Η αναθέρμανση από τις 2 Απρίλη των εχθροπραξιών στο Ναγκόρνο Καραμπάχ στο Νότιο Καύκασο έφερε στο προσκήνιο μια «παγωμένη διένεξη» ανάμεσα στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, που φωτίζεται ιδιαίτερα σήμερα με την όξυνση της αντιπαράθεσης της Τουρκίας με τη Ρωσία και του ΝΑΤΟ συνολικά με τη Ρωσία, ιδιαίτερα με αφορμή τη σύγκρουση στην Ουκρανία. Οχι τυχαία, η ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου έχει χαρακτηριστεί ως η «πυριτιδαποθήκη της Ευρασίας» ή «Ευρασιατικά Βαλκάνια» και αυτό γιατί στην περιοχή αυτή συνυπάρχουν σε διάφορους συνδυασμούς εθνότητες, πολιτισμοί και θρησκείες, αλλά κυρίως γιατί όντας ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και την Κασπία Θάλασσα και με τεράστια ενεργειακά αποθέματα και πέρασμα αγωγών και δικτύων, μπαίνει στο στόχαστρο ανταγωνιστικών συμφερόντων.

Ο Καύκασος και οι λαοί του, όσο υπήρχε ο σοσιαλισμός και η Ενωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, το πρώτο εργατικό κράτος στον κόσμο, μπορούσαν να ζουν αρμονικά και με τα μέσα παραγωγής λαϊκή περιουσία, να έχουν λύσει βασικές τους ανάγκες που σήμερα στερούνται. Ωστόσο, ήδη από τα τελευταία χρόνια λίγο πριν τις αντεπαναστατικές ανατροπές, είχαν αρχίσει οι πρώτες αντιπαραθέσεις, που μετά την καπιταλιστική παλινόρθωση και την έναρξη της καταλήστευσης της λαϊκής περιουσίας από τους ανερχόμενους καπιταλιστές, εκδηλώθηκαν σε τάσεις ανεξαρτητοποίησης και το «μωσαϊκό» των εθνοτήτων έγινε ακόμα πιο σύνθετο. Από τον πόλεμο 1991 - 1994 μεταξύ Αρμενίων και Αζέρων με τη σύγκρουση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ (ήταν αυτόνομη Σοσιαλιστική Δημοκρατία στο έδαφος του Αζερμπαϊτζάν, με κυρίαρχο το αρμενικό στοιχείο - σήμερα έχει 150.000 κατοίκους) προέκυψε ένα καθεστώς προσωρινής εκεχειρίας, με την Αρμενία να κατέχει 7 περιοχές γύρω. Επίσης, άλλες ενδεικτικά και μόνο διενέξεις στον Καύκασο ήταν: ο πόλεμος Οσέτιων και Ινγκουσίων, ο πόλεμος μεταξύ Οσέτιων και Γεωργιανών για τη Νότια Οσετία το 2008, η σύγκρουση μεταξύ Αμπχάζιων και Γεωργιανών, τα αποσχιστικά κινήματα από τη Ρωσία σε Τσετσενία και Νταγκεστάν.

Ολα αυτά, βεβαίως, είχαν στο υπόβαθρό τους τη σύγκρουση των αγωγών μεταφοράς της Ενέργειας και των σφαιρών επιρροής, με τη Ρωσία να προσπαθεί να σταθεροποιήσει τις συμμαχίες της, όπως ο Οργανισμός του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας (με Αρμενία, Λευκορωσία, Καζακστάν και Κιργιστάν) και αργότερα το 2014 και 2015 η Ευρασιατική Οικονομική Ενωση (με τις ίδιες χώρες και επιπλέον το Τατζικιστάν).

