Associated Press |
Μέσω της αύξησης του αριθμού των αγώνων - ντέρμπι προσδοκά η UEFA την καλύτερη πώληση του «προϊόντος» της και την αύξηση των κερδών |
Ο μετασχηματισμός αυτός του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου σε διασυλλογικό επίπεδο προκύπτει μέσα από τον ενδοεπιχειρηματικό πόλεμο ο οποίος διεξάγεται στο πρόσφορο έδαφος που καλλιεργεί η εμπορευματοποίηση του αθλήματος, με διακύβευμα την «πίτα» των κερδών. Εκεί εστιάζονται φυσικά οι όποιες διαφωνίες ισχυρών ή λιγότερο ισχυρών, αφού στο οικοδόμημα του ποδοσφαίρου - «προϊόντος» μιλάμε πάντα για ομάδες που λειτουργούν ως «βιτρίνα» για τα εμπορικά (και όχι μόνο) συμφέροντα των πολυεθνικών ή των επιχειρηματιών που τις ελέγχουν. Κατά συνέπεια, και ο διαχωρισμός σε ισχυρούς και ανίσχυρους αφορά ακριβώς τη δυναμική των ιδιοκτητών ανάλογα με την κατάταξή τους στη βαθμίδα της επιχειρηματικότητας, και πάνω σε αυτές τις λογικές στηρίζονται και οι κόντρες τους.
Eurokinissi |
Σε υπόθεση των πλουσιότερων ομάδων μετατρέπεται πλέον το Champions League, με τις «ευλογίες» της UEFA |
Ουσιαστικά οι αλλαγές στη διεξαγωγή του Champions League κινούνται σε δύο βασικούς άξονες. Ο ένας εξυπηρετεί τη λογική της μεγαλύτερης εμπορικής αξιοποίησης του «προϊόντος» προκειμένου αυτό να «πουλάει» καλύτερα, και περιλαμβάνει αλλαγή στην ώρα διεξαγωγής για τους μισούς αγώνες. Ο δεύτερος έχει να κάνει με την ικανοποίηση από πλευράς UEFA της πίεσης των ισχυρών για περισσότερο λόγο στα της διοργάνωσης (και φυσικά στα κέρδη), προκειμένου η πρώτη να αποφύγει «απρόοπτα» όπως απόσχιση των δεύτερων από την «ομπρέλα» της, όπως έγινε στην περίπτωση του ευρωπαϊκού μπάσκετ.
Η πίεση αυτή των ισχυρών υπήρξε μεγαλύτερη από ποτέ τα τελευταία χρόνια, με την «εκτόξευση» της εμπορευματοποίησης του αθλήματος στην Ευρώπη, όπου τα ποσά που «τζιράρονται» σε όλους τους τομείς της ποδοσφαιρικής βιομηχανίας ξεπερνούν μέχρι και Ακαθάριστα Εθνικά Προϊόντα χωρών! Τα «ρεκόρ» της εμπορευματοποίησης οξύνουν επίσης τον ανταγωνισμό των πολυεθνικών του ποδοσφαίρου και τις ενδοεπιχειρηματικές «κόντρες». Οχι μόνο για την πρωτοκαθεδρία στο χώρο, αλλά σε τελική ανάλυση και για το ποιος θα «παίζει» στο εν λόγω «γήπεδο».
Αρκετοί άλλωστε ήταν αυτοί που συνέδεσαν την - για πρώτη φορά άμεση - απειλή των ισχυρών για αποχώρηση και δημιουργία ξεχωριστής δική τους διοργάνωσης, αν δεν ικανοποιούνταν στα αιτήματά τους, με αυτές τις επιχειρηματικές κόντρες (βλ. π.χ. το «μπάσιμο» Κινέζων στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο).
Για να αποφύγει λοιπόν τα χειρότερα, η UEFA δρομολόγησε τη «λύση» της μετατροπής του Champions League σε διοργάνωση κομμένη και ραμμένη στα μέτρα των ισχυρών: Από την επόμενη σεζόν τα τέσσερα ισχυρά πρωταθλήματα (ισπανικό, αγγλικό, ιταλικό και γερμανικό), που βρίσκονται στις πρώτες θέσεις της γενικής βαθμολογίας της UEFA, θα δίνουν στη φάση των ομίλων τις 16 από τις 32 θέσεις, τις οποίες θα παίρνουν οι τέσσερις πρώτες ομάδες των εν λόγων πρωταθλημάτων.
