Το βασικό συμπέρασμα που προκύπτει από τις καταστροφικές επιπτώσεις που θα έχει στην προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς η εφαρμογή του μέτρου της εργασιακής «εφεδρείας» στο υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού είναι ουσιαστικά η επαναβεβαίωση της πάντα ενεργής διαπίστωσης: Το τι μέτρα λαμβάνονται στον πολιτιστικό τομέα έχει άμεση συνάρτηση με το τι πολιτισμό θέλει το αστικό κράτος.

Αυτή η παραδοχή δηλώθηκε ανοιχτά πλέον και από τους εργαζόμενους στις κρατικές δομές προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς στις αρχές του μήνα, οπότε ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) έδωσε «φωνή» στους επιστήμονες που ενώ, με τη σειρά τους, έδωσαν κυριολεκτικά τα πάντα για να διατηρήσουν την ιστορική μνήμη του ελληνικού λαού, τώρα η κυβέρνηση τους πετά στο δρόμο, χωρίς μάλιστα καν τα τυπικά «ευχαριστήρια» μιας «κλασικής» επιστολής συνταξιοδότησης.

Η «εφεδρεία» σημαίνει για την Αρχαιολογική Υπηρεσία την απώλεια του 10% των αρχαιολόγων της, δηλαδή 95 επιστήμονες. Αυτό σημαίνει ότι στην ήδη «αποψιλωμένη» Αρχαιολογική Υπηρεσία, με τις τεράστιες ελλείψεις σε προσωπικό και υποδομή, τις χιλιάδες κενές οργανικές θέσεις, την εργασιακή ομηρία, τις απολύσεις, την απληρωσιά κ.λπ., θα μείνουν πανελλαδικά κάτω από 900 αρχαιολόγοι. Οι ίδιοι κάνουν λόγο για «αναγκαστική εκδίωξη» από την υπηρεσία με διάφορα «εφευρήματα» (τύπου: «κανονική», «πρόωρη» ή «αυτοδίκαια» σύνταξη, θέσεις «σε διαθεσιμότητα» κ.λπ.) ανθρώπων «που ήλπιζαν ότι θα έμεναν για να πάρουν σύνταξη μέσα στα επόμενα δύο ή τρία χρόνια». Ανάμεσα σε αυτούς τους επιστήμονες είναι και προϊστάμενοι Εφορειών Αρχαιοτήτων, άνθρωποι οι οποίοι έχουν ανασκαφές και έργα ενταγμένα στο ΕΣΠΑ σε εξέλιξη, πλήθος ανοιχτών «μετώπων» την ώρα που «επέρχεται ο ξαφνικός θάνατος της εφεδρείας».

Θυμίζουμε ότι τα αρχαιολογικά έργα του ΕΣΠΑ είναι η αγαπημένη προπαγανδιστική «καραμέλα» της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού με κάθε αφορμή. Αυτό, βέβαια, σε τίποτα δεν εμπόδισε τις καθυστερήσεις μισθών και τις απολύσεις σε αυτά τα έργα. Το αντίθετο. Από τον περασμένο Ιούνη οι έκτακτοι αρχαιολόγοι απαντούσαν σε αυτή την προπαγάνδα λέγοντας ότι «η πραγματικότητα που βιώνουμε εμείς, οι εργαζόμενοι στο χώρο, είναι διαφορετική». Και έθεταν το πολύ συγκεκριμένο, αν και ρητορικό, ερώτημα: Πώς θα εκτελεστούν αυτά τα έργα με τις μεγάλες ελλείψεις της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας σε προσωπικό και την υποχρηματοδότηση, αφού «πολλές υπηρεσίες στην περιφέρεια στελεχώνονται μόνο από το διευθυντή, ενώ στο σύνολό τους δεν έχουν ούτε το απαραίτητο αναλώσιμο υλικό»...

