Ενα χρόνο μετά τον πόλεμο και βρίσκομαι πάλι στο κέντρο του Βελιγραδίου. Η γνωστή πλατεία όπου γίνονταν οι εκδηλώσεις και η οδός Μιχαήλοβα με τον κόσμο στα καφενεία, που, ενώ έχει δεχτεί το εσώψυχο κακό της Δύσης, συνεχίζει. Ακόμη μία φορά σκέφτηκα τι σχέση έχουμε εμείς με το νεκρό άστρο της Ευρώπης, και πέρασε μπροστά από τα μάτια μου η εικόνα από το «ονειροπλάνο» της, που δεν απογειώθηκε ποτέ.

Στο ονειροπλάνο μέσα ακόμη βρίσκονται πολλοί. Ο Νίτσε, που βρίζει πάντα τους Γερμανούς, ο Ουίλιαμ Μπλέικ να μονολογεί ότι δε θέλει να διαλογίζεται και να συγκρίνει και ότι καθήκον του είναι να δημιουργεί. Από το βάθος του ονειροπλάνου ακούγεται μια φωνή άγρια, νεανική και βγαίνει ο Σιντ Βίσιους να μας δείξει το φανελάκι του, με τη φωτογραφία της βασίλισσας της Αγγλίας που έχει περασμένη μια παραμάνα στο στόμα. Αλλά, δυστυχώς για κείνον, ο Θεός σώζει μόνο τη βασίλισσα. Είναι κι ο Πιερ Πάολο Παζολίνι εδώ και μας διαβάζει ένα κείμενο για την αρρώστια που δε θα επιτρέψει στο ονειροπλάνο να σηκωθεί: «Υπάρχει μια αληθινή και ασύνειδη ιδεολογία που ενώνει όλους, και που είναι η ιδεολογία της κατανάλωσης. Ο ένας τοποθετείται ιδεολογικά με το φασισμό, ένας άλλος υποστηρίζει μια ιδεολογία αντιφασιστική, μα κι οι δυο, πριν από τις ιδεολογίες τους, έχουν ένα κοινό σημείο, την ιδεολογία του καταναλωτισμού. Ο καταναλωτισμός είναι αυτό που θεωρώ αληθινά καινούριο φασισμό. Τώρα που μπορώ να κάνω μια σύγκριση, καταλαβαίνω κάτι που θα σοκάρει τους πολλούς και που θα σοκάριζε κι εμένα, μόλις πριν από δέκα χρόνια. Πως η φτώχεια δεν είναι το χειρότερο κακό, ούτε η εκμετάλλευση, αλλά η απώλεια της ανθρώπινης ατομικότητας κάτω από το κράτος του καταναλωτισμού. Στο φασισμό μπορούσες να πας στη φυλακή. Μα τώρα ακόμα κι αυτό είναι άχρηστο. Ο φασισμός στήριζε τη δύναμή του στην εκκλησία και το στρατό, πράγμα που δεν είναι τίποτα μπροστά στην τηλεόραση».

Τόσα χρόνια παρακολουθούσα τη συμπεριφορά της πατρίδας μας στο εξωτερικό και το παιχνίδι που έπαιζαν οι πρεσβείες, που μόνο «πρεσβείες» της Θεοτόκου δεν είναι... Οι διπλωμάτες μας γουργούριζαν μες στις «Μερσεντές» τους, τις στραμμένες μονίμως προς τις Βρυξέλλες, και λειτουργούσαν με βάση το αόριστο συμφέρον μας. Επέτρεπαν μόνο σε κόλακες να τους πλησιάζουν, για να μην μπορεί τίποτα να τους ταράξει. Το ποτήρι ξεχείλισε με τον πόλεμο. Τρεις θέσεις έκαναν από τότε την εμφάνισή τους και τώρα υλοποιούνται, χάρη στον Μπράνκο Κιτάνοβιτς, Γενικό Γραμματέα του Νέου Κομμουνιστικού Κόμματος της Γιουγκοσλαβίας, τον υπουργό Πολιτισμού της Σερβίας, Σίμιτς, και τον υπουργό Πολιτισμού της Γιουγκοσλαβίας, Μίρκοβιτς: