Eurokinissi

Από την πρόσφατη επίσκεψη Ερντογάν στην Ελλάδα

Η εξέλιξη αυτή, βέβαια, δεν μπορεί να ιδωθεί έξω από το πλαίσιο των ανταγωνισμών που οξύνονται στην ευρύτερη περιοχή ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικά κέντρα και κράτη, ενώ παράλληλα επαναπροσδιορίζονται συμμαχίες, όπως αυτή ανάμεσα στην Τουρκία, στις ΗΠΑ, στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, στη σκιά της παραπέρα ανάπτυξης των σχέσεων Τουρκίας - Ρωσίας.

Μέσα σ' αυτό το ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον, κυρίως στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ανατ. Μεσογείου, όπου κάθε δύναμη προσπαθεί να κατοχυρώσει και να αναβαθμίσει το ρόλο της, για λογαριασμό ισχυρών μονοπωλιακών συμφερόντων, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις αντανακλούν αναπόφευκτα και την ένταση στις σχέσεις της Τουρκίας με ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ΕΕ.

Αντανακλούν όμως και την προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης να αναβαθμίσει το ρόλο της χώρας στην περιοχή, αναγορεύοντας σε «ευκαιρία» για την ελληνική αστική τάξη το γεγονός ότι οι στρατηγικοί της σχεδιασμοί ευθυγραμμίζονται με τα αμερικανικά συμφέροντα στον ευρύτερο περίγυρο, ενώ αντίθετα τα τουρκικά αποκλίνουν.

Το ζήτημα της «επόμενης μέρας» στη Συρία, η αλλαγή συνόρων στη Μ. Ανατολή, η ανάδειξη του κουρδικού παράγοντα με αμερικανική παρέμβαση, η εξέλιξη ενεργών σχεδίων, όλα αυτά αποτελούν τη βάση της αντιπαράθεσης της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και τις αντιφατικές προσεγγίσεις με Ρωσία και Ιράν.

Μέσα σ' αυτό το κλίμα και ενώ η κυβέρνηση σχεδόν πανηγύριζε για αλλαγή του κλίματος μετά την πρόσφατη επίσκεψη Ερντογάν, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στα τέλη του χρόνου, είπε στην τουρκική Βουλή ότι για τις διεκδικήσεις στο Αιγαίο είναι ανοιχτές «όλες οι εναλλακτικές, μεταξύ των οποίων και η στρατιωτική».

Στο ίδιο πνεύμα, ο πρωθυπουργός, Μπιναλί Γιλντιρίμ, στις 30/12, μιλώντας σε εκδήλωση του τουρκικού κυβερνητικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) στην Αδριανούπολη, μίλησε για βραχονησίδες στο Αιγαίο που δεν έχει καθοριστεί σε ποιον ανήκουν, δεν έχουν αναφερθεί σε συνθήκες και πρόσθεσε ότι «στο Αιγαίο, στην Ανατολή, στη νοτιοανατολική Τουρκία, δεν θα παραδώσουμε ούτε ένα χαλίκι».

Θυμίζουμε ότι παλιότερα ο Γιλντιρίμ είχε δηλώσει πως «το Αιγαίο δεν είναι ούτε ελληνική ούτε τουρκική λίμνη», αλλά «πεδίο αντιπαράθεσης», υποστηρίζοντας ότι 132 βραχονησίδες είναι αμφισβητήσιμου καθεστώτος, επαναφέροντας τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών», που κατοχυρώθηκε ιδιαίτερα μετά τη λεγόμενη Συμφωνία της Μαδρίτης το 1997, σε Σύνοδο του ΝΑΤΟ, όταν η τότε κυβέρνηση Σημίτη αναγνώριζε «ζωτικά συμφέροντα» της Τουρκίας στο Αιγαίο.

«Λάδι στη φωτιά» ρίχνουν, όμως, και οι απαντήσεις του Ελληνα υπουργού Αμυνας στις αξιώσεις της τουρκικής κυβέρνησης, που «γαργαλούν» επικίνδυνα εθνικιστικά αντανακλαστικά και αλείφουν βούτυρο στο ψωμί σοβινιστικών και άλλων ακροδεξιών κύκλων. Πολύ περισσότερο που η κυβέρνηση και ο υπουργός Αμυνας είναι από τους σημαιοφόρους των ΝΑΤΟικών σχεδιασμών στην περιοχή, την ώρα που το ΝΑΤΟ θεωρεί εδώ και χρόνια το Αιγαίο «γκρίζα ζώνη», για τις επιχειρησιακές ανάγκες του στο νοτιοανατολικό του άκρο.

Απ' αυτήν τη σκοπιά, είναι τουλάχιστον προκλητική η προσπάθεια της κυβέρνησης να παρουσιάσει το ΝΑΤΟ, και την αναβάθμιση του δικού της ρόλου στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς, ως θεματοφύλακα των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο.

