«Μην καρτεράτε να λυγίσουμε μήτε για/ μια στιγμή, μήδ' όσο στην κακοκαιριά λυγά το κυπαρίσσι. Εχουμε τη ζωή πολύ - πάρα πολύ αγαπήσει...» (Φώτης Αγγουλές)
Την Κυριακή 27 Απρίλη του 1941, στις 8 το πρωί τα γερμανικά στρατεύματα μπήκαν στην Αθήνα. Αρχιζε η Κατοχή. Στις 29 Απρίλη, ο Τσολάκογλου υπέγραφε τη συνθηκολόγηση. Σχηματίζει την κατοχική - προδοτική κυβέρνηση.
Μια φλόγα αντιφασιστική άναβε από τους ανθρώπους των Γραμμάτων και των Τεχνών. Με γερμανικό διάταγμα - λογοκρίνονται τα πάντα στην Ελλάδα... «Οι Θερμοπύλες είναι από τα ιερότερα όχι μονάχα εθνικά πανανθρώπινα σύμβολα», έγραφε ο Αγγελος Σικελιανός στην εφημερίδα «Πρωΐα»... και άρχιζε το «Ηχήστε» οι αντιφασιστικές σάλπιγγες. Ο θρυλικός «μπάρμπα Κώστας» Βάρναλης, στις 29 Απρίλη, έγραφε σε χρονογράφημά του - αντιφασιστικό - για τους «Σταυραετούς» της ελευθερίας... Καλεί τους λογοτέχνες να παλέψουν με τον ελληνικό λαό για να ανατρέψουν το φασισμό: «Αυτός θα του ανοίξει το δρόμο προς την ελευθερία...». Στην ίδια εφημερίδα (Πρωΐα) γράφουν αντιφασιστικά άρθρα οι Ν. Βρεττάκος, Β. Ρώτας, Α. Δόξας, Ν. Βέης, Ε. Κριαράς, Α. Σαχίνης... κ.ά. Στα «Πειραϊκά Γράμματα» η Ελλη Αλεξίου, ο Ρήγας Γκόλφης με σημειώματά τους φλόγιζαν την «αποσταμένη ελπίδα»...
Η Ελλη Αλεξίου αναφέρει για τους λογοτέχνες της περιόδου εκείνης: «Είναι προς τιμή ότι από τους κόλπους των λογοτεχνών δε βγήκε μήτε φανερός, μήτε κρυφός προδότης. Πως κανένας δεν πιάστηκε και δεν καταδιώχτηκε από προδοσιά συναδέλφου. Οσοι πιάστηκαν ή μόνον κυνηγήθηκαν ή και εκτελέστηκαν - που δεν είναι λίγοι - υπήρξαν στη μεγάλη τους πλειοψηφία - θύματα της μαθήτριας του χιτλερισμού - μεταξικής θεομηνίας...» (Ανθολογία Ελληνικής Αντιστασιακής Λογοτεχνίας 1941 - 1944). Η Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών ύψωσε το ανάστημά της στο Γερμανό κατακτητή: «Η συγκρότηση ενός ηθικά και ψυχικά ενιαίου πυρήνα απ' όλες τις πνευματικές δυνάμεις αποτελεί ασφαλώς σήμερα το κύριο σημείο επάνω στο οποίο από τραχύτατες ιστορικές δοκιμασίες, θα μπορεί να στηριχτεί η αυριανή αναγέννηση της πατρίδας μας», έγραφε ο πρόεδρος της ΕΕΛ, ποιητής Αγγελος Σικελιανός...
Οι «Νέοι Πρωτοπόροι», το περιοδικό της ΟΚΝΕ που το απαγόρευσε ο Μεταξάς, ήταν το παράνομο όργανο των Λογοτεχνών, του ΚΚΕ, του ΕΑΜ. Στάθηκε, στα μετερίζια όλων των απελευθερωτικών προσταγμάτων. O Γ. Λαμπρινός έγραφε για το «Πρόβλημα της γλώσσας». Ο Μάρκος Αυγέρης για «Τη Νεοελληνική Αναγέννηση και τέχνη». «Μπήκα στις αγωνιζόμενες τάξεις του λαού. Ετσι, συντόνισα το βήμα μου με το βήμα της ιστορίας. Μέσα στις τάξεις του λαού γνώρισα την ψυχική του έξαρση και την ηθική του μέθη. Σ' αυτόν τον αγώνα πήρα μέρος. Πήρα περισσότερα απ' ό,τι έδωσα... Ομως θα μπορούσα να καυχηθώ, όπως ο Αισχύλος πως πολέμησα στο Μαραθώνα. Κι είναι αυτό η μόνη μου μεγάλη αρετή. Ετσι, θα μπορούσε να γραφτεί στον τάφο μου: "Πήρα μέρος στην Εθνική Αντίσταση". Κι αυτό θα ήταν αρκετό για την ευθανασία ενός ανθρώπου». Σ' αυτήν την αντιφασιστική γραμμή έγραψαν δεκάδες ποιήματα, οι Σωτήρης Σκίπης, Μέλπω Αξιώτη, Βασίλης Ρώτας και άλλοι... Γι' αυτό που έλεγε ο Κώστας Βάρναλης, στη νεκρολογία του για τον Κωστή Παλαμά: «Δε χάνομαι στα Τάρταρα/ μονάχα ξαποσταίνω./ Στη ζωή ξαναφαίνομαι και λαούς ανασταίνω». Είναι στίχοι ελευθερίας, του Κωστή Παλαμά, στο σκληρό Απρίλη του 1941... εγερτήριο σάλπισμα διαρκείας.
Παναγιώτης ΚΑΡΑΒΑΣΙΛΗΣ
Feeds