Βάσει δε του συστήματος διαβάθμισης στις συμμετοχές, το οποίο εφαρμόζει η UEFA και αφορά τη θέση της κάθε χώρας στη γενική βαθμολογία, η διοργάνωση γίνεται ακόμα πιο κλειστή, καθώς από τα τέλη Μάη ουσιαστικά, θα καθορίζονται χωρίς τη διαδικασία των προκριματικών οι 26 από τις 32 θέσεις! Εκτός των 16 για τους ισχυρούς, τις υπόλοιπες θέσεις θα καταλαμβάνουν ο νικητής του Europa League και ομάδες από τις χώρες που βρίσκονται στις θέσεις 5 έως 11 της κατάταξης.
Ετσι, δεκάδες ομάδες που θα συμμετέχουν το καλοκαίρι στη διαδικασία των προκριματικών (3 γύροι + πλέι οφ) θα διεκδικούν μόλις 6 «εισιτήρια». Τα 4 απ' αυτά θα προκύπτουν από τα προκριματικά του γκρουπ των πρωταθλητών και τα 2 από τα προκριματικά του γκρουπ των μη πρωταθλητών.
Στο δε Europa League, με μια πρώτη ματιά μοιάζουν να τηρούνται κάποια προσχήματα ως προς τη σχέση ισχυρών - ανίσχυρων, ούτε εδώ όμως μπορούν να κρυφτούν τα οφέλη για τους ισχυρούς από τις αλλαγές. Καταρχάς, οι 17 από τις 64 θέσεις στη φάση των ομίλων θα είναι ήδη «κλεισμένες» από ομάδες που προέρχονται από τις πρώτες χώρες στη γενική βαθμολογία. Αλλες 8 θέσεις θα προκύπτουν από το γκρουπ των πρωταθλητών στα προκριματικά, στο οποίο θα συμμετέχουν οι αποκλεισμένοι του 3ου γύρου του Champions League, οι οποίοι θα συνεχίζουν ως «μπόνους» στο Europa, και 13 επιπλέον θέσεις θα καλύπτονται από τις ομάδες που θα προέρχονται ως αποκλεισμένες από το γκρουπ των μη πρωταθλητών του Champions League. Με βάση τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτή η διαφορά δυναμικότητας που θα υπάρχει ανάμεσα στις 38 ομάδες από τις συνολικά 64 των ομίλων.
Συνέντευξη στον «Ριζοσπάστη» του Νίκου Σοφιανού, μέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, με αφορμή τα όσα έγιναν στη Θεσσαλονίκη την περασμένη Κυριακή
Για όλα αυτά καθώς και για το ποια είναι η διέξοδος από αυτήν την κατάσταση, προκειμένου οι εργαζόμενοι και οι οικογένειές τους να μπορούν να απολαμβάνουν πραγματικά τον αθλητισμό όχι μόνο ως παρατηρητές ή υποστηρικτές αλλά ως απαραίτητο συστατικό για την ίδια τους τη ζωή, μιλά στον «Ριζοσπάστη» ο Νίκος Σοφιανός, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ.
-- Η κυβέρνηση, από την αρχή της θητείας της, θέσπισε νέο νομοθετικό πλαίσιο με τον ισχυρισμό ότι αυτό θα «καθαρίσει» τη βρωμιά του ποδοσφαίρου. Μετά τα τελευταία γεγονότα στην Τούμπα ανέβαλε επ' αόριστον το πρωτάθλημα και προαναγγέλλει νέες νομοθετικές αλλαγές. Είναι τελικά αυτός ο δρόμος της λύσης;
Eurokinissi |
Eurokinissi Sports |
-- Οσο και να προσπαθήσει κανείς να απομονώσει το πρόσφατο περιστατικό ως ένα μεμονωμένο γεγονός, το μόνο που θα καταφέρει είναι να κρύβει το πρόβλημα κάτω από το χαλί. Πόσοι και πόσοι νέοι σωτήρες περάσαν από το ποδόσφαιρο και έφυγαν βράδυ, αδειάζοντας φιλάθλους και ομάδες; Είναι επομένως επικίνδυνο να δημιουργείς φρούδες ελπίδες και αυταπάτες ότι κάτι μπορεί ν' αλλάξει αλλάζοντας απλά και μόνο πρόσωπα. Αυτό που είπε η κυβέρνηση στο ποδόσφαιρο, το είπε και για άλλους τομείς, όπως π.χ. για τα ΜΜΕ ότι δήθεν θα αντικαταστήσει τα παλιά τζάκια με νέους επιχειρηματίες, «υγιείς» και μη διαπλεκόμενους. Τώρα, τρέχει να μαζέψει τ' αμάζευτα και οι δηλώσεις ότι «δεν μας ενδιαφέρει το πολιτικό κόστος» δεν πείθουν κανένα. Αναδιανομή της πίτας επιχείρησε να κάνει και στο ποδόσφαιρο, όπως και αλλού.
