Μετόπισθεν: Εργασία σε εργοστάσιο για την υποστήριξη του Μετώπου

Στην έκταση αυτής της έκπληξης οφείλονται και οι "ποιοτικές" αλλαγές του πολέμου, δηλαδή ο πλήρης εκβαρβαρισμός των πρακτικών των εισβολέων: Η ανελέητη σφαγή των σλαβικών πληθυσμών, των Σοβιετικών αιχμαλώτων και, τέλος, η "Τελική Λύση" - η εξόντωση των Εβραίων ως "φορέων μπολσεβικισμού" - πρακτικές που σχετίζονται άμεσα με την "απρόσμενη" για τους ηγέτες του ναζισμού σοβιετική αντίσταση.

Από την άλλη μεριά, πολλά γεγονότα μαρτυρούν την προσεκτική και πολύπλευρη προετοιμασία, σε στρατιωτικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, που είχε γίνει στη Σοβιετική Ενωση στο αμέσως πριν τον πόλεμο διάστημα. Ας σταθούμε στο πρωτοφανές επεισόδιο της μαζικής επανεγκατάστασης του βασικού βιομηχανικού δυναμικού της Σοβιετικής Ενωσης από τα εκτεθειμένα στην εχθρική εισβολή δυτικά εδάφη, στα απρόσβλητα ανατολικά, στα Ουράλια ή και πέρα από αυτά. Τις πρώτες βδομάδες του πολέμου, ταυτόχρονα με την ενίσχυση του μετώπου και τη συγκρότηση των εφεδρικών στρατιών που τελικά σταμάτησαν τη γερμανική προέλαση, πραγματοποιήθηκε αυτή η μαζική μεταφορά των κυριότερων βιομηχανικών της μονάδων. Μερικές χιλιάδες εργοστάσια αποσυναρμολογήθηκαν και μεταφέρθηκαν για να επαναλειτουργήσουν σχεδόν αμέσως εκατοντάδες ή και χιλιάδες χιλιόμετρα πιο μακριά. Ποτέ πριν, πουθενά, δεν είχε γίνει κάτι ανάλογο σε παρόμοια κλίμακα. Από τα δισεκατομμύρια εξαρτήματα που μεταφέρθηκαν με αυτή τη μέθοδο, θα αρκούσε η απώλεια ή η "παραπλάνηση" ενός ποσοστού πέντε ίσως στα εκατό, ώστε να ακυρωθεί η όλη προσπάθεια, να μην μπορούν δηλαδή να συναρμολογηθούν και να λειτουργήσουν οι μονάδες αυτές. Ως εκ τούτου, μία τυχόν "δυσπραγία" ή "δυσαρέσκεια" ή "αδεξιότητα" των ανθρώπων που βρίσκονταν πίσω από αυτές τις τιτάνιες επιχειρήσεις, μία δυσλειτουργία των σχεδίων και της οργάνωσης του εγχειρήματος θα ήταν καταστροφική, θα κατέστρεφε κυριολεκτικά την παραγωγική ικανότητα της χώρας. Η διαδικασία ήταν εξαιρετικά ευαίσθητη και προαπαιτούσε, εκτός από βαθύτατη τεχνική παιδεία και εξαιρετικές δεξιότητες εκ μέρους των χιλιάδων εμπλεκομένων, την πολιτική τους συναίνεση. Την πίστη σε αυτό που έκαναν».

(απόσπασμα από άρθρο του Γιώργου Μαργαρίτη, καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, που δημοσιεύθηκε στον «Ριζοσπάστη», την Κυριακή 14 του Οκτώβρη 2007)

Σε πολλούς είναι διαδεδομένη η άποψη ότι ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος ήταν μια αναπάντεχη συμφορά, στην πραγματικότητα όμως o πόλεμος αυτός ωρίμαζε από πολλά χρόνια. Οι αιτίες του ήταν σύνθετες και πολυποίκιλες. Οι σπουδαιότερες από αυτές είχαν τις ρίζες τους στην ίδια τη φύση του ιμπεριαλισμού, στην ανισομετρία της οικονομικής και πολιτικής ανάπτυξης των καπιταλιστικών κρατών, ανισομετρία που στα κράτη αυτά γεννούσε αναπόφευκτα οξύ αγώνα για την παγκόσμια κυριαρχία. Αυτός είναι ο λόγος, που, παρά τις βαθιές αντιθέσεις που χώριζαν το καπιταλιστικό και το σοσιαλιστικό σύστημα, ο πόλεμος δεν ξέσπασε ανάμεσα σ' αυτά τα δυο συστήματα, αλλά μέσα στα σπλάχνα της ίδιας της καπιταλιστικής κοινωνίας.

Μέσα σε δέκα κιόλας χρόνια ύστερα από το τέλος του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, η νικημένη στον πόλεμο αυτό Γερμανία όχι μόνο αποκατάστησε τελείως το οικονομικό δυναμικό της, αλλά και ξαναπρόβαλε σαν ένας επικίνδυνος για τα κράτη - νικητές ανταγωνιστής τους.

Γύρω στα 1925, σχηματίστηκε ένα συγκρότημα από ιμπεριαλιστικά κράτη με φασιστική διακυβέρνηση που επιδίωκαν το ξαναμοίρασμα του κόσμου για όφελός τους. Στο συγκρότημα αυτό περιλαμβάνονταν, εκτός από τη Γερμανία, η Ιταλία και η Ιαπωνία που ήταν δυσαρεστημένες από τα αποτελέσματα του πρώτου παγκόσμιου πολέμου και θεωρούσαν τον εαυτό τους αδικημένο. Η Γερμανία, η Ιταλία και η Ιαπωνία άρχισαν ανοιχτό επιθετικό αγώνα για το ξαναμοίρασμα του κόσμου (επίθεση εναντίον της Μαντζουρίας στα 1931, επίθεση εναντίον της Αιθιοπίας στα 1935, πόλεμος στην Ισπανία στα 1936 - 1939, κατάληψη της Αυστρίας και τσεχοσλοβακική κρίση στα 1938 - 1939, κατάληψη της Αλβανίας στα 1939 κ.λπ.).

«Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, όπως και ο πρώτος (1914 - 1918), γεννήθηκε στους κόλπους του καπιταλιστικού συστήματος, ως συνέπεια της μεγάλης όξυνσης των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων για το ξαναμοίρασμα του κόσμου. Γι' αυτό και δε διεξήχθη αμιγώς ανάμεσα στα δύο αντίθετα κοινωνικοοικονομικά συστήματα, το σοσιαλισμό και τον καπιταλισμό, παρότι κοινός εχθρός και στόχος όλων των καπιταλιστικών δυνάμεων ήταν η Σοβιετική Ενωση. Τη Σοβιετική Ενωση ήθελαν να εξαφανίσουν από προσώπου Γης.

Ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός, σε συνδυασμό με το νόμο της ανισόμετρης οικονομικής ανάπτυξης - άρα και της ανισόμετρης πολιτικής και στρατιωτικής δύναμης των καπιταλιστικών κρατών - που αναπόφευκτα γεννά και τον ανταγωνισμό για το μοίρασμα αγορών και σφαιρών επιρροής, οδήγησε στην εκ νέου αναβάθμιση κρατών στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, κυρίως της Γερμανίας και της Ιαπωνίας. Η ισχυροποίηση τους έδινε τη δυνατότητα, μαζί με την Ιταλία, να επιδιώξουν και να επιτύχουν την ανατροπή τών σε βάρος τους αποτελεσμάτων του Α' Παγκόσμιου Πολέμου.

Η ύπαρξη του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους, της ΕΣΣΔ, καθώς και η μεγάλη οικονομική κρίση του 1929 - 1933, που υπονόμευσε τη σταθερότητα του καπιταλιστικού συστήματος, όξυναν ακόμη περισσότερο τις αντιθέσεις ανάμεσα στα ισχυρότερα καπιταλιστικά κράτη.

Η κρίση του 1929 - 1933 επιτάχυνε τις ανακατατάξεις στο συσχετισμό των δυνάμεων, κυρίως οδήγησε στην παραπέρα στρατιωτικοποίηση της οικονομίας των ισχυρότερων καπιταλιστικών κρατών.

Η Γερμανία έγινε και πάλι μεγάλη οικονομική και στρατιωτική δύναμη, δύναμη κρούσης του διεθνούς ιμπεριαλισμού, χάρη και στην ενίσχυση που της παρείχαν οι νικήτριες καπιταλιστικές δυνάμεις του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, προκειμένου να τη στρέψουν κατά της Σοβιετικής Ενωσης. Βοηθήθηκε με όλους τους τρόπους, επειδή ήταν φανερό πως δε θα μπορούσε να επιτεθεί στηριγμένη μόνο στις δικές της δυνατότητες και των συμμάχων της.

Οικονομικοί γίγαντες των ΗΠΑ ("Στάνταρτ Οϊλ", "Ντιπόν", "Φορντ" κ.ά.) συντέλεσαν ουσιαστικά στην ταχύτατη οικονομική ανόρθωση και στην ενδυνάμωση της Γερμανίας, με συμφέρουσες συναλλαγές. Πραγματοποίησαν τεράστιες επενδύσεις, χρηματοδότησαν αφειδώς το "εθνικοσοσιαλιστικό" κόμμα και την ανάπτυξη του εξοπλισμού και της στρατιωτικοποίησης της Γερμανίας, όπως έκαναν και τα γερμανικά μονοπώλια και οι τράπεζες ("Κρουπ", "Τίσεν", "Φλικ", κ.ά.). Οικονομικοί κολοσσοί των ΗΠΑ, της Γαλλίας και της Βρετανίας συνέχισαν τις εμπορικές σχέσεις με τη Γερμανία και κατά τη διάρκεια του πολέμου. Στήριξη τα μονοπώλια ("Τέξας Οϊλ", "Ρενό" κ.ά.) πρόσφεραν και στον Φράνκο.

Το φασιστικό - ναζιστικό τέρας είναι γέννημα των κεφαλαιοκρατικών αναγκών και στοχεύσεων, τις οποίες υπηρέτησαν τα συντηρητικά αστικά κόμματα, αλλά και τα σοσιαλδημοκρατικά.

Ενα από τα πολλά χαρακτηριστικά παραδείγματα της στάσης των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων είναι εκείνο της γαλλικής κυβέρνησης του "Λαϊκού Μετώπου" (με πρωθυπουργό τον Λεόν Μπλουμ), που βοήθησε πολιτικά τον Φράνκο στην επίθεση κατά του ισπανικού λαού και άφησε ανενόχλητη τη φασιστική οργάνωση στη Γαλλία. Και αυτά, την ίδια ώρα που η γαλλική αστική τάξη, πιο ειδικά οι μεγιστάνες της βιομηχανίας, μαζί με τους Γάλλους μεγαλογαιοκτήμονες, πολιτικές δυνάμεις τους και την Καθολική Εκκλησία, δημιουργούσαν, ενίσχυαν, εξόπλιζαν και ανέπτυσσαν τις φασιστικές οργανώσεις ("Πύρινοι Σταυροί" κ.ά.).

Στην Ιταλία, ο σχηματισμός κυβέρνησης ανατέθηκε στον Μουσολίνι από τον βασιλιά Βίκτορ Εμανουέλ (29 Οκτώβρη 1922), ενώ από το 1920 η ιταλική κυβέρνηση χρηματοδοτούσε τους "μελανοχίτωνες" και το Γενικό Επιτελείο Στρατού τούς εφοδίαζε με όπλα.

