Public Domain

Τον Ιούλη, περιπολώντας στη Νότια Κινεζική Θάλασσα, οι ΗΠΑ ανέπτυξαν για πρώτη φορά ταυτόχρονα δύο αεροπλανοφόρα (φωτ.)

Από τις έντονες αμερικανικές αντιδράσεις για το νέο «νόμο για την ασφάλεια στο Χονγκ Κονγκ» μέχρι και την άμεση συμπαράσταση που η Ουάσιγκτον εξέφρασε στην Ινδία τον Ιούνη, μετά την πρώτη αιματηρή αντιπαράθεση με την Κίνα από τη δεκαετία του 1970, και από τη συνέχιση αμερικανικών περιπολιών στη Νότια Κινεζική Θάλασσα (με την ταυτόχρονη μάλιστα συμμετοχή δύο αεροπλανοφόρων) μέχρι και την εντεινόμενη στήριξη στην Ταϊβάν, οι ΗΠΑ κλιμακώνουν τις παρεμβάσεις τους στην περιφέρεια Ασίας - Ειρηνικού, ουσιαστικά στην «αυλή» της Κίνας, διεκδικώντας συμμαχίες που θα αυξήσουν την πίεση στον βασικό τους αντίπαλο.

Μιλώντας στις 23 Ιούλη σε εκδήλωση της «Βιβλιοθήκης και του Μουσείου Νίξον», ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών (ΥΠΕΞ), Μάικ Πομπέο, τόνισε ότι «η "πρόκληση Κίνα" απαιτεί προσπάθεια, ενέργεια από πλευράς των δημοκρατιών - εκείνων από την Ευρώπη, την Αφρική, τη Νότια Αμερική και ειδικά εκείνων από την περιοχή του Ινδικού - Ειρηνικού Ωκεανού». Πρόσθεσε δε ότι σε ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, G7, G20 «η συνδυασμένη οικονομική, διπλωματική και στρατιωτική δύναμη είναι σίγουρη αρκετή ώστε να αντιμετωπιστεί αυτή η πρόκληση, αν τη χειριστούμε καθαρά και με μεγάλο κουράγιο» και κατέληξε: «Ισως είναι καιρός για ένα νέο γκρουπ εθνών με παρόμοιες αντιλήψεις, μια νέα συμμαχία δημοκρατιών».

Σημειωτέον, κάλεσμα συντονισμού για την αντιμετώπιση της Κίνας απηύθυνε ο Πομπέο και στις επαφές που είχε τον Ιούλη στην Ευρώπη (Βρετανία, Δανία κ.α.), ωστόσο μεγάλο ενδιαφέρον έχει και η κινητοποίηση της Ουάσιγκτον να διαμορφώσει συμμάχους σε Ασία - Ινδικό - Ειρηνικό. Στις αρχές Ιούνη, η Επιτροπή Ενόπλων Υπηρεσιών της αμερικανικής Γερουσίας ενέκρινε έκθεση για το οικονομικό έτος 2021 που προτείνει τη δημιουργία της Πρωτοβουλίας για την Αποτροπή στον Ειρηνικό (Pacific Deterrence Initiative), η οποία αφορά ουσιαστικά τη δραστική αναβάθμιση της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στην περιοχή, για την αντιμετώπιση - «αποτροπή» του βασικού τους αντιπάλου.

Αναφερόμενος στην Πρωτοβουλία, ο υπουργός Αμυνας των ΗΠΑ, Μαρκ Εσπερ, εξήγησε από το βήμα διαδικτυακής εκδήλωσης του «Διεθνούς Ινστιτούτου για Στρατηγικές Σπουδές» (IISS) ότι η κυβέρνηση Τραμπ ανυπομονεί αυτή να τεθεί σε εφαρμογή ώστε «να σχεδιαστούν με προτεραιότητα οι (σ.σ. επιχειρηματικές και γεωπολιτικές) επενδύσεις μας που θα επιτρέψουν να διατηρήσουμε μία αξιόπιστη αποτρεπτική ικανότητα και να επιδείξουμε μια διαρκή και συνολική δέσμευση της κυβέρνησής μας στην περιοχή». Ο Εσπερ ανέφερε τρεις βασικούς πυλώνες στις προτεραιότητες των ΗΠΑ στην περιοχή του Ινδικού και Ειρηνικού Ωκεανού: «Ετοιμότητα», «ενίσχυση συνεργασιών» και «προώθηση μιας πιο συνδεδεμένης περιοχής». Αναδεικνύοντας δε ότι τα εργαλεία στρατιωτικής αναμέτρησης προσαρμόζονται με βάση την καλπάζουσα επιστημονική εξέλιξη εξήγησε: «Δεν δίνουμε προτεραιότητα μόνο στην ανάπτυξη και εγκατάσταση (στρατιωτικών) τεχνολογιών όπως τα υπερηχητικά όπλα, τα δίκτυα 5G και η τεχνητή νοημοσύνη, αλλά επενδύουμε ακόμα και σε πλατφόρμες κρίσιμες για την περιοχή Ινδικού - Ειρηνικού Ωκεανού, στο μετασχηματισμό των μεθόδων που πολεμάμε».