-- Ο εκπρόσωπος της ΝΔ Β. Κικίλιας σε ερώτηση για το τι θα έκανε αυτός δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «προ της έναρξης του πρωταθλήματος, είτε το θέλανε είτε όχι οι επιχειρηματίες που ασχολούνται με το ποδόσφαιρο, θα τους έβαζε σε ένα ξενοδοχείο για να μιλήσουν και εκεί θα έμπαιναν κανόνες για όλους». Πιστεύετε θα άλλαζε κάτι;
-- Μία απ' τα ίδια. Αλλωστε, το παρελθόν των κυβερνήσεων ΝΔ - ΠΑΣΟΚ είναι γνωστό. Μα και ο σημερινός υπουργός μίλησε πριν και θα ξαναμιλήσει με τους επιχειρηματίες και τώρα. Το ζήτημα είναι ότι συζητάς για λύση μ' αυτούς που δημιουργούν το πρόβλημα. Οσες γραμμές και αν τραβήξεις θα τις παραβιάσουν, γιατί οι ανταγωνισμοί και τα συμφέροντα θα τις ξεπεράσουν αργά ή γρήγορα. Σήμερα το χώρο του ποδοσφαίρου τον λυμαίνονται επιχειρηματικά συμφέροντα, είτε αυτό λέγεται στοίχημα είτε λέγεται χρήματα είτε γήπεδα και διαχείρισή τους είτε δημιουργία μιας... ασπίδας από ιδιωτικούς στρατούς των οργανωμένων οπαδών, για να εξυπηρετηθούν πολλές φορές και συμφέροντα άσχετα με το ίδιο το ποδόσφαιρο. Αξιοποιούνται οι ομάδες για πολιτική πίεση, προκειμένου να προχωρήσουν επενδυτικά σχέδια. Οπως οι προηγούμενοι, έτσι και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ έπαιξε, ρίχνοντας «γέφυρες» σε οπαδούς διάφορων ομάδων στοχεύοντας στον αποπροσανατολισμό, την ώρα που προχωρά την άγρια αντιλαϊκή πολιτική.
-- Το τελευταίο διάστημα έχουν πέσει στο τραπέζι επενδυτικά σχέδια που αφορούν ανάμεσα σε άλλα και το στεγαστικό πρόβλημα των ομάδων. Υπάρχει κόσμος που περιμένει λύση με τα γήπεδα. Και βλέπουμε την κυβέρνηση να εμφανίζεται πως θέλει να εξυπηρετήσει τις ομάδες και τον κόσμο τους. Τι λέτε για όλα αυτά;
-- Καλά κάνουν οι φίλαθλοι να θέλουν λύση στο θέμα των γηπέδων. Κάθε ομάδα πρέπει να έχει γήπεδο. Το θέμα είναι σε ποιον θα ανήκει. Στην ομάδα ή στον επιχειρηματία που σήμερα είναι... αύριο ποιος ξέρει πού θα είναι. Ας μην ξεχνάμε ότι ομάδες εξορίστηκαν από τα «δικά τους» γήπεδα, όταν οι επιχειρηματίες έπαψαν να έχουν επιχειρηματικό ενδιαφέρον και έφυγαν απ' αυτές.
