«Ξέρω έναν σύντροφο πολύ καλά, σαν άνθρωπο πέρα για πέρα απόλυτης αφοσίωσης, ανδρείας και δραστηριότητας (σχετικά με ανατινάξεις και τολμηρές επιδρομές ιδιαίτερα).

Προτείνω:

(1) να του δοθεί η δυνατότητα να διδαχτεί τη στρατιωτικο-διοικητική τέχνη (να πάρετε όλα τα μέτρα για την επιτάχυνση, ιδιαίτερα την οργάνωση διαλέξεων κ.τ.λ.),

τι μπορεί να γίνει;

(2) να του ανατεθεί η οργάνωση ειδικού τμήματος για ανατινάξεις etc. στα μετόπισθεν του εχθρού».

Με αυτά τα λόγια περιγράφει ο Λένιν τον σπουδαίο μπολσεβίκο επαναστάτη Σιμον Τερ-Πετροσιάν, που έγινε γνωστός με το ψευδώνυμο «Καμό», γράφοντας το καλοκαίρι του 1919, εν μέσω εμφυλίου, προς το επαναστατικό στρατιωτικό συμβούλιο, με σκοπό να ανατεθεί στον Καμό η συγκρότηση ένοπλου μαχητικού τμήματος στα μετόπισθεν του εχθρού.

Ο Καμό (1882-1922) γεννήθηκε στο Γκόρι της Γεωργίας. Η επαναστατική του δράση είχε ορμητήριο και επίκεντρο την περιοχή της Υπερκαυκασίας, ένα χωνευτήρι λαών και πολιτισμών με μακραίωνη και συχνά τραγική ιστορία.

Αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή του στα υψηλότερα ιδανικά της ανθρώπινης απελευθέρωσης από τη σκλαβιά της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Από τα πρώτα νεανικά του χρόνια, με τους τσαγκαράδες και τους σιδηροδρομικούς της Τιφλίδας, μέχρι την ώριμη ηλικία του, σε θέσεις ευθύνης. Ο Μαξίμ Γκόρκι δίκαια τον ονόμασε «καλλιτέχνη της επανάστασης».

Είχε ξεχωριστό ταλέντο στην παράνομη και μαχητική δράση, αναλαμβάνοντας σειρά σημαντικών αποστολών. Ανάμεσα στα άλλα, συμμετείχε στο στήσιμο παράνομων τυπογραφείων, στην εύρεση και μεταφορά όπλων από το εξωτερικό, στη συγκρότηση ένοπλων ομάδων. Ηταν ιδιαίτερα εφευρετικός, πολυμήχανος, ώστε να φέρει εις πέρας τις αποστολές του. Μια από τις φορές που συνελήφθη, στο Βερολίνο, για να αποφύγει την έκδοση και καταδίκη σε θάνατο στη Ρωσία, προσποιήθηκε τον τρελό για 3 ολόκληρα χρόνια και αφού κρίθηκε τελικά παράφρονας από επιτροπές Γερμανών γιατρών, στάλθηκε σε ψυχιατρείο στη Ρωσία, από το οποίο κατάφερε να αποδράσει για να συνεχίσει την επαναστατική του δουλειά.

Ενα από τα πιο χαρακτηριστικά περιστατικά που περιγράφεται στο βιβλίο είναι η γνωστή ληστεία χρηματαποστολής στην Τιφλίδα, με σκοπό την ενίσχυση του επαναστατικού αγώνα:

«Κάποτε έμαθε από τους υπαλλήλους του ταχυδρομείου ότι θα γίνονταν τρεις μεγάλες χρηματαποστολές. Η μια από την Τζουλφά στην Περσία για τα εκεί ρώσικα στρατιωτικά τμήματα, η δεύτερη από την Τιφλίδα στο Μπατούμι για τα ορυχεία της Τσιατούρα και η τρίτη από την Πετρούπολη στην τράπεζα της Τιφλίδας. Αυτή, η τελευταία, τράβηξε την προσοχή του Καμό. (...)

Ο Καμό, μετά από πολλή σκέψη, αποφάσισε. Συγκέντρωσε γύρω του μια ομάδα δοκιμασμένων συντρόφων και ξεκίνησε την προετοιμασία.

Η νύχτα είχε προχωρήσει. Ο Καμό αποχαιρέτισε όλους τους συντρόφους και βγήκε να ξαναδεί τον δρόμο απ' όπου περνούσε συνήθως η ταχυδρομική άμαξα και να ελέγξει τα πόστα που θα έπιαναν την επόμενη μέρα.

(...) Οταν ο Καμό, ντυμένος αξιωματικός, πήγε στην πλατεία Εριβάν, οι σύντροφοί του ήταν ήδη στα πόστα τους.

