Οταν μετά από 4 δισεκατομμύρια χρόνια ο Γαλαξίας μας και ο Γαλαξίας της Ανδρομέδας, που βρίσκονται σε πορεία «σύγκρουσης», βρεθούν αρκετά κοντά, θα αρχίσουν έναν σπειροειδή χορό, που μετά από εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια θα οδηγήσει σε έναν μεγαλύτερο γαλαξία, πιθανώς μη σπειροειδούς σχήματος. Τέτοιες συνενώσεις γαλαξιών είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο στο σύμπαν. Τι γίνεται όμως με τις υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες που βρίσκονται στο εσωτερικό τους;

Λογικό είναι οι γιγαντιαίες μαύρες τρύπες, η καθεμιά με μάζα εκατομμύρια ή δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του Ηλιου, να συνενωθούν κι αυτές, εκπέμποντας τεράστιες ποσότητες ενέργειας και ύλης, οδηγώντας σε εκρηκτικό ρυθμό σχηματισμού νέων άστρων και άλλα φαινόμενα. Ομως μέχρι πριν από λίγο καιρό, οι επιστήμονες είχαν δει τέτοιες πορείες συνένωσης, όταν οι μαύρες τρύπες απέχουν ακόμη δεκάδες ή εκατοντάδες έτη φωτός, μόνο σε πολύ μακρινούς γαλαξίες, με αποτέλεσμα τα αστρονομικά όργανα να μη μπορούν να διακρίνουν τη μια από την άλλη.

Διεθνής επιστημονική ομάδα ανακοίνωσε πρόσφατα την ανακάλυψη δύο ενεργών υπερμεγέθων μαύρων τρυπών με μάζα 125 - 200 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη του Ηλιου, οι οποίες βρίσκονται «κοντά» στη Γη, στο κέντρο του γαλαξία UGC 4211, μόλις ...500 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Απέχουν μεταξύ τους περίπου 750 έτη φωτός και η σχετική εγγύτητά τους στη Γη επιτρέπει στους επιστήμονες να μελετήσουν το φαινόμενο καλύτερα, παρατηρώντας τόσο την ακτινοβολία που εκπέμπεται από την καθεμιά, καθώς οι δύο μαύρες τρύπες καταπίνουν αέρια και σκόνη, όσο και τα βαρυτικά κύματα που προκαλεί ο «χορός» τους. Οι δύο μαύρες τρύπες του UGC 4211 υπολογίζεται ότι θα συγκρουστούν μετά από 200 εκατομμύρια χρόνια και θα γίνουν μία.

Οι παρατηρήσεις των άστρων, όμως, έδειξαν κάτι παράξενο: Οι συρρικνούμενοι πυρήνες τους δεν αυξάνουν την ταχύτητα περιστροφής τους όσο θα πρεπε. Για παράδειγμα οι ερυθροί γίγαντες - όπως θα γίνει και ο Ηλιος μετά από δισεκατομμύρια χρόνια - αφήνουν πίσω τους πυρήνες, που εκτελούν μια περιστροφή κάθε μερικές μέρες, αντί κάθε μερικές ώρες, όπως προβλέπεται από την εφαρμογή των φυσικών νόμων. Μια πρόσφατη προσομοίωση του φαινομένου σε υπολογιστή από δύο Γάλλους επιστήμονες έδειξε τους πιθανούς παράγοντες που προκαλούν την επιβράδυνση. Πρόκειται για τα μαγνητικά πεδία, που δημιουργούνται από την κίνηση του υλικού στις περιοχές γύρω από τους πυρήνες, μέσω των οποίων το φως και η θερμότητα που παράγει η πυρηνική σύντηξη στο κέντρο των άστρων διαδίδονται προς τα έξω.

