Επιστρέφοντας στις αρχές της βδομάδας από περιοδεία του στην Αφρική, ο Εμ. Μακρόν σε δηλώσεις του εμφανίστηκε να απευθύνεται σε όσους κατηγορούν την κυβέρνηση για «πολεμοχαρείς» διακηρύξεις, λέγοντας ότι «βεβαίως θέλουμε ειρήνη, αλλά όχι (...) συνθηκολόγηση» - αναφερόμενος στα παζάρια για τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Αν και οι επισημάνσεις του συνδέθηκαν με τη Ρωσία (η αντιπαράθεση με την οποία δεν περιορίζεται στην Ευρώπη, αλλά επεκτείνεται και σε άλλες κρίσιμες περιοχές, όπως τη ζώνη του Σαχέλ στην Αφρική, όπου η Μόσχα ενισχύει τη θέση της και η «επιρροή» της Γαλλίας αποδυναμώνεται), η «Εθνική Στρατηγική Ανασκόπηση» της χώρας αντανακλά την προτεραιότητα που δίνει το Παρίσι και στην αναβάθμισή του έναντι δυνάμεων και εντός Ευρώπης.

Μπορεί να μην αναφέρεται ρητά π.χ. η Γερμανία, αλλά η Επισκόπηση επισημαίνει την ανάγκη για «μετασχηματισμό των δυνατοτήτων των στρατών μας και της βιομηχανικής μας βάσης», σημειώνει πως «η αμυντική τεχνολογία πρέπει να ολοκληρωθεί τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο», κρίνοντας μάλιστα πως «κατά κάποιο τρόπο, αυτός ο μετασχηματισμός πρέπει να είναι μια πραγματική επανάσταση: Πρέπει να αλλάξει η κλίμακα των ποσών που αφιερώνονται στην άμυνα, να εξεταστεί διαφορετικά το μοντέλο μας και να δημιουργηθεί μια ευέλικτη αμυντική βιομηχανία. (...) Πρέπει να ληφθούν υπόψη οι εξελίξεις που παρατηρούνται στον τρόπο διεξαγωγής των πρόσφατων πολέμων. Οι μελλοντικές δυνατότητες που θα πρέπει να κατέχουμε για να έχουμε τον πιο αποτελεσματικό στρατό στην ήπειρο, έτοιμο να δράσει σε συνασπισμό με τους συμμάχους και τους εταίρους της, πρέπει να αναπτυχθούν και να μελετηθούν χωρίς καθυστέρηση».

Ενδεικτικές είναι δε και οι επισημάνσεις που αφορούν την ανάγκη όλες οι διαθέσιμες πρώτες ύλες αλλά και οι όροι απασχόλησης του εργατικού δυναμικού να διατεθούν στην «πολεμική μηχανή», για λογαριασμό των γαλλικών μονοπωλίων.

«Αυτοί οι μετασχηματισμοί πρέπει να καταστήσουν δυνατό να έχουμε όλα τα απαραίτητα υλικά, σε επαρκή ποσότητα, στους συντομότερους κύκλους παραγωγής δυνατό. Οι στρατηγικές δυνατότητες των στρατών μας θα ενισχυθούν και η πυρηνική αποτροπή να εκσυγχρονιστεί», τονίζεται.

2025 The Associated Press. All

Από στρατιωτική βάση στις Αλπεις (φωτ.) ανακοίνωσε τα νέα μέτρα ο Γάλλος Πρόεδρος

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Γάλλος Πρόεδρος ανακοίνωσε αλλαγές που επαναφέρουν μια μορφή στρατιωτικής θητείας στη χώρα, καθώς και το Παρίσι αναζητά να προετοιμάσει «κρέας για τα κανόνια», για τις επερχόμενες ιμπεριαλιστικές συγκρούσεις.