Σημείωναν, επίσης, ότι λόγω περικοπών των έργων ΕΣΠΑ εμφανίστηκε το φαινόμενο ...να «προκηρύσσονται έργα αναστήλωσης και ανάδειξης σημαντικών αρχαιολογικών χώρων, χρηματοδοτούμενα από το ΕΣΠΑ, χωρίς να προβλέπεται η προκήρυξη θέσεων αρχαιολόγων»! Ως παράδειγμα ανέφεραν το έργο «Αποκατάσταση - ανάδειξη Ανακτόρου και αρχαιολογικού χώρου Κνωσού», το έργο «Α΄ Αρχαίο Θέατρο» (και τα δύο του Ταμείου Διαχείρισης Πιστώσεων Αρχαιολογικού Εργου) και το έργο «Ανάδειξη Αρχαιολογικού Χώρου Κραννώνος Νομού Λάρισας» της ΙΕ' Εφορείας Αρχαιοτήτων! «Καθώς τα έργα συντήρησης, αποκατάστασης και ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων είναι κατά κύριο λόγο αρχαιολογικά, είναι επιστημονικά απαράδεκτο και επισφαλές για τις αρχαιότητες να διενεργούνται αρχαιολογικές εργασίες χωρίς αρχαιολόγους», σημείωναν οι έκτακτοι αρχαιολόγοι και καλούσαν το ΥΠΠΟΤ «να μεριμνήσει ουσιαστικά για την προστασία των αρχαιοτήτων με την πρόσληψη του απαραίτητου επιστημονικού προσωπικού και όχι με ανακοινώσεις εντυπωσιασμού».

Και το ΥΠΠΟΤ... «μερίμνησε» να κάνει τα πράγματα ακόμη χειρότερα, πετώντας στο δρόμο κι άλλους πολύτιμους εργαζόμενους της υπηρεσίας μέσω της «εφεδρείας», οι οποίοι μάλιστα βρίσκονταν και «επί το έργον» όταν έμαθαν τα «μαντάτα». Στην πρόσφατη συνέντευξη αναφέρθηκαν περιπτώσεις όπως αυτή της προϊσταμένης της ΙΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων που έμαθε ότι την αφορά το μέτρο της «εφεδρείας»... όταν ήταν στο Λούβρο και έστηνε την, πολυδιαφημιζόμενη, έκθεση για τον Αλέξανδρο. Οπως της αρχαιολόγου που όχι μόνο την πετάνε εκτός υπηρεσίας, αλλά της ζητάνε πίσω και χρήματα από την εκπαιδευτική της άδεια λόγω του διδακτορικού της!

Επιπλέον, αυτές οι θέσεις δεν πρόκειται να αντικατασταθούν. Με βάση το σχετικό νόμο καταργούνται όχι μόνο όλες οι κενές οργανικές θέσεις, αλλά και όλες οι οργανικές θέσεις αυτών που φεύγουν με σύνταξη ή «εφεδρεία». Δηλαδή, πρόκειται για άγρια συρρίκνωση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. «Προφανώς αυτό το μέτρο δεν έχει κανένα οικονομικό αντίκτυπο», λένε οι αρχαιολόγοι. «Τι να κερδίσουν από τους ελάχιστους μισθούς που παίρναμε και, ακόμη χειρότερα, από αυτούς που παίρνουμε τώρα; Παροπλίζουν ανθρώπους και υπηρεσίες, σταματάνε σημαντικό έργο που γινόταν και όχι μόνο από αρχαιολόγους αλλά και από μηχανικούς και από συντηρητές και από όλες τις ειδικότητες».

Γιατί, λοιπόν, συμβαίνουν όλα αυτά; «Τρελάθηκε» η κυβέρνηση; «Δεν» ξέρει η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΤ τι σημαίνει η εφαρμογή αυτής της πολιτικής; Φυσικά και το ξέρει, φυσικά και δεν έχουν «τρελαθεί» στην κυβέρνηση. Απλώς, με αφορμή την κρίση, επιταχύνεται η διαδικασία για την επίτευξη του κεντρικού στόχου του κεφαλαίου, δηλαδή την πλήρη εμπορευματοποίηση του πολιτισμού.