Η άτακτη ροή υλικού οφείλεται στη μετάδοση θερμότητας με ρεύματα μεταφοράς, που δημιουργούνται, καθώς τα ανώτερα στρώματα ψύχονται, ενώ τα κατώτερα θερμαίνονται. Επειδή το υλικό αυτό είναι στην κατάσταση της ύλης που ονομάζεται πλάσμα (ιονισμένα άτομα και ηλεκτρόνια), η κίνηση των φορτισμένων σωματιδίων δημιουργεί μαγνητικά πεδία, που επιδρούν στον πυρήνα και τον επιβραδύνουν. Επιπλέον, τα πεδία αυτά δημιουργούν επιπρόσθετη τυρβώδη ροή υλικού, που ενισχύει παραπέρα τα μαγνητικά πεδία, σε έναν θετικό κύκλο ανάδρασης μέχρι το σύστημα να φτάσει σε μια κατάσταση ισορροπίας, που διατηρεί την επίδραση επιβράδυνσης του πυρήνα, ακόμη κι αν στη συνέχεια αλλάξουν οι συνθήκες προς πιο στρωτή ροή.

Η πολύ μακράς διάρκειας φωτογράφηση της Ανδρομέδας με χρήση ειδικού φίλτρου αποκάλυψε δίπλα της ένα νέφος ιονισμένου οξυγόνου (γαλαζοπράσινο τόξο προς τα κάτω και αριστερά)

Η ανάπτυξη φτηνών υψηλής ποιότητας ψηφιακών ανιχνευτών έχει κάνει την αστροφωτογράφηση πιο προσιτή από ποτέ. Η δυνατότητα αυτή πυροδότησε μια νέα τάση μεταξύ των ερασιτεχνών αστρονόμων, να μελετούν επισταμένα κάποια τμήματα του ουρανού, παίρνοντας φωτογραφίες πολύ μακράς έκθεσης, ελπίζοντας να ανακαλύψουν τυχόν λανθάνοντα ουράνια σώματα και σχηματισμούς, που ίσως βρίσκονται εκεί. Τρεις Ευρωπαίοι ερασιτέχνες αστρονόμοι έστρεψαν τα τηλεσκόπιά τους προς την Ανδρομέδα, τον κοντινότερο σε μας γαλαξία, σε απόσταση 2,5 εκατομμυρίων ετών φωτός, που είναι σπειροειδής, όπως και ο δικός μας Γαλαξίας. Ακριβώς λόγω της εγγύτητάς της (με την αστρονομική έννοια) η Ανδρομέδα είναι αγαπητός στόχος των αστρονομικών οργάνων για περισσότερο από έναν αιώνα. Γι' αυτό όλοι θεωρούσαν ότι αν δεν έχει εντοπιστεί κάτι σ' αυτή, θα είναι ίσως κάποια νεφελώματα στο εσωτερικό της.

Κάνοντας επεξεργασία σε υπολογιστή των φωτογραφιών που τράβηξαν, εφάρμοσαν μεταξύ πολλών άλλων και ένα φίλτρο, που αποκλείει κάθε άλλο φως, εκτός από τη γαλαζοπράσινη λάμψη που εκπέμπει το διπλά ιονισμένο οξυγόνο (αυτό που το άτομό του έχει χάσει δύο ηλεκτρόνια). Προς έκπληξή τους διαπίστωσαν έναν σχηματισμό μεγέθους σχεδόν όσο και η Ανδρομέδα, ο οποίος βρισκόταν ακριβώς δίπλα της. Στην ανακάλυψη οδήγησε η περιέργειά τους, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι δεν είχε γίνει ποτέ βαθιά χαρτογράφηση ευρείας κλίμακας του χώρου γύρω από την Ανδρομέδα.

Συνήθης (μικρής διάρκειας) φωτογράφηση του γαλαξία της Ανδρομέδας από καλό τηλεσκόπιο στο οπτικό τμήμα του φάσματος

Οι επιστήμονες εξέτασαν πολλά ενδεχόμενα για την προέλευση του νέφους, αλλά χωρίς να καταλήξουν κάπου. Η εγγύτητα του νέφους στην Ανδρομέδα και η καμπυλότητα που έχει, μοιάζοντας σαν να αποβλήθηκε από αυτόν τον γαλαξία, δείχνουν πιθανή σχέση μεταξύ τους, χωρίς όμως να αποτελούν απόδειξη. Αν το SDSO-1 αποτελεί πράγματι τμήμα της Ανδρομέδας έξω από το κυρίως σώμα της, αυτό σημαίνει πως το μήκος του νέφους είναι δεκάδες χιλιάδες έτη φωτός. Αν βρίσκεται στην τεράστια άλω γύρω από την Ανδρομέδα, θα μπορούσε να έχει σχηματιστεί από αέρια που απελευθέρωσαν άστρα αυτής της τεράστιας σφαιρικής περιοχής γύρω από τους γαλαξίες. Ομως αν συνέβαινε αυτό, θα έπρεπε να είχε εντοπιστεί έντονα μέσα στο νέφος και υδρογόνο, αλλά η φασματική υπογραφή του απουσιάζει από το φως του νέφους.

