Χωρίς τέλος είναι η επίθεση στα εργασιακά, στα ασφαλιστικά και τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα των εργαζομένων, με το ένα πακέτο των αντιλαϊκών μέτρων μετά το άλλο να ισοπεδώνουν ό,τι έχει απομείνει όρθιο από αυτά. Οι εργαζόμενες, εκτός όλων των άλλων, βρέθηκαν τα προηγούμενα χρόνια αντιμέτωπες με την κατάργηση της πενταετούς διαφοράς και την αύξηση των ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης, που έφτασαν πλέον στα 65 χρόνια για γυναίκες και άνδρες. Μάλιστα, αυτή η αύξηση υποστηρίχθηκε με το επιχείρημα της «ισότητας», της «ίσης μεταχείρισης» ανδρών και γυναικών. Τώρα, τα ηλικιακά όρια της συνταξιοδότησης σπρώχνονται ακόμα παραπέρα και οδηγούν όλους τους εργαζόμενους στη δουλειά μέχρι τα 67 τους χρόνια, ενώ παράλληλα μετατρέπουν τη σύνταξη σε προνοιακό επίδομα.

Στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», η ΕΕ έχει θέσει δύο στόχους που αφορούν ιδιαίτερα τις γυναίκες και συγκεκριμένα την ηλικιακή ομάδα των γυναικών άνω των 50 ετών. Πρώτον, υπάρχει ο στόχος να ανέλθει το επίσημο ποσοστό της απασχόλησης στο 75% για άνδρες και γυναίκες ανεξαρτήτως ηλικίας και, δεύτερον, να μειωθεί ο αριθμός των ατόμων που διατρέχουν «κίνδυνο φτώχειας» κατά 20 εκατομμύρια. Δεδομένου ότι στις γυναίκες άνω των 50 ετών σημειώνονται υψηλά ποσοστά ανεργίας και φτώχειας, η ηλικιακή αυτή ομάδα βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Το «ενδιαφέρον» αυτό δεν είναι καινούριο, αφού και στη στρατηγική της Λισαβόνας καθοριζόταν ως στόχος να φτάσει το ποσοστό της απασχόλησης στο 50% για τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες από 55 έως 64 ετών μέχρι το 2010. Ο στόχος για άνοδο του ποσοστού της γυναικείας απασχόλησης στο 75% έως το 2020 θα επιτευχθεί, λοιπόν, μέσα από την παράταση του εργάσιμου βίου, την «ενεργό γήρανση», την άμεση και έμμεση αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης των γυναικών. Οσο για την αντιμετώπιση του «κινδύνου της φτώχειας», αυτή μεταφράζεται για τις γυναίκες σε δουλειά με ευέλικτες εργασιακές σχέσεις, με μερική και προσωρινή απασχόληση, προκειμένου να εξασφαλίζουν την επιβίωσή τους ακόμα και στην ηλικία των 50, των 60 και των 70 ετών.

Στη βάση της πολιτικής αυτής όλα τα κράτη - μέλη της ΕΕ μέτρησαν τα προηγούμενα χρόνια αύξηση του δείκτη της απασχόλησης όσον αφορά στην ηλικιακή κατηγορία 55 - 64 ετών. Σήμερα, μια σειρά χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, συζητούν την επέκταση του ορίου συνταξιοδότησης πέρα από την ηλικία των 65 ετών, άλλες το έχουν ήδη υλοποιήσει, ενώ το 2012 έχει ανακηρυχθεί από την ΕΕ έτος καμπάνιας για την «ενεργό γήρανση». Ορισμένα στοιχεία σχετικά με την κατάσταση των εργαζόμενων γυναικών άνω των 50 ετών αποτυπώνονται στα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν το 2010 για την 5η Ευρωπαϊκή Ερευνα για τις Συνθήκες Εργασίας (EWCS 2010), τα οποία παρουσιάζονται συνοπτικά από το Ινστιτούτο της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ETUI). Παρότι το κείμενο έχει γραφτεί από θερμούς υποστηρικτές της «ενεργού γήρανσης», τα στοιχεία για την απασχόληση των γυναικών της ηλικιακής αυτής ομάδας δίνουν μια εικόνα με βάση τα δεδομένα του 2010, αλλά και μια γεύση για το τι θα «προσφέρει» στις εργαζόμενες η παράταση του εργάσιμου βίου τους.

Οσον αφορά στην έκταση της απασχόλησης με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, τα μεγάλα ποσοστά, από 25 έως 50%, ανάλογα με τον κλάδο, για τους εργαζόμενους κάτω των 30 ετών δεν αποτελούν έκπληξη. Ενδιαφέρον όμως έχουν τα ποσοστά που αφορούν μεγαλύτερους των 50 ετών εργαζόμενους: Σύμφωνα με αυτά, στην ΕΕ των 27 κρατών - μελών το 13,3% των εργαζομένων άνω των 50 ετών εργάζεται σε προσωρινή απασχόληση. Το ποσοστό αυτό επιμερίζεται σε 11,5% για τους άνδρες και 15,4% για τις γυναίκες εργαζόμενες. Επίσης, πάνω από αυτούς τους μέσους όρους κινούνται τα ποσοστά της προσωρινής απασχόλησης στους κλάδους της καθαριότητας, του εμπορίου και γενικά των υπηρεσιών, όπου οι εργαζόμενες αποτελούν την πλειοψηφία. Είναι ακόμα χαρακτηριστικό ότι το 53% των εργαζόμενων γυναικών ηλικίας 50 ετών και πάνω μετρά λιγότερα από 15 χρόνια εργασίας στον σημερινό του εργοδότη, ποσοστό που υποδηλώνει την πιο συχνή ανεργία και τη μεγαλύτερη εργασιακή περιπλάνηση των γυναικών.

