, του αριθμού των ωρών εργασίας και της παραγωγικότητας. Ολα αυτά καθώς «η πρόσθετη μακροπρόθεσμη βελτίωση της λειτουργικής ικανότητας των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας θα ισοδυναμούσε με το 49% περίπου των εκτιμώμενων κερδών κατά την περίοδο 2000 - 2022».

Παράλληλα προτείνεται η αύξηση της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης: «Υπάρχει επίσης περιθώριο για αύξηση της συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών στην ηλικιακή ομάδα 65 και άνω, με την αναβολή της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης, δεδομένης της βελτίωσης της υγείας και της γήρανσης. Η υγιής γήρανση μπορεί να ενθαρρύνει τους ηλικιωμένους εργαζόμενους να καθυστερήσουν οικειοθελώς τη συνταξιοδότησή τους, ακόμα κι αν οι νόμιμες ηλικίες συνταξιοδότησης παραμένουν αμετάβλητες, ανάλογα με τα κίνητρα των συνταξιοδοτικών προγραμμάτων».

Προτείνεται ακόμα μεταξύ άλλων η ενίσχυση της «προσαρμοστικότητας» μέσω «ευέλικτων» εργασιακών ρυθμίσεων και προσαρμογών στον χώρο εργασίας, που βελτιώνουν «τη φιλικότητα των θέσεων εργασίας προς την ηλικία», ώστε «να υποστηριχθεί η επιμήκυνση του εργασιακού βίου».

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, η εφαρμογή συνδυασμών των πολιτικών που προτείνονται θα μπορούσε να αμβλύνει την επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης την περίοδο 2025 - 2050, που προκύπτει από τους δημογραφικούς «αντίθετους ανέμους» κατά σχεδόν 3/4. Αυτό που στην ουσία αναζητούν τα αστικά επιτελεία και οργανισμοί, όπως το ΔΝΤ, είναι «ασημένια σφαίρα» που θα μπορέσει να σκοτώσει το «τέρας» της τάσης πτώσης του μέσου ποσοστού κέρδους, η οποία αποτελεί σιδερένιο νόμο της καπιταλιστικής οικονομίας. Ετσι, το κεφάλαιο βρίσκεται σε διαρκή αναζήτηση τρόπων για την αύξηση της εκμετάλλευσης της εργασίας. Σε αυτό το πλαίσιο, οι μεγάλες δυνατότητες που ανοίγει η εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, για τη βελτίωση της ζωής του λαού, στα χέρια της εξουσίας της αστικής τάξης και της καπιταλιστικής οικονομίας μετατρέπονται σε εργαλεία έντασης της εκμετάλλευσης, παρουσιάζοντας ως «νέα δυνατότητα» της εποχής τη δουλειά μέχρι τα βαθιά γεράματα.