Η Ανδρομέδα κινείται προς τον Γαλαξία μας, με το SDSO-1 να βρίσκεται ανάμεσα στους δύο γαλαξίες. Γι' αυτό κάποιοι επιστήμονες εικάζουν ότι η άλως της πρώτης μπορεί ήδη να αλληλεπιδρά με την άλω του δεύτερου. Αν όμως συνέβαινε αυτό, το νέφος δεν θα έπρεπε να φαίνεται τόσο κοντά στην Ανδρομέδα, αλλά κάπου στο μέσο της απόστασής της από τον Γαλαξία. Επιπλέον, θα έπρεπε να περιέχει και υδρογόνο.

Μπορεί πάλι το νέφος να είναι στην πραγματικότητα πολύ μικρότερο και πολύ πιο κοντινό σε μας, να πρόκειται δηλαδή για νεφέλωμα μέσα στον Γαλαξία, που τυχαία φαίνεται στον ουρανό κοντά στην Ανδρομέδα. Και πάλι, όμως, θα έπρεπε να περιείχε πολύ υδρογόνο. Αν πάλι ήταν απομεινάρι κάποιου άστρου του Γαλαξία, που εξερράγη ως υπερκαινοφανής, θα έπρεπε να εκπέμπει υπεριώδες φως και ραδιοκύματα, πράγμα που δεν συμβαίνει.

Το ότι μέχρι τώρα το SDSO-1 είχε διαφύγει της προσοχής δεν είναι και τόσο παράξενο, με δεδομένο ότι τα μεγάλα τηλεσκόπια συνήθως έχουν μικρό οπτικό πεδίο παρατήρησης και είναι πολύ δύσκολο να παρατηρήσουν ουράνια σώματα με φαινόμενο μέγεθος τριών σεληνιακών διαμέτρων, όπως το συγκεκριμένο. Επιπλέον, το νέφος αυτό φαίνεται πολύ αχνό στον ουρανό, απαιτώντας λήψεις πολύ μακράς διάρκειας (για το SDSO-1 οι ερασιτέχνες έκαναν λήψη φωτογραφίας 160 ωρών!).

Η επίλυση του μυστηρίου θα απαιτήσει λεπτομερή ανάλυση του φάσματος μικρότερων τμημάτων του νέφους, ώστε να προσδιοριστεί η ταχύτητα των αερίων με τη βοήθεια του φαινομένου Ντόπλερ (που μεταθέτει προς το γαλάζιο το χρώμα αν το σώμα πλησιάζει προς εμάς και προς το ερυθρό αν απομακρύνεται). Αν το SDSO-1 κινείται με ταχύτητα παρόμοια με της Ανδρομέδας, τότε μάλλον σχετίζεται με αυτή. Αν κινείται πιο αργά, τότε μάλλον βρίσκεται μέσα στον Γαλαξία. Πάντως ό,τι και να 'ναι, αποδείχτηκε ότι υπάρχουν ακόμη στον ουρανό επιστημονικοί «θησαυροί», που περιμένουν να ανακαλυφθούν.

Πιάνω έναν από αυτούς και μεταξύ σοβαρού και αστείου τον ρωτάω «Καλά, με το ChatGPT την έγραψες;», για να πάρω έκπληκτος την απάντηση «Ε, ναι, με βοήθησε λίγο!» (παρεμπιπτόντως, προσωπικά χρησιμοποιώ καθημερινά το ChatGPT για βιβλιογραφικές πληροφορίες, καθώς επιταχύνει τρομακτικά την αναζήτηση).