Η πρόεδρος του ΣΕΑ, Δέσποινα Κουτσούμπα, το έθεσε ως εξής, αφού πρώτα χαρακτήρισε προφανές το γιατί «αποκεφαλίζεται και συρρικνώνεται η Αρχαιολογική Υπηρεσία». Φέρνει το παράδειγμα της νησίδας Αλιμιά στα Δωδεκάνησα που ο Δήμος Χάλκης θέλει να την παραδώσει στο κεφάλαιο του τουρισμού, αν και είναι ολόκληρη κηρυγμένη αρχαιολογικός χώρος. «Είναι ένα πολύ εύγλωττο παράδειγμα για το πού πάμε: Οταν δε θα υπάρχουν πλέον αρχαιολόγοι σε αριθμό ικανό που να μπορούν να προστατέψουν τα αρχαία σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, ουσιαστικά ανοίγει ο δρόμος διά της διολισθήσεως στους ιδιώτες. Και τον ξέρουμε πολύ καλά αυτό το δρόμο: "Δεν μπορεί το Δημόσιο να προστατεύει τα αρχαία άρα να τα δώσουμε σε ιδιώτες"».

Η Αρχαιολογική Υπηρεσία, όμως, και οι άνθρωποι που θα απομείνουν σε αυτή απειλούνται με περαιτέρω συρρίκνωση και με νέες απολύσεις μέσω των συγχωνεύσεων των Εφορειών αρχαιοτήτων. «Διά των συγχωνεύσεων είναι πολύ πιθανόν να πάμε σε πραγματικές απολύσεις», αφού «είναι προφανές ότι θα βρεθεί με τεχνητό τρόπο πλεονάζον προσωπικό». Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν μάλιστα ότι δεν αποκλείεται να απομείνει μόλις μία Εφορεία Αρχαιοτήτων ανά Περιφέρεια.

Στη συνέντευξη μίλησαν και στελέχη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, καθόλα μάχιμα, τα οποία όμως βγαίνουν στην «εφεδρεία», «εκπροσωπώντας» ουσιαστικά τους δεκάδες συναδέλφους τους. Οπως ο Λεωνίδας Χατζηαγγελάκης, προϊστάμενος της ΛΔ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων (Νομοί Καρδίτσας και Τρικάλων) και αντιπρόεδρος του ΣΕΑ. Ανέφερε μερικά από τα έργα που παρακολουθεί η υπηρεσία της οποίας προΐσταται. Οπως η αρχαιολογική έρευνα σε πολλά σημεία της οδού Ε-65. Οπως ο δρόμος Λάρισας - Τρικάλων με σημαντικά επιστημονικά τεκμήρια «διότι μιλούν για μία από τις μυκηναϊκές πόλεις της Δ. Θεσσαλίας».

Η Εφορεία του είναι από τις «τυχερές». Εχει οκτώ αρχαιολόγους. Αλλά δε διαθέτει μηχανικό, αρχιτέκτονα, τοπογράφο. Ετσι, «τα έργα του ΕΣΠΑ κολλάνε σε ουσιαστικά σημεία γιατί αναγκαζόμαστε να παρακαλάμε μηχανικούς όμορων Εφορειών, ή ιδιωτών ή των δήμων να μας λύνουν ζητήματα».

«Πώς είναι δυνατόν, όταν δίνεις τον εαυτό σου τον ίδιο, παραμελείς τον εαυτό σου, την οικογένειά σου, πληρώνεις από την τσέπη σου για να λειτουργεί η υπηρεσία αυτή, τρέχεις νύχτες και Σαββατοκύριακα για να λύνεις ζητήματα, να έρχεται η κυβέρνηση και να λέει "κύριε φεύγετε" χωρίς ούτε καν ένα ευχαριστώ;», ήταν το, μάλλον ρητορικό, ερώτημά του.

Ο Αρης Τσαραβόπουλος, ο μοναδικός αρχαιολόγος στα Κύθηρα, η «εφεδρεία» του οποίου ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από το λαό του νησιού, είπε ότι το μοναδικό «κόστος» του υπουργείου για τον αρχαιολογικό έλεγχο τόσο στα Κύθηρα όσο και στα Αντικύθηρα... είναι μόνο ο μισθός του. Ακόμη και η διαμονή «λύθηκε» μέσω συγγενικών προσώπων. Στα δε Αντικύθηρα «μένουμε σε αντίσκηνα όταν πάμε εκεί». Το μουσείο έχει κλείσει από το 2006 λόγω ζημιών από σεισμό και η κτιριακή μελέτη έγινε μόλις πρόσφατα αλλά δεν υπάρχει χρηματοδότηση. Ο αρχαιολόγος ήταν σαφής: «Αποψιλώνεται η Αρχαιολογική Υπηρεσία. Ο στόχος είναι να την υποβαθμίσουν τόσο πολύ, ώστε να μην υπάρχει πια η ανάγκη της. Θα έρθουν ξένα ιδρύματα; Επενδυτές; Στην Αυστραλία αναθέτουν σε εταιρείες το αρχαιολογικό έργο»...

