Η όξυνση των ενδοαστικών αντιθέσεων στις ΗΠΑ, με φόντο ένα ιδιαίτερα ρευστό και ταραγμένο διεθνές γεωπολιτικό περιβάλλον, αντανακλάται και στην επιλογή του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να αποπέμψει με συνοπτικές διαδικασίες στις 13/3 τον υπουργό Εξωτερικών, Ρεξ Τίλερσον, και να βάλει στη θέση του τον διευθυντή της CIA, Μάικ Πομπέο, τον οποίο αντικατέστησε η αναπληρώτρια διευθύντριά της, Τζίνα Χάσπελ. Το βασικότερο χαρακτηριστικό της επιλογής φαίνεται να είναι η πιο επιθετική στάση που επιλέγουν οι ΗΠΑ απέναντι στη Ρωσία σε μια σειρά από μέτωπα.

Η αρχική στάση του Προέδρου Τραμπ για βελτίωση των σχέσεων με τη Ρωσία διαφοροποιήθηκε στην πορεία. Η τοποθέτηση στο υπουργείο Εξωτερικών του Ρεξ Τίλερσον, που ήταν ο επικεφαλής του πετρελαϊκού κολοσσού «ΕxxonMobil» στη Ρωσία και στο παρελθόν είχε παρασημοφορηθεί από τον Ρώσο Πρόεδρο, Βλ. Πούτιν, θεωρήθηκε ότι θα αποτελέσει ένα είδος συνδέσμου. Στη συνέχεια επιλέχτηκε μια πιο επιθετική στάση, κάτι που φαίνεται και στη συνεχιζόμενη επέμβαση στη Συρία, στην Ουκρανία, στα Βαλκάνια. Ακόμα, πριν από την υπουργοποίηση Τίλερσον, λόγω των αμερικανικών κυρώσεων στη Ρωσία με αφορμή τη σύγκρουση στην Ουκρανία, από το Σεπτέμβρη του 2014 άρχισαν σταδιακά να ακυρώνονται συμφωνίες, το 2011, μεταξύ της «ExxonMobil» και της ρωσικής «Rosneft» για κοινές εκμεταλλεύσεις σε Αρκτική, Μαύρη Θάλασσα και Κόλπο του Μεξικού, που μάλιστα έφεραν την υπογραφή του Τίλερσον. Ετσι περιορίστηκαν και τα κέρδη του αμερικανικού κολοσσού από τις μπίζνες στη Ρωσία σε 7,8 δισ. δολάρια το 2016, ωστόσο συνεχίζει να «τρέχει» κάποια άλλα πρότζεκτ. Η επιλογή πιο σκληρής στάσης παράλληλα με νέα παζάρια αντικατοπτρίζεται στην αντικατάσταση από τον Μάικ Πομπέο (που αναμένεται να αναλάβει καθήκοντα μέσα στον Απρίλη).

Ο πρώην διευθυντής της CIA έχει πλούσιο βιογραφικό. Είναι απόφοιτος της αμερικανικής Στρατιωτικής Ακαδημίας Γουέστ Πόιντ, με ειδικότητα μηχανολόγου μηχανικού, και της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ, απόστρατος αξιωματικός του στρατού, βουλευτής των Ρεπουμπλικάνων στο Κάνσας και μέλος του λεγόμενου υπερσυντηρητικού «Τea Party». Μετά τη θητεία του στο Δυτικό Βερολίνο έως την ανατροπή του σοσιαλισμού, και στο Ιράκ το 1991 και αλλού, ασχολήθηκε με τις επιχειρήσεις. Μετά το 1998 ίδρυσε εταιρείες συμβούλων επενδύσεων και συμμετείχε από στελεχικές θέσεις σε διάφορες επιχειρήσεις, όπως την «Thayer Aerospace» (κατασκευής μηχανών αεροσκαφών), τη χημική βιομηχανία «Koch Industries» (που παράγει από πετρέλαιο, χημικά, πολυμερή, πλαστικά, μέχρι λιπάσματα, εξοπλισμό), ενώ η εταιρεία έχει και μια σειρά από θυγατρικές. Ο Πομπέο το 2006 πούλησε τις μετοχές που είχε στην «Thayer» στην «Highland Capital Management» διαφημίζοντας ότι στο πελατολόγιό του έχει τα μεγαλύτερα βιομηχανικά μονοπώλια και τη στρατιωτική βιομηχανία, όπως οι «Lockheed Martin», «Gulfstream Aerospace», «Cessna Aircraft», «Boeing», «Spirit AeroSystems», «Raytheon Aircraft». Τελευταία εμφανιζόταν ως πρόεδρος της πετρελαϊκής «Sentry International», που συνεργάζεται με την «Koch Industries».

Επίσης, είναι ένθερμος υποστηρικτής της εθνικής στρατηγικής για την ασφάλεια και την άμυνα των ΗΠΑ, που ιεραρχεί ως βασικούς αντιπάλους - «αναθεωρητικές δυνάμεις» τη Ρωσία και την Κίνα, οι οποίες αμφισβητούν την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ. Η πρώτη με την προσπάθεια να αναδειχθεί στρατιωτική υπερδύναμη, η δεύτερη με την προσπάθεια εκτοπισμού των ΗΠΑ από τις αγορές Ασίας - Ειρηνικού και άλλες περιοχές.

Αντιπαραθέσεις είχε ο Τίλερσον με τον Τραμπ και στην περίπτωση του πολέμου στη Συρία. Ο Τίλερσον φέρεται πως ήταν με τη μεριά αξιωματούχων που επιδίωκαν συνεργασία με τη Ρωσία στον πόλεμο κατά του «Ισλαμικού Κράτους». Ο Πρόεδρος Τραμπ, ωστόσο, θεωρούσε προτιμότερη μία πιο «δυναμική», επιθετική στάση, όπως επίσης και ο Μ. Πομπέο, που κατά το παρελθόν είχε κατηγορήσει την κυβέρνηση του πρώην Προέδρου Ομπάμα ότι «προσκάλεσε τους Ρώσους στη Συρία» με τη «διστακτικότητα» που επέδειξε.