Αντίστοιχα μέτρα, άλλωστε, ανακοινώνουν και επεξεργάζονται και άλλες χώρες της ΕΕ, ως ένα κομμάτι της ολόπλευρης ενίσχυσης της πολεμικής προπαρασκευής, η οποία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, μεγάλη αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, στροφή στην πολεμική οικονομία, πολύμορφη ενίσχυση των «αμυντικών» βιομηχανιών, αύξηση του μεγέθους των στρατευμάτων και της εφεδρείας κ.ά.

Π.χ. η Γερμανία μέχρι το 2029 στοχεύει να έχει αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες της στα 153 δισ. ευρώ ετησίως (3,5% του ΑΕΠ της), ενώ για το 2026, σχεδιάζονται δαπάνες πάνω από 108 δισ. ευρώ. Η δε γερμανική κυβέρνηση προωθεί ένα μεικτό μοντέλο, που επαναφέρει μια μορφή υποχρεωτικότητας της στρατιωτικής θητείας, στο βαθμό που η εθελοντική στράτευση δεν καλύπτει τις αυξημένες ανάγκες της πολεμικής προετοιμασίας.

Στην Ιταλία, ο υπουργός Αμυνας, Γκ. Κροζέτο, δήλωσε χτες ότι και το ιταλικό υπουργικό συμβούλιο θα συζητήσει το επόμενο διάστημα αλλαγές στη στρατιωτική θητεία, που θα «μπορούν να εγγυηθούν την ασφάλεια της χώρας μας τα επόμενα χρόνια. Δεν θα αφορούν μόνον τον αριθμό των στρατιωτών, αλλά την οργάνωση και τους κανόνες».

Στη Γαλλία, έχει ανακοινωθεί εδώ και μήνες πως μέχρι το 2027 οι «αμυντικές δαπάνες» θα φτάσουν τα 64 δισ. ευρώ, δηλαδή θα διπλασιαστούν (!) σε σχέση με τα 32 δισ. ευρώ που δαπανούσε η χώρα το 2017, όταν ο Μακρόν εκλέχτηκε πρώτη φορά πρόεδρος.

Η αποφασιστικότητα για δραστική αύξηση των στρατιωτικών δαπανών της χώρας, η οποία εξελίσσεται παράλληλα με το μεγάλο τσεκούρωμα σε κοινωνικές δαπάνες, συνδέεται με την εντεινόμενη πολεμική προπαρασκευή του ευρωατλαντικού μπλοκ, αλλά και με την ανησυχία της γαλλικής πλουτοκρατίας για τον συσχετισμό δυνάμεων εντός της ΕΕ.

Ιδιαίτερα ανησυχεί το γαλλικό κεφάλαιο για τη Γερμανία, η οποία αυξάνει κατακόρυφα την ταχύτητά της σε αυτήν την «κούρσα», με την οικονομία της - παρά τη στασιμότητα των τελευταίων χρόνων - να βρίσκεται σε πολύ καλύτερη κατάσταση, για να υποστηρίξει αυτό το εγχείρημα, σε αντίθεση με τα συνεχιζόμενα ζόρια της γαλλικής οικονομίας.

Η Γαλλία είναι η μοναδική πυρηνική δύναμη της ΕΕ και αυτό βαραίνει στη ζυγαριά των ανταγωνισμών, ωστόσο οι κινήσεις του Βερολίνου - αλλά και άλλων χωρών, όπως η Πολωνία - θέτουν σε αμφισβήτηση το προβάδισμα της Γαλλίας σε ό,τι αφορά τις συμβατικές στρατιωτικές δυνάμεις.

«Καταφέραμε να ενισχύσουμε τον πιο αποτελεσματικό στρατό στην Ευρώπη. Σκοπεύουμε να παραμείνουμε έτσι», δήλωσε χτες ο Μακρόν, που θύμισε ότι «η Εθνική Στρατηγική Ανασκόπηση» (Revue Nationale Strategique) που επικαιροποιήθηκε τον περασμένο Ιούλη «επικύρωσε αυτήν την προσέγγιση, αλλά ενόψει της νέας επιτάχυνσης των κινδύνων, μας έκανε να προσαρμόσουμε ξανά την προσπάθεια», με μεγαλύτερη απαιτητικότητα.

