«Το Παρίσι των εργατών με την κομμούνα του θα δοξάζεται πάντα ως δοξασμένος προάγγελος μιας νέας κοινωνίας. Τους μάρτυρές του τους έχει κλείσει μέσα στη μεγάλη της καρδιά η εργατική τάξη. Τους εξολοθρευτές τους, τους έχει καρφώσει κιόλας η ιστορία στον πάσσαλο της ατίμωσης απ' όπου δεν μπορούν να τους λυτρώσουν μήτε όλες οι προσευχές των παπάδων τους».
Με αυτά τα λόγια του Καρλ Μαρξ άνοιξε η χτεσινή εκδήλωση του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών για την Κομμούνα του Παρισιού. Στην κατάμεστη αίθουσα συνεδρίων στην έδρα της ΚΕ στον Περισσό, ξεδιπλώθηκε το χρονικό των 72 ημερών εκείνης της άνοιξης του 1871 και ήταν φανερό ότι τα ζητήματα που έθιξε είναι ακόμα και σήμερα, 130 χρόνια μετά, στην επικαιρότητα.
Η αίθουσα είχε γεμίσει ασφυκτικά με τη νεολαία για μια ακόμα φορά παρούσα σε μία «εναλλακτική» εκδήλωση, που απευθυνόταν ιδιαίτερα στους νέους, καθώς γεγονότα τέτοια που διηγούνται και εμπνέουν αγώνες δεν περιλαμβάνονται στο θεματολόγιο των γνώσεων που θέλουν να τους μεταδώσουν αυτοί που χαράσσουν την εκπαιδευτική πολιτική. Στο φουαγιέ της ΚΕ, το βλέμμα μαγνήτιζε η έκθεση με εικόνες της εποχής που προσέγγιζε την κομμούνα από την πλευρά της τέχνης, τον προσανατολισμό της οποίας επηρέασε, μέσα από εικόνες από τα οδοφράγματα που αποτέλεσαν την κύρια μορφή αντίστασης των κομμουνάρων αντρών και γυναικών, εικόνες του Παρισιού να φλέγεται, αποσπάσματα από τα δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής.
Η εκδήλωση ξεκίνησε με το καλωσόρισμα του Παναγιώτη Γεωργιάδη, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ και διευθυντή του ΚΜΕ, ο οποίος τόνισε ότι το ΚΜΕ τιμά τα 130 χρόνια από την εξέγερση των κομμουνάρων, που, όπως είπε, αν και κράτησε μόνο 72 μέρες, «τροφοδότησε τις θεωρητικές επεξεργασίες των θεωρητικών του προλεταριάτου γύρω από τα ζητήματα της επανάστασης, του κράτους, της πολιτικής και της οικονομίας».
Στο βήμα της εκδήλωσης τον διαδέχτηκε ο πρόεδρος του ΚΜΕ Τηλ. Λουγγής, ο οποίος ξεκίνησε αναφέροντας τα ονόματα 43 από τα μέλη και τους στρατιωτικούς της Κομμούνας που έπεσαν εκείνες τις μέρες, επισημαίνοντας την ξεχωριστή σημασία που έχει το να μνημονεύονται οι ήρωες της προλεταριακής επανάστασης, ιδιαίτερα για τους Ελληνες κομμουνιστές που έχουν υποστεί τόσες διώξεις.
