Τα ερωτήματα αυτά μην τα θεωρείτε ασήμαντα. Είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την προκοπή του τόπου. Γιατί άλλο χτύπημα θα δώσει ο Σημίτης και άλλο ο Παπανδρέου. Οι δυο άντρες έχουν διαφορετικό ντιρέκτ, διαφορετικό δεξιό και διαφορετικό αριστερό κροσέ. Και εμένα με ενδιαφέρει το «νοκ άουτ». Δε θέλω μώλωπες, σπάσιμο μύτης, ακόμα και τσάκισμα μέσης. Αυτά είναι πταίσματα. Εγώ θέλω μπουνιά στο κούτελο της δεξιάς και οριστικό πέρασμα της καταραμένης στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.

Δεν επιθυμώ να παρεμβαίνω στα εσωτερικά του ΠΑΣΟΚ, δεν επιδιώκω να επηρεάσω τις εξελίξεις, όμως, δε σας κρύβω, ότι εγώ προτιμώ τον Παπανδρέου, θέλω αυτόν πάνω στο ρινγκ. Γιατί έχει άλλη χάρη, άλλη σημειολογική σημασία ένα ματς ανάμεσα σε Καραμανλή και σε Παπανδρέου. Σκεφτείτε τι μνήμες θα ανασυρθούν! Σκεφτείτε τι φανατισμός! Θα το ευχαριστηθεί η ψυχή μας. Θα διασκεδάσουμε αφάνταστα. Επιστροφή στα παλιά, βουτιά βαθιά στις ακλόνητες παραδόσεις, στον απόλυτο αποπροσανατολισμό. Τι θέαμα!

Μαύρες γιορτές, λοιπόν, πέρασα. Οι άνθρωποι είναι σαδιστές. Με άφησαν με ψιλοθεάματα, με τσουρούτικα βεγγαλικά στην Ακρόπολη και βρεγμένη Πρωτοψάλτη στο Σύνταγμα. Ενώ εγώ δίψαγα για το μεγάλο θέαμα. Για τα Φολί Μπερζέρ της πολιτικής. Για την είδηση που θα έδινε νόημα στη ζωή μου. Παπανδρέου! Ο νέος γέρος της Δημοκρατίας. Ο νέος Αϊ-Γιώργης, που με το κοντάρι του θα καρφώσει οριστικά τη δεξιά στο στήθος, θα νικήσει τη συντήρηση και τον αναχρονισμό, θα φέρει στον τόπο μας τη λαοκρατία που δεν κατάφερε να φέρει ο παππούς του!

Παπανδρέου. Σοσιαλιστής και απόγονος σοσιαλιστών! Νέος και ωραίος, φέρελπις εραστής, για να πάει τον τόπο - κι αυτός - μια βόλτα στο χτες! Εκεί όπου θα συναντήσει όλα τα φαντάσματα του παρελθόντος. Τον απόγονο του Καραμανλή με τις ιδέες του παππού του. Και θα μοιάζουν όλα χαρούμενα και ειρηνικά για τη χώρα μας. Σα να μην πέρασαν τα χρόνια. Σα να έχει βαλσαμωθεί η ζωή και τα πράγματα να έχουν μείνει ακίνητα! Παπανδρέου -Καραμανλής. Δυο ονόματα με διαχρονική αξία. Δυο κακά αντίγραφα κακών προγόνων. Δυο βαθιές πληγές που επαναλαμβάνονται.

Πάλι από την αρχή, λοιπόν! Σαν τιμωρία. Καραμανλής - Παπανδρέου! Το δίδυμο των επιτυχιών! Η φρικτή επανάληψη! Η πλήξη! Οι μονότονες, εκνευριστικές σταγόνες βροχής, που χρόνια τώρα πέφτουν πάνω στο τζάμι της ζωής μας και θολώνουν την όραση του νου μας. Τι φρικτό περιβάλλον για το νέο χρόνο, για το νέο αιώνα, για ελπίδες, για προσδοκίες, για ευχές για άλλη ζωή! Τι κούραση «θεέ» μου! Και εσύ, «θεατή», που στηρίζεις συνειδητά ή ασυνείδητα τις εναλλαγές εναλλασσόμενων πανομοιότυπων φρουρών, μην κρύβεσαι πίσω από το δάκτυλό σου. Είσαι συνυπεύθυνος για το κακό θέαμα που ζούμε. Για να μην πω πως είσαι ο κυρίως υπεύθυνος!