Η κυβέρνηση, και σε αυτήν την περίπτωση, έπαιξε και παίζει πολιτικό παιχνίδι, αξιοποιώντας τον θεμιτό πόθο των οπαδών των ομάδων για τη στέγαση των ομάδων τους, προκειμένου να χαϊδέψει αυτιά. Ο,τι έκαναν δηλαδή και οι προηγούμενοι. Η κυβέρνηση ψάχνει να στηριχτεί σε μεγαλοεπενδυτές, σε νέους μιντιάρχες, που για να μπορέσουν να κυριαρχήσουν στο οικονομικό επίπεδο, να καθορίζουν την κοινή γνώμη, χρειάζονται και μια ομάδα με ιστορία. Και τι δεν είδαμε... φωτογραφικές νομοθετικές τροπολογίες να έρχονται νύχτα, δηλώσεις επί δηλώσεων για το πόσο μεγάλες είναι κάποιες ομάδες, αναφορές μεταξύ σοβαρού και αστείου από τον ίδιο τον πρωθυπουργό για ομάδες που πρέπει να πάρουν το πρωτάθλημα.
-- Τελικά, είναι ελληνικό φαινόμενο αυτό που είδαμε στην Τούμπα; Η κυβέρνηση αλλά και τα υπόλοιπα αστικά κόμματα προβάλλουν ότι η Ελλάδα πρέπει να γίνει σαν τις υπόλοιπες προηγμένες ποδοσφαιρικά χώρες.
-- Κοροϊδεύουν τον κόσμο. Μόνο τα τελευταία 3 χρόνια έχουν συμβεί πάρα πολλά επεισόδια που συνοδεύονται από σοβαρούς τραυματισμούς μέχρι και θάνατο οπαδών. Να θυμίσουμε τον πυροβολισμό και θάνατο οπαδού σε αγώνα στην Ισπανία το 2014. Οπως και οπαδού της Νάπολι στη Ρώμη πριν τον τελικό Κυπέλλου Ιταλίας. Ακόμα και στην Αγγλία, που χρησιμοποιείται σαν παράδειγμα πάταξης της βίας, έχουμε επεισόδια. Πέρσι, για παράδειγμα, στο Κύπελλο μεταξύ οπαδών της Τότεναμ και της Μίλγουολ. Και μιας και είπαμε για την Αγγλία. Το μόνο διαφορετικό που έχουν κάνει στο εξωτερικό είναι ότι έχουν βγάλει τη βία εκτός γηπέδων. Δεν την εξαφάνισαν, απλώς τη μετέφεραν στους δρόμους, στη γειτονιά. Μπήκε το κράτος ως ρυθμιστής του ανταγωνισμού των μεγαλοεπιχειρηματιών, προκειμένου να επενδυθούν κεφάλαια σε ένα πεδίο, όπως το ποδόσφαιρο, που θα τους έφερνε τεράστια κέρδη. Καθάρισε, δηλαδή, το κράτος για να προστατεύσει το προϊόν. Μιλάμε όμως για μια μεγάλη βιομηχανία, για μια μεγάλη αγορά, με τεράστια κερδοφορία, ακόμα και για μια ομάδα που θα τερματίσει πολύ κάτω στη βαθμολογία. Υπάρχει αγορά, διαφήμιση σε μια σειρά προϊόντα που εμπορεύεται η κάθε φίρμα. Γήπεδο, που μπορεί να πάει μια οικογένεια από το πρωί μέχρι να ξεκινήσει το παιχνίδι και να περάσει τη μέρα της, ξοδεύοντας σε διάφορες δράσεις, φαγητό κ.τ.λ. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει αυτό. Στην Ελλάδα, και λόγω του ότι η αγορά είναι αντικειμενικά μικρότερη, ένας μεγάλος τζίρος έρχεται από την παραοικονομία. Επίσης, είναι αυτοσκοπός οι πρώτες θέσεις που συνδέονται με τα έσοδα της UEFA. Και αυτό επιδιώκεται με κάθε κόστος. Η σήψη λοιπόν είναι πιο εμφανής, η δυσοσμία πιο έντονη.
