Στη χειμαζόμενη Ελλάδα του 2023, το ΚΚΕ και η ΚΝΕ γυρνούν το ημερολόγιο ογδόντα χρόνια πίσω, οργανώνοντας πληθώρα εκδηλώσεων τιμής και μνήμης στη θρυλική ΕΠΟΝ.

Στις 23 Φλεβάρη 1943, ημερομηνία και χρονιά - σταθμός παντοτινός του νεολαιίστικου αντιφασιστικού και αντιιμπεριαλιστικού κινήματος, ιδρύεται η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων. Καθόλου τυχαία δεν επιλέγεται αυτή η μέρα του τρίτου χειμωνιάτικου μήνα από τους κομμουνιστές νεολαίους. Ιδιαίτερα βαρύνει, εν μέσω ξένης κατοχής, καθώς σηματοδοτεί την επέτειο του Κόκκινου Στρατού.

Σ' αυτήν την ιστορική σύσκεψη, με το σύνθημα «Πολεμάμε και τραγουδάμε. Η νίκη είναι δική μας», συμμετέχουν οι ακόλουθες οργανώσεις, με ιδεολογικό, διαφωτιστικό και προπαγανδιστικό εγκέφαλο την ΟΚΝΕ (Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας):

Αγροτική Νεολαία Ελλάδας, Ενιαία Εθνικοαπελευθερωτική Εργατοϋπαλληλική Νεολαία, Ενιαία Μαθητική Νεολαία, Ενωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης, Θεσσαλικός Ιερός Λόχος, Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία, Λεύτερη Νέα, Σοσιαλιστική Πρωτοπορία Ελλάδας, Φιλική Εταιρεία Νέων.

Απ' αυτήν την ώσμωση δημιουργείται μία ενιαία δύναμη, η οποία έχει απολέσει τον χαρακτήρα του μετώπου. Οι συμμετέχουσες νεανικές συγκλήσεις «λιώνουν» στο ίδιο καυτό καμίνι, δημιουργώντας από κοινού πρόγραμμα και δράση με ανθεκτικότητα ατσαλιού.

Οι εργασίες αρχίζουν στις 9 το πρωί της 23ης Φλεβάρη, στο σπίτι του άγρια δολοφονημένου κομμουνιστή δάσκαλου Παναγή Δημητράτου (1886 - 1944) - με την πρώτη ευκαιρία, εκτενώς θα αναφερθούμε σ' αυτόν τον μαχητή της λαϊκής Παιδείας.

Σήμερα, στέκεται ακόμη ορθό, «χαμένο» κι εγκαταλειμμένο ανάμεσα στις πολυκατοικίες, οι οποίες «ύψωσαν το ανάστημά τους», μετά τον μεγάλο δεύτερο πόλεμο, στους Αμπελόκηπους της Αθήνας.

Είναι ένα απλό στις γραμμές του υπερυψωμένο από τον δρόμο κτίσμα, επί των οδών Δουκίσσης Πλακεντίας 3 και Γυθείου, το οποίο, ενώ παραπέμπει σε νεοκλασικιστικά αρχιτεκτονικά πρότυπα, εντούτοις συνομιλεί με τον πρώιμο μοντερνισμό του Μεσοπολέμου.

Η ΕΠΟΝ είναι ώριμο τέκνο της ανάγκης και της οργής, η οποία χρωστάει τα μέγιστα στη μακρά και διαρκή πάλη των νέων κομμουνιστών, αγωνιστριών κι αγωνιστών. Μόλις πριν από έναν χρόνο, τον Φλεβάρη του 1942, πάλι με την πρωτοπόρα πρωτοβουλία της ΟΚΝΕ, στήνεται το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο Νέων (ΕΑΜΝ).

Ο κομμουνιστής δημοσιογράφος Νίκος Καραντηνός (1920 - 2008), ο τότε 26χρονος αρχισυντάκτης του δημοσιογραφικού οργάνου της ΕΠΟΝ, «Νέα Γενιά» - θα ακολουθήσει εξαντλητικό ξεφύλλισμα στην έκδοση και κυκλοφορία της - αποτυπώνει την ατμόσφαιρα εκείνων των κρίσιμων ημερών, στον αριθ. 66 του αντιστασιακού εντύπου (23 Φλεβάρη 1946), με πρωτοσέλιδο τίτλο «23 Φλεβάρη 1943. Ζήτω τα τρίχρονα της Ε.Π.Ο.Ν.! 23 Φλεβάρη 1946» («Νέα Γενιά», φύλλα 57 - 68. ΣΕΠΤΕΜΒΡΗΣ 1945 - ΜΑΡΤΗΣ 1946. ΣΥΛΛΟΓΗ ΦΥΛΛΩΝ ΣΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΤΥΠΩΣΗ, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2008).