Σταθερά υψηλά είναι τα ποσοστά της μερικής απασχόλησης για τις εργαζόμενες, κατά πολύ υψηλότερα συγκριτικά με τους άνδρες, ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Συγκεκριμένα, για τις εργαζόμενες έως 30 ετών αλλά και γι' αυτές από 30 έως 49 ετών το ποσοστό φτάνει το 38%. Για τις μεγαλύτερες των 50 ετών εργαζόμενες η μερική απασχόληση αυξάνεται ακόμα περισσότερο και φτάνει το 42%. Τα ποσοστά μερικής απασχόλησης για τους άνδρες εργαζόμενους είναι 19% για τους κάτω των 30 ετών, 7% για την ηλικιακή ομάδα 30 - 49 ετών και 12% για τους άνω των 50 ετών. Η δουλειά με ημερομηνία λήξης και η μερική απασχόληση είναι χαρακτηριστικά της εργασίας όχι μόνο των νέων αλλά και των μεγαλύτερων σε ηλικία γυναικών.

Μαζί με την ηλικία των εργαζομένων αυξάνεται, όπως είναι λογικό, και η φθορά της υγείας τους, πολύ περισσότερο με δεδομένες τις συνθήκες εργασίας, την αύξηση της εντατικοποίησης, τις μη σταθερές εργασιακές σχέσεις και ωράρια αλλά και την πλήρη ουσιαστικά έλλειψη μέτρων υγείας και ασφάλειας στους χώρους εργασίας. Η συχνότητα των προβλημάτων υγείας που αναφέρουν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι αυξάνεται σημαντικά σε ορισμένα επαγγέλματα με την ηλικία. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα για τις γυναίκες είναι ο κλάδος της καθαριότητας: Οι εργαζόμενες σε αυτόν αναφέρουν μυοσκελετικά προβλήματα σε ποσοστό 41,5% σε νεότερες ηλικίες και σε ποσοστό 63,3% μετά τα 50 χρόνια.

Τέλος, εργαζόμενοι και εργαζόμενες συναντούν προβλήματα στο συνδυασμό των ωραρίων της δουλειάς τους και των υποχρεώσεων στα πλαίσια της οικογένειας. Τέτοιου είδους προβλήματα αναφέρονται συχνότερα στους κλάδους και τα επαγγέλματα όπου έχουν διαδοθεί ευρύτατα οι εργασιακές σχέσεις της μερικής και «ευέλικτης» απασχόλησης, όπως είναι οι κλάδοι του εμπορίου και των υπηρεσιών, πράγμα που καταρρίπτει το επιχείρημα της ΕΕ και των κυβερνήσεων πως η ελαστική απασχόληση βοηθά τις εργαζόμενες να πετύχουν το «συγκερασμό» των οικογενειακών ευθυνών και των εργασιακών υποχρεώσεων. Το πόσο ενδιαφέρονται άλλωστε ΕΕ και κυβερνήσεις για τις ανάγκες των εργαζόμενων γυναικών φαίνεται και από το γεγονός ότι φρόντισαν να ξηλώσουν την πενταετή διαφορά στη συνταξιοδότηση, ρύθμιση που ανταποκρινόταν στις βιολογικές ιδιαιτερότητες και ανάγκες των γυναικών και αποτελούσε ένα μικρό έστω αντιστάθμισμα απέναντι στις αρνητικές συνέπειες που έχει η ανισοτιμία, τα κοινωνικά και οικογενειακά βάρη που πολλαπλασιάζονται με την ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση των κοινωνικών υπηρεσιών, με την κατάργηση μιας σειράς εργατικών δικαιωμάτων.

Στην επίθεση που δέχονται στα εργασιακά και συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα οι γυναίκες της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων πρέπει να απαντήσουν με οργάνωση της πάλης τους. Να απαιτήσουν κατάργηση όλων των αντιασφαλιστικών μέτρων, σύνταξη στα 55 χρόνια για όλες τις εργαζόμενες και στα 50 χρόνια για όσες δουλεύουν σε βαριές και ανθυγιεινές δουλειές. Να διεκδικήσουν πενταετή διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών και ρυθμίσεις για πρόωρες συνταξιοδοτήσεις μητέρων ανηλίκων, ΑμΕΑ και πολυτέκνων. Να αντεπιτεθούν για να ανατρέψουν το μέλλον που σχεδιάζει για τις ίδιες και τα παιδιά τους το κεφάλαιο, με ανεργία, φτώχεια και δουλειά - λάστιχο μέχρι τα γεράματα.