Μεταξύ άλλων, κατέληξε λέγοντας ότι «χρειαζόμαστε κινητοποίηση. Κινητοποίηση του έθνους για να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Οχι ενάντια στον "α" ή τον "β" εχθρό, αλλά για να είμαστε έτοιμοι και σεβαστοί συνολικότερα».

Σε αυτές τις συνθήκες, ο Μακρόν ανακοίνωσε χτες τη λεγόμενη «Εθνική Καθολική Θητεία» (Service National Universel - SNU).

Οπως είπε, θα ξεκινήσει σταδιακά μια νέα εθνική θητεία, ξεκινώντας από το καλοκαίρι του 2026, με τη συμμετοχή 3.000 νέων (18 και 19 ετών) που θα επιλεγούν από ευρύτερη λίστα αιτούντων εθελοντών. Στόχος είναι αυτός ο αριθμός να αυξηθεί στους 10.000 ετησίως μέχρι το 2030, ώστε οι έφεδροι να «αγγίξουν» τους 80.000, από 45.000 που είναι περίπου σήμερα.

Εξήγησε ακόμα ότι οι εθελοντές αυτοί θα λαμβάνουν μισθούς και εξοπλισμό, ενώ μετά από «εκπαίδευση ενός μήνα», θα τοποθετούνται για εννέα μήνες σε συγκεκριμένη στρατιωτική μονάδα, στην οποία θα συμμετέχουν και θα εκτελούν κοινές αποστολές, μαζί με το υπόλοιπο ενεργό στρατιωτικό προσωπικό. Στη συνέχεια, θα εντάσσονται στους εφέδρους, όπου θα συνεχίζουν την εκπαίδευση, ενώ «όσοι το επιθυμούν», θα μπορούν να ξεκινήσουν «μια επαγγελματική σταδιοδρομία στον ενεργό στρατό».

Ο Γάλλος Πρόεδρος ανέφερε ακόμα ότι σε «εξαιρετικές περιστάσεις» η Εθνοσυνέλευση θα μπορεί να ζητήσει τη στρατολόγηση όλων εκείνων των οποίων «οι δεξιότητες εντοπίστηκαν» στη διάρκεια της Journee Defense et Citoyennete (JDC - «Ημέρας Αμυνας και Ιθαγένειας»).

Πρόκειται για την ημερήσια «εκπαίδευση» που καθιερώθηκε το 2011 (στη Γαλλία η στρατιωτική θητεία έπαψε να είναι υποχρεωτική το 1997) για όλους τους νέους και τις νέες από 16 μέχρι 25 ετών, υποχρεωτικά, με ζητούμενο - σύμφωνα με το υπουργείο Αμυνας, «να θυμηθούν όλοι ότι η ελευθερία μας έχει ένα τίμημα», προσθέτοντας ότι «αποτελεί επίσης μια μοναδική ευκαιρία να ανακαλυφθεί ο κόσμος των ενόπλων δυνάμεων και τα πολλαπλά επαγγέλματα που αυτός περιλαμβάνει».

Μόνο για την επόμενη διετία, η «Εθνική Καθολική Θητεία» θα αυξήσει κατά 6,5 δισ. ευρώ τις στρατιωτικές δαπάνες της χώρας.

Μόλις την περασμένη βδομάδα (18/11) ο επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου των ενόπλων δυνάμεων της χώρας, Φ. Μαντόν, από το βήμα του ετήσιου συνεδρίου των δημάρχων της Γαλλίας, μίλησε για την «πολύ σκοτεινή» κατάσταση που έχει διαμορφωθεί για την ασφάλεια της χώρας, ορίζοντας ως βασική προϋπόθεση για την υπεράσπισή της το «να αποδεχτούμε πως ζούμε σε έναν κόσμο που κινδυνεύει και είμαστε ικανοί να χρησιμοποιήσουμε βία!»

