Στις σημερινές συνθήκες όξυνσης και γενίκευσης της καπιταλιστικής κρίσης στο επίπεδο της ΕΕ ο Προϋπολογισμός έρχεται να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του κεφαλαίου για διεύρυνση της κερδοφορίας του μέσω επενδύσεων στον τομέα της πολιτιστικής - τουριστικής βιομηχανίας, με συνέπεια την αυξανόμενη εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση του πολιτισμού.

Εχει αποδειχθεί, πλέον, από την πρακτική της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ όλο το προηγούμενο διάστημα και επιβεβαιώνεται από τον Προϋπολογισμό του 2012 ότι η λειτουργική σύνδεση του Πολιτισμού με τον τουρισμό είναι ο μηχανισμός στήριξης της ανάπτυξης του κεφαλαίου στους τομείς της τουριστικής βιομηχανίας και του «αθλητικού» και «πολιτιστικού» θεάματος. Πιο συγκεκριμένα, όπως προκύπτει από την εισηγητική έκθεση του φετινού Προϋπολογισμού (σελ. 71), οι άξονες στους οποίους κατανέμονται οι δαπάνες του τακτικού Προϋπολογισμού του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού (ΥΠΠΟΤ) αφορούν κυρίως στους αρχαιολογικούς χώρους, στις εκδηλώσεις και τα προγράμματα προώθησης του ελληνικού πολιτισμού και την προβολή της χώρας στο εξωτερικό ως ελκυστικό τουριστικό προορισμό.

Σε σχέση με το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ), που αποτελεί μέρος του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ), στο ίδιο κείμενο αναφέρεται ότι τα κονδύλιά του θα προσανατολιστούν σε πολιτιστικές υποδομές και υπηρεσίες στο νησιωτικό χώρο και τους ορεινούς όγκους και στην πρόσβαση σε αυτές μέσω σημαντικών οδικών αξόνων, ενώ παρακάτω υπογραμμίζεται ότι «στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας, ο τουρισμός κατέχει μια άκρως σημαντική θέση. Το "τουριστικό προϊόν" εμπλουτίζεται και εστιάζει στην αξιοποίηση φυσικού και πολιτιστικού αποθέματος...». Με άλλα λόγια, είναι φανερό ότι τα μηδαμινά και ακόμη περισσότερο συρρικνωμένα σε σχέση με τα προηγούμενα δύο χρόνια ποσά του Κρατικού Προϋπολογισμού για τον Πολιτισμό υποτάσσουν ολοσχερώς την όποια πολιτιστική δραστηριότητα στις ανάγκες ανάπτυξης του τουριστικού κεφαλαίου, αφού ακόμη και η υποτιθέμενη χρηματοδότηση των αρχαιολογικών χώρων και μουσείων γίνεται εκλεκτικά και αποσκοπεί στην εκχώρηση και εκμετάλλευσή τους από «Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις», ιδιωτικά ιδρύματα και ομίλους.

Και ο φετινός Προϋπολογισμός - ως συνέχεια του περσινού - είναι προϋπολογισμός προγραμμάτων και δράσεων (ESA). Δηλαδή, τα ποσά των δαπανών δεν κατανέμονται συγκεκριμένα στους φορείς, αλλά σε γενικούς άξονες δράσης, στους οποίους μπορούν να ενταχθούν διάφοροι συμπράττοντες επιχορηγούμενοι φορείς.

Με τον τρόπο αυτό το κράτος έχει την ευχέρεια να ανακατανέμει «ευέλικτα» τις δαπάνες σύμφωνα με τις ανάγκες των μεγάλων επιχειρηματικών συμφερόντων του πολιτισμού και τουρισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι την περσινή χρονιά, την ίδια στιγμή που οι δημόσιοι φορείς πνίγονταν από τη μέγγενη της υποχρηματοδότησης (μουσικά σύνολα, θέατρα, αρχαιολογικοί χώροι κ.ά.) τεράστια ποσά κατευθύνονταν επιλεκτικά σε ιδιωτικά ιδρύματα, μη κυβερνητικές οργανώσεις και άλλους φορείς που συνέπρατταν μέσω του ΕΣΠΑ (π.χ. το Μέγαρο Μουσικής, το Μουσείο Μπενάκη, η ΜΚΟ «Διάζωμα», η ιδιωτική καλλιτεχνική σχολή ΙΑΣΜΟΣ κ.ά.).

Από τα παραπάνω προκύπτει αβίαστα ότι το 2012 οι κρατικοί, εποπτευόμενοι και επιχορηγούμενοι από το υπουργείο Πολιτισμού - Τουρισμού (ΥΠΠΟΤ) φορείς και δημόσιοι οργανισμοί του Πολιτισμού (θέατρα, μουσικά σύνολα, μουσεία κ.λπ.) θα αντιμετωπίσουν πρωτοφανή επιδείνωση όλων των όρων λειτουργίας και ύπαρξής τους, με κατάληξη το κλείσιμο ή το πέρασμά τους ανοιχτά πια στα χέρια του κεφαλαίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο τμήμα της εισηγητικής έκθεσης για τον απολογισμό των ΔΕΚΟ που αφορά στο διάστημα 2010 - 2012 το Εθνικό Θέατρο και το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος δεν έχουν αποστείλει στοιχεία, ενώ η Εθνική Λυρική Σκηνή απουσιάζει τελείως, γιατί - όπως στη συνέχεια αναφέρεται - «βρίσκονται σε διαδικασία συγχωνεύσεων, αναδιαρθρώσεων και καταργήσεων».