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση της δεύτερης αποφοίτησης του ΚΕΘΕΑ για το 2003

Είναι μια γιορτή που κάνει κάθε εξάμηνο το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ). Δεν είναι ηχηρή. Ομως έχει το ειδικό βάρος για το πώς μπορεί να αλλάξει με καθοριστικό τρόπο η ζωή των νέων - και μάλιστα εκείνων που είχαν μπει στο «λούκι των ναρκωτικών». Είναι ζωντανή απόδειξη πως «ο άνθρωπος μπορεί να σταθεί στα πόδια του» και «να καταφέρει τα πάντα». Ανθρωποι «περήφανοι», «δυνατοί», «που μπορούν πλέον να αγαπήσουν και να αγαπηθούν».

Η εκδήλωση έγινε στις 7.12.2003 στο Ιδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Μια μεγάλη αίθουσα κατάμεστη απ' τους καθαρούς πια νέους και τις οικογένειές τους. Στιγμές, κάπως ασήμαντες για τους άλλους, μα πολύ μεγάλες για τους ίδιους, τις οικογένειές τους και τους θεραπευτές τους, που έδωσαν μαζί τους τη μακροχρόνια μάχη. Το έδειχναν οι αγκαλιές με τους θεραπευτές μόλις αναφερόταν το όνομα του απεξαρτημένου και οι εκδηλώσεις στη συνέχεια.

Η αρχή της εκδήλωσης έγινε από τον πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου του ΚΕΘΕΑ Νίκο Παρασκευόπουλο. «Είναι, είπε, μια κορυφαία μέρα για το ΚΕΘΕΑ. Μια μέρα νίκης σε ένα μεγάλο αγώνα, που συνεχίζεται. Πλησιάζουν τα Χριστούγεννα και θα μπορούσε κανείς αυτή τη μέρα να τη χαρακτηρίσει γιορτή. Στη χώρα μας γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, τις εθνικές γιορτές, τα γενέθλια και τις ονομαστικές γιορτές. Οσο γίνονται, βέβαια, αυτές οι γιορτές υπάρχουν άλλοι οι οποίοι είναι στη φτώχεια, στον πόνο, στη δυστυχία. Οι περισσότεροι κλείνουν τα μάτια για να μπορέσουνε να χαρούνε με την ησυχία τους, σαν να μην υπάρχει το πρόβλημα λίγο πιο πέρα. Είναι και κάποιοι ευαίσθητοι άνθρωποι που θέλουν να αλλάξουν τη δυστυχία, τις δύσκολες καταστάσεις που μπορεί να υπάρχουνε στο διπλανό δρόμο ή και στο ίδιο σπίτι καμιά φορά, αλλά νιώθουν ότι δεν μπορούν. Νιώθουν πως χτυπούν το κεφάλι τους στο τοίχο χωρίς να κατορθώνουν να αλλάξουν κάτι αν και μπορούν. Και εδώ είναι η διαφορά της δικής μας γιορτής. Ξέρουμε όλοι όσοι έχουμε μια επαφή με το ΚΕΘΕΑ, ότι εδώ ο άνθρωπος μπορεί και αλλάζει. Είναι αυτό που λέει πάντα η "Ιθάκη": "Μπορείς άλλα όχι μόνος". Ξαφνικά ανακαλύπτουμε εδώ ότι ο άνθρωπος μπορεί να αλλάξει τον εαυτό του και να προσφέρει πολλά στους άλλους ώστε να μπορέσουν να ζουν καλύτερα. Κι έτσι αποκτούμε και θάρρος στη ζωή, δύναμη στη ζωή, σε όλα τα μέτωπα τα οποία ο καθένας έχει μπροστά του».

