Ο Αλμπερτ Μαλτς γεννήθηκε το 1908 και πέθανε το 1985 στις ΗΠΑ. Εργάστηκε στο θέατρο και τον κινηματογράφο ως σεναριογράφος. Συνδέθηκε με το ΚΚ ΗΠΑ, με αποτέλεσμα να βρεθεί στο στόχαστρο της επιτροπής αντιαμερικανικών υποθέσεων και να μπει στη μαύρη λίστα.

Ντιτρόιτ, αυτοκινητοβιομηχανία, η εργατούπολη και τα αστικά σπίτια αποτελούν το σκηνικό όπου ο, σημαντικός Αμερικανός συγγραφέας και σεναριογράφος, Αλμπερτ Μαλτς τοποθετεί τη δράση των πρωταγωνιστών Του Υπόγειου Ρεύματος. Οι μορφές που δρουν στο βιβλίο είναι καθημερινοί, συνηθισμένοι άνθρωποι, με όλες τις προσωπικές τους στιγμές και τα συναισθήματα. Ταυτόχρονα, αντιπροσωπεύουν τη σύγκρουση κεφαλαίου - εργατικής τάξης.

Το καθεστώς που επικρατεί στην αυτοκινητοβιομηχανία και στα άλλα εργοστάσια είναι αυτό του κυνηγητού ενάντια στη συνδικαλιστική οργάνωση και δράση, το καθεστώς ελεύθερων απολύσεων. Σε μια τέτοια αυτοκινητοβιομηχανία εργάζεται ο Πρίνσι. Ο Πρίνσι ζει με τη σύντροφό του, την Μπέτσι. Και οι δυο εργάζονται σκληρά και με ανάποδα ωράρια, με αποτέλεσμα δύσκολα να μπορούν να περάσουν λίγες ώρες μαζί. Ο Πρίνσι είναι μέλος του ΚΚ ΗΠΑ και πρωτοστατεί στην οργάνωση των εργατών της αυτοκινητοβιομηχανίας. Υπόθεση δύσκολη, που απαιτεί σκληρή προσπάθεια, ασταμάτητη, για να συντελεστούν βήματα στη συνειδητοποίηση των εργατών και στο ξεπέρασμα του φόβου. Υπόθεση που απαιτεί μυστικότητα, λειτουργία με όρους παρανομίας, ώστε να ορθοποδήσει και να μη διαλυθεί από την πίεση των καπιταλιστών και των μηχανισμών τους πριν κάνει τα πρώτα της βήματα.

Από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου, ο αναγνώστης διαπιστώνει πως η συνειδητή στράτευση στην υπόθεση της εργατικής τάξης σημαίνει διαβίωση με όρους χειρότερους από αυτούς στους οποίους καλείται να ζήσει το σύνολο των εργατών, αφού ο αγώνας συνοδεύεται από το συνεχή κίνδυνο της ανεργίας ως και την αφιέρωση μεγάλου μέρους από το λιγοστό ελεύθερο χρόνο. Στις σελίδες του βιβλίου, η σύγκρουση κεφαλαίου - εργασίας, στο συγκεκριμένο ιστορικό περιβάλλον, παρουσιάζεται μέσα από τη δράση καθημερινών ανθρώπων, τόσο από τη μεριά της εργατικής τάξης όσο και από την πλευρά της αστικής.

Ο χρόνος του μυθιστορήματος εκτείνεται μέσα σε λίγες μόλις ώρες, από το Σαββατόβραδο ως το πρωινό της Τρίτης. Το βιβλίο αποτελεί ένα έργο δράσης, όπου παράλληλα αποτυπώνεται το ψυχογράφημα όλων των διαφορετικών χαρακτήρων των εργατών, τα κίνητρα της δράσης τους, είτε δουλεύουν με αυτοθυσία και ανιδιοτέλεια για την εργατική τάξη είτε δρουν προς όφελος του ταξικού αντίπαλου.

Παράλληλα, σκιαγραφούνται οι φιγούρες των αστών, των εργοστασιαρχών και των διευθυντών και του πολιτικού προσωπικού της αστικής τάξης, που επίσης είναι άνθρωποι με τις καθημερινές χαρές και στεναχώριες τους, τις ανασφάλειες και τις φιλοδοξίες τους, που όμως δε διστάζουν να φτάσουν ως το έγκλημα για να υπερασπιστούν το δικό τους ταξικό συμφέρον.

Η εξέλιξη των γεγονότων και όλα τα περιστατικά υπενθυμίζουν πως η σχέση κεφαλαίου - εργασίας εκφράζει σχέση παραγωγής, που στηρίζεται στην ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και στην απόσπαση υπεραξίας.