Με φόντο σκληρούς ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς που οξύνονται μεγαλώνοντας την ανησυχία για το γαλλικό μεγάλο κεφάλαιο και την ανάγκη «κινητοποίησής» του με κάθε μέσο, ώστε να υπερασπιστεί την παγκόσμια θέση του (και δεν εξαντλούνται σε κινήσεις της Ρωσίας, αλλά είναι ευρύτεροι, όπως αποτύπωσε άλλωστε πολύ αναλυτικά η ετήσια Εθνική Στρατηγική Ανασκόπηση που δόθηκε στη δημοσιότητα τον περασμένο Ιούλη), ο Μαντόν έκρινε ότι «είμαστε δυνατοί (...) Εχουμε τα πάντα για να αποτρέψουμε τη Μόσχα. Αυτό που μας λείπει είναι το σθένος να δεχτούμε ότι θα υποστούμε κι ίδιοι πλήγματα για να υπερασπιστούμε το έθνος».

Ενώ, με την ευθύτητα που επιβάλλει και η ανάγκη να σφυρηλατηθεί η λεγόμενη κοινωνική συνοχή, η πλήρης υποταγή στις επιταγές της πλουτοκρατίας, ξεκαθάρισε ότι «πρέπει να αποδεχτούμε την απώλεια των παιδιών μας, να υποφέρουμε οικονομικά», κρίνοντας ότι «αν δεν είμαστε έτοιμοι για αυτό, τότε κινδυνεύουμε...».

Οι διατυπώσεις είναι αποκαλυπτικές για την ορμή, με την οποία οι μηχανισμοί της αστικής εξουσίας «κινητοποιούνται», ώστε να πείσουν και να εξαναγκάσουν τους εργάτες να χωνέψουν πως ξεκινάει μια εποχή που το ζωνάρι θα σφίγγει ακόμα πιο γρήγορα αλλά και θα πέφτουν στα πεδία των ιμπεριαλιστικών πολέμων, από τα υπερσύγχρονα οπλικά συστήματα που οι ίδιοι θα καλούνται να φτιάχνουν με ρυθμούς όλο και πιο καταιγιστικούς...

«Πρέπει να το συζητήσουμε (σ.σ. την ετοιμότητα των Γάλλων για όλα τα παραπάνω) στους δήμους σας», κατέληξε.

Τον Μοντάν συμπλήρωσε λίγες μέρες μετά και η υπουργός Ενόπλων Δυνάμεων (δεν αποκαλείται πλέον στη Γαλλία υπουργός Αμυνας), Κατρίν Βοτρίν, που είπε πως ο Μαντόν χρησιμοποίησε «τη στρατιωτική γλώσσα ενός ηγέτη που, κάθε μέρα, γνωρίζει ότι οι νέοι στρατιώτες ρισκάρουν τη ζωή τους για το έθνος» και τόνισε πως «πρέπει να προετοιμαστούμε για το ενδεχόμενο στρατιωτικής αντιπαράθεσης και να "εδραιώσουμε" πνεύμα άμυνας»...

Ο λεγόμενος «δείκτης Μπάφετ» (κεφαλαιοποίηση προς ΑΕΠ), που από διάφορους αστούς οικονομολόγους θεωρείται πρόδρομος δείκτης της κρίσης, βρίσκεται στα υψηλότερα ιστορικά επίπεδα

Το λες και ειρωνεία: Αυτή η νέα τεχνολογία, που όπως γράφαμε πρόσφατα² παρουσιάζεται από τους απολογητές του καπιταλισμού ως η πιο «τρανταχτή επιβεβαίωση» για την «κατάργηση» και τη «θεωρητική χρεοκοπία του μαρξισμού», έρχεται να επιβεβαιώσει πανηγυρικά τον μαρξισμό, τη θεωρία για το αναπόφευκτο των καπιταλιστικών κρίσεων που βρίσκονται στο «DNA» του καπιταλισμού, τη δυνατότητα και αναγκαιότητα για την ανατροπή του σάπιου καπιταλιστικού συστήματος.