Η Μεταξία Τσιποπούλου, προϊσταμένη της Διεύθυνσης Εθνικού Αρχείου Μνημείων, απαριθμώντας μέρος της δουλειάς που πρόσφεραν οι επιστήμονες του τομέα της, είπε ότι «εντός της προθεσμίας φέραμε σε πέρας ένα μεγάλο έργο του Γ' ΚΠΣ, την ψηφιοποίηση κινητών μνημείων. Δημιουργήσαμε ένα απόθεμα 110 χιλιάδων ψηφιοποιημένων και τεκμηριωμένων μνημείων. Με βάση αυτό έγιναν δύο ιστοσελίδες, μία έκθεση για το ιστορικό αρχείο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, με όλα τα τεκμήρια από το 1834 οπότε ιδρύθηκε μέχρι σήμερα, τέσσερα συνέδρια». Αυτά έγιναν με έξι αρχαιολόγους αορίστου χρόνου και κανέναν μόνιμο...

Γιατί έχουν σημασία όλα αυτά; Διότι «ο ελληνικός πολιτισμός δεν είναι ένα ιδεολόγημα που το τραβάει ο ένας από δω και ο άλλος από κει. Ο ελληνικός πολιτισμός είναι αυτά που βγάζουμε από το χώμα. Είναι ο κάθε αρχαιολογικός χώρος, είναι το τελευταίο όστρακο. Για την τουριστική πολιτική και τουριστική ανάπτυξη αρκούν πέντε αρχαιολογικοί χώροι και πέντε μουσεία. Ομως, εμείς που έχουμε φάει τη ζωή μας και τα χέρια μας στα χώματα και τις βιβλιοθήκες γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά ότι αν τα μνημεία λείψουν, ο καθένας θα μπορεί να λέει ό,τι θέλει γι' αυτά. Τα μνημεία πρέπει να παραμείνουν για το μέλλον ώστε να μπορέσουν άλλοι αργότερα να τα ξαναερμηνεύσουν. Ετσι προχωρούμε. Τα μνημεία έχουν τεράστια σημασία για τις τοπικές κοινωνίες. Οχι μόνο για τουριστικούς - οικονομικούς λόγους. Εχουν γίνει σε όλη την Ελλάδα εκατοντάδες εκπαιδευτικά προγράμματα από αρχαιολόγους της υπηρεσίας και έχουν έρθει σε επαφή με τα μνημεία χιλιάδες παιδιά. Σε μας εκπαιδεύονται φοιτητές (φυσικά δωρεάν) Ελληνες και ξένοι».

Ολα αυτά και όλα όσα γίνονται κάθε μέρα σε όλη τη χώρα στα «μέτωπα» της προστασίας της ιστορικής μνήμης, γίνονται με την αυτοθυσία των εργαζομένων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Αυτών που είτε τώρα είτε σε λίγο θα είναι «αχρείαστοι». Και όσο μειώνονται οι αρχαιολόγοι «θα έχουμε αυξημένες αρχαιοκαπηλίες και θα περνάνε πολύ πιο εύκολα αυτά που επιδιώκονται στην Αλιμιά».

Είναι άνθρωποι που ενώ σκάβουν χιλιάδες στρέμματα και κηρύττουν αρχαιολογικούς χώρους, δεν έχουν δικαίωμα να προσδοκούν ούτε καν μια καλώς εννοούμενη αναγνωρισιμότητα. Η αστική, μαζική κουλτούρα δεν τους χωρά. Αλλά: «Μπορεί να μην είμαστε τεράστιες φυσιογνωμίες όπως οι πέντε αρχαιολόγοι του παρελθόντος, νεκροί πλέον, τους οποίους μπορείτε να φέρετε στο νου σας. Αλλά είμαστε ό,τι πλησιέστερο υπάρχει σε μεγάλες φυσιογνωμίες... και επιπλέον είμαστε και ζωντανοί», λένε με πικρό χιούμορ.

