ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟ

Από τα περίεργα της νεοελληνικής καβαφικής κριτικής είναι η έκδοση του 20σέλιδου λιβελλογραφήματος με τον τίτλο «Το ποιητικόν έργο του Κ. Π. Καβάφη» (1912). Το υπογράφει ο Ροβέρτος Κάμπος, άπαξ ψευδώνυμο για το συγκεκριμένο πόνημα του ποιητή κι εμπόρου Κωνσταντίνου Γ. Κωνσταντινίδη (1880 - 1953), με καταγωγή από τη Ζαγορά Πηλίου.

Ολα έως εδώ δεν ξεφεύγουν από την τακτική των δημιουργών που συνηθίζουν να εξαφανίζουν το αληθινό ονοματεπώνυμό τους, συνήθως όταν δεν θέλουν να εκτεθούν.

Ομως, ο συγκεκριμένος λιβελλογράφος είναι ένα πρόσωπο γνωστό κι αναγνωρίσιμο στους κύκλους της ελληνικής διανόησης στην Αίγυπτο, ακόμη κι όταν χρησιμοποιεί την ψευδώνυμη υπογραφή Πέτρος Μάγνης στα ποιητικά του κείμενα. Κι όπως είναι κατανοητό, η κοινότητα των Ελλήνων διανοητών δεν μπορεί να μη γνωρίζει ποιος κρύβεται πίσω από το λατινογενές φάντασμα.

Κι είναι απρόσμενο το ξέσπασμά του, γιατί έναν χρόνο πριν, στο περιοδικό «Νέα Ζωή» της Αλεξάνδρειας (τεύχος 2, 1911), δημοσιεύεται το ποίημά του - μίμηση «Αδριανός», αφιερωμένο στον Κ. Π. Καβάφη, με το προσωπείο του ποιητή. Ας το παραθέσουμε ολόκληρο:

Αδριανός

Και είπεν ο Αδριανός (Ρωμαίος αυτοκράτωρ

ο του Τραϊανού) «κατάρα στις γυναίκες^.

ο νους των και ο λογισμός των πώς να γελάνε

τους άνδρας πάντα είνε. Οσο διά το κάλλος,

να ο Αντίνοος (εκ Βιθυνίας της υπέρ τον Σαγγάριον

έφηβος) και στου κορμιού τις γραμμωσές,

και στου μυαλού τη λάμψη, και στων ερώτων

τους τρελλούς οργιασμούς, ασυναγώνιστος.

Υστερα και βοηθός είνε καλός

και σύμβουλος και φίλος πιο πιστός».

Το πόνημα του Ροβέρτου Κάμπου το αναδημοσιεύει ο Στρατής Τσίρκας (ψευδώνυμο του Γιάννη Χατζηανδρέα, 1911 - 1980), στο αφιέρωμα του περιοδικού «Επιθεώρηση Τέχνης» (τεύχος 108, Δεκέμβρης 1963), με αφορμή τα εκατόχρονα από τη γέννηση και τα τριαντάχρονα από τον θάνατο του Αλεξανδρινού ποιητή. Κάτω από τη βινιέτα «Δυσεύρετα κείμενα», σχολιάζει ο ευρετής χρησιμοποιώντας τα αρχικά του:

«Κυκλοφόρησε στην Αλεξάνδρεια στα 1912, τυπωμένο τάχα στο Κάιρο, 20 σελίδες σε σχ. 8ο, 19Χ28. Για πολλά χρόνια στο αρχείο των σεσημασμένων Καβαφοφάγων, το δελτίο του γενάρχη τους Ροβέρτου Κάμπου έμεινε δίχως φωτογραφία. Αλλά πάνε τώρα είκοσι χρόνια που ξέρουμε πως πίσω από το λεβαντίνικο αυτό ψευδώνυμο κρυβόταν ο ποιητής Πέτρος Μάγνης, δηλαδή ο Κ. Γ. Κωνσταντινίδης. Ο ίδιος ποτέ δεν παραδέχτηκε δημόσια την πατρότητα του λίβελλου που έθρεψε τον αρνητικό οίστρο πολλών. Στην ωριμότητά του, όταν απελπίστηκε πως έπιανε τη Φήμη με τα δικά του δίχτυα, μιμήθηκε Καβάφη. Δικαιοσύνη».

Το τεκμήριο το ανακαλύψαμε στη Βιβλιοθήκη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σε ψηφιακή μορφή (με αριθμό εισαγωγής 41907). Χωρίζεται σε δώδεκα μέρη, με λατινική αρίθμηση (Ι-ΧΙΙ). Ας επικεντρωθούμε σε ορισμένα κύρια σημεία του:

«(...) Ο Κος Καβάφης ή είναι ποιητής κι από λαθεμένο γούστο διάλεξε ένα ψεύτικο δρόμο ποίησης, ή δεν είναι ποιητής (αυτό είναι το πιθανότερο) και θέλει να ρίξει στάχτη στα μάτια μερικών που επηρεάζονται από πολύ......παράξενα ποιητικά μέτρα κι από πολύ.....κοινή φιλοσοφομανία.