Γι' αυτό ακριβώς τα αστικά επιτελεία έχουν αρχίσει να μαγειρεύουν πριν πεινάσουν, όχι μόνο εφησυχάζοντας, αλλά και «ξεσκονίζοντας» τις γνωστές κάλπικες θεωρίες για να θολώσουν τις αιτίες των καπιταλιστικών κρίσεων και το βασικότερο, το πού βρίσκεται η διέξοδος για τους εργαζόμενους.

Οι σχέσεις ανάμεσα στα μεγαλύτερα μονοπώλια του κλάδου δεν αποτυπώνουν κάποια δήθεν «εξαίρεση» από κάποιον «υγιή» καπιταλισμό, αλλά το γεγονός ότι αυτός βρίσκεται προ πολλού στο τελευταίο του, ιμπεριαλιστικό στάδιο (Πηγή: Bloomberg)

Μόνο που κάθε φορά, κατά έναν περίεργο τρόπο η επόμενη καπιταλιστική κρίση ξέσπαγε με ακόμα μεγαλύτερη σφοδρότητα πριν εκείνοι ξαναπέσουν «από τα σύννεφα», «διερωτηθούν» για τα σημάδια και τις προειδοποιήσεις που δήθεν «δεν είδαν» και πάει λέγοντας.

Κάπως, όπως συμβαίνει δηλαδή και σήμερα, όπου όπως λένε τα «σημάδια», η ερχόμενη καπιταλιστική κρίση ετοιμάζεται να χτυπήσει με ακόμα μεγαλύτερη σφοδρότητα:

• Η Ευρωζώνη βρίσκεται για τρίτη χρονιά σε ύφεση, με παγωμένες τις «ατμομηχανές» της όπως η Γερμανία και η Γαλλία, όπου καταγράφονται χιλιάδες κλεισίματα επιχειρήσεων, δρομολογούνται νέα βάρβαρα αντιλαϊκά μέτρα έντασης της εκμετάλλευσης.
• Οι ΗΠΑ, σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, κρατάνε οριακά «το κεφάλι πάνω από το νερό», σε μεγάλο βαθμό «λογιστικά», λόγω των επενδύσεων που καταγράφονται στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Κατά άλλους μάλιστα, οι μισές σχεδόν πολιτείες των ΗΠΑ πληρούν ήδη τον «τεχνικό ορισμό» της ύφεσης (δυο συνεχόμενα τρίμηνα χωρίς ανάπτυξη) και «κρατιούνται απ' τα ακροδάχτυλά τους»³, ενώ αν κανείς αφαιρέσει τις (εν μέρει φουσκωμένες) εκτιμήσεις για τη συνεισφορά της Τεχνητής Νοημοσύνης στο ΑΕΠ τους, η οικονομία των ΗΠΑ βρίσκεται ήδη σε ύφεση⁴.
• Οι ρυθμοί ανάπτυξης της Κίνας επιβραδύνονται σημαντικά, ενώ στην οικονομία της εμφανίζονται μια σειρά από «δομικά προβλήματα» - κατεξοχήν «παράγωγα» της καπιταλιστικής ανάπτυξης, όπως π.χ. ζητήματα ανισομετρίας, μεγάλης αύξησης των ανισοτήτων, διόγκωσης του κρατικού χρέους κ.τ.λ.

