Το έργο που σκηνοθετεί η Ειρήνη Ιακώβου και έχουμε τη χαρά να συζητήσουμε μαζί της βασίζεται στο βιβλίο της Μάρως Θεοδωράκη, «Βάρκα στο γυαλό».

- Πώς είναι να αναμετριέσαι δραματουργικά με τη ζωή του Μίκη Θεοδωράκη;

- Είναι σαν να περπατάς σ' ένα μονοπάτι γεμάτο μουσική, λέξεις και σιωπές. Η ζωή του Μίκη Θεοδωράκη είναι μια συμφωνία με δυνατά και απαλά σημεία, με κορυφώσεις και παύσεις, με χαρές, πίκρες, αγώνες και δυσκολίες. Ως δημιουργός, νιώθω ότι αγγίζω μια φλόγα που δεν μου ανήκει, αλλά με φωτίζει! Η πρόκληση είναι να μεταφέρω αυτήν τη φλόγα στα παιδιά, με τρόπο απλό, καθαρό, χωρίς να χαθεί ούτε η αλήθεια, ούτε το όνειρο.

Βαθιά συνδεδεμένο με την Ιστορία και τους αγώνες του λαού μας, το έργο «Οταν ο Μίκης ήταν παιδί» φωτίζει με τρυφερότητα και σεβασμό τα πρώτα βήματα ενός δημιουργού που δεν ξεχώρισε μόνο για τη μουσική του ιδιοφυία, αλλά και για τη μαχητική στάση ζωής του. Μέσα από τη θεατρική αφήγηση της παιδικής του ηλικίας, τα παιδιά γνωρίζουν τον μικρό Μίκη που ένιωσε την προσφυγιά, την αδικία, την κοινωνική ανισότητα και μετουσίωσε το βίωμα σε τέχνη και αγώνα. Είναι μια παράσταση που δεν εξιδανικεύει, αλλά εμπνέει, που καλλιεργεί την ευαισθησία, τη συλλογικότητα και το πάθος για έναν καλύτερο κόσμο. Αξίες βαθιά ριζωμένες στην πορεία και τη σκέψη του Μίκη Θεοδωράκη.

- Εσείς θα ασχοληθείτε με τα παιδικά χρόνια του Μίκη. Ποια στοιχεία του πιστεύετε ότι εδραιώνονται σε αυτήν την τόσο τρυφερή ηλικία που θα τον διακρίνουν και στην υπόλοιπη ζωή του;

- Σ' αυτήν την ηλικία, βλέπουμε το πρώτο σπινθήρισμα του ανήσυχου πνεύματός του: Την αγάπη για τους ήχους, την ακαταμάχητη ανάγκη να μετατρέπει το συναίσθημα σε μουσική. Ο μικρός Μίκης έχει ήδη αυτήν τη σπάνια ποιότητα να ακούει πέρα από το αυτονόητο. Να δίνει προσοχή στον ήχο του ανέμου, στις καμπάνες, στα κύματα της θάλασσας... Και μαζί, να κουβαλά μια ευαισθησία για τον κόσμο, μια δικαιοσύνη. Αυτά έγιναν το αποτύπωμα όλης του της ζωής.

- Μπορείτε να μας βάλετε λίγο στα παρασκήνια για να δούμε τι θα παρακολουθήσουν οι μικροί θεατές;

- Θα ταξιδέψουμε στην Ελλάδα μιας άλλης εποχής. Θα δούμε ένα φτωχόπαιδο γεμάτο όνειρα, ξεκινώντας από μια αυλή στη Χίο με πρόσφυγες γονείς, να μετακινείται συνεχώς από πόλη σε πόλη με λεωφορεία, τρένα, πλοία, με μια βαλίτσα στο χέρι.

Να νιώθει την απόρριψη των συμμαθητών του και να είναι παντού «ξένος».

Να προσπαθεί να γίνει φίλος και σύντομα να αναγκάζεται να τους αποχωριστεί.

Να παρακαλά τον πατέρα του να αγοράσει ένα βιολί και όταν με κόπο το αποκτά να γίνεται ο πιο ευτυχισμένος του κόσμου.

Να εκστασιάζεται με τη φιλαρμονική του Αργοστολίου Κεφαλληνίας και να ονειρεύεται να γίνει μαέστρος. Ν' ανοίγει διάπλατα τα χέρια του και να οραματίζεται ότι με τη μουσική του θ' αγκαλιάζει τους λαούς του κόσμου.

