-- Μιλήστε μας για τον καινούργιο σας δίσκο με στίχους του Αλκη Αλκαίου που παρουσιάζετε μαζί με τα άλλα τραγούδια στο «Σταυρό του Νότου»...

-- Η ιστορία με τα «12+1 Ηλιοτρόπια» ξεκινάει κάπως έτσι.

Είναι μεσημέρι της 17ης Απριλίου του 2012. Απ' το πρωί τα ραδιόφωνα παίζουν Δημήτρη Μητροπάνο και αναγγέλλουν το δυσάρεστο γεγονός. Χτυπάει το τηλέφωνο. Είναι η Λιζέτα.

- Παντελή, πρέπει να σε δω. Να συναντηθούμε, να σου δώσω κάτι...

- Τι είναι, Λιζέτα μου;

- Θα καταλάβεις, μου λέει

Συναντηθήκαμε λοιπόν το βραδάκι στη «Συλλαβή» της Κικής και του Φίλιππου, στο Παγκράτι.

- Εχω αυτόν το φάκελο για σένα. Διάβασε και θα καταλάβεις γιατί ήθελα, ειδικά σήμερα, να σε δω. Είχε μέσα ένα γράμμα για μένα, απ' τον Αλκαίο, με ημερομηνία 13 Απριλίου, λίγο πριν από το Πάσχα του 2012. Περιείχε δώδεκα εξαιρετικούς λαϊκούς στίχους, αριθμημένους κι αραδιασμένους, με σειρά δική του (τη σειρά την κράτησα έως σήμερα).

- Αλκη μου, σήμερα πήρα το φάκελο στα χέρια μου. Τι ατυχία! Μας προλαβαίνει η ζωή...

- Είδες καμιά φορά η μοίρα τι παιχνίδια παίζει, Παντελή μου;

- Ναι, Αλκη μου, όταν κάνουμε σχέδια ο Θεός γελάει...

Μου εξήγησε ότι συζητώντας με τον Δημήτρη έκριναν ότι αν είχα και 'γω το χρόνο, θα ήταν πολύ ωραίο αποτέλεσμα, μια ολοκληρωμένη δουλειά, με τους τρεις μας, ή έστω κάποιο απ' αυτά.

Είχα ήδη συνεργαστεί με τον Μητροπάνο, στην προηγούμενή του δουλειά, δίνοντάς του ένα τραγούδι, σε στίχους του Οδυσσέα Ιωάννου, με τίτλο «Δίψα ο έρωτας κι αρμύρα».

- Νιώθω ότι τα τραγούδια μείναν παραπονεμένα, του είπα, γιατί ήταν προορισμένα να τα βγάλει βόλτα ένας πολύ μεγάλος τραγουδιστής.

- Να τα γράψεις τα τραγούδια, Παντελή, και να τα πεις εσύ, μου είπε.

Κλείσαμε το τηλέφωνο, κι είμαι σίγουρος πως και οι δύο νιώθαμε τα ίδια. Τη ματαιότητα και την απουσία να μας ταρακουνά. Το περαστικό μας παρόν ήταν απαλλαγμένο από κάθε ίχνος φιλοδοξίας και υστεροφημίας.

Αρχισα να γράφω τα τραγούδια, ύστερα από λίγες βδομάδες, παίζοντάς του μερικά απ' το τηλέφωνο. Θυμάμαι τη χαρά του και τα ενθαρρυντικά του σχόλια, που με προέτρεπαν να φτιάξω όλα τα τραγούδια. Του άρεσαν πολύ τα «Βότσαλα», οι «Σπαθιές στο κύμα», το «Πανέρι», «Ο δρόμος, το γράμμα κι ο ταχυδρόμος», που του τα έφτιαξα ένα cdάκι και τα άκουγε τις τελευταίες μέρες της αρρώστιας του, και της ζωής του.

Τον ξεχωριστό αυτόν άνθρωπο δεν τον γνώρισα από κοντά. Κοντά ήρθαμε από τις τηλεφωνικές συζητήσεις μας, μιας και τους τελευταίους μήνες της ζωής του δεν ήθελε να τον δω. Κοντά μάς έφεραν τα τραγούδια μας.

-- Πώς επιλέγετε τους στίχους που μελοποιείτε;

-- Ο μόνος γνώμονας για να σταθώ σε ένα στίχο και να τον μελοποιήσω είναι η συγκίνηση. Ποτέ δεν έπαιξε ρόλο σε μένα αν ένας στίχος είναι κάποιου επώνυμου ή κάποιου που ξεκινάει τώρα, αρκεί να με συνεπάρει. Ολο το άλλο καθεστώς που υπάρχει από πίσω δεν με παρακινεί καθόλου να δημιουργήσω και εννοώ τη μουσική βιομηχανία, το ακροαματικό κοινό που όσο πάει και λιγοστεύει. Ομως, πρέπει να είμαι συνεπής σε αυτά που κάνω έως τώρα και να δίνω ένα παρόν αντάξιο με αυτό των προηγούμενων δημιουργιών μου.