Αυτός ο ρόλος των αστικών κομμάτων φάνηκε ακόμη πιο ανάγλυφα μετά το τέλος του πολέμου, όταν στελέχη του ναζισμού (στο στρατό, στο Δικαστικό Σώμα κ.λπ.) ανέλαβαν ηγετικούς ρόλους για την ανασύνταξη του γερμανικού ("δημοκρατικού" πλέον) αστικού κράτους. Τέτοια στελέχη επιλέχθηκαν από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ για την επάνδρωση οργανώσεων στο πλαίσιο του σχεδίου "Stay Behind" ("Γκλάντιο", "Κόκκινη Προβιά" κ.ά.).

Τα "εθνικοσοσιαλιστικά" κόμματα, αν και κόμματα των μονοπωλίων, με βαθύτατα αντικομμουνιστική - αντιλαϊκή, ανοιχτά τρομοκρατική και ρατσιστική πολιτική, χάρη σε μια σειρά από παράγοντες, μπόρεσαν να παγιδεύσουν στις γραμμές τους τμήματα της εργατικής τάξης και των μικροαστικών στρωμάτων και να αποκτήσουν έτσι ευρεία λαϊκή βάση.

Ενας βασικός λόγος, που συντέλεσε σε αυτό, ήταν και η κοινωνικοοικονομική κατάσταση των εργαζομένων. Η απότομη και εκτεταμένη εξαθλίωση, ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και της κρίσης στη διαχείριση των συντηρητικών κομμάτων, δημιούργησε προϋποθέσεις πιο αντιδραστικής, σοβινιστικής στροφής λαϊκών δυνάμεων και της νεολαίας, εξαιτίας και της πολιτικής των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. Οι στρατιές των ανέργων και των πεινασμένων εναπόθεσαν τις ελπίδες τους στα "εθνικοσοσιαλιστικά" κόμματα.

Η συνθηκολόγηση, που υποχρεώθηκε να υπογράψει η Γερμανία ως ηττημένη του Α' Παγκόσμιου Πολέμου (Συνθήκη Βερσαλλιών - 28 Ιούνη 1919), είχε εξάψει τις ρεβανσιστικές επιδιώξεις της γερμανικής άρχουσας τάξης, η οποία χρησιμοποίησε στους σχεδιασμούς της και τα αισθήματα ταπείνωσης που διακατείχαν εκατομμύρια Γερμανούς.

Στο έδαφος αυτό κάρπισε η δημαγωγία για το "σοσιαλισμό", που τα "εθνικοσοσιαλιστικά" κόμματα δήθεν επιδίωκαν να φέρουν.

Καλλιεργήθηκαν ο φανατισμός και χίμαιρες ότι η λαϊκή ευημερία θα ερχόταν με τη δημιουργία μιας μεγάλης και ισχυρής Γερμανίας. Ετσι, με εκλογικές διαδικασίες, ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία (30 Γενάρη 1933).

Επιβεβαιώθηκε ότι οι αντικειμενικές συνθήκες, η οικονομική και η γενικότερη κρίση δεν οδηγούν από μόνες τους σε πολιτικές εξελίξεις υπέρ του λαού. Αντίθετα, μπορούν να οδηγήσουν και σε μεγαλύτερη στρέβλωση των συνειδήσεων και στην εμφάνιση αντιδραστικών μαζικών κινημάτων.

Οι ΗΠΑ - Γαλλία - Βρετανία ανέχτηκαν την προσάρτηση της Αυστρίας (12 Μάρτη 1938) από τη Γερμανία. Της παραχώρησαν την Τσεχοσλοβακία (Σύμφωνο του Μονάχου, 30 Σεπτέμβρη 1938) και, ουσιαστικά, της παρέδωσαν την Πολωνία (1 Σεπτέμβρη 1939). Στο μεταξύ, η Ιαπωνία είχε καταλάβει ανενόχλητη τη Μαντζουρία (εισέβαλε στις 18 Σεπτέμβρη 1931) και η Ιταλία είχε κατακτήσει την Αιθιοπία (στις 3 Οκτώβρη 1935 εισέβαλε και στις 9 Μάη 1936 την προσάρτησε). Αργότερα κατέλαβε και την Αλβανία (7 Απρίλη 1939) και στις 28 Οκτώβρη 1940 επιτέθηκε κατά της Ελλάδας. Η κατάκτηση της Νορβηγίας, της Δανίας, της Φινλανδίας και του Βελγίου αποδείχτηκε για τη Γερμανία μια εύκολη υπόθεση, καθώς επέλαυνε απερίσπαστη.

Στις 26 Νοέμβρη 1936, μεταξύ της Γερμανίας και της Ιαπωνίας, υπογράφτηκε Σύμφωνο στρατιωτικής συνεργασίας, γνωστό και ως "αντικομιντέρν σύμφωνο". Στο "σύμφωνο κατά της Κομμουνιστικής Διεθνούς" προσχώρησαν σταδιακά η Ιταλία, η Μαντζουρία και οι Ουγγαρία, Ισπανία, Βουλγαρία, Κροατία, Δανία, Φινλανδία, Ρουμανία, Σλοβακία και Κίνα του Νανκίν.

Ισχυρή στήριξη πρόσφερε στην ενίσχυση της Γερμανίας και της Ιταλίας το Βατικανό, που συστάθηκε ως κράτος το 1929 από τον Μουσολίνι. Το Βατικανό αναγνώρισε αμέσως το Γ' Ράιχ. Στο πρόσωπο της Γερμανίας έβλεπε τη δύναμη που θα συντρίψει τη Σοβιετική Ενωση. Γι' αυτό, όταν η Γερμανία κατέλαβε την Καθολική Πολωνία, το Βατικανό δεν αντέδρασε. Το ίδιο έκανε και για το ολοκαύτωμα των Εβραίων.