-- Τελικά, τι αθλητισμό θέλουμε, τι ποδόσφαιρο θέλουμε; Υπάρχει λύση;
-- Διατυπώσαμε εδώ και καιρό προτάσεις που μπορούν να δώσουν ανακούφιση στο πρόβλημα, αλλά δυστυχώς δεν εισακούστηκαν μέχρι τώρα, απαντώντας και σε μια κατανοητή αγωνία ότι κάτι πρέπει να γίνει τώρα. Για παράδειγμα, ούτε τώρα μπαίνουν στο τραπέζι διάφορα σημαντικά θέματα, που, για να λυθούν, δεν χρειάζονται και το απαραίτητο νομικό πλαίσιο, όπως το να φύγουν απ' το υπουργείο Πολιτισμού - Αθλητισμού οι ΠΑΕ και να υπαχθούν στο υπουργείο Ανάπτυξης ως αθλητικές εταιρείες. Και εκεί να γίνεται ο έλεγχός τους ως ανωνύμων εταιρειών. Είναι το πιο απλό πράγμα που μπορεί να γίνει άμεσα, ωστόσο, δεν έγινε από καμία κυβέρνηση μέχρι σήμερα. Να αποδοθούν όλα τα χρέη στο Δημόσιο και να μην υπάρχει ειδικό καθεστώς αδειοδότησης. `Η ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη συμμετοχή ελληνικών ομάδων στο στοίχημα και την αποπομπή τους. Γιατί δεν γίνονται; Δεν λέμε ότι θα λύσουν οριστικά το πρόβλημα γιατί αυτό απαιτεί σύγκρουση συνολικά με το δρόμο ανάπτυξης που ακολουθείται στην οικονομία και στον αθλητισμό, σύγκρουση δηλαδή με το ποδόσφαιρο - επιχείρηση.
-- Δηλαδή, ποδόσφαιρο χωρίς επιχειρηματίες;
-- Αθλητισμός χωρίς επιχειρηματίες. Τι, δηλαδή; Θα σταματήσει ο κόσμος να παίζει μπάσκετ ή ποδόσφαιρο; Θα σταματήσουν να βγαίνουν ταλέντα; Το θέμα είναι τι αθλητισμό θέλεις, τι αθλητισμό στηρίζεις. Γιατί, δηλαδή, να διευκολύνεις μεγαλομετόχους να επενδύουν, να φτιάχνουν γήπεδα, να αξιοποιούν τον αθλητισμό ως πηγή ανάπτυξης και επενδύσεων και να μην ενισχύεις τη Φυσική Αγωγή στο σχολείο; Nα φτιάξεις υποδομές σύγχρονες, που θα καλύπτουν τις ανάγκες όλων των αθλημάτων. Να έχεις ειδικευμένο προσωπικό, να οργανώνεις συστηματικά σχολικά πρωταθλήματα σε πανελλαδικό επίπεδο, σύμφωνα με τις ανάγκες των σχολείων. Γιατί να μη στηρίξεις, χρηματοδοτώντας προγράμματα χωρίς ανταπόδοση με συστηματική καθημερινή ενασχόληση τόσο σε μαζικό επίπεδο στους δήμους, όσο και σε σωματειακό επίπεδο, εκεί γίνεται η επιλογή ταλέντου, έτσι ώστε να γίνει πραγματικό δικαίωμα για όλους ο αθλητισμός και όχι πολυτέλεια. Τα ξέρουν καλά και άνθρωποι από Ομοσπονδίες και οι εκπαιδευτικοί αυτά...
Αυτό σημαίνει σύγκρουση με την επιχειρηματική δράση συνολικά, όχι μόνο στο ποδόσφαιρο, σύγκρουση με το σύστημα που την γεννάει και την αναπαράγει, αφού ο αθλητισμός δεν υπάρχει από μόνος του αλλά είναι κομμάτι μιας κοινωνίας που η οικονομία της λειτουργεί με συγκεκριμένη κατεύθυνση, το κέρδος των επενδυτών και τίποτα άλλο. Αυτό που συνεχίζει να γίνεται από τους σημερινούς και τους προηγούμενους διαχειριστές του καπιταλισμού είναι η υπηρεσία του «αθλητισμού - επιχείρηση», επιδοτώντας μεγαλοεπιχειρηματίες στο χώρο, διαγράφοντας χρέη, τη στιγμή που ο αθλητισμός συρρικνώνεται για το λαό και τη νεολαία, ερασιτεχνικά σωματεία φυτοζωούν, τα γήπεδα και τα κολυμβητήρια κλείνουν, οι κρατικές επιχορηγήσεις προς τον αθλητισμό και τις ομοσπονδίες μειώνονται και η Φυσική Αγωγή στο σχολείο συρρικνώνεται. Η επιχειρηματική δράση έχει στόχο το κέρδος και όχι την ικανοποίηση της ανάγκης για άθληση. Η σαπίλα των στημένων και του τζόγου είναι δικό της δημιούργημα και δεν έχουν καμία σχέση με το ποδόσφαιρο. Γι' αυτό η κατάργησή της από τον αθλητισμό είναι αναγκαία. Το ποδόσφαιρο είναι απλώς ένα παιχνίδι και μπορεί να παίζεται χωρίς τους επιχειρηματίες και τα στοιχήματα.