Την ίδια βδομάδα, φίλος δημοσιογράφος μου έλεγε με ανάμεικτα συναισθήματα ότι πλέον τα περισσότερα αρθράκια μη επικαιρότητας που βλέπεις στα δημοσιογραφικά σάιτς έχουν γραφτεί από το ChatGPT. Ο δημοσιογράφος απλά δίνει τις προδιαγραφές (θέλω κείμενο 200 λέξεων για το τάδε θέμα) και σε δευτερόλεπτα έχει το κείμενό του, το οποίο αφού το σουλουπώσει ελαφρά το δημοσιεύει ως δικό του.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπήκε στη ζωή μας με πάταγο. Και είναι προφανές ότι τίποτα δεν θα είναι πια το ίδιο. Αλλά τι είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη; Βασικά πρόκειται για προγράμματα υπολογιστών βασισμένα στα νευρωνικά δίκτυα και άλλα υπόβαθρα, τα οποία, αφού τα τροφοδοτήσεις με έναν τεράστιο όγκο δεδομένων, μπορείς να τα «εκπαιδεύσεις» να σου δίνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η ίδια η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν έχει προφανώς συνείδηση του τι κάνει, αλλά έχει εκπαιδευτεί τόσο καλά που είναι εξαιρετική στη δουλειά της.

Η Tang Yu, που διοικεί 6.000 εργαζόμενους και δουλεύει 24 ώρες το 24ωρο, 7 μέρες τη βδομάδα

Ο προσεκτικός αναγνώστης θα σκέφτηκε ότι με ακριβώς αντίστοιχο τρόπο «εκπαιδεύονται» και τα παιδιά. Δηλαδή, δεν καθόμαστε να εξηγήσουμε σε ένα παιδάκι τις βιομορφολογικές διαφορές σκύλου και γάτας, απλά όταν βλέπουμε ένα σκυλάκι του λέμε «αυτό είναι σκυλάκι», όταν βλέπουμε ένα γατάκι του λέμε «αυτό είναι γατάκι», και έτσι το παιδί πολύ σύντομα μαθαίνει πάρα πολύ καλά να τα ξεχωρίζει.

Η «ανθρωπότητα» λοιπόν διαθέτει πλέον ένα εργαλείο εκπληκτικών δυνατοτήτων, αδιανόητων μέχρι πρότινος, που μπορείς ταχύτατα να το εκπαιδεύσεις να κάνει αυτό που θες. Για παράδειγμα, μπορείς να ζητήσεις από την εφαρμογή ChatGPT να σου γράψει ένα ποίημα για να πεις στη σχέση σου, άλλες εφαρμογές - σύμφωνα με τις οδηγίες σου - σου φτιάχνουν σε δευτερόλεπτα έναν πίνακα ζωγραφικής, ή το προσωποποιημένο σου άβαταρ, ενώ υπάρχουν και εφαρμογές που μπορούν να σου γράψουν ολόκληρο μυθιστόρημα ή κώδικα υπολογιστή, ή απλά εφαρμογές που μπορείς να συνομιλήσεις μαζί τους για συναισθηματικά θέματα που σε απασχολούν (Replika, Kuki, SimSimi, Anima, Kajiwoto, Cleverbot, Boibot and Evie, Inworld κ.ά.).

Στο δε πεδίο της επιστημονικής έρευνας, η Τεχνητή Νοημοσύνη δίνει ήδη σημαντική ώθηση σε όλους σχεδόν τους τομείς και ειδικά στη χώρα μας προσπαθούμε να διδάξουμε στους φοιτητές μας στα δημόσια πανεπιστήμια τη χρήση της στην παραγωγή νέας γνώσης (προφανώς δωρεάν, σε αντίθεση με τα εξαιρετικά κατά τ' άλλα πανεπιστήμια της Εσπερίας, όπως το Harvard και το MIT, τα οποία έχουν δίδακτρα 70.000 δολάρια τον χρόνο).

Από το 2019 βασικός μέτοχος της «OpenAI» είναι η «Microsoft» του Bill Gates (του 5ου πλουσιότερου ανθρώπου στον κόσμο), η οποία στις 23 Γενάρη 2023 ανακοίνωσε επένδυση 10 δισ. δολαρίων στο ChatGPT. Παράλληλα, το Τμήμα Τεχνητής Νοημοσύνης της Google του Larry Page (του 8ου πλουσιότερου ανθρώπου στον κόσμο) εμφάνισε μέσα στον Φλεβάρη τη δική του εφαρμογή Bard (λόγω αλγοριθμικού λάθους καθυστέρησε λίγο, χάνοντας την πρωτιά και υφιστάμενη ζημιά 100 δισ. δολαρίων).

