Οι μόνιμοι εργαζόμενοι είναι μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού και η λειτουργία του αρχαιολογικού χώρου και του μουσείου εξαρτάται από τους συμβασιούχους αρχαιοφύλακες. Ο αριθμός των συμβασιούχων κινείται ανάμεσα σε 20 και 30 εργαζόμενους, ανάλογα με την περίοδο του έτους. Φέτος, απασχολούνται στο νησί και εργαζόμενοι μέσα από το οχτάμηνο πρόγραμμα της «κοινωφελούς εργασίας» του ΟΑΕΔ.

Οι εργαζόμενοι κατοικούν στους οικίσκους που υπάρχουν στο νησί. Ωστόσο, οι συνθήκες διαβίωσής τους είναι πολύ άσχημες. Τα οικήματα είναι παλιάς κατασκευής, ενώ η συντήρησή τους είναι κακή αν όχι εντελώς ανύπαρκτη. Η όψη των κτιρίων αποπνέει εγκατάλειψη. Ετοιμόρροπες πόρτες, μικρά παράθυρα που κάνουν τα δωμάτια να μοιάζουν με κελιά, τοίχοι με ρωγμές και γκρεμίσματα, είναι η πρώτη εικόνα που αντικρίζει κανείς. Στο εσωτερικό των οικίσκων τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα: Σε πολλές περιπτώσεις από την οροφή εξέχουν σίδερα, υπάρχουν τρύπες στους τοίχους, πέφτουν χαλίκια και πέτρες.

Το αποτέλεσμα είναι οι εργαζόμενοι το καλοκαίρι να βρίσκονται εκτεθειμένοι στη ζέστη και το χειμώνα στο κρύο. Τους καλοκαιρινούς μήνες αν αφήσουν την πόρτα του οικίσκου ανοιχτή για να αντιμετωπίσουν τις υψηλές θερμοκρασίες, κινδυνεύουν να βρεθούν αντιμέτωποι με φίδια, σκορπιούς και ποντίκια που ζουν στο νησί. Αντίστοιχα, το χειμώνα είναι υποχρεωμένοι να ζουν με το κρύο, την υγρασία, τον αέρα, ακόμα και τη βροχή να μπαίνει μέσα στα σπίτια τους, ψάχνοντας τρόπους να προστατευτούν. Είναι χαρακτηριστικό, όπως λένε οι εργαζόμενοι, ότι η όποια συντήρηση στα σπίτια γίνεται από τους ίδιους, με τα μέσα που καταφέρνουν να βρουν.

Σε αντίστοιχο χάλι βρίσκεται και ο εξοπλισμός των οικημάτων. Οι πιο «τυχεροί» από τους εργαζόμενους βρίσκουν ένα μικρό ψυγείο και ένα φουρνάκι που λειτουργεί στο οίκημα που τοποθετούνται. Οι πιο «άτυχοι» πρέπει να ψάξουν στους οικίσκους ώστε να αντικαταστήσουν τον εξοπλισμό που δεν λειτουργεί. Ακόμα και το να κάνει ένας εργαζόμενος μπάνιο μπορεί να μετατραπεί σε Γολγοθά, όταν δεν λειτουργούν ο θερμοσίφωνας και τα υδραυλικά. «Σε άλλον οικίσκο έμενα και σε άλλον πήγαινα για να κάνω ένα μπάνιο», περιγράφει εργαζόμενη που δούλεψε ως συμβασιούχος στο νησί τους περασμένους μήνες.

Η υδροδότηση, και στις περιπτώσεις που γίνεται χωρίς προβλήματα, δεν εξασφαλίζει πόσιμο νερό. Το νερό στο νησί είναι αφαλατωμένο και οι εργαζόμενοι πρέπει να προμηθεύονται πόσιμο νερό από τη γειτονική Μύκονο. Το ίδιο ισχύει και για τα είδη διατροφής, προσωπικής υγιεινής, και πάει λέγοντας. Ολα πρέπει να τα προμηθεύονται από τη Μύκονο.

Οι μετακινήσεις, όμως, προς και από τη Μύκονο όσο απαραίτητες κι αν είναι, δεν είναι καθόλου τακτικές. Το υπηρεσιακό πλοίο που εκτελούσε δρομολόγια στο παρελθόν, δεν δρομολογείται πλέον εδώ και δύο περίπου χρόνια. Το αποτέλεσμα είναι οι μετακινήσεις των εργαζομένων να γίνονται με τα τουριστικά πλοία και συχνά να μένουν αποκλεισμένοι στο νησί για μεγάλα χρονικά διαστήματα. «Το Μάρτη έγινε μόνο ένα δρομολόγιο μέσα σε ολόκληρο το μήνα», λέει χαρακτηριστικά μία εργαζόμενη. Χωρίς τακτική σύνδεση με τη Μύκονο, οι εργαζόμενοι είναι υποχρεωμένοι να τρέφονται χωρίς φρούτα και λαχανικά, κρέας και ψάρι, αφού τα είδη αυτά δεν μπορούν ούτε να τα προμηθευτούν τακτικά ούτε όμως και να τα συντηρήσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα με τον οικιακό εξοπλισμό που διαθέτουν.

Στις συνθήκες αυτές δεν είναι σπάνιες οι ασθένειες και τα προβλήματα υγείας. Ομως, στο νησί δεν υπάρχει γιατρός. Οπως καταγγέλλουν οι εργαζόμενοι, ακόμα και όταν ταξιδέψουν για να απευθυνθούν στο Κέντρο Υγείας της Μυκόνου τα κενά και οι ελλείψεις που υπάρχουν σε αυτό τους αναγκάζουν να στραφούν σε ιδιώτες και να επωμιστούν, εφόσον έχουν τη δυνατότητα αυτή, το ανάλογο κόστος. Για παράδειγμα, συμβασιούχος που ασθένησε με βρογχικό άσθμα έπρεπε να απευθυνθεί σε ιδιώτη γιατρό αφού το Κέντρο Υγείας δεν έχει τη δυνατότητα να κάνει ακτινογραφίες.

Το «κερασάκι» στην τούρτα των προβλημάτων βάζουν οι καθυστερήσεις που σημειώνονται στην καταβολή της μισθοδοσίας των συμβασιούχων. Οπως εξηγούν εργαζόμενοι, είναι απαραίτητο να έχουν φροντίσει να αποταμιεύσουν χρήματα για τα βασικά τους έξοδα και τη συντήρησή τους πριν υπογράψουν τη σύμβαση και ταξιδέψουν στο νησί. Αλλιώς οι καθυστερήσεις, που φτάνουν τους δύο και τρεις μήνες, μπορούν να τους αφήσουν χωρίς τα απολύτως απαραίτητα για την επιβίωση...