Να δημιουργεί, έφηβος ακόμα, τη δική του χορωδία.

Να μπαίνει κρυφά 14 χρόνων στο βαγόνι με τους στρατιώτες για το αλβανικό μέτωπο, να πολεμήσει για την πατρίδα.

Και, τέλος, μέσα στη γερμανική κατοχή να διακρίνεται από τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη, τον πιο σπουδαίο μουσικό της εποχής στο Εθνικό Ωδείο, παίρνοντας υποτροφία!

Τα σκηνοθετικά ευρήματα, βάρκες, τρεχαντήρια, πλοία, τρένα, χάλκινα μουσικά, παιχνίδια εποχής σχολικά και τόσα άλλα καθώς και οι χοροί, από σπουδαίους χορευτές της κρατικής και τα πιο γνωστά του τραγούδια, δημιουργούν συγκινησιακές δονήσεις, ρίγος και υψηλό αίσθημα υπερηφάνειας για τον σπουδαίο Ελληνα συνθέτη, τον δικό μας Μίκη Θεοδωράκη!

Ο συνδυασμός αφήγησης, μουσικής, χορού και εικόνας δημιουργεί ένα σκηνικό που αναπνέει ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό, όπως είναι πάντα η παιδική ηλικία.

- Μέσα από τη ζωή και του μικρού Μίκη νιώθουμε ότι μπορεί κανείς να προσεγγίσει πολλές και διαφορετικές πλευρές. Από την ιστορία μέχρι πλευρές που έχουν να κάνουν με τη διαπαιδαγώγηση, τις σκέψεις αλλά και τις «φοβίες» ενός μικρού παιδιού... Είναι αυτό ενδιαφέρον για έναν δημιουργό;

- Είναι πολύτιμο, όχι μόνο ενδιαφέρον. Γιατί μέσα από ένα παιδί βλέπεις τον άνθρωπο χωρίς τις άμυνες του ενήλικα. Στον μικρό Μίκη βλέπουμε το παιδάκι που αγωνιά, που επαναστατεί, που ελπίζει και που τελικά βρίσκει τον τρόπο να εκφραστεί. Αυτό είναι συγκινητικό για κάθε δημιουργό: Να φτιάχνεις ένα έργο που δείχνει στα παιδιά ότι ακόμη και οι μεγάλοι που θαυμάζουμε κάποτε υπήρξαν μικροί, με τις ίδιες απορίες, φόβους και αγωνίες.

- Και τελικά τι είναι αυτό που στοχεύετε να αποκομίσουν τα παιδιά μέσα από μια θεατρική προσέγγιση γνωριμίας με τον Μίκη;

- Πρωτίστως να μάθουν την παιδική ηλικία του Μίκη Θεοδωράκη.

Θέλω να νιώσουν ότι οι μεγάλοι δημιουργοί δεν είναι άπιαστοι ήρωες, αλλά άνθρωποι που τόλμησαν να ακολουθήσουν τον ήχο που είχαν μέσα τους. Να φύγουν από την αίθουσα με έμπνευση. Να ονειρευτούν, να δημιουργήσουν, να αγαπήσουν την τέχνη και τη μουσική ως προσωπικό καταφύγιο. Αν τα παιδιά βγαίνοντας, σκεφτούν «κι εγώ θα κάνω το όνειρό μου πραγματικότητα», θα έχουμε πετύχει τον στόχο μας.

• Πληροφορίες, κρατήσεις στα τηλ. 210.5752.978 / 210.5767.193 / 694.7760.225.

Ξεχωριστή θέση στο Στέκι του «κόκκινου Αερόστατου» στο 51ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή», στο Πάρκο Τρίτση, θα έχει η γνωριμία με τον σπουδαίο συνθέτη - λαϊκό καθοδηγητή Μίκη Θεοδωράκη. Βασικό ζητούμενο παραμένει τα παιδιά, οι νέοι και οι νέες να γνωρίσουν όσο γίνεται περισσότερες πλευρές του έργου και της ζωής του σπουδαίου μουσικοσυνθέτη. Να εξοικειωθούν με τους ήχους και τις μελωδίες των τραγουδιών του Μίκη, να τα συνδέσουν ή και να τα ταυτίσουν με τις ηρωικές στιγμές των αγώνων του λαού μας, να διδαχτούν και να εμπνευστούν.