Στην Κροατία, η Καθολική Εκκλησία ήταν από τους φανατικούς υποστηρικτές των Γερμανών κατακτητών. Παροιμιώδεις έχουν μείνει οι σφαγές που διέπραξε εναντίον αγωνιστών Κροατών. Ανάλογος ήταν και ο ρόλος της Εκκλησίας στην Ισπανία, εναντίον του "Δημοκρατικού Στρατού" στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου (1936 - 1939).

Το Βατικανό φυγάδευσε ηγέτες των ναζί στις ΗΠΑ και στην Αργεντινή μετά τη συντριβή της Γερμανίας, ενώ σε όλη τη διάρκεια του πολέμου επέμενε να δημιουργηθεί ενιαίο καπιταλιστικό μέτωπο κατά της ΕΣΣΔ.

Στις επίμονες και συνεχείς προσπάθειες της ΕΣΣΔ να συνάψουν αντιφασιστική συμμαχία, οι ΗΠΑ - Βρετανία - Γαλλία κρατούσαν αρνητική στάση. Ταυτόχρονα, συνέχιζαν την πολιτική της υπονόμευσης και επίθεσης εναντίον της.

Κατά τη σύγκρουση ΕΣΣΔ - Φινλανδίας (30 Νοέμβρη 1939 - 12 Μάρτη 1940), οι Αγγλογάλλοι οργάνωσαν πολεμική επιχείρηση εναντίον των στρατευμάτων της Σοβιετικής Ενωσης. Επενέβησαν στη Φινλανδία με μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις. Στα τέλη του 1939 σχεδίασαν το βομβαρδισμό των σοβιετικών εγκαταστάσεων πετρελαίου στο Μπατούμ. Και ενώ ο "Αξονας" κατακτούσε χώρες, οι ΗΠΑ κήρυσσαν "ουδετερότητα".

Οι ΗΠΑ - Βρετανία - Γαλλία υπολόγιζαν ότι μια πολεμική σύγκρουση της Γερμανίας με την ΕΣΣΔ θα οδηγούσε στην εξασθένηση και των δύο, ώστε να υπερισχύσουν εκείνες.

Από την άλλη, όταν η Γερμανία επιτέθηκε εναντίον της Γαλλίας, η γαλλική αστική τάξη προτίμησε να παραδώσει τη Γαλλία και στη συνέχεια να στηρίξει τη γερμανική κατοχή, αλλά και τη δική της εξουσία, με τη γαλλική κατοχική κυβέρνηση του Βισί.

Εξίσου χαρακτηριστική ήταν η στάση τους και τότε που πρότειναν στη Σοβιετική Ενωση σχέδια συνθηκών κατά του "Αξονα", προκειμένου να κρατούν τα προσχήματα. Οι προτάσεις περιείχαν ετεροβαρείς υποχρεώσεις. Γινόταν προσπάθεια να αναλάβει η Σοβιετική Ενωση ολόκληρο το βάρος του πολέμου και εκείνες να μείνουν μακριά, ώστε να αποκτήσουν τη δυνατότητα να υπαγορεύσουν τους όρους τους στους εμπολέμους την κατάλληλη στιγμή.

Στις 29 Ιούλη 1939, η σοβιετική κυβέρνηση πρότεινε στις κυβερνήσεις της Γαλλίας και της Βρετανίας να οργανωθεί στη Μόσχα σύσκεψη για να ξεπεραστούν οι πολιτικές δυσκολίες συνεννόησης. Ομως, και αυτές οι συζητήσεις οδηγήθηκαν από τους ιμπεριαλιστές σε ναυάγιο.

Στις 23 Αυγούστου 1939 υπογράφτηκε το γερμανοσοβιετικό "σύμφωνο μη επίθεσης", 10χρονης διάρκειας, το γνωστό ως "σύμφωνο Μολότοφ - Ρίμπεντροπ". Πολύ αργότερα (13 Απρίλη 1941), υπογράφτηκε και το σοβιετοϊαπωνικό "σύμφωνο ουδετερότητας".

Το "σύμφωνο Μολότοφ - Ρίμπεντροπ" έχει δεχτεί πυρά από τους υποκριτικούς υπερασπιστές των ελευθεριών και από τους οπορτουνιστές. Αποκρύπτουν το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι τα καπιταλιστικά κράτη, τόσο αυτά με αστικά δημοκρατικά πολιτεύματα, όσο και τα άλλα με φασιστικά, ενεργούσαν έχοντας στόχο την ανατροπή της σοβιετικής εξουσίας.

Το "σύμφωνο Μολότοφ - Ρίμπεντροπ" εξυπηρετούσε τη Σοβιετική Ενωση. Χρειαζόταν χρόνο, για να προετοιμαστεί καλύτερα μπροστά στην επικείμενη αναπόφευκτη πολεμική επίθεση.

Το "σύμφωνο" χρειαζόταν και στη Γερμανία, επειδή δεν μπορούσε να αποδυθεί σε πόλεμο με τη Σοβιετική Ενωση, δίχως να έχει προηγουμένως εξασφαλίσει την απαραίτητη οικονομική δύναμη. Διαφορετικά, έστω κι αν νικούσε, θα αποδυναμωνόταν κατά πολύ, με αποτέλεσμα να γίνει προβληματική έως αδύνατη η αντιμετώπιση από την πλευρά της των άλλων ανταγωνιστικών της καπιταλιστικών δυνάμεων με αξιώσεις νίκης.

Το σοβιετογερμανικό "σύμφωνο μη επίθεσης" διήρκεσε μέχρι την 22α Ιούνη 1941, οπότε η Γερμανία το παραβίασε και επιτέθηκε κατά της ΕΣΣΔ.