-- Πώς βλέπετε την κατάσταση μπροστά και στις εκλογές του Μάη;

-- Οπως έγραψα και σε μία ανάρτησή μου στο «facebook», επιμένω στο ότι ο κόσμος πρέπει να κάνει δήμαρχό του έναν κομμουνιστή, για να μην τον έχει απέναντί του, αλλά στο πλευρό του. Το κύριο κριτήριο ψήφου δεν μπορεί να είναι μόνο ή κυρίως τα πρόσωπα και οι «κουμπαριές», γιατί αυτό που καθορίζει την ταυτότητα και τις προθέσεις τους είναι ποια πολιτική στηρίζουν με τη δράση τους και ποια είναι η αισθητική τους.

Σήμερα, χρειαζόμαστε Τοπική Διοίκηση που να μπορεί να κινητοποιεί το λαό, να αντιπαλεύει τις αντιλαϊκές πολιτικές των κυβερνήσεων, να διεκδικεί δυναμικά μέτρα ανακούφισης και στήριξης. Να εκφράζει την αγανάκτηση, τη διαμαρτυρία και την καταδίκη της πολιτικής που εφαρμόζεται από την κυβέρνηση και ουσιαστικά σιγοντάρεται απ' όλα τα άλλα κόμματα του υπάρχοντος συστήματος και των μνημονίων.

Ο «Ριζοσπάστης» συζήτησε για το έργο με τους ηθοποιούς Ελισσαίο Βλάχο, Αγγελική Μαρίνου και Δημοσθένη Ξυλαρδιστό. Παίζουν ακόμα οι Κώστας Παπακωνσταντίνου, Βασιλική Σουρρή, Φοίβος Συμεωνίδης.

-- Πείτε μας λίγα λόγια για το έργο.

Ε. Βλάχος: Το έργο, γραμμένο στα μέσα της δεκαετίας του 1830, αποτελεί πλέον ένα κλασσικό κείμενο της παγκόσμιας δραματουργίας. Ο συγγραφέας του, Γκέοργκ Μπίχνερ, πέθανε στα 23 του χρόνια. Κυρίως μέσα από αυτό το έργο θα επηρεάσει πολλούς σημαντικούς συγγραφείς του 20ού αιώνα, όπως ο Μπρεχτ.

Ο κεντρικός ήρωας του έργου, ο στρατιώτης Βόιτσεκ, είναι το πρώτο κεντρικό πρόσωπο του σύγχρονου θεάτρου που δεν προέρχεται ούτε από την αριστοκρατία ούτε από την ανερχόμενη αστική τάξη, αλλά είναι ένας άνθρωπος ταπεινής καταγωγής, ένας παρίας, ένας φτωχοδιάβολος, όπως αποκαλεί και ο ίδιος τον εαυτό του σε κάποιο σημείο του έργου. Ο Βόιτσεκ προκειμένου να ζήσει ο ίδιος και να συντηρήσει την σύντροφό του Μαρία και το μωρό που έχουν αποκτήσει μαζί, υπηρετεί στον μισθοφορικό στρατό των Πρώσων, παίρνει κανένα χαρτζιλίκι ξυρίζοντας τον λοχαγό του και συμπληρώνει το εισόδημά του γινόμενος εθελοντικά πειραματόζωο, σε ένα πείραμα μονοφαγίας, όπου τρώει επί μεγάλο διάστημα μόνο μπιζέλια.

Πέρα, όμως, από το κοινωνικό στρώμα που ανήκει κι από το οποίο επιλέγει ο συγγραφέας να αντλήσει τον ήρωά του, φωτίζοντας τη ζωή των αφανών της ανθρώπινης ιστορίας, ο Βόιτσεκ είναι ένας αντιήρωας, αφού σκοτώνει την σύντροφό του Μαρία, πράξη με την οποία στην ουσία καταδικάζει και τον εαυτό του σε θάνατο.