Γι' αυτόν τον σκοπό, με μεγάλη όρεξη και μεράκι ομάδα παιδαγωγών και καλλιτεχνών προετοιμάζει πρωτότυπες δράσεις με τη φιλοδοξία να κεντρίσει το ενδιαφέρον των παιδιών, να τους μιλήσει απευθείας στην καρδιά και στο μυαλό. Οταν ακούς τη μουσική του Μίκη ποια λόγια, ποια ιστορία, ποιες εικόνες σού έρχονται στο μυαλό; Ζωγραφίζουμε ατομικά και συλλογικά, εκφράζουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματα που μας γεννιούνται με διάφορους τρόπους και υπό την καθοδήγηση έμπειρων μουσικών και παιδαγωγών. Αφηνόμαστε στα λόγια του ίδιου του Μίκη για τα παιδικά του χρόνια και την πρώτη του επαφή με τη μουσική, για τις επιδόσεις του στο σχολείο, τις παρέες του, τον έρωτα. Ακολουθούμε τα βήματα της ζωής του μέσα από ένα ταξίδι στον χρόνο και στον χώρο, ανακαλύπτοντας όλα εκείνα τα στοιχεία που τον διαμόρφωσαν και επηρέασαν την πορεία του.

Το συνολικό πρόγραμμα του χώρου θα ανακοινωθεί σύντομα.

Για την ξεχωριστή αυτή πρωτοβουλία, ο Ριζοσπάστης συνομίλησε με τον Γιώργο Τίγκα, δάσκαλο του σχολείου που επιμελήθηκε και το κείμενο.

Η ιδέα ξεκίνησε από συζήτηση μεταξύ των δασκάλων του σχολείου μας. Από τον Γενάρη του 2025, αποφασίσαμε να μιλήσουμε στα παιδιά για τα έργα του Πάμπλο Πικάσο, για τον κυβισμό και να καταλήξουμε στο πασίγνωστο έργο της Γκουέρνικα, συζητώντας και σε έναν βαθμό το ιστορικό πλαίσιο.

Αρχικός στόχος ήταν να καταφέρουν τα παιδιά να κάνουν και μια δεύτερη ανάγνωση πίσω από την πρώτη εικόνα. Αντικρίζοντας δηλαδή την Γκουέρνικα του Πικάσο, να μη βλέπουν κάτι μπερδεμένα άσπρα, μαύρα και γκρι. Να μπορέσουν να δουν ότι εδώ μέσα κρύβεται η ιστορία του βομβαρδισμού μιας μικρής πόλης από τους Γερμανούς ναζί και τους Ιταλούς φασίστες. Να δουν πώς ένας καλλιτέχνης καταφέρνει να αποτυπώσει τον πόνο, τη φρίκη με τα πινέλα του και τα χρώματά του. Και στο τέλος να μη μείνει μόνο εκεί, αλλά να δώσει και έναν τόνο αισιοδοξίας ότι το μέλλον μπορεί να είναι διαφορετικό.

Ψάχνοντας λοιπόν, βρήκαμε ενδιαφέροντα στοιχεία που είχαν όμως έναν συγκεκριμένο τρόπο παρουσίασης, παράθεσης πληροφοριών. Θα μπορούσαμε να πραγματοποιήσουμε μία εκδήλωση που να έχει ομιλίες, αναλύσεις κτλ. Θεωρήσαμε όμως ότι δεν θα καταφέρουμε να αγγίξουμε τις ψυχές των παιδιών. Ετσι πήραμε το θάρρος, την πρωτοβουλία να γράψουμε ένα δικό μας κείμενο το οποίο θα βασίζεται σε αληθινά στοιχεία, θα έχει και μυθοπλασία βεβαίως. Θέλαμε οι πρωταγωνιστές να είναι οικείοι στα παιδιά.