Από την άλλη, οι αστικές τάξεις των ΗΠΑ, χωρών της ΕΕ, της Τουρκίας, αξιοποίησαν και υποδαύλισαν και την παραμικρή εθνοτική, θρησκευτική διαφορά, έστησαν σε πολλές περιπτώσεις, ειδικά σε πληθυσμούς με πλειοψηφικό το μουσουλμανικό στοιχείο, ένοπλες ισλαμιστικές ομάδες και ενισχύουν αποσχιστικές δυνάμεις που αποδυναμώνουν την ισχύ της Ρωσίας. Ειδική σημασία δίνουν στις σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία, αφού από εκεί είτε προέρχονται οι ενεργειακές πηγές, είτε είναι το πέρασμα και μέσω Τουρκίας προς την Ευρώπη. Στο Αζερμπαϊτζάν δρουν αμερικανικά και ευρωπαϊκά ενεργειακά μονοπώλια. Λειτουργούν ο πετρελαιαγωγός Μπακού - Τιφλίδα - Τσεϊχάν και ο αγωγός φυσικού αερίου Μπακού - Τιφλίδα - Ερζουρούμ και μπαίνουν μπροστά άλλα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου Αζέρι - Τσιράγκ - Γκιουνεσλί και Σαχ - Ντενίζ. Η ισχυροποίηση του Αζερμπαϊτζάν δυσκολεύει και τις προοπτικές του Ιράν και επίσης είναι αξιοπρόσεκτη η παρέμβαση του Ισραήλ, που τα τελευταία χρόνια δυναμώνει τις διμερείς σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν και ειδικά τη στρατιωτική συνεργασία.

Μέσα σε αυτό το μπλεγμένο «κουβάρι», πρέπει να δει κανείς και τις πρόσφατες μάχες στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, που έχουν στοιχίσει και στις δύο πλευρές δεκάδες στρατιώτες νεκρούς (γίνεται λόγος για 60 και αρκετούς αμάχους - την Παρασκευή το μεσημέρι καταλήχτηκε και νέα εκεχειρία για να περισυλλεγούν τα θύματα). Οι αστικές τάξεις - η κάθε μία για τα δικά της συμφέροντα και τις συμμαχίες της - δεν διστάζουν να αιματοκυλίσουν και πάλι τους λαούς. Στο πλαίσιο αυτό γίνονται όμως και οι όποιες κινήσεις στη διπλωματική σκακιέρα: Οπως τα ταξίδια μέσα στη βδομάδα του Ρώσου πρωθυπουργού, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, στο Ερεβάν και τη συνάντηση με τον Πρόεδρο της Αρμενίας, Σερτζ Σαργκισιάν και στο Μπακού με τον Αζέρο Πρόεδρο, Ιλχάμ Αλίεφ. Χαρακτηριστική και η δήλωση του εκπρόσωπου της Ρωσίας στον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) και την Ομάδα του Μινσκ, που εποπτεύει την εκεχειρία στο Ναγκόρνο Καραμπάχ από το 1994 (όπου η Ρωσία συμπροεδρεύει με τη Γαλλία και τις ΗΠΑ). Ο Αλεξάντερ Λουκάσεβιτς υπογράμμισε ότι «η σύγκρουση στο Καραμπάχ είναι αποκλειστικά υπόθεση του ΟΑΣΕ και όλες οι άλλες οργανώσεις μπορούν να συμβάλουν στην ειρήνευση», ενώ δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο αποστολής κυανόκρανων του ΟΗΕ, αλλά «μόνο στην περίπτωση που υπάρξει πρώτα πολιτική διευθέτηση». Ενδιαφέρον έχει, επίσης, ότι εκκλήσεις «συνεννόησης» έκανε και ο γγ του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, που ταυτόχρονα ανακοίνωσε τις επόμενες βδομάδες συνάντηση σε επίπεδο αντιπροσώπων του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία.

Εντονη κινητικότητα στα πεδία της διπλωματίας και των πολεμικών επιχειρήσεων παρατηρείται το τελευταίο διάστημα, ενόψει της έναρξης του επόμενου γύρου των ενδο-συριακών έμμεσων διαπραγματεύσεων στη Γενεύη, που συμπίπτουν με την ημερομηνία διεξαγωγής των συριακών βουλευτικών εκλογών στις 13 Απρίλη.

Ο απεσταλμένος του ΟΗΕ, Στάφαν ντε Μιστούρα, επιχειρεί να εξασφαλίσει μια υποτυπώδη, έστω, «πρόοδο» στο τραπέζι των συνομιλιών του επόμενου γύρου, ξεκινώντας διπλωματικό μαραθώνιο σε Μόσχα, Δαμασκό και Τεχεράνη, ενώ παράλληλα επιδιώκει να έχει εντατικές συνομιλίες με Τούρκους, Σαουδάραβες, Ιορδανούς και Λιβανέζους αξιωματούχους, θεωρώντας ότι ο επόμενος γύρος συνομιλιών «πρέπει να είναι αρκετά συγκεκριμένος στην κατεύθυνση της πολιτικής διαδικασίας που θα οδηγεί στην πραγματική έναρξη μίας πολιτικής μετάβασης».