Σημειωτέον, ο Εσπερ ξεχώρισε τη σημασία της συνεργασίας με τον κωδικό «Five Eyes», που δημιουργήθηκε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο προτάσσοντας τη συνεργασία των Μυστικών Υπηρεσιών ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλίας, Νέας Ζηλανδίας αλλά και Βρετανίας. Πλέον, οι ΗΠΑ επιδιώκουν ενίσχυση της 5μερούς συνεργασίας και σε άλλους τομείς.

Μάλιστα, στο πλαίσιο της συζήτησης για το πώς καλύτερα οι ΗΠΑ θα «απαντήσουν στην Κίνα» εντάσσεται η ενδεχόμενη διεύρυνση του σχήματος με συμμετοχή της Ιαπωνίας. Κινεζικά ΜΜΕ σχολίαζαν πρόσφατα ότι η ψήφιση του νέου «νόμου για την ασφάλεια στο Χονγκ Κονγκ» (που ενδυνάμωσε το ρόλο του Πεκίνου στις ισορροπίες σε έναν από τους σημαντικότερους χρηματοπιστωτικούς κόμβους διεθνώς) ενίσχυσε την προσπάθεια των ΗΠΑ για «αναβάθμιση» των «Five Eyes». Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ΥΠΕΞ του σχήματος συζήτησαν ειδικά για τις εξελίξεις στο Χονγκ Κονγκ. Οι υπουργοί Αμυνας των υπόλοιπων 4 χωρών συμμετείχαν σε φόρουμ της Διαστημικής Διοίκησης των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων. Ο δε Αυστραλός πρωθυπουργός, Σκοτ Μόρισον, αποκάλυψε ότι μεταξύ των «5» πραγματοποιούνται και «τακτικές» επαφές για ζητήματα οικονομικής πολιτικής.

Η αυξανόμενη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ σε Ασία - Ειρηνικό - Ινδικό Ωκεανό δεν περνά απαρατήρητη από το Πεκίνο. Στις 23 Ιούνη 2020, το Εθνικό Ινστιτούτο Μελετών στη Νότια Κινεζική Θάλασσα δημοσίευσε έκθεση με τίτλο «Η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ σε Ασία - Ειρηνικό το 2020», εντοπίζοντας «μεγάλες αναπροσαρμογές» στη «στρατηγική για την ασφάλεια των ΗΠΑ» αφού η κυβέρνηση Τραμπ ανέλαβε καθήκοντα το 2017. «Η πιο προφανής είναι η μετάβαση από τη στρατηγική της κυβέρνησης Ομπάμα που εστίαζε σε Ασία - Ειρηνικό στη στρατηγική που εστιάζει σε Ινδικό - Ειρηνικό. Η στρατηγική για Ινδικό - Ειρηνικό δεν ασχολείται μόνο με την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων, αλλά δίνει έμφαση και στην οικοδόμηση ενός δικτύου πλαισίων για την περιφερειακή ασφάλεια», ανέφερε άρθρο των «Γκλόμπαλ Τάιμς» (κινεζική κρατική εφημερίδα), περιγράφοντας με έμμεσο τρόπο την ανησυχία που προκαλεί στο Πεκίνο η προσπάθεια της Ουάσιγκτον να εκμεταλλευτεί τις αντιθέσεις του με τον άλλο μεγάλο «παίκτη» της περιοχής (και όχι μόνο), το Νέο Δελχί.

