O «Αντζολος Σουμάκης του ποτέ Τζώρτζη», ο ουσιαστικά άγνωστος στους ιστορικούς «ευγενής», κωνσταντινουπολίτικης καταγωγής Ζακύνθιος, υπήρξε ο συγγραφέας ενός χειρογράφου με τίτλο «Διήγησις του ρεμπελιού του ποπολάρων, ήγουν του λαού του νησιού της Ζακύνθου οπού έγινε εις τους 1628». Σύμφωνα με μαρτυρία, το 1865 ήταν γνωστές δύο χειρόγραφες μορφές του κειμένου, η μία στη Βιβλιοθήκη του Α. Κούρτσολα και η άλλη στη βιβλιοθήκη Κομούτου. Λόγω χώρου δεν επεκτεινόμαστε στα περιπετειώδη ιστορικά και φιλολογικά στοιχεία γύρω από το χειρόγραφο του Σουμάκη, στα χαμένα και σωζόμενα αντίγραφά του, στις δύο μελέτες που δημοσιεύτηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα. Θα σημειώσουμε, όμως, ότι το χρονικό του Α. Σουμάκη για την πρώτη εξέγερση (ρεμπελιό) των ποπολάρων, δηλαδή του πιο καταπιεσμένου τμήματος του λαού στην πόλη της -υποταγμένης στη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας - Ζακύνθου, μέχρι τώρα δεν είχε τύχει της προσοχής. Ούτε και των προοδευτικών ιστορικών μας, παρότι το ρεμπελιό των ποπολάρων δεν ήταν ούτε παροδικό ούτε απλώς ένα ελληνικό φαινόμενο. Παρ' ότι ήταν συναφές με τις πολυάριθμες αστικές και αγροτικές εξεγέρσεις που προκάλεσε η γενικευμένη σ' όλη την Ευρώπη οικονομική κρίση του 17ου αιώνα και η ολόπλευρη καταπίεση των λαϊκών μαζών από βασιλείς, φεουδάρχες, το σταδιακά σχηματιζόμενο αστικό κεφάλαιο, ακόμα και από φατρίες πολιτών που βρίσκονταν απλώς σε λίγο καλύτερη «μοίρα» από τις εντελώς «άμοιρες» λαϊκές μάζες.

Είναι και γι' αυτό το λόγο πολύτιμη προσφορά στην ελληνική ιστορική επιστήμη, αλλά και στη γενέτειρά του Ζάκυνθο, η εξαιρετική μελέτη του ιστορικού Δημήτρη Δ. Αρβανιτάκη «Κοινωνικές αντιθέσεις στην πόλη της Ζακύνθου - Το ρεμπελιό των ποπολάρων (1628)» (συνέκδοση του Μουσείου Μπενάκη και του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου). Τη - βραβευμένη από το Ελληνικό Ινστιτούτο Βενετίας - μελέτη προλογίζουν οι Αγγελος Δεληβοριάς, Μάνος Χαριτάτος και Ν. Ε. Καραπιδάκης. Ο Δ. Αρβανιτάκης ερεύνησε τελειοθηρικά όλες τις σχετικές με το χρονικό «πηγές», ώστε να αποδείξει τη σχέση, τις ομοιότητες, τις διαφορές, τις κοινωνικο-πολιτικές ιδιαιτερότητες του ρεμπελιού των Ζακυνθίων ποπολάρων σε σχέση με τις άλλες λαϊκές εξεγέρσεις στην Ευρώπη κατά τον 17ο αιώνα. Με καθάρια διαλεκτική αντίληψη, ταγμένη με την ιστορική αλήθεια και το δίκιο των καταπιεσμένων λαϊκών μαζών, αλλά χωρίς άκριτους εξωραϊσμούς, η μελέτη αναλύει όλες τις διαστρωματώσεις των ποπολάρων, το συσχετισμό δυνάμεων και τις πτυχές του ταξικά ασυνειδητοποίητου και ανοργάνωτου ρεμπελιού τους.