Οταν η Γερμανία κατέλαβε τη Γαλλία και τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, η τακτική της βρετανικής αστικής τάξης άλλαξε και ο Τσόρτσιλ αντικατέστησε στην πρωθυπουργία τον Τσάμπερλεν (Μάης 1940). Τότε, ουσιαστικά, η Βρετανία μπήκε στον πόλεμο κατά της Γερμανίας, αν και τυπικά, μαζί με τη Γαλλία, τον είχαν κηρύξει από το 1939, δίχως όμως να τον διεξάγουν!.. Επρόκειτο για έναν "παράξενο πόλεμο", όπως έχει χαρακτηριστεί.

Στη συνέχεια, τον πόλεμο κατά των Γερμανίας - Ιαπωνίας - Ιταλίας κήρυξαν και οι ΗΠΑ μετά την επίθεση της Ιαπωνίας (7 Δεκέμβρη 1941) εναντίον τους στο Περλ Χάρμπορ του Ειρηνικού. Πέραν των άλλων, συγκρούονταν στην Απω Ανατολή τα συμφέροντα των ιαπωνικών μονοπωλίων με τα αντίστοιχα των αμερικανικών.

Ωστόσο, και εκείνα τα χρόνια, και αργότερα, δεν έλειψαν οι μεταξύ τους προσπάθειες συνεννόησης, για να αντιμετωπιστεί η Σοβιετική Ενωση. Ακόμη και τους τελευταίους μήνες του πολέμου, όταν ο Τσόρτσιλ ζητούσε από τον Στάλιν να παρατάξει τη μέγιστη δύναμη κατά της Γερμανίας, ακόμη και τότε, τα εγγλέζικα και τα αμερικανικά στρατεύματα άφηναν ανενόχλητα τα γερμανικά, που εγκατέλειπαν κατακτημένες χώρες, ώστε απερίσπαστα να αντιμετωπίσουν τον Κόκκινο Στρατό.

Δείγμα των στόχων τους ήταν και ότι μετά τη δημιουργία του "αντιφασιστικού συμφώνου", μεταξύ της Σοβιετικής Ενωσης και της Βρετανίας (12 Ιούλη 1941), οι ΗΠΑ - Βρετανία δεν άνοιγαν δεύτερο μέτωπο στην Ευρώπη κατά του "Αξονα".

ΗΠΑ και Βρετανία συγκροτούσαν τη μεγαλύτερη οικονομική και στρατιωτική δύναμη. Γνώριζαν πως η Γερμανία δεν ήταν σε θέση να διεξάγει μακρόχρονο πόλεμο. Ελεγχαν τις βασικές πηγές των πρώτων υλών και τις θαλάσσιες μεταφορές» (από τη Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 60χρονα απο την Αντιφασιστική Νίκη).

Από την αρχή, λοιπόν, του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου είχαν εκδηλωθεί οι δύο αντίθετες κατευθύνσεις: Από το ένα μέρος ο πόλεμος αυτός αντανακλούσε την ενδοϊμπεριαλιστική πάλη και, από το άλλο, τις απελευθερωτικές επιδιώξεις των λαών. Ο σοβιετικός λαός και οι ένοπλες δυνάμεις του όχι μόνο ξεπλήρωσαν το ιστορικό τους καθήκον να υπερασπίσουν τη σοσιαλιστική τους πατρίδα, αλλά και έπαιξαν τον κύριο ρόλο στην απαλλαγή των λαών του κόσμου από τη φασιστική υποδούλωση.

Ο γερμανικός φασισμός θεωρούσε πάντοτε το σοβιετικό σοσιαλιστικό κράτος κυριότερό του αντίπαλο. Αν και ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος είχε γεννηθεί μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα, ωστόσο, για τους χιτλερικούς, η εκστρατεία στην Ευρώπη ήταν ένα πρελούντιο στον πόλεμο εναντίον της Σοβιετικής Ενωσης και στην καταστροφή της - παραμεριζόταν το κυριότερο εμπόδιο στο δρόμο για την κατάκτηση της παγκόσμιας κυριαρχίας.

Ο Χίτλερ είχε πάρει γενικά απόφαση για τον πόλεμο εναντίον της Σοβιετικής Ενωσης το τρίτο δεκαήμερο του Μάη - αρχές Ιούνη 1940, στη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων στη Γαλλία. Η γερμανική αστική τάξη ήθελε να εκμηδενίσει το μοναδικό στον κόσμο σοσιαλιστικό κράτος, να καταλάβει τις τεράστιες πλουτοπαραγωγικές πηγές της Σοβιετικής Ενωσης, να μετατρέψει τον «ανατολικό χώρο» σε μια πλουσιότατη πηγή τροφίμων και πρώτων υλών.

Το σχέδιο κατά της ΕΣΣΔ με τον κωδικό «Μπαρμπαρόσα» περιφρονούσε την αξία του Κόκκινου Στρατού. Στις 5 Δεκέμβρη του 1940, η έκθεση που είχε στα χέρια του ο Χίτλερ περιείχε την εκτίμηση ότι οι ρώσικες δυνάμεις υστερούν απο τις γερμανικές σε οπλισμό και προπάντων σε ποιότητα ηγεσίας! Το γερμανικό επιτελείο υπολόγιζε πως θα είχε τελειώσει με τη Ρωσία πριν από το Δεκέμβρη του 1941. Στις 22 Ιούνη 1941, την αυγή, άρχισε η επίθεση. Χιλιάδες κανόνια άνοιξαν πυρ εναντίον των συνοριακών φυλακίων και οχυρώσεων. Αεροπλάνα με τη σβάστικα στα φτερά βομβάρδισαν μαζικά το Κίεβο, το Ζιτόμιρ, τη Σεβαστούπολη, το Μινσκ, το Σμολένσκ, τη Ρίγα, το Κάουνας και άλλες ειρηνικές σοβιετικές πόλεις. Τα φασιστικά στρατεύματα πέρασαν τα σύνορα της ΕΣΣΔ. Το «σχέδιο Βαρβαρόσα» είχε τεθεί σε ενέργεια.