Το θεατρικό λοιπόν μας μεταφέρει στην Γκουέρνικα της Ισπανίας, την άνοιξη του 1937. Δυο αδέρφια από την Καστοριά, ο Αποστόλης και ο Βασίλης βρίσκονται εκεί και πουλάνε γούνες (υπάρχει ιστορία με Καστοριανούς που είχαν φτάσει σε αρκετές πόλεις της Ισπανίας πουλώντας γούνες, από τότε μέχρι και σήμερα). Χωρίς να το περιμένουν γίνονται μάρτυρες του βομβαρδισμού της Γκουέρνικα από τους Γερμανούς και τους Ιταλούς. Χάνουν το μαγαζάκι τους, τα εμπορεύματά τους και αναγκάζονται να γυρίσουν πίσω στην Ελλάδα. Στην επιστροφή περνάνε από το Παρίσι, συναντούν τον Πάμπλο Πικάσο στο καφέ La Rotonde που συχνάζει και του διηγούνται τα γεγονότα. Ετσι, αυτός εμπνέεται και ζωγραφίζει τη γνωστή σε όλους Γκουέρνικα.

Οι πρώτες δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε είναι μέσα στο μυαλό μας. Μπορούμε να φτιάξουμε ένα θέατρο δικό μας; Είμαστε γνώστες, ικανοί, ειδικοί; Θα βοηθήσει τα παιδιά; Θα είναι όμορφο; Θα αρέσει στους γονείς; Κι ακούγεται μια φωνή μέσα μας που λέει: «Ασ' το καλύτερα», «κάνε το μάθημά σου όπως κάνεις κάθε μέρα», «μη μπλέκεις». Εκεί είναι μια κρίσιμη στιγμή που μια καλή κουβέντα από τους συναδέλφους, μια ενθάρρυνση είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται για να πάρει μπρος η δημιουργία.

Επειτα, έρχονται στο προσκήνιο άλλες δυσκολίες. Το θέατρο δεν είναι ατομική υπόθεση. Συνδυάζει κείμενο, μουσική, χορό, σκηνικά, φώτα, βίντεο. Είναι σχεδόν απίθανο ένας εκπαιδευτικός να αντεπεξέλθει σε όλα αυτά. Κι εδώ ανοίγονται δυο δρόμοι. Ενας ατομικός, αμυντικός που λέει «θα το παλέψω μόνος/η μου κι όπου το φτάσω». Ανοίγεται όμως κι ένα άλλο μονοπάτι, της ομαδικότητας, της συνεργασίας, της έμπνευσης των συναδέλφων γύρω από κάτι όμορφο. Κι όταν συνδυαστούν οι δυνατότητες πολλών ανθρώπων, τότε είναι που γίνονται θαύματα. Ο δάσκαλος μιας τάξης, η δασκάλα της παράλληλης στήριξης, ο γυμναστής, η δασκάλα των Εικαστικών, ο δάσκαλος της Μουσικής, μια εκτός σχολείου συνεργάτιδα, μια διευθύντρια που θα δώσει τη στήριξη που χρειάζεται, ένας συνάδελφος που θα κρατήσει μια ώρα παραπάνω τα παιδιά για να γίνει κάτι όμορφο. Ολοι αυτοί ΜΑΖΙ μπορούν να κάνουν πράγματα που κανείς δεν πιστεύει ότι γίνονται.

Πράγματα που καμιά αξιολόγηση δεν μπορεί να αξιολογήσει γιατί δεν φτάνει ο νους της μέχρι εκεί. Ισα ίσα που με οποιαδήποτε πρόφαση (π.χ. γιατί θα χαθούν 10 ώρες Γλώσσας και 5 ώρες Μαθηματικών) θα εμποδίσει την ενασχόληση των μαθητών με τον πολιτισμό. Είναι πρόσφατη άλλωστε η ποινικοποίηση της ελεύθερης έκφρασης στην συνάδελφο στη Ζάκυνθο. Ο πολιτισμός όμως είναι ένα μαχαίρι κοφτερό που χαράζει βαθιά τις ψυχές των ανθρώπων και κάτι τέτοιο δεν είναι επιθυμητό σήμερα, κι ας διαλαλούν το αντίθετο σε όλους τους τόνους.