Αποσπάσματα από την ομιλία του Τηλέμαχου Λουγγή στη χτεσινή εκδήλωση
«Οταν έφτασε στο Παρίσι η είδηση για τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας στην Πρωσία, η Εθνοφρουρά αποφάσισε να κρατήσει τα όπλα και τα κανόνια της για να υπερασπίσει τη Δημοκρατία που είχε κηρυχτεί στις 4/9/1870 και που οι μοναρχικοί είχαν ήδη επιχειρήσει να ανατρέψουν. Τα τάγματα της Εθνοφρουράς, έχοντας ήδη εκλέξει αντιπροσώπους για συντονισμό μεταξύ τους, είχαν επίσης προχωρήσει (24/2/1871) στη δημιουργία ενός οργάνου που ονομάστηκε τότε Κεντρική Επιτροπή, επιφορτισμένο να καθοδηγεί τη δημοκρατική ομοσπονδιακή ένωση της Εθνοφρουράς. Την 1/3/1871, η ΚΕ τοιχοκόλλησε μια προκήρυξη που τοποθετούσε την εξουσία της δίπλα στην αστική "δημοκρατική" κυβέρνηση. Στις 18/3, η ΚΕ απηύθυνε το ακόλουθο μανιφέστο:
"Οι προλετάριοι του Παρισιού, ανάμεσα στις χρεοκοπίες και προδοσίες των αρχουσών τάξεων, συνειδητοποίησαν ότι σήμανε γι' αυτούς η ώρα να σώσουν την κατάσταση παίρνοντας στα χέρια τους τα δημόσια πράγματα. Κατάλαβαν ότι έχουν επιτακτικό καθήκον και απόλυτο δικαίωμα να γίνουν οι ίδιοι κύριοι των πεπρωμένων τους, παίρνοντας την κυβερνητική εξουσία". Η ΚΕ εγκαταστάθηκε στο Δημαρχείο, όρισε γενικές εκλογές για τις 26 Μάρτη, από τις οποίες προέκυψε η Κομμούνα του Παρισιού. Σε όλα τα δημόσια κτίρια και μνημεία της πρωτεύουσας υψώθηκε, για πρώτη φορά στην Ιστορία, η κόκκινη σημαία των εργαζομένων όλου του κόσμου. Σαν απότιση τιμής και σεβασμού προς τα γεγονότα αυτά, τα σοσιαλιστικά και κομμουνιστικά κόμματα που ιδρύθηκαν αργότερα και ανέλαβαν να συνεχίσουν το έργο και την παράδοση της Κομμούνας για την ανατροπή του καπιταλιστικού καθεστώτος συνηθίζουν να αποκαλούν το ανώτατο καθοδηγητικό τους όργανο Κεντρική Επιτροπή».
Για τους Γάλλους αστούς, άμεσο αίτημα αποτελούσε ο αφοπλισμός των εργατών. Οπως σημειώνει ο Ενγκελς στην "Εισαγωγή" που έγραψε για τον "Εμφύλιο πόλεμο στη Γαλλία" του Μαρξ, όταν η αστική τάξη κινδυνεύει να ανατραπεί, δε σταματάει μπροστά σε τίποτε και στις 18/03/1871 στέλνει στρατεύματα να αφοπλίσουν την Εθνοφρουρά από τα κανόνια που έχουν κατασκευαστεί στη διάρκεια της πολιορκίας του Παρισιού και που έχουν πληρωθεί με δημόσιες εισφορές. Αστραπιαία είναι η αντίδραση του εργαζόμενου λαού της πρωτεύουσας και η αστική κυβέρνηση της αντίδρασης αναγκάζεται να καταφύγει στις Βερσαλλίες (17 χλμ. από το Παρίσι), κάτω από την προστασία του γερμανικού στρατού. Τώρα, τα πράγματα αρχίζουν να εξελίσσονται ραγδαία.
Η συγκεντρωτική εξουσία της αστικής τάξης με τα πανταχού παρόντα όργανά της, το μόνιμο στρατό, την αστυνομία, τη γραφειοκρατία, τον κλήρο, τα δικαστήρια, καλύπτεται πίσω από τον κοινοβουλευτισμό, που δεν είναι τίποτε άλλο, παρά έλεγχος της άρχουσας τάξης πάνω στο πώς ασκείται η εξουσία. Ετσι, το πρώτο διάταγμα της Κομμούνας ήταν η άμεση κατάργηση του υφιστάμενου στρατού και η αντικατάστασή του από τον ένοπλο λαό. Αντί να είναι όργανο της αστικής κεντρικής εξουσίας, η αστυνομία απογυμνώθηκε άμεσα από τις πολιτικές της αρμοδιότητες και μεταβλήθηκε σε ένα όργανο υπεύθυνο και ανακλητό ανά πάσα στιγμή από την Κομμούνα. Από τα μέλη της Κομμούνας και κάτω, οι δημόσιες υπηρεσίες πληρώνονται με μισθούς εργάτη. Η Κομμούνα αποτελείτο από συμβούλους αιρετούς από καθολική ψηφοφορία και στα 20 διαμερίσματα του Παρισιού και ήταν βραχυπρόθεσμα.
