Η ΚΕ του ΚΚΕ θα πραγματοποιήσει την Κυριακή 27 Οκτώβρη τα αποκαλυπτήρια δύο νέων Μνημείων που σχετίζονται με την πάλη του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας στην περιοχή της Φλώρινας και της Καστοριάς.

Στις εκδηλώσεις θα παρευρεθεί ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας.

Το πρώτο Μνημείο βρίσκεται στο χωριό Κώττας της Φλώρινας, όπου έχει βρεθεί ομαδικός τάφος μαχητών και μαχητριών του ΔΣΕ. Το Μνημείο αναφέρεται σε όσους έπεσαν κατά κύριο λόγο στις τελευταίες μάχες στην ευρύτερη περιοχή του χωριού, ειδικότερα τον Αύγουστο του 1949.

Το δεύτερο Μνημείο βρίσκεται στο χωριό Καλλιθέα της Πρέσπας (στον περίβολο του χώρου του Μουσείου για το ΕΑΜ, τον ΕΛΑΣ και τον ΔΣΕ) και αναφέρεται στους πεσόντες μαχητές του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ, που έδωσαν τα 48 χωριά της ευρύτερης περιοχής της Πρέσπας κατά την περίοδο 1941 - 1949.

Το αναλυτικό πρόγραμμα των εκδηλώσεων είναι το εξής:

• 11.00: Αποκαλυπτήρια του Μνημείου στον Κώττα από τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα. Θα ακολουθήσει ομιλία από τον Θεοδόση Κωνσταντινίδη, στέλεχος του Κόμματος και μέλος της Επιτροπής Μνημείων και Μουσείων της ΚΕ.
• 12.30: Ομιλία του Νίκου Χριστάνη, μέλους της ΚΕ και Γραμματέα της ΕΠ Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ, στην Καλλιθέα Πρεσπών. Θα ακολουθήσει μουσικό πρόγραμμα με αντάρτικα τραγούδια.

Από τις πρώτες εξορμήσεις στην περιοχή του Σούφλικα, το κανόνι τελικά βρέθηκε κοντά στο ξέφωτο κάτω από τις χιονούρες στα Τσούμια

Από το απόγευμα του Σαββάτου βρίσκεται πλέον στον αυλόγυρο του Μουσείου του ΔΣΕ στο χωριό Θεοτόκος στα Μαστοροχώρια, μπροστά από το μνημείο και τις πλάκες με τα ονόματα των νεκρών μαχητών από τα γύρω χωριά.

Πρόκειται για ένα κόσμημα, ένα κανόνι «Rheinmetall» των 75 χιλιοστών, με εμβέλεια 5 χιλιομέτρων, ένα από τα κανόνια που είχε στη διάθεσή του ο ΔΣΕ και το οποίο παρέμενε για 75 χρόνια καλά κρυμμένο βαθιά σ΄ ένα δάσος οξιάς, προσμένοντας την ώρα που θα βρεθεί στα κατάλληλα χέρια.

Ο θρύλος του μεταφερόταν από στόμα σε στόμα χρόνια και χρόνια.

Τα ντοκουμέντα που πιστοποιούσαν την ύπαρξή του, τη συμμετοχή του κανονιού στις μάχες, τους μαχητές που εκπαιδεύτηκαν σ΄ αυτό, τις ζημιές που προξένησε στον αστικό στρατό, υπήρχαν στο Αρχείο του ΚΚΕ, μαζί με μοναδικά φωτογραφικά ντοκουμέντα από το κινηματογραφικό συνεργείο του ΔΣΕ, το οποίο είχε περάσει από την περιοχή.

Ο Λευτέρης Ντίκος και ο Μάκης Λάππας από την Αετομηλίτσα την ώρα που βρήκαν το κανόνι

Πού ακριβώς βρισκόταν όμως; Ακόμα κι αυτά τα στοιχεία του ΓΕΣ του αστικού στρατού δεν έδιναν ακριβή τοποθεσία για τη θέση του.

Στις έρευνες που κάνει εδώ και χρόνια το ΚΚΕ στην περιοχή, σηματοδοτώντας έναν προς έναν τους χώρους δράσης του ΔΣΕ, μετά την ανακάλυψη τμημάτων του κανονιού στην Πέτρα Μούκα, μπήκε στην ημερήσια διάταξη και η εύρεση του δεύτερου κανονιού στην περιοχή.