Στις 22 Ιούνη ανήμερα, το υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας ανακοίνωσε ότι η επίθεση ενάντια στη Σοβιετική Ενωση έγινε: «για να σώσουμε όλο τον παγκόσμιο πολιτισμό από το θανάσιμο κίνδυνο του μπολσεβικισμού».

Υστερα από τη Γερμανία, μπήκαν στον πόλεμο εναντίον της Σοβιετικής Ενωσης η Ιταλία, η Ρουμανία, η Φινλανδία και η Ουγγαρία. Τον πόλεμο εναντίον της ΕΣΣΔ κήρυξε και η φασιστική κυβέρνηση της Σλοβακίας, ενώ η κυβέρνηση του Βισί διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις. Είχε αρχίσει ή εκστρατεία των φασιστικών κρατών εναντίον του σοσιαλιστικού κράτους.

Η κατάληξη γνωστή: Στις 8 Μάη του 1945 υπογράφηκε η συνθηκολόγηση των ναζί. Η 9η Μάη ανακηρύχθηκε μέρα συντριβής της φασιστικής Γερμανίας. Στις 24 Ιούνη 1945 στη Μόσχα, στην Κόκκινη Πλατεία έγινε η παρέλαση της νίκης, στην οποία πήραν μέρος συντάγματα μεικτής σύνθεσης όλων των μετώπων. Τα συντάγματα αυτά είχαν σχηματιστεί από διακεκριμένους ήρωες του Πατριωτικού Πολέμου. Επικεφαλής του μεικτού συντάγματος του κάθε μετώπου βάδιζαν οι δοξασμένοι Σοβιετικοί στρατιωτικοί ηγήτορες. Κατά τη διάρκεια της παρέλασης, στα κράσπεδα του Μαυσωλείου του Λένιν ρίχτηκαν σχηματίζοντας σωρό 200 σημαίες του συντριβέντος γερμανοφασιστικού στρατού.

Σήμερα, στα κράτη της καπιταλιστικής παλινόρθωσης της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης, η ιδεολογική και πολιτική τρομοκρατία εκφράζεται με την αναστήλωση των χιτλερικών συμβόλων, τις διώξεις κομμουνιστών, τις διακρίσεις σε βάρος τους. Εξέχοντα ρόλο στο σβήσιμο της ιστορικής μνήμης παίζει η Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ).

Με τις οβίδες να σκάνε μπροστά του, το σοβιετικό πεζικό προελαύνει, κατά τη διάρκεια της μάχης του Κουρσκ, το 1943

Η ΕΣΣΔ, πάντως, δε βρέθηκε απροετοίμαστη. Το ίδιο εκείνο πρωινό της 22 Ιούνη, η σοβιετική κυβέρνηση πληροφόρησε από το ραδιόφωνο όλο τον κόσμο για την επίθεση της Γερμανίας και κάλεσε το σοβιετικό λαό να υπερασπιστεί τη σοσιαλιστική πατρίδα. «Η υπόθεσή μας είναι δίκαιη», έλεγε η κυβερνητική δήλωση. «Ο εχθρός θα συντριβεί. Η νίκη είναι δική μας». Τα λόγια αυτά έγιναν πολεμικό σύνθημα των Σοβιετικών ανθρώπων, που ξεσηκώθηκαν για να πολεμήσουν τους γερμανοφασίστες κατακτητές.

Καλοκαίρι του 1941. Γερμανοί στρατιώτες επιτίθενται υπό την κάλυψη τεθωρακισμένων αρμάτων για να εκκαθαρίσουν την περιοχή από τους Σοβιετικούς στρατιώτες, που αμύνονται σ' ένα φλεγόμενο χωριό, κοντά στο Σμολένσκ

Το Συμβούλιο των Επιτρόπων του Λαού της ΕΣΣΔ και η Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος απηύθυναν, στις 29 Ιούνη 1941, οδηγία στις κομματικές και σοβιετικές οργανώσεις των περιοχών της ζώνης που βρίσκονταν στη πρώτη γραμμή. Στις 3 Ιούλη, ο ίδιος ο Ι. Β. Στάλιν, με ραδιοφωνικό λόγο, ανέλυσε την οδηγία και διατύπωσε το πρόγραμμα της κινητοποίησης των δυνάμεων στον αγώνα εναντίον του εχθρού.

Κόμμα και κυβέρνηση είπαν στο λαό την ωμή αλήθεια για τον κίνδυνο που απειλούσε τη χώρα. «...Στον πόλεμο που μας επιβλήθηκε εναντίον της φασιστικής Γερμανίας», έλεγε η οδηγία, «κρίνεται το ζήτημα ζωής ή θανάτου του σοβιετικού κράτους, το ζήτημα αν οι λαοί της Σοβιετικής Ενωσης θα είναι ελεύθεροι ή θα υποδουλωθούν».

Αφίσα για το Σοβιετικό Μέτωπο

Οπως στα 1918 το λενινιστικό διάταγμα «Η σοσιαλιστική πατρίδα σε κίνδυνο!» ξεσήκωσε το λαό σε αγώνα εναντίον της ιμπεριαλιστικής επέμβασης, έτσι και τώρα το κάλεσμα του κομμουνιστικού κόμματος συγκίνησε τις λαϊκές μάζες εκατομμυρίων ανθρώπων και τις εμψύχωσε.