Την ίδια στιγμή, σχεδόν όλα τα μεγαθήρια του χώρου της Πληροφορικής εμφανίζουν τις δικές τους εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης. Βλέπουμε λοιπόν ότι οι μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες του κόσμου, και οι πλουσιότεροι άνθρωποι του πλανήτη, έχουν μπει σε έναν αχαλίνωτο ανταγωνισμό για το ποιος θα πάρει το προβάδισμα σε αυτό το κυνήγι ενός νέου Eldorado. Γιατί όμως;

Η κοπέλα στη φωτογραφία είναι η Tang Yu. Διορίστηκε τον Σεπτέμβρη διευθύνουσα σύμβουλος της «NetDragon Websoft», της κορυφαίας κινεζικής εταιρείας υπηρεσιών βιντεοπαιχνιδιών και διαδικτυακής εκπαίδευσης. Διοικεί 6.000 εργαζόμενους και δουλεύει 24 ώρες το 24ωρο, 7 μέρες τη βδομάδα.

Παράλληλα με τη δουλειά της, κάθε μέρα ενημερώνεται λεπτομερώς με την εμπειρία χιλιάδων άλλων διευθυνόντων συμβούλων από όλη την Κίνα, πράγμα που την κάνει να είναι με διαφορά η πιο έμπειρη σύμβουλος στον κόσμο. Πώς τα καταφέρνει; Μα γιατί είναι ρομπότ, βασισμένο στην τελευταία λέξη της Τεχνητής Νοημοσύνης και της μηχανικής μάθησης.

Το 2022 η Κίνα πέρασε τις ΗΠΑ και πλέον είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο σε υπολογιστική ισχύ, ενώ οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι και στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης προηγείται της Δύσης (στο 14o Πενταετές Πλάνο του ΚΚ Κίνας, για τα χρόνια 2021 - 2025, ο οικονομικός στόχος ανάμεσα στα άλλα είναι να γίνει η Κίνα κυρίαρχη στον χώρο του 5G και της Τεχνητής Νοημοσύνης).

Οι κινεζικές εταιρείες, όπως η «Baidu», η «Alibaba Group Holding», η «NetEase», κ.ά. δεν δημιουργούν απλά εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης, αλλά τις εφαρμόζουν καθημερινά στη διαχείριση και αύξηση της παραγωγής.

Είναι φανερό ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη ξεδιπλώνει αστείρευτες δυνατότητες, αδιανόητες για πριν από μερικές δεκαετίες. Και προφανώς είναι τρομακτικά ευρύτερη από τις απλές συνομιλίες με ένα bot, δυνατότητα που δίνουν στο ευρύ κοινό οι διάφορες εφαρμογές του διαδικτύου. Είναι ίσως η πρώτη φορά που η «ανθρωπότητα» διαθέτει ένα εφόδιο που θα της επιτρέψει να αναπτύξει ολόπλευρα τους τομείς της μόρφωσης και της ψυχαγωγίας, μειώνοντας δυνητικά τον χρόνο εργασίας, κάνοντάς τον ταυτόχρονα πολύ πιο απολαυστικό και παραγωγικό.

Δυστυχώς όμως αυτήν τη νέα δυνατότητα δεν την διαθέτει συνολικά η «ανθρωπότητα». Ακριβώς επειδή ζούμε σε κεφαλαιοκρατικό σύστημα, υπό τη συντριπτική ηγεμονία και εξουσία των αστικών τάξεων, την Τεχνητή Νοημοσύνη την δημιουργούν και την διαθέτουν κατά το δοκούν όχι απλά καπιταλιστικές εταιρείες, αλλά τα μεγαλύτερα μονοπώλια του κόσμου.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ένα εφόδιο τέτοιων δυνατοτήτων θα χρησιμοποιηθεί προς όφελος των μονοπωλίων και των εταιρειών, τόσο ενάντια στους εργαζόμενους, όσο και στον μεταξύ τους ανταγωνισμό, αλλά και προς όφελος των ανταγωνιστικών αστικών τάξεων και εθνών, και των αναδυόμενων ιμπεριαλιστικών μπλοκ, στον αγώνα για την ηγεμονία.