Στο πλαίσιο που περιγράψαμε πιο πάνω εντάσσεται και η διαχείριση του ζητήματος με τους 8 Τούρκους στρατιωτικούς που ζητούν άσυλο στην Ελλάδα, ενώ η τουρκική κυβέρνηση ασκεί πιέσεις για έκδοσή τους στην Τουρκία. Η κατάθεση αίτησης αναίρεσης της παροχής ασύλου από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης δείχνει ότι κατά την πρόσφατη επίσκεψη Ερντογάν υπήρξαν συμφωνίες για συμβιβασμό σε ορισμένα από τα ανοιχτά ζητήματα, μεταξύ αυτών και σε αλλαγές που αφορούν τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης. Αντίστοιχα, συμφωνήθηκε το πρώτο εξάμηνο του χρόνου να γίνει στη Θεσσαλονίκη το λεγόμενο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας - Τουρκίας.

Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις επιβεβαιώνουν και την αντιφατικότητα όχι μόνο στις σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας, αλλά και ανάμεσα στην Τουρκία και σε ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ, παίρνοντας υπόψη ότι παρά τα προβλήματα στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, η Τουρκία παραμένει μια ισχυρή περιφερειακή δύναμη, οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτικά, με σημαντικό ρόλο στην περιοχή, που η μετατόπισή της από το ΝΑΤΟικό στρατόπεδο και η αποχώρησή της από το κάδρο των «δυτικών» δυνάμεων θα σηματοδοτούσαν μια μεγάλου βάρους αλλαγή συσχετισμού δυνάμεων.

Διαμορφώνοντας κριτήριο με βάση αυτά τα συμπεράσματα και αξιοποιώντας την πείρα από παλιότερες ιστορικές περιόδους, χρειάζεται να ανέβει η επαγρύπνηση του λαού απέναντι στους επικίνδυνους σχεδιασμούς και τη βαθύτερη εμπλοκή της χώρας. Να δυναμώσουν η αλληλεγγύη προς την εργατική τάξη και το λαό της Τουρκίας και των άλλων γειτονικών χωρών, η πάλη ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Να μπουν πιο αποφασιστικά στο στόχαστρο της λαϊκής πάλης τα στρατηγικά συμφέροντα της αστικής τάξης σε κάθε χώρα, η ίδια η εξουσία της, που είναι η αιτία όλων των δεινών για τους λαούς και πηγή της φτώχειας, της εκμετάλλευσης, του πολέμου, της προσφυγιάς.

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τις NAVTEX (αγγελίες προς ναυτιλλομένους) και τις «αντι-NAVTEX» που εκδίδουν οι τουρκικές και οι ελληνικές αρχές αντίστοιχα, με αφορμή την κλιμάκωση των αμφισβητήσεων από τη γείτονα χώρα, με τη δέσμευση μεγάλων περιοχών στο Αιγαίο για ασκήσεις ή έρευνες, με τις οποίες προσπαθεί να κατοχυρώσει δικαιώματα σε περιοχές όπου η δικαιοδοσία ανήκει στην Ελλάδα. Θυμίζουμε ότι μέχρι πρότινος η ελληνική πλευρά έβγαζε «αντι-NAVTEX» για τουρκική NAVTEX στις εξής κυρίως περιπτώσεις:

• Αν η Τουρκία δέσμευε με NAVTEX περιοχή στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου για ασκήσεις, την περιοχή δηλαδή που ανήκει στην ελληνική δικαιοδοσία έκδοσης NAVTEX, συγκεκριμένα από τους Σταθμούς Ηρακλείου και Λήμνου της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Βέβαια, η ελληνική πλευρά δεν γινόταν να ακυρώσει την ίδια την τουρκική άσκηση, εφόσον γίνεται σε διεθνή ύδατα, αλλά έσπευδε να ακυρώσει το δικαίωμα της Τουρκίας να εκδίδει NAVTEX για την εν λόγω περιοχή, που κατά βάση συμπίπτει με το FIR Αθηνών, χαρακτηρίζοντας τους αντίστοιχους τουρκικούς Σταθμούς (π.χ. της Σμύρνης ή της Αττάλειας) ως «αναρμόδιους» για αυτή τη δουλειά.
• Αν η Τουρκία έσπευδε να εκδώσει NAVTEX, διεκδικώντας για την ίδια το δικαίωμα να συντονίσει κάποια επιχείρηση έρευνας και διάσωσης (SAR) στο Αιγαίο, δικαίωμα τυπικά «διοικητικό», αλλά με χαρακτηριστικά κυριαρχικού. Επιχείρημα της ελληνικής πλευράς αποτελεί ότι το ελληνικό Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Ερευνας και Διάσωσης (Joint Rescue Coordination Center - JRCC) στον Πειραιά είναι η μοναδική Αρχή αρμόδια για το συντονισμό επιχειρήσεων SAR στην περιοχή ευθύνης της, που εφόσον συμπίπτει με το FIR Αθηνών, πρακτικά καλύπτει όλο το Αιγαίο.
• Αν η τουρκική Υδρογραφική Υπηρεσία έκανε αναγγελία ότι κάποιο ερευνητικό πλοίο τρίτης χώρας ερχόταν να κάνει έρευνες στο Αιγαίο, όπως έγινε π.χ. την περασμένη Τετάρτη, όταν οι τουρκικές Αρχές ενημέρωσαν - αναρμοδίως και σε αυτή την περίπτωση - ότι το γερμανικό «R/V Meteor» θα έκανε επιστημονικές έρευνες στο Αιγαίο.
• Αν τουρκική NAVTEX, για κάποια άσκηση, έπιανε και ελληνικά χωρικά ύδατα, οπότε η ελληνική πλευρά έβγαζε και «αντι-NAVTEX» ακυρωτική για την ίδια την τουρκική άσκηση.

