Μήπως από το νερό αρχίζει ο πολιτισμός, πέρα από την αναπνοή μας που μας κρατά στη ζωή; Πότε άρχισε ο άνθρωπος να πλένει το πρόσωπό του, δηλαδή να καθαρίζει τα μάτια του και να βλέπει; Μετά να πλένει το σώμα του; Αργότερα, όταν άρχισε να προετοιμάζει την τροφή του, το μόνο ζώο που το κάνει, να χρησιμοποιεί το νερό; Και ύστερα να πλένει τα σκεύη, που έφτιαξε ο ίδιος με τα χέρια του και χρησιμοποίησε;

Ολα αυτά βρέθηκαν. Κάποιοι δημιουργούσαν και κάποιοι χαίρονταν τα έργα τους. Δηλαδή, ο πολιτισμός παράγεται και καταναλώνεται. Αυτό ήταν το δικό μου παραμύθι, που μάλλον δεν είναι απόλυτα δικό μου. Θα βγήκε από τα βιβλία, επισκέψεις σε μουσεία, παρατηρήσεις...

Πριν μια, δυο γενιές ή ακόμα και τώρα σε μικρές πόλεις και χωριά στη χώρα μας θεωρούσαμε πολιτισμό το τρεχούμενο ζεστό νερό μέσα στο σπίτι μας, την αποχέτευση, που μέχρι τώρα χτίζονται πανάκριβα ξενοδοχεία χωρίς αποχετευτικό σύστημα, ούτε σαν αυτό το πρώτο που υπήρξε στην Εφεσο.

Είναι γνωστό ότι υπήρξαν και μεγάλοι δωρητές, έστω και με τη φιλοδοξία, που έπεται του ρομαντισμού, να μείνει το όνομά τους σε κάποιο άλλο κεφάλαιο της ιστορίας. Παρακολουθώντας την κυβερνητική στάση, δεκαετίες τώρα, βλέπουμε ότι μόνο παρίσταται σε διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις, χωρίς να πληρώνει καν εισιτήριο, και σε εγκαίνια, για να εισπράξει χειροκροτήματα δημοσίων σχέσεων. Υπάρχουν χώροι για πολιτιστική ανάπτυξη και κυρίως άνθρωποι που την παράγουν, αλλά μέχρι τώρα δε φάνηκε αυτό να είναι κρατικό μέλημα. Οπότε κάποιοι άλλοι αναλαμβάνουν για την πραγματοποίησή της. Αυτοί οι άλλοι, αν δεν έχουν τεράστια κεφάλαια, δεν μπορούν να την αναλάβουν. Αλλά όταν καταθέτεις, δεν περιμένεις ανταπόδοση; Η ηθική ανταπόδοση τους αρκεί; Ας σκεφθούμε τι είναι πολιτισμός και σε ποιον ανήκει.