Στην αρχή λίγο διστακτικά, ύστερα πιο ανοιχτά άρχισαν να φτάνουν πληροφορίες από κατοίκους των χωριών της περιοχής, κύρια από την Αετομηλίτσα (Ντέντσικο) για ό,τι είχε ακουστεί, για ό,τι κάποιος κάπου είχε δει, για ό,τι ένας επιζών μαχητής του ΔΣΕ θυμόταν. Τα δάση εκεί είναι απέραντα κι έως πρόσφατα αδούλευτα από ξυλοκόπους. Οι ρεματιές βαθιές κι απροσπέλαστες. Κι όμως εκεί κάπου στη λάκα υπήρχε ένα κανόνι.

Η πρώτη συστηματική αποστολή έρευνας έγινε με μια μικρή ομάδα συντρόφων από τα Γιάννενα. Το βουνό προσεγγίστηκε από τα νοτιοανατολικά. Βάσανο σκέτο εκείνη η ανηφόρα μέσα σ΄ ένα δάσος που με δυσκολία μπορούσες να διακρίνεις ίχνη από ζώα, πόσο μάλλον ανθρώπινα μονοπάτια. Λόγγος σκέτος. Το μόνο που εντοπίσαμε ψηλά στη βάση του βράχου ήταν ένα μονοπάτι με κατεύθυνση προς το Λιανοτόπι. Κάτι ήταν κι αυτό.

Η επόμενη αποστολή ήταν εξαιρετικά μαζική. Αυτήν τη φορά είχαμε μαζί μας και Νεστορίτες. Μα κατά κύριο λόγο ήταν νέοι σύντροφοι από την ΚΝΕ και το Κόμμα που άντεχαν τα πόδια τους. Οργώθηκε κυριολεκτικά όλη η νοτιοδυτική πλευρά του Σούφλικα έως ψηλά προς την πλευρά της Στάνης Λάμπρου. Ηταν τόσο στενό το χτένισμα που αποκλείστηκε κάθε πιθανότητα να βρίσκεται κάπου εκεί το κανόνι. Το ενδιαφέρον πλέον στρεφόταν δυτικά από το Μέγα Ρέμα.

Ενα από τα κανόνια του ΔΣΕ έτσι όπως φωτογραφήθηκε από το κινηματογραφικό συνεργείο του ΔΣΕ καλυμμένο με κορμούς οξιάς στο αμπρί του

Τέταρτη προσέγγιση από ψηλά στα Τσούμια προς τα κάτω. Σειρά είχε το ίδιο το Μέγα Ρέμα. Βραχώσαμε.

Προσεκτική ανάγνωση χαρτών και ανάγλυφου, μερικές αναγνωριστικές προσεγγίσεις του χώρου πιο νότια πλέον. Και μια μέρα μια γερή εξόρμηση με τον Θοδωρή Μπουγάτσια από την Αετομηλίτσα, πιάσαμε από χαμηλά ως πάνω στα λιβάδια της Γρουάπ αλ Τσάπη.

Κι έγινε το πρώτο θαύμα. Στην αρχή ένας σωρός από εκατοντάδες σφαίρες και κιβώτια που κάποιος τους είχε βάλει φωτιά. Πιο πάνω δίπλα στις οξιές στο λιβάδι δεκάδες άδεια γεμίσματα βλημάτων, άλλα είχαν χρησιμοποιηθεί σε βολή κι από άλλα είχε αφαιρεθεί ο πυροκροτητής. Εδώ είμαστε! Αλλά πού ακριβώς; Στη νότια πλευρά του λιβαδιού, στη βόρεια κάλυψη ενός μικρού αυχένα μέσα στις οξιές κάμποσα βουλιαγμένα αμπριά. Δεν υπάρχει αμφιβολία πλέον. Αλλά πού ακριβώς;

Μέλη της ομάδας που ανέβηκε στις 28 Σεπτέμβρη 2024 για να κατεβάσει το κανόνι

Συγκλονιστήκαμε. Πόσα χρωστάμε σ΄ αυτούς κι άλλους συντρόφους από ψηλά στην Αετομηλίτσα έως κάτω στο Κεφαλοχώρι, όχι μόνο για το τωρινό, μα και για προηγούμενες δουλειές που χρειαστήκαμε βοήθεια. Τώρα, όμως, το κανόνι είχε γίνει υπόθεση όλου του χωριού. Επρεπε να βρεθεί! Και το βρήκαν! Και ειδοποίησαν αμέσως το Κόμμα. Κι άρχισε ένα τρέξιμο...