Μάλιστα, παρατηρώντας ότι οι ΗΠΑ εντείνουν την ανάμειξή τους σε ζητήματα της περιφέρειας, το άρθρο υποστήριζε ότι για να απαντήσει η Κίνα πρέπει, «πρώτον, να παραμερίσει και να εκτονώσει τις αντιπαραθέσεις με τις γειτονικές της χώρες με στόχο να μειώσει τον κίνδυνο ανάμειξης των ΗΠΑ στις υποθέσεις της Ασίας και του Ειρηνικού». Συνιστούσε δε ότι «αν σταθεροποιηθεί η κατάσταση στη Νότια Κινεζική Θάλασσα, οι ΗΠΑ θα βρουν μικρότερο περιθώριο ανάμειξης. Επιπλέον, είναι απαραίτητο η Κίνα να διεξαγάγει διμερείς διαπραγματεύσεις για αμφιλεγόμενα θέματα με την Ιαπωνία, την Ινδία και άλλες χώρες ώστε να αποτρέψει την όξυνση των διαφορών και να αποφύγει μια ανεξέλεγκτη κατάσταση». Πρέπει να σημειωθεί ότι την τελευταία 3ετία η Κίνα έχει εντείνει τις προσπάθειες να διαπραγματευτεί τις διαφορές της με άλλα κράτη της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας (ΝΚΘ), που αποτελεί κρίσιμο γεωπολιτικό, ενεργειακό και εμπορικό σταυροδρόμι. Οχι φυσικά για να παραιτηθεί από τις φιλοδοξίες της, αλλά για να παζαρέψει συμμαχίες που θα περιπλέξουν τις προσπάθειες των ΗΠΑ να οικοδομήσουν τις δικές τους συνεργασίες. Στο ίδιο πλαίσιο είναι σίγουρο πως το Πεκίνο θα επιδιώξει να αξιοποιήσει και τις αντιθέσεις που «δοκιμάζουν» τις πολύχρονες συμμαχίες των ΗΠΑ, π.χ. με την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα κ.ά. Εξίσου αξιοσημείωτα είναι και τα εμπόδια που προσπαθεί να βάλει το Πεκίνο στις περιφερειακές συνεργασίες των ΗΠΑ στη ΝΚΘ, επενδύοντας για παράδειγμα στη διάθεση των Φιλιππίνων (μιας σημαντικής δύναμης της περιφέρειας) να παζαρέψουν σε πολλά ταμπλό. Η κυβέρνηση Ντουτέρτε, από το 2016 που εξελέγη, έθεσε νέους όρους στη συνεργασία της Μανίλα με την Ουάσιγκτον, αλλά ταυτόχρονα και στη σύσφιξη της σχέσης της με το Πεκίνο.

Ας σημειωθεί, τέλος, όπως κατέγραψε η έκθεση του κινεζικού Ινστιτούτου, ότι σήμερα οι ΗΠΑ διατηρούν στην περιοχή: Το 60% του παγκόσμιου πολεμικού τους στόλου. Το 55% του συνόλου των στρατευμάτων τους. Τα 2/3 του σώματος πεζοναυτών.

Τέλος, οι ΗΠΑ αναβαθμίζουν και τις βάσεις τους στην περιοχή, όπως στην ατόλη (κοραλλιογενής νήσος) Γουέικ, στην καρδιά του Ειρηνικού, ανάμεσα σε Ιαπωνία και Χαβάη. Ασιατικά δημοσιεύματα αναφέρουν ότι πλάνα δορυφόρων δείχνουν ότι ο αεροδιάδρομός της ανακατασκευάστηκε πρόσφατα και είναι αρκετά μακρύς ώστε να φιλοξενήσει όλους τους τύπους πολεμικών αεροσκαφών. Η Γουέικ θεωρείται μία από τις πιο απομακρυσμένες νησίδες στη Γη και (ακόμα...) βρίσκεται εκτός εμβέλειας κινεζικών και άλλων πυραύλων.