Καθώς η Ιστορία ξαναγράφεται στις μέρες μας από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, διαστρεβλωμένη για να υπηρετήσει τους σκοπούς και τις σημερινές επιδιώξεις τους, με μοναδικό στοιχείο αιχμής της βρώμικης προπαγάνδας τους τον αντικομμουνισμό και αντισοβιετισμό, με την ταύτιση φασισμού - κομμουνισμού, αν και ανειρήνευτοι εχθροί, επιχειρούμε μια σύντομη αναδρομή σε ορισμένα από όσα προηγήθηκαν της επίθεσης στην ΕΣΣΔ, με υλικά που αντλήσαμε από το πολύτομο έργο «Παγκόσμια Ιστορία» που είχε εκδώσει η Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ. Παραθέτουμε επίσης εκτενές απόσπασμα από τις εκτιμήσεις της ΚΕ του ΚΚΕ που περιέχονται στη Διακήρυξή της για τα 60χρονα της Αντιφασιστικής Νίκης, για τον πόλεμο, το χαρακτήρα του, τις επιδιώξεις των ιμπεριαλιστών και το ρόλο της ΕΣΣΔ, στην ήττα του ναζισμού, ένα μικρό απόσπασμα από το ραδιοφωνικό λόγο του Στάλιν στις 3 Ιούλη και ένα επίσης μικρό αποσπάσματα από άρθρο του καθηγητή Γ. Μαργαρίτη, που είχε δημοσιευτεί στον «Ρ» στις 14 Οκτώβρη του 2007 και δείχνει το μεγαλείο, την πίστη και την ικανότητα του σοβιετικού λαού στη μεταφορά των εργοστασίων από τις εμπόλεμες περιοχές σε περιοχές όπου συνεχιζόταν αδιάκοπα η παραγωγή - βασικός παράγοντας συμβολής στη νίκη. Οι τίτλοι και οι υπότιτλοι είναι του «Ρ».

Ενα τεράστιο πανό ζητά από τους Σοβιετικούς στρατιώτες να σώσουν τα παιδιά του Λένινγκραντ (1942)

Με τα βασανισμένα σώματα οκτώ κρεμασμένων συντρόφων του να αιωρούνται πίσω του - θύματα της ναζιστικής θηριωδίας - Σοβιετικός παρτιζάνος ζητά από τους στρατιώτες του να συνεχίσουν τον ανταρτοπόλεμο κατά των Γερμανών φασιστών

Πρώτα απ' όλα είναι απαραίτητο οι άνθρωποί μας, οι Σοβιετικοί άνθρωποι, να καταλάβουν όλη την έκταση του κινδύνου που απειλεί τη χώρα μας, να εγκαταλείψουν την καλοσύνη, την ξενοιασιά, τις διαθέσεις του καιρού της ειρηνικής ανοικοδόμησης, που ήταν πέρα για πέρα κατανοητές στην προπολεμική εποχή, είναι όμως ολέθριες τούτη την εποχή που ο πόλεμος άλλαξε ριζικά την κατάσταση. Ο εχθρός είναι σκληρός και ανελέητος. Βάζει για σκοπό του να κατακτήσει τη γη μας, την ποτισμένη με τον ιδρώτα μας, ν' αρπάξει το στάρι μας και τα πετρέλαιά μας, τον καρπό της δουλειάς μας. Βάζει για σκοπό του να παλινορθώσει την εξουσία των τσιφλικάδων, να παλινορθώσει τον τσαρισμό, να καταστρέψει τον εθνικό πολιτισμό και την εθνική ανεξαρτησία των Ρώσων, Ουκρανών, Λευκορώσων, Λιθουανών, Λετονών, Εσθονών, Ουζμπέκων, Τατάρων, Μολδαβών, Γεωργιανών, Αζερμπαϊτζανών και άλλων ελεύθερων λαών της Σοβιετικής Ενωσης, να τους εκγερμανίσει, να τους μεταβάλει σε δούλους των Γερμανών δουκών και βαρόνων. Πρόκειται, λοιπόν, για ζήτημα ζωής ή θανάτου του σοβιετικού κράτους, ζωής ή θανάτου των λαών της ΕΣΣΔ. Πρόκειται για το αν οι λαοί της Σοβιετικής Ενωσης θα είναι ελεύθεροι ή θα υποδουλωθούν. Πρέπει οι Σοβιετικοί άνθρωποι να το καταλάβουν αυτό και να πάψουν να είναι ξένοιαστοι, να κινητοποιηθούν και να αναπροσαρμόσουν όλη τη δουλειά τους πάνω σε νέο, πολεμικό ρυθμό, που δεν ξέρει οίκτο για τον εχθρό.

Σοβιετικά άρματα αντιμετωπίζουν τους Γερμανούς εισβολείς

Πρέπει να αναπροσαρμόσουμε αμέσως όλη τη δουλειά μας πάνω σε πολεμικό ρυθμό, υποτάσσοντας τα πάντα στα συμφέροντα του μετώπου και στα καθήκοντα της οργάνωσης της συντριβής του εχθρού. Οι λαοί της Σοβιετικής Ενωσης βλέπουν τώρα πως ο γερμανικός φασισμός είναι αμείλικτος στη λυσσασμένη μανία του και στο μίσος του ενάντια στην πατρίδα μας που εξασφάλισε σε όλους τους εργαζόμενους την ελεύθερη εργασία και ευημερία. Οι λαοί της Σοβιετικής Ενωσης πρέπει να σηκωθούν για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους, της γης τους ενάντια στον εχθρό.

1942. Παρόλο που όλος ο ανδρικός πληθυσμός ήταν στον πόλεμο, οι γυναίκες πήραν κι αυτές τα όπλα, στη μάχη κατά του ναζισμού

Πρέπει να οργανώσουμε μια ολόπλευρη βοήθεια για τον Κόκκινο Στρατό, να εξασφαλίσουμε την εντατική πύκνωση των γραμμών του, να εξασφαλίσουμε τον εφοδιασμό του με όλα τα απαραίτητα, να οργανώσουμε τη σύντομη μεταφορά στρατευμάτων και πολεμικού υλικού, την πλατιά βοήθεια στους τραυματίες.