Μεγάλο ενδιαφέρον είχε και η αντιμετώπιση των παιδιών. Στην αρχή υπήρχε ένας ενθουσιασμός. Στην πορεία όμως βγήκαν δυσκολίες που έχουν τη ρίζα τους στην αμφιβολία. «Μπορώ να μάθω έναν τόσο μεγάλο ρόλο;», «Μπορώ να χορέψω;», «Μπορώ να τραγουδήσω;», «Μπορώ να πω τα λόγια μου με συναίσθημα;», «Θα γελάσει ο κόσμος με το αστείο μου;», «Πώς θα κάνω τον/την ερωτευμένο/η με τον συμμαθητή μου;», «Ντρέπομαι». Ολα αυτά ξεπερνιούνται με υπομονή, επιμονή, «καλό τιμόνι», πίστη στις δυνατότητες των μαθητών, των ανθρώπων. Πίστη ότι μπορούν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες όταν πιστέψουν στον εαυτό τους.

Ηρθαν τελικά οι γονείς, οι συγγενείς, οι μαθητές του Σχολείου παρακολούθησαν την παράσταση, όλα πήγαν πολύ καλά. Πιο μεγάλη αξία όμως έχει το ταξίδι, «ο πηγαιμός για την Ιθάκη», που ήταν μακρύς, λίγο δύσκολος και πολύ αποδοτικός. Γεμάτος από στιγμές που συναρπάζουν. Ενα άμορφο πράγμα στην αρχή, σμιλεύεται σιγά - σιγά και μέρα με τη μέρα φτάνει να εντυπωσιάσει. Να συνεργάζονται μαθητές μεταξύ τους (άσχετα με τις επιδόσεις τους στα άλλα μαθήματα), να ξεπερνούν μαλώματα και διχόνοιες γιατί εδώ έχουμε «κάτι μεγάλο να ασχοληθούμε και πρέπει να τα καταφέρουμε, θέλουμε να τα καταφέρουμε». Να θυμίζει ο ένας τα λόγια στον άλλο, να εφευρίσκει μια ατάκα για να του δώσει χρόνο να θυμηθεί ή να ανασυγκροτηθεί.

Και όλα αυτά καταλήγουν στο ερώτημα (ΜΠΟΡΩ;). Και απαντιούνται (ΝΑΙ). Ετσι, οι μαθητές είναι σήμερα πιο ώριμοι γιατί δοκίμασαν πράγματα ανώτερα από αυτούς και πιο χαρούμενοι γιατί στο τέλος τα κατάφεραν. Κι έδωσαν και μια υπόσχεση. Ραντεβού στο επόμενο!

• Το κείμενο και όλα τα υλικά της παράστασης βρίσκονται στη διάθεση της εφημερίδας για όποιον εκπαιδευτικό θέλει να τα αξιοποιήσει στο σχολείο του.

«...Αν και μικροί, μα δυνατοί

υψώνουμε όλη τη φωνή

ενάντια στον πόλεμο, από τη Γάζα ως εδώ...»

Με αυτούς τους στίχους να ξεχωρίζουν από το τραγούδι της φετινής Παιδικής Κατασκήνωσης, οι φίλοι του «κόκκινου Αερόστατου» έχουν ήδη ανανεώσει το ραντεβού τους στα Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή» τον Σεπτέμβρη για να φωνάξουν ξανά ενάντια σε κάθε άδικο πόλεμο, να εκφράσουν με κάθε τρόπο την αλληλεγγύη τους στον παλαιστινιακό λαό.

Μουσικές, ήχοι, δραστηριότητες, εικαστικές δημιουργίες θα ξετυλίξουν ένα αντιπολεμικό γαϊτανάκι στο Στέκι του «κόκκινου Αερόστατου» στην Αθήνα, όπου μία γωνιά θα είναι εμπνευσμένη από την επέτειο των 80 χρόνων από τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και τη μεγάλη Αντιφασιστική Νίκη των Λαών.

Ταυτόχρονα, το «κόκκινο Αερόστατο» καλεί τους αναγνώστες του να στείλουν το δικό τους μήνυμα στα παιδιά που ζουν σε χώρες που έχουν πόλεμο. Οπως αναφέρεται συγκεκριμένα: «Τι θα ήθελες να τους πεις; Τι θα ήθελες να τους δείξεις; Γράψε ένα γράμμα, φτιάξε μια ζωγραφιά, τράβα μια φωτογραφία μόνος - μόνη ή με παρέα και στείλε μας ό,τι σκεφτείς στο kokkinoaerostato@gmail.com. Στα Στέκια του "κόκκινου Αερόστατου" στα Φεστιβάλ της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και της Πάτρας θα βρείτε όλα όσα θα μας στείλετε».