Δημόσιοι υπάλληλοι και δικαστές έγιναν αιρετοί, υπεύθυνοι και ανακλητοί. Επίσης, σε ένα από τα πρώτα διατάγματα, η Κομμούνα διακήρυξε ότι τα έξοδα του πολέμου έπρεπε να πληρωθούν όχι από το λαό, αλλά από τους πραγματικούς υποκινητές του. Από όλα αυτά, προκύπτει ότι η Κομμούνα είχε στόχο να καταργήσει αυτή την ταξική ιδιοκτησία που κάνει την εργασία των πολλών περιουσία των λίγων. Είχε ως στόχο της την απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών και, με τον τρόπο αυτό, εμφανίστηκε στον κόσμο του 19ου αιώνα αυτό που όλοι οι σοβαροφανείς θεωρούσαν αδύνατο: ο κομμουνισμός, το φάντασμα που ως τότε πλανιόταν συνεχώς πάνω από την Ευρώπη. Σε μια πολιορκημένη πόλη, κάτω από συνεχή βομβαρδισμό, όπως ήταν το Παρίσι την άνοιξη του 1871, έγινε αυτό το πρώτο ξεκίνημα. Και, με την έννοια αυτή, η εξουσία της Κομμούνας αποτελούσε τη μόνη πραγματικά εθνική κυβέρνηση που αντιπροσώπευε τα συμφέροντα του έθνους και του λαού, σε σχέση με το αστικό κράτος που, κατά την έκφραση του Μαρξ, εμφανίζεται σαν παρασιτικό απόστημα πάνω στην κοινωνία.
«Συνολικά», τόνισε στη συνέχεια ο Τ. Λουγγής, «το πρώτο αυτό φτερούγισμα στον ουρανό του προλεταριάτου που ονομάζεται Παρισινή Κομμούνα διάρκεσε 72 μέρες (18/3-28/5). Η Κομμούνα στη Μασσαλία διάρκεσε 10 μέρες και στις άλλες επαρχιακές πόλεις μόλις 2-3 μέρες.
Κατά τι είναι ηρωική η απόπειρα των Κομμουνάρων; Η ερώτηση ανήκει στον Λένιν και βρίσκεται στο τρίτο κεφάλαιο του βασικού του έργου "Κράτος και επανάσταση". Και απέδειξε ότι η εργατική τάξη δεν μπορεί να αρκεστεί στο να καταλάβει έτοιμη την κρατική μηχανή και να την κάνει να λειτουργήσει για δικό της όφελος, γι' αυτό χρειάζεται να καταστρέψει (zerbrechen όπως έγραφε ο Μαρξ, στον Kugeelmann στις 12/04/1871) τον παλιό γραφειοκρατικό και στρατιωτικό μηχανισμό. Η Κομμούνα έκανε μια τέτοια απόπειρα, επειδή, όπως έγραφε ο Μαρξ, ήταν βασικά μια εργατική κυβέρνηση, προϊόν του αγώνα ανάμεσα στην παραγωγική τάξη και στην τάξη των εκμεταλλευτών. Ηταν η πολιτική μορφή που βρέθηκε επιτέλους και που επιτρέπει να πραγματοποιηθεί η οικονομική χειραφέτηση της εργασίας. Επειδή, συνεχίζει ο Μαρξ, η πολιτική κυριαρχία του παραγωγού είναι αδύνατο να συνυπάρξει με τη διαιώνιση της κοινωνικής σκλαβιάς. Οταν χειραφετηθεί η εργασία, ο κάθε άνθρωπος γίνεται εργαζόμενος και η παραγωγική εργασία παύει να αποτελεί ταξικό χαρακτηριστικό.
Οπως συμβαίνει σε παρόμοιες περιστάσεις, μετά από κάθε ήττα του εργατικού κινήματος, ο τρόμος της διεθνούς άρχουσας τάξης φτάνει σε παροξυσμό και επικρατεί τρομοκρατία. Ετσι έγινε και στην περίπτωση της Κομμούνας του 1871 με τις ομαδικές εκτελέσεις, τις φυλακίσεις, τις εξορίες. Αυτό που κατόρθωσαν οι συνασπισμένες αστικές τάξεις της Ευρώπης ήταν να προκύψει ένα διεθνές εργατικό κίνημα πιο ισχυρό, πιο ώριμο μετά την εμπειρία της Κομμούνας και πιο απειλητικό για τον καπιταλισμό, που βρισκόταν ήδη στην εποχή του ιμπεριαλισμού. Μετά την αιματηρή καταστολή της πρώτης προσπάθειας του προλεταριάτου να αναδειχτεί σε κυρίαρχη κοινωνική τάξη και δύναμη, προέκυψε με οξύτητα το ακόλουθο ζήτημα: η εργατική τάξη είναι προορισμένη να ζει σε συνεχή υποχώρηση, όσον καιρό δεν παλεύει για τον εαυτό της, δηλαδή όσον καιρό δε διαθέτει ένα δικό της κόμμα, που θα την οδηγήσει στην κατάκτηση της κρατικής εξουσίας και στην κατάργηση ολόκληρης της καπιταλιστικής τάξης πραγμάτων.