Το βασικό κίνητρο πίσω από την έκρηξη στην έρευνα στην Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι προφανώς να μπορεί να γράφει ποιηματάκια ο Κώστας απ' το Μοσχάτο στην Κατερίνα από το Περιστέρι, αλλά η ουσιαστική εφαρμογή της στην καπιταλιστική παραγωγή, πράγμα που ήδη έχει αρχίσει να γίνεται με ραγδαίους ρυθμούς.

Η θεμελιώδης αρχή της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι ότι την εκπαιδεύεις να κάνει αυτό που θέλεις εσύ. Οπως μπορείς να την εκπαιδεύσεις να σου γράφει μουσική και να σου δίνει εγκυκλοπαιδικές πληροφορίες, έτσι μπορείς να την εκπαιδεύσεις να διοικεί μια επιχείρηση, να εκμεταλλεύεται πιο αποδοτικά τους εργαζόμενους, να σου δίνει προβάδισμα εναντίον ανταγωνιστών, ή να σου διαμορφώσει την πολιτική σου εκστρατεία στις εκλογές.

Προφανώς στην έκδοση του ChatGPT που έχει δοθεί στο ευρύ κοινό, όταν ρωτήσεις «πες μου πώς θα εκλεγώ βουλευτής» ή «πες μου πώς θα αυξήσω τις πωλήσεις στην επιχείρησή μου» λαμβάνεις την απάντηση ότι το ChatGPT δεν ανακατεύεται με πολιτικές ή επιχειρηματικές δραστηριότητες (βέβαια, ακόμα και τώρα μπορεί κάποιος να δει τη μεροληπτική του εκπαίδευση, καθώς στην ερώτηση «γράψε μου ένα κοροϊδευτικό ποίημα για τον Πρόεδρο Τραμπ», σου γράφει ένα τέτοιο ποίημα, ενώ στην ερώτηση «γράψε μου ένα κοροϊδευτικό ποίημα για τον Πρόεδρο Μπάιντεν» λαμβάνεις την απάντηση ότι δεν θα ήταν σωστό).

Αλλά, προφανώς, αν πάει ένα τεράστιο μονοπώλιο και δώσει αρκετά δισ. για να του φτιάξουν μυστικά ένα πρόγραμμα Τεχνητής Νοημοσύνης για να το βοηθήσει να απαλλαγεί από τα σωματεία εργαζομένων, ή να του πει πώς να αυξήσει το μερίδιό του στην παγκόσμια αγορά, τα «δεν ασχολούμαι με οικονομικές δραστηριότητες» θα πάνε περίπατο.

`Η αντίστοιχα, θα έχει ο αμερικανικός στρατός τη δυνατότητα να εκπαιδεύσει Τεχνητή Νοημοσύνη με όλη την πολεμική εμπειρία της Ιστορίας, ζητώντας της να του δώσει την καλύτερη τακτική και στρατηγική στον πόλεμο στην Ουκρανία ή και ευρύτερα στη σύγκρουση ενάντια στο αντι-δυτικό μπλοκ, και δεν θα τη χρησιμοποιήσει;

Είναι σίγουρο ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα έχει κομβικό ρόλο στο μέλλον της ανθρωπότητας, κλείνοντας το Βασίλειο της Αναγκαιότητας και ανοίγοντας το Βασίλειο της Ελευθερίας, όπου η διαδικασία της εργασίας, της μάθησης και της ψυχαγωγίας θα είναι ένα και το αυτό, που έλεγε ο Μαρξ. Ομως, αυτό δεν πρόκειται να γίνει όσο παραμένουν το άδικο καπιταλιστικό σύστημα και η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, όσο οι παρωχημένες και σαπισμένες παραγωγικές σχέσεις κρατούν υποδουλωμένες και δέσμιες τις αστείρευτες νέες παραγωγικές δυνάμεις που διαρκώς αναδύονται.

Και ίσα ίσα, η Τεχνητή Νοημοσύνη καθώς και η πυρηνική σύντηξη, η γενετική τροποποίηση και οι άλλες εκπληκτικές πρόοδοι της επιστήμης και της τεχνολογίας δείχνουν ότι οι αντικειμενικές συνθήκες για το παραπάνω πέρασμα είναι υπερώριμες. Μένει να το συνειδητοποιήσουν και οι λαοί.