Πρέπει να δυναμώσουμε τα μετόπισθεν του Κόκκινου Στρατού, υποτάσσοντας όλη τη δουλειά μας στα συμφέροντα αυτής της υπόθεσης, να εξασφαλίσουμε την εντατική λειτουργία όλων των επιχειρήσεων, να παράγουμε περισσότερα τουφέκια, πολυβόλα, πυροβόλα, σφαίρες, οβίδες, αεροπλάνα, να οργανώσουμε τη φύλαξη των εργοστασίων, των ηλεκτρικών σταθμών, των τηλεφωνικών και τηλεγραφικών συνδέσεων, να οργανώσουμε την τοπική αντιαεροπορική άμυνα.

Πρέπει να οργανώσουμε την αμείλικτη πάλη ενάντια σ' αυτούς που αποσυνθέτουν τα μετόπισθεν, τους λιποτάκτες, τους πανικόβλητους, τους διαδοσίες, να εξοντώσουμε τους κατασκόπους, τους αντιπερισπαστές, τους αλεξιπτωτιστές του εχθρού, βοηθώντας έτσι άμεσα τα εκκαθαριστικά τάγματά μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο εχθρός είναι δόλιος και πονηρός, ξεσκολισμένος σε απάτες και διάδοση ψεύτικων φημών.

Πρέπει να έχουμε όλα αυτά υπόψη μας και να μην πέφτουμε σε προκλήσεις. Πρέπει να παραπέμπουμε αμέσως στο στρατοδικείο, αδιαφορώντας για πρόσωπα, όλους εκείνους που σπέρνοντας τον πανικό και το φόβο εμποδίζουν τη δουλειά της άμυνας.

Σε περίπτωση αναγκαστικής υποχώρησης των τμημάτων του Κόκκινου Στρατού, πρέπει να αποσύρουμε όλο το τροχαίο σιδηροδρομικό υλικό, να μην αφήνουμε στον εχθρό ούτε μια ατμομηχανή, ούτε ένα βαγόνι, να μην αφήνουμε στον εχθρό ούτε ένα κιλό στάρι, ούτε μια λίτρα καύσιμα. Οι κολχόζνικοι πρέπει να απομακρύνουν όλα τα ζώα τους, να παραδίνουν το στάρι για φύλαξη στα κρατικά όργανα, που θα το μεταφέρουν στις περιοχές των μετόπισθεν. Ολα τα είδη αξίας, μαζί και τα μέταλλα, το στάρι και τα καύσιμα, που δεν μπορούν να μεταφερθούν, πρέπει οπωσδήποτε να καταστρέφονται.

Στις περιοχές τις κατεχόμενες από τον εχθρό, πρέπει να σχηματίζονται τμήματα παρτιζάνων έφιππα και πεζά, να σχηματίζονται ομάδες καταστροφής για την πάλη ενάντια στα τμήματα του εχθρικού στρατού, για ν' ανάψει ο ανταρτοπόλεμος, για ν' ανατινάζουν γεφύρια, να καταστρέφουν δρόμους, τηλεφωνικές και τηλεγραφικές συνδέσεις, να καίνε τα δάση, τις αποθήκες, τις εφοδιοπομπές. Στις κατακτημένες περιοχές να δημιουργούνται αφόρητες συνθήκες για τον εχθρό και για όλους τους βοηθούς του, να καταδιώκεται και να εξοντώνεται σε κάθε βήμα, να τορπιλίζονται όλα τα μέτρα του.

(...) Σύντροφοι! Οι δυνάμεις μας είναι αμέτρητες. Ο φαντασμένος εχθρός θα αναγκαστεί σε λίγο να πειστεί γι' αυτό. Μαζί με τον Κόκκινο Στρατό πολλές χιλιάδες εργάτες, κολχόζνικοι, διανοούμενοι, ξεσηκώνονται για τον πόλεμο ενάντια στον εχθρό που μας επιτέθηκε, θα σηκωθούν εκατομμύρια της μάζας του λαού μας. Οι εργαζόμενοι της Μόσχας και του Λένινγκραντ αρχίσανε κιόλας να συγκροτούν μια λαϊκή πολιτοφυλακή από χιλιάδες ανθρώπους για να υποστηρίξουν τον Κόκκινο Στρατό. Σε κάθε πόλη, που την απειλεί ο κίνδυνος της επιδρομής του εχθρού, πρέπει να οργανώσουμε μια τέτοια λαϊκή πολιτοφυλακή, να ξεσηκώσουμε στον αγώνα όλους τους εργαζόμενους, για να υπερασπίσουν με τα στήθια τους την ελευθερία τους, την τιμή τους, την πατρίδα τους, στον πόλεμό μας για την πατρίδα ενάντια στο γερμανικό φασισμό.

Για να επιστρατευτούν γρήγορα όλες οι δυνάμεις των λαών της ΕΣΣΔ και να οργανωθεί η απόκρουση του εχθρού, που επιτέθηκε δόλια ενάντια στην πατρίδα μας, σχηματίστηκε η κρατική Επιτροπή Αμυνας, που συγκεντρώνει τώρα στα χέρια της όλη την εξουσία μέσα στη χώρα. Η κρατική Επιτροπή Αμυνας άρχισε την εργασία της και καλεί όλο το λαό να συσπειρωθεί γύρω από το κόμμα του Λένιν, γύρω από τη σοβιετική κυβέρνηση, για να υποστηρίξει με αυταπάρνηση τον Κόκκινο Στρατό και τον Κόκκινο Στόλο, για τη συντριβή του εχθρού, για τη νίκη».

(Απόσπασμα από τη ραδιοφωνική ομιλία του Ι. Β. Στάλιν στις 3 Ιούλη 1941. Το κείμενο είναι από τη συλλογή «Ο μεγάλος πόλεμος για την πατρίδα», έκδοση «Τα Νέα Βιβλία», 1946).