Αμέσως μετά μίλησαν ο Μπάμπης Πουλόπουλος, διευθυντής του ΚΕΘΕΑ, μαζί με τους δύο στενούς του συνεργάτες και ειδικούς συμβούλους του, την Μάρθα Φωστιέρη και τον Φαίδωνα Καλοτεράκη. «Εμείς οι τρεις πάμε πακέτο», είπε χαρακτηριστικά ο διευθυντής του ΚΕΘΕΑ και συνέχισε: «Συμπληρώνονται 20 χρόνια απ' την ίδρυση της πρώτης θεραπευτικής κοινότητας στην Ελλάδα, καθώς στις 27.11.1983 ξεκίνησε η "Ιθάκη" σαν ένα εναλλακτικό κοινόβιο στη Θεσσαλονίκη. Οσοι συμμετείχαμε σε αυτή την προσπάθεια δεν πιστεύαμε ότι θα μετεξελιχθεί σε ένα μεγάλο οργανισμό, με πολλά διαφορετικά τμήματα, μονάδες και υπηρεσίες. Τότε ψάχναμε να βρούμε ένα χώρο για να θεραπευτούν όσοι είχαν πρόβλημα τοξικοεξάρτησης αλλά και εμείς να αλλάξουμε τον εαυτό μας. Σε 20 χρόνια αυτό που μας κράτησε, ενώ είχαμε δυσκολίες, προβλήματα, ήταν ότι ήμασταν μαζί. Αυτά τα 20 χρόνια κλείνουν μια εποχή του ΚΕΘΕΑ και ανοίγει μια νέα εποχή. Ελπίζουμε να είμαστε το ίδιο ζωντανοί όσο τα προηγούμενα χρόνια. Να κρατήσουμε το ΚΕΘΕΑ όπως το ονειρευτήκαμε τις πρώτες μέρες, όπως προσπαθήσαμε να το κρατήσουμε όταν αναπτύχθηκε».

«Κάποιοι για να έρθουν εδώ, στην αποφοίτηση, πέρασαν από ένα ποτάμι με λάσπες και τα κατάφεραν», πρόσθεσε ο Φαίδων Καλοτεράκης. «Για όλους εμάς είναι μια υπόθεση καρδιάς», είπε και η Μάρθα Φωστιέρη.

Κάθε απόφοιτος, από κάθε θεραπευτική κοινότητα έδινε το δικό του στίγμα. Χαμόγελα και δάκρυα υπερηφάνειας και χαράς πλημμύρισαν την αίθουσα. Με λίγα λόγια και απλά δήλωναν το δικό τους «παρών στη ζωή».

Πενήντα έξι παιδιά. Παιδιά της «Ιθάκης», της «Στροφής», της «Εξόδου», της «Παρέμβασης», της «Διάβασης», του «Νόστου», της «Αριάδνης», της «Πλεύσης», έλεγαν το δικό τους «ευχαριστώ από καρδιάς». Ευχαρίστησαν «πρώτα από όλα τον εαυτό τους». Ευχαρίστησαν «τους δικούς τους ανθρώπους», δηλαδή «τους θεραπευτές και όλα τα παιδιά της κοινότητας», «τους γονείς τους», «τα αδέρφια τους», «τους φίλους τους», «αυτούς που πίστεψαν σε αυτούς όταν εκείνοι είχαν πάψει να πιστεύουν». Εμφανώς συγκινημένοι ή λίγο πιο συγκρατημένοι, όλοι «ένιωθαν την καρδιά τους να χτυπάει πιο δυνατά» για «την πιο όμορφη στιγμή», γιατί «τελείωναν για πρώτη φορά κάτι που 'χαν αρχίσει».

«Τα 'χω λίγο χαμένα, δεν ξέρω τι να πω. Σκέφτομαι ότι το 1999 που πήγα στην κοινότητα...», είπε ο Κώστας και σταμάτησε. «Σκέφτομαι- συνέχισε - μετά από τόσα χρόνια είμαι σε αυτό το σημείο και νιώθω πάρα πολύ τυχερός». Δάκρυσε και σταμάτησε πάλι. Ξέσπασαν χειροκροτήματα. «Μισό λεπτό», είπε σταματώντας απότομα το «ακροατήριο». «Θέλω να ευχαριστήσω όλους τους ανθρώπους. Νιώθω πολύ περήφανος. Είναι ο πρώτος στόχος που πετυχαίνω στη ζωή μου»....

Ζούσαν μια μέρα αφιερωμένη «στον αγώνα τους» χωρίς να ξεχάσουν «αυτούς που συνεχίζουν να προσπαθούν και να αγωνίζονται». Ζούσαν μια μέρα αφιερωμένη «στη ζωή που ξανακέρδιζαν», «περήφανοι για αυτό που είναι τώρα», «πιστεύοντας πως τίποτα δεν έχει τελειώσει, απλώς έχουν μάθει πώς να ζουν». Και δήλωναν κάτι πολύ σημαντικό: «Δυνατοί για να συνεχίσουν».

«Είδα τον ήλιο και σκέφτηκα τον εαυτό μου πριν λίγα χρόνια», είπε ο Γ. «Σκέφτηκα πώς ήμουν σε σχέση με τους ανθρώπους, πώς ήμουν γενικά στη ζωή μου. Ημουν ένα περιθωριακό στοιχείο», συνέχισε σίγουρος για αυτό που θα πει. «Κοιτάω τώρα πώς είμαι σε αυτή την κοινωνία που ζούμε, σε αυτή την κοινωνία που δεν υπάρχουν αξίες, που δεν υπάρχει τίποτα. Νομίζω πως είμαι πάλι ένα περιθωριακό στοιχείο αλλά νιώθω περήφανος που είμαι».

Ο Παύλος βρέθηκε μπροστά στο δίλημμα να πεθάνει ή να ζήσει. Και επέλεξε να ζήσει

Τώρα, μετά τις δυσκολίες, μιλά με λόγια σταράτα και κάνει μια ανασκόπηση ολόκληρης της ζωής του για το πώς άρχισε, βίωσε και πως «πάλεψε να καθαρίσει», «πώς διέκοψε δύο φορές το πρόγραμμα» και «πώς τελικά στάθηκε όρθιος».

Δεν «ήταν κάποια ιδιαίτερη περίπτωση». Ηταν τότε στο σχολείο στην Α' Λυκείου. Επέλεξε «την εύκολη λύση να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της ηλικίας». Δεν είχε κουράγιο «να αντιμετωπίσει τον εαυτό του», «φοβόταν τη ζωή», «φοβόταν να πονέσει και να πληγωθεί». Οπως έλεγε χαρακτηριστικά: «Δεν ήταν κάτι πρωτότυπο ήταν οι παρέες, η περιέργεια. Νομίζεις πως θα 'σαι πιο δυνατός, θα μετράς πιο πολύ στους γύρω. Είχα διαλέξει αυτή τη νοοτροπία. Αυτό το δήθεν, το επικίνδυνο παιχνίδι, τις "φιλοσοφίες" πως το απαγορευμένο είναι πιο γλυκό. Νόμιζα πως γινόμουν πιο δεκτός στο περιθώριο γιατί αυτό το δρόμο είχα διαλέξει».

Η εξάρτηση «δεν άργησε να έρθει». Ο Παύλος ένιωθε πως έτσι «ξεπέρναγε τους φόβους και τις ανασφάλειες για τον εαυτό του». Αμέσως μετά την επήρεια τρόμαζε. «Εγώ είμαι αυτός;», αναρωτιόταν. «Φοβόμουν να ακουμπήσω τον εαυτό μου γιατί μετά τη χρήσης έβγαιναν πάνω όλα αυτά που είχα πνίξει».

Η περιγραφή του για το πώς βίωνε το «φαύλο κύκλο της χρήσης» είναι συγκλονιστική: «Νόμιζα πως αποκτούσα στοιχεία που ένιωθα ότι μου λείπανε. Οταν δεν ήμουν υπό την επήρεια της χρήσης σκεφτόμουν σε ποια κατάσταση είχα φτάσει. Δεν ήθελα να συνειδητοποιήσω πού είχα φτάσει. Με το που ακούμπαγα αυτή τη σκέψη φοβόμουν πάρα πολύ, με 'πιανε τρέλα. Ελεγα πως με τη χρήση θα ξεφύγω απ' αυτό και θα 'μαι αλλού».

Ο Παύλος πέρναγε «απίστευτες ώρες χωρίς να μιλάει». Ενιωθε «κενός χωρίς να 'χει τίποτα να τον κρατάει». «Ο χρήστης, λέει, χάνει το ανθρώπινο στοιχείο του. Δεν έχει ψυχή. Δεν έχει εαυτό, δεν έχει τίποτα. Απλώς υπάρχει. Τον ενδιαφέρει μόνο η χρήση. Μπορείς να πεθάνεις, μα δε σε νοιάζει. Θες εκείνη την ώρα μόνο να μην υποφέρεις».