«Από δυο μέρες είχαν αρχίσει να μπαίνουν στο σπίτι οι πρώτοι αντιπρόσωποι. Αντάμωναν σε κάποιο δρόμο με τα δευτερόλεπτα. Στις 4.05΄ στην Μουστοξύδου ή στις 6.20΄ στην Λ. Κατσώνη κι' ύστερα τραβούσαν κατά τους Αμπελόκηπους. Τα μάτια γιομάτα έγνοια ερευνούσαν κάθε τι. Μια βροχή αδιάκοπη έπεφτε όλο το απόγιομα. Και τη συνέχισε όλη τη νύχτα. Αργά με το σκοτάδι μπήκαν οι τελευταίοι αντιπρόσωποι - την ίδια ώρα η Αθήνα από χίλιες μεριές εξορμούσε για βάψιμο στους τοίχους. Είχε να γράψει κάτι μεγάλο. Αύριο στις 23 Φλεβάρη είναι η επέτειος του Κόκκινου Στρατού. Κι' η Αθήνα όσο κι' αν την πλάκωνε η μπότα, απόψε τη νύχτα θα στείλει το μήνυμά της στο μαχητή του Ανατολικού μετώπου. Και θα φτάσει εκεί πάνω και θάναι το αδελφικό μήνυμα στους στρατιώτες του αντιφασιστικού αγώνα.

»Για πολλά μίλησαν οι αντιπρόσωποι εκείνο το βράδυ. Εσμιγαν για πρώτη φορά νέοι απ' όλη σχεδόν την Ελλάδα. Είχαν έρθει αντιπρόσωποι της Νεολαίας απ' τη Μακεδονία, τη Θεσσαλία, τη Ρούμελη. Και καθένας έφερνε τη φωτιά την κρυφή που σε λίγο θέριεβε ολούθε.

»Ο συν. Σταύρος Γιαννακόπουλος (Σταμάτης) είναι ο εισηγητής αυτής της σύσκεψης που θέμα της είναι: ''Πρόταση της ΚΕ του ΕΑΜΝ για την πραγματοποίηση της Εθνικής Ενότητας με τη συγκρότηση Ενιαίας Οργάνωσης της Ελληνικής Νεολαίας''.

»(...) Ο αγώνας της νέας γενιάς για τη λευτεριά έχει αρχίσει μα χρειάζεται να οργανωθεί και ν' αγκαλιάσει όλα τα νιάτα της Ελλάδας. "Αγαπητοί φίλοι", μ' αυτό το χαιρετισμό αρχίζει κάθε εκπρόσωπος. Είναι σήμερα φίλοι - απ' απόψε σαν σφίξουν τα χέρια για να χαιρετιστούν θάναι συναγωνιστές, στην Ενιαία Οργάνωση».

»(...) Με το σούρουπο η ιδρυτική σύσκεψη είχε τελειώσει. Σ' ένα δωμάτιο του ίδιου σπιτιού είχε συνέλθει κι' όλας κι' η Α΄ Ολομέλεια του ΚΣ της ΕΠΟΝ. Οι αντιπρόσωποι δυο - δυο γλυστρούσαν απ' το σπίτι στην πολιτεία. Η βροχή πούχε αρχίσει από το χθεσινό απόγιομα απόψε σταμάτησε. Κατά τη δύση ο ήλιος είχε μια καλοκαιριάτικη φωτεινάδα. Ετούτο το βράδυ ο φοιτητής αντάμωσε τους πρώτους ΕΠΟΝίτες στην Νεάπολη, τους είπε γι' αυτό το καινούργιο ξεκίνημα, για την ΕΠΟΝ. Μέσα στο εργοστάσιο πάνω στον αργαλειό ακούστηκαν ψιθυριστά οι πρώτες λέξεις για την ΕΠΟΝ».

ΥΓ. Κανένα κανάλι, κανένα ραδιόφωνο, κανένα αστικό έντυπο δεν «έπαιξε» το Καραβάνι Βοήθειας κι Αλληλεγγύης του ΠΑΜΕ στον χτυπημένο από τους σεισμούς τουρκικό λαό.