Ετσι, ο Κέλογκ, ζώντας μια ήσυχη μικροαστική καθημερινότητα, φιλάσθενος ο ίδιος και γεμάτος ανασφάλειες για το μέλλον της μοναχοκόρης του, είναι αυτός που διευθύνει την αντικομμουνιστική οργάνωση «Μαύρη Λεγεώνα», η οποία, σε συνεργασία με το κεφάλαιο και τις πλάτες της αστυνομίας, επιστρατεύεται για να καίει βιβλιοπωλεία, να χτυπά, ακόμα και να δολοφονεί εργάτες.

Ο Γκρεμπ, διευθυντής προσωπικού στην αυτοκινητοβιομηχανία όπου δουλεύει ο Πρίνσι, αν και ο ίδιος έχει ξεκινήσει από φτωχός εργάτης και έχει δουλέψει σε πολύ βαριές χειρωνακτικές εργασίες, η κοινωνική του ανέλιξη και η νέα του διευθυντική θέση είναι που καθορίζουν τη δράση του, την απληστία και τον αμοραλισμό που τον χαρακτηρίζει σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής του ζωής. Η εργατική του προέλευση και η μαρξιστική του κατάρτιση απλώς τον κάνουν πολύ πιο αποτελεσματικό στην πάλη ενάντια στους εργάτες. Η μέθοδος του Γκρεμπ είναι η εξαγορά των πρωτοπόρων εργατών και γενικότερα η εξασφάλιση της ταξικής συναίνεσης. Οταν αυτή η μέθοδος δεν έχει πέραση, υπάρχει η άμεση εφαρμογή της ωμής βίας και η δράση ιδιωτικών στρατών.

Ο Γκρεμπ είναι «αυτοδημιούργητος» και πραγματιστής και σιχαίνεται το μυστικισμό και τις τελετουργίες του «ακαμάτη» και καλοβαλμένου αστού Κέλογκ. Ομως, για το κοινό καλό, τίποτα δεν τους εμποδίζει να συνεργαστούν σε κοινή εγκληματική δράση ενάντια στους εργάτες - ενάντια στον Πρίνσι.

Οι σελίδες Του Υπόγειου Ρεύματος μας μεταφέρουν στις ΗΠΑ της εποχής του new deal, όμως, επειδή οι βασικοί όροι διεξαγωγής της ταξικής πάλης δε διαφέρουν, προσφέρεται στο σύνολό του για σύγχρονη ανάγνωση. Αλλωστε, αποσπώμενοι από το ιστορικό περιβάλλον, έντονη είναι η αίσθηση πως οι πρωταγωνιστές του βιβλίου θα μπορούσαν να δρουν και στο σήμερα.

Οι σελίδες του μυθιστορήματος είναι και σελίδες της δράσης των Αμερικανών κομμουνιστών, των μελών και στελεχών του ΚΚ ΗΠΑ, πλευρά που επίσης προσφέρει τροφή για σκέψη. Αφού, παρά την ηρωική δράση και την αυτοθυσία για την καλυτέρευση των όρων ζωής της εργατικής τάξης, το ΚΚ ΗΠΑ λίγα χρόνια αργότερα, κυριευμένο από τον οπορτουνισμό, οδηγήθηκε τελικά στο συμβιβασμό με την αστική τάξη και την αυτοδιάλυσή του το 1943. Αυτή η εξέλιξη υπενθυμίζει, ακόμα μια φορά, πως αυτό που δεν μπόρεσε να πετύχει η αστική τάξη με την καταστολή το πέτυχε με τη δύναμη του συμβιβασμού, με την ανάπτυξη του οπορτουνισμού στο εσωτερικό του κόμματος της εργατικής τάξης, την απομάκρυνσή του από το σκοπό της επαναστατικής ανατροπής της εξουσίας του κεφαλαίου και τελικά το συμβιβασμό του με αυτήν.

Το έργο αυτό του Μαλτς, αν και είναι μυθιστόρημα, θα μπορούσε να είναι αληθινό ακόμα και στις λεπτομέρειές του, όχι μόνο στις ΗΠΑ, όπου δρούσαν ολόκληροι ιδιωτικοί στρατοί, όπως οι Πίνκερτον, που έφερναν σε πέρας κάθε είδους «δουλειές» ενάντια στους ταξικά δραστήριους εργάτες - από παρακολουθήσεις ως εξαφανίσεις - αλλά και σε όλα τα μήκη και πλάτη της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης.

Το Υπόγειο Ρεύμα αποτελεί ένα έργο δράσης που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον ως το τέλος. Ετσι, μια αναλυτική αναφορά σε αυτήν την παρουσίαση θα ακύρωνε αυτό το πλεονέκτημα. Η ανάγνωσή του, όμως, ξεφεύγει από τα όρια μιας καλογραμμένης περιπέτειας και προσφέρεται για γενικότερες σκέψεις, που συνδέονται με την τρέχουσα επικαιρότητα. Αποτυπώνει την πολυπλόκαμη δράση αστικών μηχανισμών (κρατικών και μη) ενάντια στο οργανωμένο εργατικό κίνημα και τους όρους για τη διεξαγωγή της ταξικής πάλης.