Οσο για τις ανθρώπινες σχέσεις, για ένα χρήστη δε σηκώνει κουβέντα: «Δεν υπάρχουν όταν είσαι βαλτωμένος στα ναρκωτικά. Δεν υπάρχει τίποτα. Ο άλλος που φαίνεται ο πιο κολλητός σου μπορεί να στη φέρει πισώπλατα. Μπορεί να του τη φέρεις και συ. Μόνος στόχος είναι να κερδίσεις τη δόση σου. Ο καθένας παλεύει για τη δόση, μπορεί να κάνει τα πάντα. Μπορεί να κλέψει, να σκοτώσει. Μπορείς να πουλήσεις τα πάντα, τη μάνα σου, τον πατέρας σου, τα πάντα. Το μόνο πράγμα που είναι στο μυαλό σου είναι η χρήση».

Τον καλοκαίρι του 1999, ενώ «δεν είχε ιδέα από προγράμματα απεξάρτησης». Είδε ένα σποτ της «Διάβασης» στην τηλεόραση. Το δούλεψε, το σκέφτηκε και πήρε την απόφαση.

Στην αρχή έμεινε τρεις μέρες καθαρός. Κι ύστερα προχώρησε. «Καθαρίζεις σωματικά, λέει. Μετά είναι ο αγώνας. Πρέπει να κάνεις το επόμενο, μεγάλο, βήμα. Πρέπει να καθαρίσεις τον εαυτό σου, να ξαναδείς αξίες, συναισθήματα, όλα αυτά που τα 'χεις σκοτώσει στη χρήση».

Ο Παύλος ακολούθησε για έξι μήνες το πρόγραμμα. Μετά λύγισε. Διέκοψε.

Το Γενάρη του 2000 επέστρεψε στην πιάτσα με τα ναρκωτικά. Στο «γιατί;» απαντά με ειλικρίνεια: «Είχα πιεστεί πάρα πολύ και βρήκα την εύκολη λύση. Δεν είχα το θάρρος να πω παιδιά συμβαίνει αυτό. Εφυγα απ' την κοινότητα σαν τον κλέφτη. Μου βγήκαν όλα τα παλιά έξω, όλες οι συμπεριφορές, οι νοοτροπίες».

Μετά από ένα μήνα ξεκίνησε το πρόγραμμα από την αρχή. Διέκοψε όμως ξανά, αλλά το Μάρτη του 2000 ξεκίνησε για τρίτη φορά. «Ημουν ειλικρινής με τον εαυτό μου και με τους ανθρώπους του προγράμματος. Πριν είχα τις ενοχές ότι δεν είχα ανοίξει όλα τα χαρτιά μου, και αυτό βάραινε κάθε μέρα. Αυτός ήταν και ο λόγος που έσπασα», εξομολογείται πια.

Οταν τελείωσε την κοινότητα ακολούθησε το επόμενο βήμα, η επανένταξη.

Ο Παύλος έπρεπε να σταθεί μόνος του. Να ζήσει, να δουλέψει, να αυτοσυντηρηθεί. Είναι οι καθημερινές μάχες που έπρεπε να κερδίσει.

Ο Παύλος, πια, δουλεύει εδώ και δυο χρόνια σε τυπογραφείο ως βοηθός λιθογράφου. «Εχω μάθει να ζω, λέει. Βρήκα αξίες που τις είχα χάσει, τις δουλεύω κάθε μέρα. Δεν μπήκα στο πρόγραμμα Παύλος και βγήκα Χαράλαμπος. Ρωτάνε ορισμένοι: "Τι αλλάζει; Αλλαξες τελείως;" Αυτό που απαντάω είναι πως απλώς είχα χάσει πράγματα και τα ξαναβρήκα, βρήκα τον εαυτό μου. Τον βρήκα με τα καλά του και τα στραβά του, αλλά βρήκα τον εαυτό μου». Δυσκολίες υπάρχουν, τονίζει ο Παύλος, «κάνω και 'γω πίσω κάποιες φορές στα προβλήματα». Η λύση πλέον όμως είναι μία: «Τράβα πάλι μπροστά. Πάλεψε συνέχεια».

Καταλύτης οι τελευταίες κουβέντες του Παύλου: «Στη χρήση, όπως το συνειδητοποίησα εγώ, έχεις δύο επιλογές: "'Η θα πεθάνεις ή θα ζήσεις" - εκεί κατέληξα εγώ. Και επέλεξα να ζήσω».