Σε μια πιο πρόσφατη εξέλιξη, κατά πληροφορίες, περί τις αρχές Δεκέμβρη, σε σύσκεψη που έγινε στο ΓΕΕΘΑ, αποφασίστηκε η Ελλάδα να μην απαντά πλέον με «αντι-NAVTEX» σε τουρκικές NAVTEX για θαλάσσιες περιοχές που θεωρούνται εκτός δικαιοδοσίας των τουρκικών αρχών, αλλά να «αναφέρεται» κατευθείαν στον Διεθνή Υδρογραφικό Οργανισμό (IHO).

Ο IHO είναι, επισήμως, διακυβερνητικός διεθνής οργανισμός που ιδρύθηκε το 1921, με έδρα το Μονακό. Κύριος ρόλος του είναι η μελέτη και καταγραφή των θαλασσών, ωκεανών και πλωτών υδάτων παγκοσμίως. Εχει θέση παρατηρητή του ΟΗΕ και αποτελεί τον αναγνωρισμένο αρμόδιο οργανισμό για υδρογραφικές μελέτες και ναυτική χαρτογράφηση.

Χώρες - μέλη του είναι μεταξύ άλλων οι Αίγυπτος, Αλγερία, Αυστραλία, Βενεζουέλα, Βιετνάμ, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιαπωνία, Ινδία, Ιράν, Ισπανία, Κίνα, Κούβα, Κύπρος, Βόρεια Κορέα, Ουκρανία, Ρουμανία, Ρωσία, Τουρκία κ.ά.

Πλέον, αποφασίστηκε η ελληνική πλευρά να απευθύνεται απευθείας στην ισπανική υδρογραφική υπηρεσία, που στο πλαίσιο του IHO έχει την ευθύνη να καταγράφει όλες τις NAVTEX και τις σχετικές ναυτικές δραστηριότητες στη Μεσόγειο (χαρακτηρισμένη γι' αυτόν το σκοπό ως περιοχή NAVAREA III - όλη η υδρόγειος είναι χωρισμένη σε τέτοιες περιοχές από τον ΙΗΟ).

Μια ερμηνεία που δίνεται από αρμόδιες πηγές είναι ότι με τον τρόπο αυτό διεθνοποιείται το πρόβλημα της τουρκικής παραβατικότητας σε όλα τα διαθέσιμα fora, πιέζοντας ταυτόχρονα την ισπανική υπηρεσία να μην αναρτά στο σχετικό, ενημερωτικό για τους ναυτιλλομένους ιστολόγιο, τις τουρκικές NAVTEX. Από άλλους δίνεται η ερμηνεία ότι η διακοπή έκδοσης «αντι-NAVTEX» αποτελεί κίνηση «καλής θέλησης» από πλευράς της Αθήνας προς την Αγκυρα, για αποφόρτιση της έντασης στο Αιγαίο, υπό την προϋπόθεση ότι ο IHO δεν θα δημοσιεύει τις τουρκικές.

Μέχρι στιγμής, πάντως, δεν έχει γίνει γνωστή κάποια αντίδραση από την Ισπανία, ή τα κεντρικά του IHO στο Μονακό, ως προς την κίνηση αυτή της ελληνικής κυβέρνησης. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για διαχείριση του ζητήματος στο επίπεδο της διπλωματίας, που δεν αναιρεί τις αιτίες της κλιμάκωσης των τουρκικών αξιώσεων, ούτε βέβαια το γεγονός ότι οι διεθνείς ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί, με πρώτο το ΝΑΤΟ, είναι που βάφουν «γκρίζο» το Αιγαίο, με την ανοχή της σημερινής και των προηγούμενων κυβερνήσεων.