Εχουν, επίσης, πλήρη επίγνωση ότι δεν πρόκειται για «λάθη» των κυβερνήσεων. «Δεν είναι ότι δεν ξέρουν τι κάνουν», λένε αναφερόμενοι στην κυβέρνηση. «Είναι ότι δεν θέλουν αυτό που κάνουμε. Θέλουν να μας βγάλουν από τη μέση. Και αυτό είναι προφανές. Ολοι οι νόμοι που έχουν κατέβει στη Βουλή, ειδικά τα τελευταία χρόνια, έχουν κι ένα κομμάτι που έχει να κάνει με την αρχαιολογική νομοθεσία. Από τον πρώτο νόμο για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, το μνημόνιο, το "φαστ τρακ", τα "αυθαίρετα", μέχρι το μεσοπρόθεσμο - που έχει ειδική αναφορά στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο - το μνημόνιο "συνεργασίας" του ΥΠΠΟΤ με άλλα υπουργεία», για την «επίσπευση» της αρχαιολογικής έρευνας με πρόσχημα τα «μεγάλα» έργα.

Η γενική εκτίμησή τους είναι ότι η «εισβολή» των ιδιωτών στη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς επιχειρείται από το κράτος να... «προκύψει» ως «αναγκαιότητα». Πρόκειται για την «κλασική» μέθοδο της απαξίωσης στα μάτια του λαού αυτού που προωθείται για ξεπούλημα. Η διαδικασία αυτή, όπως έχει αποκαλύψει και καταγγείλει πολλές φορές, μέσα και έξω από τη Βουλή, το ΚΚΕ, αλλά και ο «Ρ», κρατάει χρόνια. Η «εφεδρεία» είναι ίσως το «κερασάκι» στην «τούρτα» της απαξίωσης.

Ακριβώς η ίδια τακτική ακολουθείται και στα κρατικά μουσεία, ο δημόσιος χαρακτήρας των οποίων έχει τεθεί εδώ και χρόνια υπό αμφισβήτηση από το αστικό κράτος. Τον ίδιο στόχο της εμπορευματοποίησης - τουριστικοποίησης του πολιτισμού υπηρετεί και η «καλλικρατική» «διευκόλυνση» της τοπικής διοίκησης στην παρέμβασή της (και) στο αρχαιολογικό έργο. Αυτό το στόχο υπηρετεί και η «μανιώδης» «στοχοπροσήλωση» του ΥΠΠΟΤ στην εξυπηρέτηση του κεφαλαίου του τουρισμού, εκείνου φυσικά με τα «χοντρά πορτοφόλια» και με όρους που όχι μόνο αποκλείουν την τοπική κοινωνία από τα κέρδη των μονοπωλίων, αλλά και το κάνουν απειλώντας ευθέως το φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον.

Η λύση βρίσκεται στην κοινή πάλη των εργαζομένων στον πολιτισμό με όλους τους εργαζόμενους, αφού ο εχθρός είναι κοινός, όπως και η αιτία των προβλημάτων. Η συσπείρωση των εργαζομένων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και όλων των υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού στο πλαίσιο πάλης όπως το έθεσαν οι δυνάμεις του ΠΑΜΕ στο ΥΠΠΟΤ αποτελεί μονόδρομο:

• «Ο πολιτισμός, ο τουρισμός, ο αθλητισμός να γίνουν κτήμα του λαού και όχι εμπόρευμα και εργαλείο πλουτισμού για τα μονοπώλια.
• Μόνιμη και σταθερή δουλειά, με δικαιώματα, χωρίς όρους και προϋποθέσεις.
• Καμία μείωση των αποδοχών μας. Μισθός που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες. Τέρμα στο καθεστώς της απλήρωτης δουλειάς.
• Δικαίωμα στην εργασία, ούτε ένας στην "εργασιακή εφεδρεία" - απόλυση.
• Δημόσια και δωρεάν Υγεία - Πρόνοια - Παιδεία.
• Κατάργηση όλων των αντεργατικών, αντιασφαλιστικών, αντιδημοκρατικών νόμων.
• Λέμε ΟΧΙ στη νομιμότητα που εξασφαλίζει τα κέρδη της πλουτοκρατίας. ΝΑΙ στη νομιμότητα που εξασφαλίζει τα δικαιώματά μας».