Το συνεχώς αυξανόμενο μερίδιο των λεγόμενων «εκπληκτικών 7» μονοπωλίων στις 500 μεγαλύτερες εταιρείες του χρηματιστηρίου των ΗΠΑ (S & P 500)

Για παράδειγμα ο λεγόμενος «δείκτης Μπάφετ», που θεωρείται από αστούς οικονομολόγους πρόδρομος δείκτης της καπιταλιστικής κρίσης (αναλύει την κεφαλαιοποίηση της αγοράς όλων των εισηγμένων στο χρηματιστήριο μετοχών στις ΗΠΑ και τη συγκρίνει με το ΑΕΠ, «απηχεί» δηλαδή με έναν τρόπο τη διόγκωση του πλασματικού κεφαλαίου) βρίσκεται πλέον στο 219% του ΑΕΠ. Πρόκειται για «ιστορικά υψηλό» και για να έχει κανείς ένα μέτρο σύγκρισης, υπερδιπλάσιος από την κρίση του 2008: Τότε ο δείκτης αυτός ήταν μόλις στο 105% του ΑΕΠ, ενώ στο προηγούμενο «ιστορικά υψηλό», στην κρίση του 2000 ο δείκτης αυτός ήταν στο 138%.

Οπως ενδεικτικές είναι και οι εκτιμήσεις που καταγράφονται στον Τύπο, π.χ. αυτές της G. Gopinath (έως τον Αύγουστο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ), που υπολογίζει ότι μια «διόρθωση της αγοράς» του ίδιου μεγέθους με την κατάρρευση των «dot.com» θα μπορούσε να «εξαλείψει» περίπου 20 τρισεκατομμύρια δολάρια, ισοδύναμο με περίπου... το 70% του ΑΕΠ των ΗΠΑ, και πάνω από 15 τρισ. ή περίπου το 20% του υπόλοιπου παγκόσμιου ΑΕΠ (!) για τους «ξένους επενδυτές»⁵.

Οση σχετικότητα ή και υπερβολή αν έχουν οι εκτιμήσεις αυτές, είναι ενδεικτικές ωστόσο για το πάνω από τι «άβυσσο» ακροβατούν οι καπιταλιστές στο κυνήγι του καπιταλιστικού κέρδους. Αλλά και για το πώς εκείνο που ξορκίζουν με τα διάφορα μέτρα διαχείρισης, προσπαθώντας να «κλωτσήσουν το τενεκεδάκι» παρακάτω, να ανοίξουν με το «καλό» και το «άσχημο», πότε με την «πράσινη» - κατάμαυρη ανάπτυξη και πότε με την πολεμική οικονομία και τις επενδύσεις στην ΤΝ νέα πεδία κερδοφορίας, δεν γιατρεύουν το βασικό πρόβλημα, αλλά το οξύνουν, «συσσωρεύοντας» περισσότερη καύσιμη ύλη, περισσότερα κεφάλαια που δεν βρίσκουν «αρκετά κερδοφόρα» πεδία για να επενδυθούν. Αυτό το βαθύτερο πρόβλημα έρχεται και επανέρχεται στην επιφάνεια, και γι' αυτό δεν αρκεί «μια απλή διόρθωση», όπως λένε τα αστικά επιτελεία επιχειρώντας να εφησυχάσουν, αλλά «χρειάζεται» η καπιταλιστική κρίση, η εκτεταμένη καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων, ώστε να «αποκατασταθεί» προσωρινά η διαταραγμένη ισορροπία και «να δώσουν κλώτσο να γυρίσει» στον κύκλο της καπιταλιστικής ανάπτυξης και κρίσης που πληρώνουν οι λαοί, είτε έτσι είτε αλλιώς.