-- Πολύς κόσμος, με αφορμή τα τελευταία γεγονότα, ακούει πιο προσεκτικά αυτήν τη θέση του ΚΚΕ. Αλλά θεωρεί ότι αυτό είναι ανέφικτο...
-- Καλούμε τους φιλάθλους να μην παγιδευτούν από άλλη μια προσπάθεια «εξυγίανσης» της κυβέρνησης. Η απέχθειά τους γι' αυτά τα φαινόμενα να στοχεύσει την πραγματική αιτία του προβλήματος. Οτι και στο ποδόσφαιρο κυριαρχούν οι μεγαλοβιομήχανοι, οι εφοπλιστές, οι τραπεζίτες που είναι οι ίδιοι που ευθύνονται για την εξαθλίωση του λαού μας και στους άλλους τομείς της κοινωνικής ζωής. Αυτό που χρειάζεται και που η κυβέρνηση και τα κόμματα που υπηρετούν το σύστημα δεν θέλουν να κάνουν, είναι η κατάργηση των ΠΑΕ, η κατάργηση κάθε είδους επιχειρηματικής δράσης στο ποδόσφαιρο και γενικά στον αθλητισμό, η διακοπή κάθε είδους χρηματοδότησης στις ΠΑΕ, η απόδοση των χρεών τους στο Δημόσιο και να σταματήσει η συμμετοχή ελληνικών ομάδων στο στοίχημα και σε άλλα παιχνίδια τζόγου. Παράλληλα, να ενισχυθεί σε επιστημονικό προσωπικό, υποδομές και χρηματοδότηση η Φυσική Αγωγή και ο αθλητισμός στα σχολεία και τις γειτονιές. Αυτή είναι η βάση, το περιεχόμενο μιας προσπάθειας συσπείρωσης των ανθρώπων του αθλητισμού, για να απαντήσουν στη σημερινή σήψη και απαξίωση που κυριαρχούν, ειδικά στο χώρο του ποδοσφαίρου.
-- Ολες οι επίσημες αναφορές που γίνονται από κυβερνητικά χείλη στον Αθλητισμό συνοδεύονται και με αναφορά για αξίες που πρέπει να διαμορφώσουμε στη νέα γενιά, για συμβολή στην ανάπτυξη της προσωπικότητας κ.ά. Πόσο επιδρούν τα γεγονότα αυτά στη νεολαία;
-- Οταν κυνηγάς το κέρδος διαμορφώνεις και αντίστοιχη συνείδηση, όλα για το κέρδος, όλα για την πρωτιά και την επίδοση. Και τότε έχεις αθλητές να υιοθετούνται από χορηγούς, μαθητές να κάνουν χρήση αναβολικών, γονείς να κλείνουν τα μάτια, να στήνονται αγώνες και να μετατρέπεις τη νεολαία από πρωταγωνιστή στο γήπεδο σε καταναλωτή στην εξέδρα ή στο διαδίκτυο να τζογάρει.
Σήμερα ένας νέος άνθρωπος, που έχει υπάρξει αθλητής ή που έχει ασχοληθεί με τον αθλητισμό, πολύ πιο δύσκολα θα καταφύγει σε πράξεις βίας. Θέλουμε σήμερα τον νέο άνθρωπο ως απλά έναν χειροκροτητή και οπαδό που θα ακολουθεί την ομάδα ή ως κομμάτι του ίδιου του αθλητισμού; Που θα αντιλαμβάνεται την προσπάθεια των αθλητών, θα καταλαβαίνει τους κανόνες του παιχνιδιού, θα έχει την αντίστοιχη συνείδηση. Που θα γεμίζει τη ζωή του και θα βλέπει από πρώτο χέρι τα αποτελέσματα της συλλογικής και οργανωμένης δουλειάς, την ανάπτυξη των ατομικών του ικανοτήτων. Αυτό θα διαμορφώνει και ασπίδα προστασίας. Και όλα αυτά θα πρέπει να ξεκινάνε από το σχολείο, εκεί θα διαμορφώνονται η στάση ζωής, η συνείδηση και αυτό μπορεί να σε προστατεύσει εφ' όρου ζωής.