Επιτόπου αποστολή, πρώτη απόπειρα να ξεμονταριστεί, καθώς ήταν ένας όγκος μισού τόνου και πώς να κουβαληθεί, μελέτη του χώρου, βλαστήμια για τις φορές που περάσαμε δίπλα του και δεν το είδαμε, λεπτομερή σχέδια, πόσοι χρειάζονται, ποιοι θα πάνε, τι έχουν να αντιμετωπίσουν και χίλιες δυο λεπτομέρειες στο χαρτί για το πώς ένας όγκος μισού τόνου θα μεταφερθεί από το δάσος για 3 χιλιόμετρα μέχρι να μπορεί να φορτωθεί σε κατάλληλο όχημα. Κινητοποιήθηκαν οι πάντες. Από τη Θεσσαλονίκη, την Κοζάνη, την Καστοριά, το Αργος Ορεστικό, το Νεστόριο, το Κεφαλοχώρι, βεβαίως την Αετομηλίτσα, παιδιά αγωνιστών της περιοχής.

Πήγαμε με το χειρότερο σενάριο: Κι αν δεν βρεθούν όλα τα υλικά που χρειάζονται, κι αν δεν μπορέσουμε να το ξεμοντάρουμε, είναι και 75 χρόνια μέσα στο δάσος, κι αν δεν έχουμε κατάλληλο όχημα και δώσ΄ του μαύρα ερωτήματα. Απάντηση: Μία: Θα το μεταφέρουμε ο κόσμος να χαλάσει. Μας τα χάλασε δυο τρεις βδομάδες ο καιρός.

Τα πρώτα βήματα για να βγει το κανόνι από τον λάκκο

Δυο όμως ξεχωριστές ευχαριστίες θα τις δώσουμε: Στον Τάκη τον Σδούκο απ' το Κεφαλοχώρι, που μας έφερε όλα εκείνα που χρειαζόμασταν ψηλά στο βουνό. Και στον Θωμά τον Νταούτη απ΄ το Νεστόριο που μας άνοιξε μονοπάτι εκεί που φάνταζε πως δεν θα περνούσαμε απ΄ τους κομμένους κορμούς.

Κρατάμε μια φράση του Μάκη που είπε στο τέλος συγκινημένος: «Σύντροφοι πρώτη φορά το ζήσαμε αυτό, τέτοια συντροφικότητα, τέτοια αλληλεγγύη, τόση προσοχή ο ένας στον άλλον, για μας στο χωριό είναι μεγάλο θέμα πως στάθηκε το ΚΚΕ δίπλα μας».

«Για μας στο χωριό». Ετσι είναι. Ετσι το είδαν. Μια δική τους υπόθεση. Κι έτσι είναι. Τα χωριά αυτά έχουν δώσει τα καλύτερά τους παλικάρια σ΄ αυτόν τον αγώνα. Και τιμούν το ΚΚΕ με κάθε ευκαιρία. Τώρα ήταν το κανόνι. Μεγάλο θέμα.

Μέλη της ομάδας με το κανόνι μπροστά στο Μνημείο του ΔΣΕ στο Μουσείο στο χωριό Θεοτόκος

Κι αργά το απόγευμα πια, τα αμάξια που περνούσαν απ΄ τον επαρχιακό δρόμο Κόνιτσα - Πεντάλοφος σταματούσαν να δουν το παράξενο θέαμα: Ενα κανόνι στημένο στον περίβολο του Μουσείου - Μνημείου για τον ΔΣΕ στην Θεοτόκο. Δίναν και παίρναν οι κουβέντες, τι και πώς θα συνεχίζονται από δω και πέρα γιατί το κανόνι ψηλά πάνω στον Σούφλικα έχει να μας πει πολλά ακόμα. Και κείνα τα παιδιά οι ορειβάτες που κατεβαίναν απ΄ τις Αρένες και βλέπαν τον Λευτέρη τον τσοπάνη να περνά με ένα κανόνι φορτωμένο στην καρότσα θα ΄χουν να λένε... Και πόσοι ακόμα.

ΥΓ: Ας μας επιτραπούν δυο κουβέντες για τον Λευτέρη τον Ντίκο, τον τελευταίο τσοπάνη της Αετομηλίτσας, που κάνει κάθε χρόνο δυο φορές με τα πόδια και τα γίδια του όλη τη διαδρομή απ΄το Καλαμάκι της Αγιάς, στο Αιγαίο, ως πάνω στο Ντέντσικο στον Γράμμο, 25 μέρες στη διάβα να πάει κι άλλες τόσες να γυρίσει. Τώρα ετοιμάζεται πάλι. Καλό κατευόδιο, σύντροφε.

Χάρτης από τον ιστορικό ταξιδιωτικό οδηγό για τον Γράμμο, όπου φαίνεται πως στις τελευταίες μάχες του 1949 στην περιοχή που βρέθηκε το κανόνι ανέπτυσε την δράση της η Σχολή Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