» (...) Παρακαλώ να μου επιτραπεί να παρατηρήσω ότι ζητήσαμε, πώς να το πω, να! Σύνταγμα ποίησης κι όχι αναρχία, ζητήσαμε μια λογική τροποποίηση των νόμων στη φιλολογία, δε ζητήσαμεν όμως, όπως ένας διαβάζοντας τα ποιήματα του Κου Καβάφη, την κατάργηση της ποίησης.

»Για νάμαι βραχύλογος, θα το πω ξάστερα, η αλήθια ξάστερα πρέπει να λέγεται, η ποίηση του Κυρίου Καβάφη δε με συγκινεί πουθενά, σε κανένα μα όλως διόλου κανένα ποίημά του δε βλέπω, δεν αιστάνουμαι την αρμονία, το κυριότερο χαρακτηριστικό της ποίησης (...) Η γλώσσα του στρυφνή χωρίς καμιά της καμιάς φιλολογική αξία, ούτε ένας στίχος που να σε κάνει να μένεις εκστατικός, ούτε μια ζωντανή εικόνα που να τη δεις μπροστά σου, ούτε σε κάνουν τα πεζότατα αυτά ποιήματα να γυρίζεις έστω και για μια στιγμή στα περασμένα χρόνια της γλυκιάς σου νιότης.

»Οση καλή θέληση να καταβάλω δε θα μπορέσω να παραδεχτώ για ποιήματα τους άξεστους στίχους του Κυρίου Καβάφη.

»Πολλοί, έμαθα, από τους θαμαστές του Κυρίου Καβάφη, τόνε θεωρούνε τρανό της ζωής φιλόσοφο, λένε πως η εξωφρενική αυτή ποίηση κρύβει μέσα της κάτι που δε μπορεί να πέσει στην αντίληψη του καθενού: Αν ο Κος Καβάφης είναι ή δεν είναι φιλόσοφος, αυτό δε με μέλει, ο Κος Καβάφης, έγραψε, ή καλήτερα αποπειράθηκε να γράψει ποιήματα, γι' αυτό ίσα-ίσα έπρεπε να μείνει πρώτα ποιητής κι αν το κατόρθωνε, κομάτι δύσκολο με την αντίληψη πούχει περί ποίησης, ας τόριχνε κατόπι και στη φιλοσοφία.

» (...) Ο Κύριος Καβάφης μαντεύοντας ή καλήτερα βλέποντας, πως έχει θαυμαστές ακριβώς για το - μα την αλήθια - πολύ παράξενο μέτρο του στην ποίηση, προσπαθεί, ή καλήτερα χωρίς καμιά προσπάθεια κατορθώνει, να γίνεται πιότερο θαυμαστός από την κλίκα του, γράφοντας εκείνα τα τρανά ιστορικά ποιήματα. Φοβάται να γράψει σαν τους ποιητές φαίνεται, για δυό λόγους: ή γιατί θα τούναι δύσκολο επειδή και ξεσυνήθισε το σωστό μέτρο της ποίησης, ή γιατί θα θεωρεί πολύ κοινό και προστυχοφιλολογικό να είναι οι σκέψες του κάπως διαφανότερες και καταληφτότερες.

»Ο Κύριος Καβάφης με δυό λόγια θέλει να τότε θαμάζουν οι δυό ή τρεις που τόνε θαμάζουν, αδιάφορο τώρα αν ο θαμασμός αυτός για το έργο του αγοράζεται με τη σκληρή δολοφονία της ποίησης.

»Ο Κύριος Καβάφης δεν είναι ποιητής γιατί ακριβώς επηρεάζεται από τους θαμαστές του τούς ολίγους, μα δεν πιστεύω κι' εκλεχτούς, χωρίς να φροντίσει να μάθει επί τέλους, εχτός κι αν η φιλοσοφία του τού το απαγορεύει, τι είναι ποίηση, τι είναι μέτρο, τι είναι αισθητική, τι είναι περιγραφή, τι είναι όλα εκείνα επί τέλους που κάνουν έναν ποιητή, ποιητή όχι σαν τον Κύριον Καβάφην».

ΥΓ. Η κλιματική αλλαγή γίνεται το νέο «άλλοθι» της κυβέρνησης για τις πυρκαγιές που κατακαίνε την χώρα απ' άκρου εις άκρον. Μαύρο Σαββατοκύριακο αυτό που μας πέρασε, όχι μόνο για τις ανεξέλεγκτες εστίες που καταστρέφουν τον δασικό μας πλούτο: Γέφυρα - δολοφόνος στην Περιμετρική των Πατρών σκότωσε έναν άνθρωπο και τραυμάτισε δέκα. Ακόμη ένα προδιαγεγραμμένο έγκλημα και μάλιστα σε ασφυκτικές εργασιακές συνθήκες καύσωνα.