-- Γραμμένο πριν από 200 χρόνια περίπου, εξακολουθεί όμως το βάθος των νοημάτων του να παραμένει επίκαιρο. Τι είναι αυτό που ξεχωρίζετε;

Ε. Β.: Υπάρχουν πολλά θέματα που μπορεί κανείς να φωτίσει μέσα από αυτό το έργο. Ο Βόιτσεκ είναι ένα πρόσωπο που η γέννα του τον έριξε στον κόσμο της ανάγκης. Τρέχει συνέχεια προκειμένου να τα φέρει βόλτα, αυτό έχει μάθει να κάνει, και το κάνει σχεδόν μοιρολατρικά. Τρέχει τόσο που δεν προλαβαίνει να σκεφτεί τι και ποιος του φταίει και στο τέλος στρέφεται ενάντια στο πιο αγαπημένο, στο πιο κοντινό του πρόσωπο. Αυτή η ταχύτητα κι αυτή η ιστορία μάς φάνηκε πολύ κοντινή και σημερινή. Ενα άλλο πολύ σημαντικό θέμα που αναπόφευκτα τίθεται μέσα από την πράξη του Βόιτσεκ είναι η γυναικοκτονία. Η Μαρία έλκεται από έναν άλλο άντρα, απιστεί, όπως θα υποστήριζαν κάποιοι, και με αφορμή αυτό, ο Βόιτσεκ τη σκοτώνει. Την πράξη αυτή τη μαθαίνουμε από το ξεκίνημα της παράστασης. Δεν υπάρχει κάποιο σασπένς, κάποια ανατροπή στην πλοκή. Το ζητούμενό μας είναι να φωτίσουμε τη διαδρομή μέχρι εκεί. Μας ενδιαφέρει η πράξη για να αναρωτηθούμε ποιες είναι οι κοινωνικές συνθήκες που οδηγούν σε αυτό. Οχι για να δικάσουμε. Αυτό είναι δουλειά των δικαστών και του ποινικού κώδικα.

Δ. Ξυλαρδιστός: Επίσης, η συμμετοχή του Βόιτσεκ στο πείραμα μονοφαγίας δεν είναι υποχρεωτική από τον γιατρό. Καθίσταται όμως υποχρεωτική για τον Βόιτσεκ λόγω της οικονομικής του κατάστασης. Τα 3 γρόσια παραπάνω που του αποφέρει το πείραμα τα έχει ανάγκη ώστε να ζήσει. Και του είναι αρκετά για να μη νοιαστεί για τις σωματικές και διανοητικές διαταραχές που αυτό θα του προκαλέσει. Μιλάμε για έναν αντιήρωα χωρίς ταξική συνείδηση σε ένα ταξικό έργο.

-- Πρόκειται για ένα έργο ημιτελές. Πώς επιλέξατε να το αποδώσετε;

Α. Μαρίνου: Ο,τι ξέρουμε για το έργο αυτό είναι μέσα από τα τέσσερα ημιτελή χειρόγραφα που βρέθηκαν μετά το θάνατο του Μπίχνερ. Οχι μόνο ημιτελή αλλά και χωρίς κάποια συγκεκριμένη σειρά σκηνών με αποτέλεσμα να μπορούν να αλλάξουν από ανέβασμα σε ανέβασμα. Από μετάφραση σε μετάφραση.

Τη δική μας μετάφραση και δραματουργία επιμελήθηκε ο Αλέξης Μάινας, ο οποίος έχει ελληνογερμανική καταγωγή και σπούδασε Φιλοσοφία και Γερμανική Λογοτεχνία στη Βόννη. Το κείμενο ήταν πολύ δύσκολο στην κατανόησή του και οι γνώσεις του ήταν πραγματικά πολύτιμες. Μέσα λοιπόν από τη συγκεκριμένη δραματουργία και τη σκηνοθεσία του Κώστα Παπακωνσταντίνου, κατευθυνθήκαμε σε μια φόρμα με στοιχεία αποστασιοποίησης. Το έργο ξεκινά με την ανακοίνωση του «τέλους» του Βόιτσεκ, ωθώντας τον θεατή να εστιάσει στις αιτίες και τις κοινωνικές συνθήκες που οδήγησαν στο έγκλημα.

Δ. Ξ.: Οπως προαναφέρει και ο Ελισσαίος, ο Μπρεχτ επηρεάστηκε από τον Μπίχνερ. Η ανάγκη της αποστασιοποίησης δημιουργεί θεατές οι οποίοι δεν ακολουθούν συναισθηματικά φορτισμένοι τους ήρωες, ή τους αντιήρωες στο εν λόγω θεατρικό έργο, αλλά τους βάζει στη διαδικασία κρίσης και συζήτησης των στοιχείων που φέρουν τον «όποιον» Βόιτσεκ να πράξει ή να μην πράξει. Σε μια διαδικασία αναγνώρισης των κόμπων που ενώνονται σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο για να επαληθεύσουμε την ανακοίνωση της αρχής. Φυσικά, όταν αναφερόμαστε σε στοιχεία αποστασιοποίησης, δεν μιλάμε για έλλειψη συναισθήματος, διότι κέντρο αποτελεί ο άνθρωπος. Κι ο Μπρεχτ με ανθρώπους, σε ανθρώπους μιλούσε.

ΟΓιώργος Κακουλίδης και η στήλη του «Το Απόλυτο Ρόδο» απουσιάζουν εκτάκτως