Ταυτόχρονα, ο Πομπέο έχει χαρακτηρίσει τόσο την Τουρκία όσο και το Ιράν «ολοκληρωτικές ισλαμικές δικτατορίες» σε μήνυμά του στο «Τουίτερ», που αργότερα αποσύρθηκε.

Αμεσα με αυτήν τη στάση πρέπει να σχετίζεται και η αναβολή του ταξιδιού του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στις 19 Μάρτη. Είναι χαρακτηριστική η δήλωσή του: «Είναι επιλογή των Ηνωμένων Πολιτειών (το ποιος αναλαμβάνει υπουργός Εξωτερικών). Δεν θέλουμε να τη σχολιάσουμε, όμως, όποιος κι αν είναι, πρέπει πρώτα να μάθει πώς να συμπεριφέρεται, να μας πλησιάζει και να μας σέβεται».

Η διεθνής συμφωνία που υπέγραψαν το 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα στη Βιέννη αξιωματούχοι των πέντε μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Βρετανία, Γαλλία) και της Γερμανίας είναι ένα επίσης σημαντικό πεδίο αντιπαράθεσης. Ο Τραμπ δεν έκρυψε την Τρίτη ότι αυτό ήταν από τα ζητήματα τριβής που προκάλεσαν την αποπομπή Τίλερσον, δηλώνοντας: «Αν κοιτάξετε τη συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα: Εγώ θεωρούσα ότι είναι φρικτή, εκείνος μάλλον θεωρούσε ότι ήταν καλή».

Ο Αμερικανός Πρόεδρος Τραμπ είχε αντιταχθεί στη διεθνή συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα στη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, χαρακτηρίζοντάς την «καταστροφική», επειδή αφενός δεν διασφάλιζε άπαξ και διά παντός την κατάργησή του, αφετέρου επειδή δεν περιόριζε και το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Ο Τίλερσον, αντίθετα, θεωρούσε τη διεθνή συμφωνία «ικανοποιητική» και προσπαθούσε να τη διαφυλάξει διαπραγματευόμενος τους τελευταίους μήνες ένα είδος συμβιβασμού κυρίως με τους Ευρωπαίους εταίρους των ΗΠΑ, ώστε να «διευρυνθεί» με όρους που να περιορίζουν και το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Ο Πομπέο είναι ξεκάθαρα με τη γραμμή Τραμπ, θεωρώντας το Ιράν από τις χώρες που αποσταθεροποιούν την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Επιπρόσθετη τριβή στις σχέσεις Τίλερσον - Τραμπ προκαλούν οι εξελίξεις σε σχέση με τη Βόρεια Κορέα. Ο Τίλερσον υποστήριζε τη στενότερη συνεργασία με τη Νότια Κορέα, προκειμένου να αμβλυνθούν οι εντάσεις με την Πιονγιάνγκ, κυρίως μέσω διαλόγου, αντί απειλών, που υποστήριζε ο Τραμπ.

Ωστόσο, πριν ο Τραμπ ανακοινώσει αιφνιδίως την απόφασή του να συναντηθεί το επόμενο διάστημα με τον Βορειοκορεάτη ομόλογό του, Κιμ Γιονγκ Ουν, ο Τίλερσον εκτιμούσε πως οι όποιες διαπραγματεύσεις για την Κορεατική Χερσόνησο «δεν θα γίνουν σύντομα». Η αποπομπή φαίνεται να σχετίζεται άμεσα με τη βούληση Τραμπ να τοποθετήσει μία νέα ομάδα συμβούλων πριν από τις επικείμενες συνομιλίες ΗΠΑ - Β. Κορέας.

Οι θέσεις Τίλερσον - Τραμπ για την Κίνα δεν ταυτίζονταν επίσης ακριβώς. Ο Τίλερσον εμφανιζόταν ενίοτε σχετικά πιο «συγκαταβατικός» απέναντι στο Πεκίνο. Αντίθετα, ο νέος υπουργός Εξωτερικών, Μ. Πομπέο, θέλει μία πιο επιθετική στάση.

Το εμπόριο ήταν ακόμη ένα σημείο αιχμής μεταξύ Τίλερσον και Τραμπ - Πομπέο. Ο Τίλερσον, όπως και ο πρώην πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Οικονομίας Γκάρι Κον, που αναγκάστηκε σε παραίτηση, είχαν διαφωνήσει ανοιχτά με την επιβολή δασμών 25% σε χάλυβα και 10% σε αλουμίνιο. Ο Πομπέο ενθάρρυνε τον Πρόεδρο Τραμπ να προχωρήσει σε «εμπορικό πόλεμο» με ανταγωνιστικά μονοπώλια ακόμη και με χώρες - συμμάχους των ΗΠΑ (π.χ. χώρες της ΕΕ).

Οι αλλαγές στην κυβέρνηση και οι ιδιαίτερα συχνές, τους τελευταίους μήνες, «παραιτήσεις» ή «μεταθέσεις» συμβούλων του Λευκού Οίκου αντανακλούν τις αντιθέσεις και συγκρούσεις συμφερόντων διαφορετικών τμημάτων της αστικής τάξης στις ΗΠΑ. Αφορούν ουσιαστικά διαφορετικές τακτικές σε μία περίοδο κατά την οποία οι κόντρες μεταξύ μονοπωλίων για ξαναμοίρασμα αγορών, ενεργειακών πηγών και οδών «χτυπούν κόκκινο».