Ηταν ένα ευχάριστο πρωινό του Ιούνη. Η πλατεία Εριβάν έσφυζε από κόσμο.

"Πρέπει πάση θυσία να αποφύγουμε αχρείαστους σκοτωμούς" - σκέφτηκε ο Καμό. Πλησίασε έναν ταχυδρομικό φύλακα και τον διέταξε επιτακτικά:

-- Ειδική διαταγή του δημάρχου: να αδειάσετε την πλατεία!

Ο φύλακας υπάκουσε αμέσως. Σε λίγα λεπτά η πλατεία άδειασε. (...)

Ο Καμό γύρισε και περίμενε. Σύντομα πήρε το σύνθημα. Πήδηξε στην άμαξα που τον περίμενε κρατώντας δυο έτοιμες βόμβες. Από μακριά, μέσα σε σύννεφα σκόνης και με τη συνοδεία Κοζάκων, πλησίαζαν δυο άμαξες. Τη στιγμή που θα έστριβαν προς τα Σολολάκι, ο Καμό έριξε τις βόμβες κάτω από τις ρόδες της πρώτης άμαξας. Τα άλογα σηκώθηκαν στα πίσω πόδια.

Η δεύτερη άμαξα, ανέπαφη ακόμα, πλησίαζε το παζάρι Σολντάτσκι. Οι σύντροφοι του Καμό πυροβολούσαν συνεχώς στον αέρα, για να εντείνουν τον πανικό και να οδηγήσουν σε πλήρη σύγχυση τους αστυφύλακες (...).

Ο ταμίας και οι Κοζάκοι είχαν μείνει άναυδοι από την αναπάντεχη επίθεση, τον καπνό και τους πυροβολισμούς και δεν αντιστάθηκαν. Ηρθαν κι άλλοι να βοηθήσουν τον Καμό, που κουβάλησε στη στιγμή τα σακιά με τα λεφτά. (...)

Οταν άνοιξαν όλα τα πακέτα, μέτρησαν πάνω από διακόσιες πενήντα χιλιάδες. (...)».

Τα στοιχεία για τη ζωή του Καμό και για το επαναστατικό κίνημα στην περιοχή της Υπερκαυκασίας, όπου κυρίως δραστηριοποιήθηκε, είναι πολύτιμα τόσο ως αναφορά σε σχετικά άγνωστες για το ελληνικό κοινό περιόδους της Ιστορίας, όσο και ως πηγή άντλησης διδαγμάτων.

Στο βιβλίο αναδεικνύονται οι αρετές του ακούραστου μαχητή, του επαγγελματία επαναστάτη, η μεγάλη ευρηματικότητα και πρωτοβουλία που διακρίνουν την επαναστατική - συνωμοτική δουλειά, η αφοβία μπροστά στον κίνδυνο, οι διάφορες μέθοδοι της παράνομης δράσης που ανακαλύπτει ο επαναστάτης για να πετύχει το σκοπό του.

Με αυτή την έκδοση, η «Σύγχρονη Εποχή» συνεχίζει την προσπάθεια μετάφρασης και έκδοσης των έργων των Κ. Μαρξ και Φρ. Ενγκελς στην Ελλάδα. Σε αυτήν περιλαμβάνονται τέσσερα κείμενα του Φρ. Ενγκελς που δημοσιεύονται για πρώτη φορά στα ελληνικά και ένα κείμενο του Κ. Μαρξ σε νέα μετάφραση. Οπως αποτυπώνεται και στον τίτλο της έκδοσης, τα κείμενα αυτά πραγματεύονται διάφορες πλευρές και περιόδους της προκαπιταλιστικής κοινωνικής εξέλιξης.

Πρόκειται για κείμενα που ανήκουν σε προχωρημένη περίοδο της ζωής και της σκέψης των δύο θεμελιωτών της κομμουνιστικής κοσμοθεωρίας. Ενώ στα πρώτα τους έργα της δεκαετίας του 1840 οι Μαρξ και Ενγκελς διατύπωσαν τις θεμελιώδεις αρχές της υλιστικής αντίληψης της Ιστορίας, εδώ εμβαθύνουν την έρευνά τους στις προκαπιταλιστικές κοινωνίες. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι σε αυτό το στάδιο της σκέψης τους, η ανησυχία τους για αυτές τις κοινωνίες έχει ως αφετηρία τα συμπεράσματα και ερωτήματα που έχουν προκύψει από τη μελέτη του καπιταλιστικού οικονομικο-κοινωνικού σχηματισμού που σε σημαντικό βαθμό έχει προηγηθεί. Αυτό ισχύει τόσο για το κείμενο του Μαρξ, το οποίο διερευνά την πορεία που ακολούθησε η ανθρώπινη κοινωνία σε διάφορα σημεία της υφηλίου μέχρι την εμφάνιση και κυριαρχία του κεφαλαίου και της μισθωτής εργασίας, όσο και για τα κείμενα του Ενγκελς, που σε σημαντικό βαθμό γράφτηκαν με αφορμή τη συγκρότηση του γερμανικού αστικού έθνους - κράτους το 1871.