Επειδή ο Πολιτισμός - σύμφωνα και με τις κατευθύνσεις της ΕΕ - αποτελεί ένα ζωτικό χώρο επέκτασης της καπιταλιστικής δράσης, βασική προτεραιότητα του ΠΔΕ είναι η διαμόρφωση ευνοϊκότερων όρων απόσπασης υπεραξίας από τους εργαζόμενους σ' αυτόν. Γι' αυτό υπογραμμίζεται η ανάγκη λήψης μέτρων για «προώθηση της απασχόλησης και άμβλυνση των προβλημάτων της αγοράς εργασίας» σε ιδιαίτερα πληττόμενους τομείς, όπως ο Πολιτισμός, που σημαίνει μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα στις ανάγκες του κεφαλαίου, δηλαδή τσάκισμα των όποιων εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων στο χώρο του πολιτισμού (κατάργηση Συλλογικών Συμβάσεων, απελευθέρωση απολύσεων, αφαίρεση ασφαλιστικών - συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων κ.λπ.).

Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα 3.17 της εισηγητικής έκθεσης, το σύνολο των πραγματοποιημένων δαπανών του ΥΠΠΟΤ για το 2010 ήταν 576 εκατ. ευρώ, η εκτίμηση για το 2011 είναι πως θα φτάσουν στα 423 εκατ. ευρώ (μείωση 26,5%) και η πρόβλεψη για το 2012 είναι 458 εκατ. ευρώ, του οποίου η υλοποίηση είναι αμφίβολη, αφού κάθε χρόνο η τάση είναι η περικοπή κονδυλίων του προϋπολογισμού.

Αν συγκρίνουμε τα ποσά σε σχέση με τον τακτικό Προϋπολογισμό θα δούμε ότι το 2010 το ποσοστό του συνόλου των δαπανών του ΥΠΠΟΤ ήταν 0,51% του τακτικού Προϋπολογισμού. Το 2011 με βάση την εκτίμηση του υπουργείου Οικονομικών το ποσοστό θα είναι 0,30% του τακτικού Προϋπολογισμού και η πρόβλεψη για το 2012 είναι πως θα φτάσει το 0,26% του τακτικού Προϋπολογισμού.

Από τον πίνακα που δημοσιεύεται σε διπλανή στήλη προκύπτει μάλιστα ότι τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα για τον Πολιτισμό, αφού οι δαπάνες του ΥΠΠΟΤ που αφορούν αποκλειστικά στον Πολιτισμό είναι ακόμη μικρότερες, καθώς στο σύνολό τους περιλαμβάνονται και άλλοι τομείς, όπως ο Τουρισμός, ο Αθλητισμός, η ΓΓ Ολυμπιακής Αξιοποίησης, το Εθνικό Συμβούλιο Καταπολέμησης του ντόπινγκ καθώς και τα λειτουργικά έξοδα του υπουργείου.

Τα ποσά που αναγράφονται στον πίνακα είναι τα ποσά των πιστώσεων που υπήρχαν για το ΥΠΠΟΤ τα συγκεκριμένα χρόνια. Οι αποκλίσεις αυτών των στοιχείων με τα στοιχεία της εισηγητικής έκθεσης οφείλονται στο ότι δεν χρησιμοποιήθηκε το σύνολο της πίστωσης του ΥΠΠΟΤ για τα χρόνια 2010 και 2011. Για το 2012 τα ποσά και στους δύο πίνακες είναι πιστώσεις, οπότε είναι ίδια.

Από τα ποσά που αναφέρονται στον πίνακα για τη χρηματοδότηση δράσεων και φορέων στον Πολιτισμό διατίθενται για το 2010 108,8 εκατ. ευρώ, για το 2011 70,5 εκατ. ευρώ και για το 2012 94,3 εκατ. ευρώ.

Ανάλογα είναι και τα στοιχεία στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, όπου τα ποσά που αφορούν στον Πολιτισμό είναι τα εξής: 2010 127 (89) εκατ. ευρώ, 2011 105 (20) εκατ. ευρώ, 2012 115 (45) εκατ. ευρώ. Σε παρένθεση οι εθνικοί πόροι.

Για το ΚΚΕ ο Πολιτισμός είναι ιστορικό - κοινωνικό δημιούργημα και σαν τέτοιο πρέπει να ανήκει σε όλη την κοινωνία, να αποτελεί λαϊκή περιουσία. Δεν μπορεί να είναι αντικείμενο μονοπωλιακής ιδιοποίησης και κερδοσκοπικού σφετερισμού. Η αληθινή και ανεμπόδιστη πρόσβαση του λαού στον Πολιτισμό προϋποθέτει με άλλα λόγια την κατάργηση της μονοπωλιακής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής του κοινωνικού πλούτου, επομένως και στα μέσα παραγωγής και διάδοσης της σύγχρονης πολιτιστικής δημιουργίας και πολιτιστικής κληρονομιάς. Για το ΚΚΕ η πολιτική για τον Πολιτισμό πρέπει να διέπεται από ένα σχεδιασμό συνολικής κοινωνικής ανάπτυξης με κριτήριο τις σύγχρονες ανάγκες και με τη δραστήρια συμμετοχή του λαού - δημιουργού.

Το ΚΚΕ, επομένως, καταψήφισε και το φετινό Προϋπολογισμό για τον Πολιτισμό για την αντιδραστική πολιτική του κατεύθυνση, καθώς και τις ανάλογες αναδιαρθρώσεις που θα έρθουν να την υλοποιήσουν το επόμενο διάστημα. Αλλωστε, η πάλη για το δικαίωμα στον Πολιτισμό αποτελεί μέρος του συνολικότερου αγώνα του λαού μας για γενική πρόοδο και ευημερία. Οπως κάθε λαϊκό δικαίωμα δε θα χαριστεί, θα κατακτηθεί.