Τι είναι η «μεταβιομηχανική κοινωνία»;

ΑΣΤΙΚΟ ΙΔΕΟΛΟΓΗΜΑ που στη γενικότητά του εμφανίζεται και ως «μετακαπιταλιστική» κοινωνία σύμφωνα με το οποίο ο καπιταλισμός ταυτίζεται με τη βιομηχανία, η οποία όμως σήμερα δεν υπάρχει ή τείνει να εξαλειφθεί. Ετσι ο καπιταλισμός μετατρέπεται σε μια νέα κοινωνία, η οποία δεν είναι καπιταλισμός και στην οποία όλες οι κοινωνικές δυνάμεις μπορούν να ευημερήσουν. Αυτό είναι το ιστορικό μέλλον. Ως θεωρία δεν είναι καινούρια, εμφανίζεται αμέσως μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

ΒΕΒΑΙΩΣ, γύρω απ' αυτό το ιδεολόγημα της νέας υποτίθεται κοινωνίας, έχουν αναπτυχθεί διάφορες παραλλαγές θεωρητικής, ιδεολογικής στήριξης. Θα αναφέρουμε ορισμένες ενδεικτικές.

Ο ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ οικονομολόγος, ο Πίτερ Ντράκερ, διατύπωσε τη θεωρία της «μετακαπιταλιστικής» κοινωνίας από τη δεκαετία του '40. Ο ίδιος λέει ότι η μετάβαση στη «νέα κοινωνία» ξεκίνησε στις ΗΠΑ μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με κάποιο νόμο «περί δικαιωμάτων των στρατευμένων», σύμφωνα με τον οποίο οι βετεράνοι στρατιώτες χρηματοδοτούνταν για να σπουδάσουν στο πανεπιστήμιο, αλλά «μόνο όμως με την κατάρρευση του μαρξισμού και της ιδεολογίας του κομμουνισμού ως συστήματος, έγινε απόλυτα σαφές ότι εισήλθαμε σε μια νέα και διαφορετική κοινωνία» (Peter Drucker: «Η μετακαπιταλιστική κοινωνία», εκδ. Γκούτενμπεργκ 1996, πρώτη έκδοση 1994).

Ο ΖΜΠΙΓΚΝΙΕΦ Μπρζεζίνσκι θεωρεί ότι η «μεταβιομηχανική τεχνοτρονική κοινωνία» ακολουθεί το πρότυπο των ΗΠΑ, που αποτελούν «το κοινωνικό εργαστήρι του κόσμου». Τη μεταβιομηχανική κοινωνία τη θεωρεί ως απάντηση στα προβλήματα της σημερινής κοινωνίας, των ανταγωνισμών και της κρίσης ενώ τα προβλήματα της «Αμερικής στο κατώφλι του 21ού αιώνα» οφείλονται στην «αναπτυξιακή αρρώστια» κατά τη μετάβαση από το ένα επίπεδο τεχνικής στο άλλο. Αποκρύπτεται έτσι η ταξική ουσία των προβλημάτων, η αιτία τους που βρίσκεται στις ίδιες τις αντιφάσεις του καπιταλισμού, και όλα ανάγονται στη σύγκρουση ανάμεσα «στη νέα κοινωνία της πρωτοπόρας οικονομίας και κοινωνικής υγείας και την παλιά διαλυόμενη βιομηχανική κοινωνία. Το ζήτημα επομένως είναι να απαλλαγούμε από τα υπολείμματα των φαινομένων του παρελθόντος» (Brzezinski, «Η Αμερική στο κατώφλι του 21ου αιώνα», αλλά και «Between two Ages», σελ. 196, καθώς και «America in a Hostile World», 1976).

Η ΑΠΟΨΗ περί «μεταβιομηχανικής» κοινωνίας, ως κοινωνίας που αντικαθιστά τον καπιταλισμό, υποκρύπτει ζητήματα που άπτονται της στρατηγικής του εργατικού κινήματος. Θεωρεί η εργατική τάξη ή είναι ανύπαρκτη ή τείνει να εξαλειφθεί. Συγκαλύπτει την ταξική ουσία των σχέσεων παραγωγής, δηλαδή την καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Προβάλλει την αντιεπιστημονική αντίληψη ότι ο καπιταλισμός δε θα αντικατασταθεί από το σοσιαλισμό με προοπτική την κομμουνιστική κοινωνία, αφού ήδη αλλάζει και περνά στη «μεταβιομηχανική κοινωνία». Ετσι επιδιώκει να αποπροσανατολίσει την εργατική τάξη από την ιστορική της αποστολή, να εμποδίσει την ανάπτυξη της ταξικής πάλης, και κυρίως τον πολιτικό αγώνα για τη λαϊκή εξουσία. Επιδιώκει να επιδρά στη συνείδηση της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων, ώστε να υποταχτούν στον καπιταλισμό, ή, στην καλύτερη περίπτωση, στη διαφορετική διαχείρισή του, τον εξωραϊσμό του, τον «εξανθρωπισμό» του (ουτοπική αντίληψη για την κοινωνία που εξελίσσεται με απόλυτο οικονομικό νόμο, την υπεραξία, το κέρδος), αφού δεν υπάρχει άλλη προοπτική, δηλαδή να προσαρμοστούν στον καπιταλισμό, προκειμένου να διαιωνίζεται η ολοένα εντεινόμενη εκμετάλλευση.