Εκτός από την άμεση συμπαράσταση που εξέφρασε η Ουάσιγκτον στο Νέο Δελχί, μετά τα αιματηρά γεγονότα στην ινδο-κινεζική μεθόριο (τον περασμένο Ιούνη), τυχαίες δεν είναι ούτε και οι συχνές ασκήσεις μεταξύ των δύο χωρών. Στις 20 Ιούλη το αμερικανικό πυρηνοκίνητο αεροπλανοφόρο «USS Nimitz» ξεκίνησε κοινά γυμνάσια με μονάδες του Πολεμικού Ναυτικού της Ινδίας, που - σύμφωνα με το αμερικανικό Πεντάγωνο - «επιβεβαίωσαν την αφοσίωση των δύο πλευρών στην υπόθεση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας σε Ινδο-Ειρηνικό» Τα γυμνάσια έγιναν κοντά στα Στενά της Μάλακα, μεταξύ Ινδονησίας και Μαλαισίας. Στις 19 Ιούλη, οι ΗΠΑ είχαν ξεκινήσει κοινά γυμνάσια και στη θάλασσα των Φιλιππίνων, το δεύτερο κρισιμότερο πέρασμα της περιοχής, μαζί με Ιαπωνία και Αυστραλία.

Οι ασκήσεις αυτές αναζωπύρωσαν τις συζητήσεις για την τύχη του «Κουαρτέτου» («Quad») ΗΠΑ - Ινδίας - Αυστραλίας - Ιαπωνίας, ενός σχήματος που «ανασυστάθηκε» το 2017 (μετά από μια δεκαετία αδράνειας ουσιαστικά) ως τετραμερές «Φόρουμ για την Ασφάλεια». Πολλοί κατά καιρούς το εμφάνισαν ως πρόπλασμα ενός «ασιατικού ΝΑΤΟ», αλλά μέχρι τώρα οι «3» (πλην ΗΠΑ) πρόσεχαν ιδιαίτερα να μην εκληφθεί το σχήμα ως αντι-κινεζικό.

Λίγο μετά το θερμό επεισόδιο στη μεθόριο Κίνας - Ινδίας, ο Ελληνοαμερικανός τέως διοικητής των ΝΑΤΟικών Δυνάμεων Ευρώπης και ναύαρχος ε.α., Τζέιμς Σταυρίδης, δημοσίευσε άρθρο στο «Μπλούμπεργκ» (17/6/2020), σημειώνοντας: «Η κρίση προσφέρει επίσης στις ΗΠΑ μια ευκαιρία να σφυρηλατήσουν την ισχυρή σχέση με την Ινδία την οποία επιθυμούν εδώ και περισσότερες από δύο δεκαετίες» και εκτιμώντας ότι οι εξελίξεις «μπορεί να γυρίσουν μπούμερανγκ» στην Κίνα. «Οι ισχυρότεροι δεσμοί με την Ινδία πρέπει να αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης αμερικανικής στρατηγικής για την περιοχή... Η Ουάσιγκτον πρέπει να δημιουργήσει ένα ισχυρό μπλοκ αντίστασης στον στρατιωτικό και οικονομικό καταναγκασμό από πλευράς Κίνας, με συμμετοχή όχι μόνο της Ινδίας, αλλά της Ιαπωνίας, της Νότιας Κορέας, της Αυστραλίας, της Σιγκαπούρης και άλλων εταίρων της Αμερικής», υπογράμμιζε μεταξύ άλλων.

Περιγράφοντας την αποφασιστικότητα με την οποία και η Κίνα εντείνει τις κινήσεις της από τις αρχές του 2020, ο Σταυρίδης κατέγραφε: «Παρενοχλήσεις αμερικανικών ναυτικών δυνάμεων», «βύθιση βιετναμέζικου αλιευτικού σκάφους», «καταστροφή πετρελαιοπηγής της Μαλαισίας», «αύξηση πιέσεων κατά της Ταϊβάν», «μετατροπή των Μαλδίβων σε αεροπορική κινεζική βάση» κ.τ.λ.

Στον αντίποδα, πρότεινε οι ΗΠΑ να αξιοποιήσουν καταρχήν το ότι η Ινδία«τέμνει εγκάρσια τις εμπορικές οδούς τις οποίες η Κίνα θέλει να χρησιμοποιήσει για να κυριαρχήσει τον 21ο αιώνα» (βλ. «One Belt One Road»), σύσφιξη της στρατιωτικής συνεργασίας με την Ινδία με αναβαθμισμένη συμμετοχή της στις κάθε δυο χρόνια ασκήσεις «Rim of the Pacific» κ.τ.λ.