Ο αγώνας που άρχισε η Κομμούνα το 1871 συνεχίστηκε από τα κόμματα που ίδρυσε η εργατική τάξη και τα περισσότερα από αυτά μετονομάστηκαν σε κομμουνιστικά. Το 1918, ο Λένιν, εξυμνώντας την Κομμούνα του 1871, θεωρούσε ότι τα Σοβιέτ ακολουθούσαν τον ίδιο δρόμο. Τέλος απέναντι στον τρόμο που αισθάνεται ο οποιοσδήποτε υποκριτής, ημιμαθής ή αναθεωρητής απέναντι στην ιερόσυλη έκφραση "Δικτατορία του προλεταριάτου" θα μπορούσε κανείς να απαντήσει με τα λόγια του Ενγκελς: «Λοιπόν, κύριοι, θέλετε να μάθετε με τι μοιάζει επιτέλους αυτή η δικτατορία; Κοιτάξτε την Κομμούνα στο Παρίσι. Αυτό ήταν η δικτατορία του προλεταριάτου»!
Οταν η αλήθεια και η δύναμη του περιεχομένου ενός έργου τέχνης αγγίζει τα όρια του αριστουργήματος, τότε, η λιτότητα των μέσων της μορφής, όχι μόνο δεν εμποδίζει, αλλά υπηρετεί με τον καλύτερο τρόπο την ανάδειξή του. Αυτό το αποτέλεσμα κατάφεραν να προσφέρουν στους παρευρισκόμενους τα τρία νέα παιδιά που ερμήνευσαν αποσπάσματα του έργου του Μπρεχτ, «Μέρες Κομμούνας», στο καλλιτεχνικό μέρος του προγράμματος της εκδήλωσης. Ο Ιάκωβος Μελισουργός, ο Κώστας Σταματόπουλος και η Βασιλεία Παπαρήγα, με «όχημα» το λόγο του Μπρεχτ, τις υποβλητικές, θεατρικές φωνές τους και καλυμμένοι πίσω από το πανί προβολής στο οποίο προβάλλονταν γκραβούρες και φωτογραφίες από το μεγαλειώδες ιστορικό γεγονός, «μετέφεραν» τους θεατές, πια, 130 χρόνια πριν, στα οδοφράγματα του Παρισιού.
Ανάμεσα στις σκηνές του έργου, παρεμβάλλονταν κείμενα με το χρονικό της εξέγερσης, τα οποία επιμελήθηκε και διάβασε ο Θανάσης Παπαρήγας, ο οποίος επιμελήθηκε και τα σλάιντ της παράστασης. Οπως δήλωσε στο «Ρ» ο Κ. Σταματόπουλος, το ζωντανό έργο του Μπρεχτ περιγράφει με μοναδικό τρόπο τις μέρες της Κομμούνας, την πρώτη «έφοδο στον ουρανό». Και πρόσθεσε, πως το έργο αυτό εμπνέει τους νέους αγωνιστές.
Η εκδήλωση έκλεισε με τραγούδια του αγώνα, ερμηνευμένα από την αισθαντική φωνή της Ειρήνης Σακουλή και τον Πλωτίνο Μικρομμάτη στο πιάνο.
Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν αντιπροσωπείες της «Κομμουνιστικής Ανανέωσης» και της «Πράσινης Πολιτικής», αντιπροσωπεία της ΟΓΕ, πλήθος εκπροσώπων του επιστημονικού και καλλιτεχνικού κόσμου, παράγοντες της Τοπικής και Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης κ.ά.
Χάρη στον αγώνα των Παριζιάνων, η μάχη της εργατικής τάξης ενάντια στην τάξη και στο κράτος των καπιταλιστών μπήκε σε μια νέα φάση. Οποιαδήποτε και αν είναι η έκβαση, πρόκειται για την κατάκτηση μιας καινούριας αφετηρίας, με κοσμοϊστορική σημασία.
Μαρξ στον Kugelmann, 17/4/1871