Τα τέσσερα κείμενα του Ενγκελς γράφτηκαν την περίοδο 1878-1884. Από αυτά, μόνο «Η Μark» κυκλοφόρησε κατά τη διάρκεια της ζωής του. Τα υπόλοιπα κείμενά του αποτελούν χειρόγραφα, τα οποία ποτέ δεν πήραν την τελική τους μορφή προς έκδοση. Ως τέτοια, αποτυπώνουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία της ζωντανής σκέψης του Ενγκελς, την πορεία κατά την οποία διαμορφώθηκαν κάποιες σκέψεις που περιλαμβάνονται και σε άλλα κείμενά του. Το ίδιο ισχύει και για το κείμενο του Μαρξ «Μορφές που προηγούνται της καπιταλιστικής παραγωγής», το οποίο γράφτηκε ως μέρος των λεγόμενων «Grundrisse», των οικονομικών δηλαδή χειρογράφων του Μαρξ της περιόδου 1857-1858, που αποτελούν την πρώτη μορφή του υλικού που περιλήφθηκε στο «Κεφάλαιο», ο πρώτος τόμος του οποίου εκδόθηκε το 1867.

Τα δύο πρώτα κείμενα, «Για την πρώιμη ιστορία των Γερμανών» και «Η Φραγκική Περίοδος», αποτελούν προϊόν ενός σχεδιαζόμενου ενιαίου κειμένου, το οποίο στην πορεία κατέληξε σε δύο διακριτά κείμενα. Στα κείμενα αυτά περιγράφονται τα βασικά σημεία της γερμανικής ιστορίας, η αργή αλλά σταθερή πρόοδος των παραγωγικών δυνάμεων, καθώς και η αντίστοιχη κίνηση των σχέσεων παραγωγής. Ιδιαίτερα, στο κείμενο «Η Φραγκική Περίοδος» περιγράφεται η κίνηση των πολύμορφων φεουδαρχικών σχέσεων παραγωγής στη δυτική Ευρώπη, η οποία θεωρείται ως το «αρχέτυπο» του συγκεκριμένου τρόπου παραγωγής.

Στο κείμενο «H Mark» -το οποίο χαρακτηρίστηκε από τον Ενγκελς ως ο πρώτος καρπός των μελετών του για τη γερμανική ιστορία - περιγράφεται η πορεία της γερμανικής αγροτικής κοινότητας που έφερε ιστορικά αυτό το όνομα, από την περίοδο των γερμανικών φύλων που αντιπαρατίθονταν με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μέχρι τα τέλη του λεγόμενου Μεσαίωνα. Ιδιαίτερη σημασία έχει, επίσης, το γεγονός ότι αυτό το κείμενο κυκλοφόρησε με νέα επιμέλεια του Ενγκελς λίγα χρόνια μετά, ως φυλλάδιο για τους Γερμανούς αγρότες με τον τίτλο «Γερμανός αγρότης. Τι ήταν; Τι είναι; Τι θα μπορούσε να είναι;», με στόχο την αύξηση της επιρροής του γερμανικού εργατικού κόμματος στον πληθυσμό της υπαίθρου.

Το κείμενο «Η παρακμή της φεουδαρχίας και η άνοδος του καπιταλισμού» περιγράφει το πέρασμα από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό, που επήλθε με την ανάπτυξη της παραγωγικής δραστηριότητας των πρώτων αστών των πόλεων παράλληλα με την ανάπτυξη των χρηματικών ανταλλαγών.

Τέλος, το κείμενο του Μαρξ «Μορφές που προηγούνται της καπιταλιστικής παραγωγής» μελετά τις ιστορικές μορφές που πήρε η προκαπιταλιστική συσχέτιση του ανθρώπου με τη γη. Ο Μαρξ ξεχωρίζει τρεις ιστορικές μορφές (την ανατολίτικη, τη γερμανική και την αρχαϊκή) με τα ιδιαίτερά τους χαρακτηριστικά, στην παραγωγή και την αντανάκλαση αυτών των χαρακτηριστικών στις υπόλοιπες πλευρές της κοινοτικής οργάνωσης, με βασικό τον τρόπο διαχείρισης των ζητημάτων της κοινότητας. Ολη η ανάλυση γίνεται υπό το πρίσμα της διερεύνησης της ιστορικής πορείας εμφάνισης του κεφαλαίου και της μισθωτής εργασίας, μέσω της διάλυσης των προκαπιταλιστικών τρόπων συσχέτισης του ανθρώπου με τη γη.