Ωστόσο, τα γεωπολιτικά συμφέροντα ΗΠΑ και Ρωσίας, παρά τις ενδείξεις μερικής σύγκλισης και περιστασιακής συνεργασίας σε κάποια από τα μέτωπα της Συρίας, παραμένουν σε τροχιά σύγκρουσης, όπως φανερώνει και η προσχηματική κόντρα τους πάνω στο πολιτικό μέλλον του Σύρου Προέδρου, Μπασάρ Ασαντ, που για τους Αμερικανούς και ευρωενωσιακούς ιμπεριαλιστές είναι «τελειωμένο» και για τους Ρώσους «ζήτημα που θα πρέπει να αποφασίσει ο συριακός λαός»...

Από την άλλη, δεν θα πρέπει κανείς να παραβλέπει τις κόντρες και τα αντιτιθέμενα συμφέροντα που σπρώχνουν στην περιοχή σύμμαχοι των ΗΠΑ, με πρώτους τους Τούρκους (την αστική τάξη της χώρας), οι οποίοι διά στόματος πρωθυπουργού, Αχμέτ Νταβούτογλου, στις 27 Μάρτη στο Αμμάν της Ιορδανίας, διεύρυναν αυτό που θεωρούν εκείνοι «ζώνη ασφαλείας της Τουρκίας», όχι μόνο σε περιοχές της Βόρειας Συρίας, την οποία προτείνουν εδώ και τουλάχιστον δύο χρόνια με πρόσχημα την προστασία «προσφύγων αμάχων», αλλά στα δύο τρίτα του συριακού εδάφους και στο μεγαλύτερο μέρος του Βορείου Ιράκ και του εκεί αυτόνομου Κουρδιστάν! «Είμαστε στη μέση ενός δακτυλιδιού της φωτιάς... Η ζώνη ασφαλείας της Τουρκίας ξεκινά από τη Λαττάκεια (σ.σ. όπου, δηλαδή, έχουν οι Ρώσοι αεροπορική και ναυτική βάση) και μέσω του Χαλεπιού, τη Μοσούλη και τη Σουλεϊμανίγια», είχε πει τότε σε Τούρκους δημοσιογράφους, που τον συνόδευαν στο ταξίδι του στην Ιορδανία, ο Νταβούτογλου. Ο ίδιος, μάλιστα, έκρινε ότι η «τύχη της Μέσης Ανατολής βρίσκεται στα χέρια δύο πόλεων: του Χαλεπίου στη Συρία και της Μοσούλης στο Ιράκ», υποστηρίζοντας ότι εάν η πρώτη περιέλθει υπό τον έλεγχο των δυνάμεων του Σύρου Προέδρου, Μπ. Ασαντ, «θα σημάνει το τέλος των (σ.σ. προφανώς... τουρκικών) ελπίδων για τη Συρία» και εάν οι τζιχαντιστές αντικατασταθούν στη Μοσούλη από «σιιτικές εξτρεμιστικές ομάδες, τότε θα σημαίνει πως ο εμφύλιος πόλεμος στο Ιράκ δεν θα τελειώσει ποτέ». Χρησιμοποίησε, μάλιστα, αυτό το πρόσχημα για να δικαιολογήσει τη δημιουργία της τουρκικής στρατιωτικής βάσης στο Μπασίκα, λέγοντας ότι έγινε τάχα για να βοηθήσει «την απελευθέρωση της Μοσούλης»...

Εάν προσθέσει σε όλα αυτά τις κόντρες δυτικών, αραβικών και ρωσικών μονοπωλίων για τις οδούς και τις πηγές Ενέργειας με τελικό προορισμό τον ενεργειακό ανεφοδιασμό της Ευρώπης, τότε αντιλαμβάνεται πως η διαδικασία υποτιθέμενης «ειρήνευσης» στη Συρία, δηλαδή της συνέχισης του ιμπεριαλιστικού πολέμου με άλλα μέσα, θα πάρει αρκετό χρόνο, ξεπερνώντας ενδεχομένως και τους 18 μήνες διαπραγμάτευσης που έχουν σχεδιάσει οι ΗΠΑ, η Ρωσία και τα άλλα τρία μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, μέλη του Αραβικού Συνδέσμου και χώρες της ευρύτερης περιοχής.