«Συνοψίζοντας» την κατάσταση το «Bloomberg» έγραφε⁶ πως «βρισκόμαστε σε μια ασυνήθιστη κατάσταση, όπου οι διαχειριστές κεφαλαίων σχεδόν ομόφωνα υποστηρίζουν ότι οι μετοχές των ΗΠΑ είναι υπερτιμημένες, αλλά όλοι συνεχίζουν να επενδύουν σε αυτές». Μόνο που δεν πρόκειται απλά για μια «ομαδική παράκρουση» ή τύφλωση, αφού όπως πολύ απλά εξηγούσε ο δημοσιογραφικός όμιλος, οι «διαχειριστές» κεφαλαίων «προσπάθησαν να στραφούν σε καλύτερες αξίες, ωστόσο οι πρόσφατες επιδόσεις των κερδών τους ανάγκασαν να επιστρέψουν στον τομέα της τεχνολογίας», επισημαίνοντας πως η κατάσταση αυτή «δημιουργεί ευπάθεια. Εάν οι επενδυτές δεν είναι ικανοποιημένοι με τις αποτιμήσεις, με τα πρώτα σημάδια προβλημάτων - για παράδειγμα, εάν ο πληθωρισμός αναζωπυρωθεί με την πλήρη εφαρμογή των δασμών - είναι πιθανό να προχωρήσουν σε πωλήσεις».

Δεν πρόκειται λοιπόν για κάποια «παρέκκλιση», ούτε για την απάντηση στο ερώτημα «Πόσος "τζόγος" χωράει στο χρηματιστήριο;», όπως έχουν αρχίσει να διακινούν πάλι τελευταία⁷, αλλά για τον ίδιο τον τρόπο λειτουργίας του καπιταλισμού. Γιατί πίσω από την προσπάθεια προβλέψεων και το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου» των ημερών, για το αν «θα υλοποιηθεί η ζήτηση για τεχνητή νοημοσύνη;», πίσω από τις έρευνες για το πώς «το 95% των χώρων εργασίας που έχουν εισάγει τη γενετική τεχνητή νοημοσύνη δεν κέρδιζαν καθόλου χρήματα από αυτήν»⁸, από τη συζήτηση για το πόσο «φουσκωμένες» είναι οι τιμές των μετοχών της OpenAI και των υπόλοιπων μονοπωλίων, το μόνο ερώτημα για τους καπιταλιστές δεν είναι άλλο από το αν το κυνήγι του μέγιστου κέρδους θα αποδώσει καρπούς.

Μόνο που στο κυνήγι αυτό, όσο περισσότερο επενδύουν οι καπιταλιστές σε αυτές τις εταιρείες, όσα περισσότερα νέα, πιο εξελιγμένα και γρήγορα μοντέλα εντάσσουν στην παραγωγή (αποτέλεσμα της κοινωνικής εργασίας χιλιάδων επιστημόνων και ερευνητών), όσο περισσότερες επενδύσεις κάνουν στα θηριώδη data centers και στις υποδομές Ενέργειας που τα τροφοδοτούν⁹, τόσο περισσότερο «βοηθάνε» στο να απαντηθεί αρνητικά η ερώτηση αυτή - για το αν θα «αποδώσουν» οι επενδύσεις τους.

Κι αυτό γιατί όσο αυξάνεται η οργανική σύνθεση του κεφαλαίου - το ποσοστό δηλαδή των μηχανών, πρώτων υλών και τεχνολογίας σε σχέση με την εργασία - τόσο μικραίνει το μερίδιο της ζωντανής εργασίας που παράγει υπεραξία, δηλαδή κέρδος. Τόσο περισσότερο δηλαδή εκφράζεται η αναπόφευκτη τάση του ποσοστού κέρδους να μειώνεται, που αποτελεί νόμο και «πεπρωμένο φυγείν αδύνατο» για τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Γιατί το μόνο που παράγει υπεραξία για τους καπιταλιστές είναι ο εργαζόμενος, και γι' αυτό ακόμα και με τα σημερινά «διαστημικά» μέσα παραγωγής, η «συνταγή» των κερδών είναι η ίδια: Αύξηση της εκμετάλλευσης, εντατικοποίηση της εργασίας¹⁰, χαμηλότεροι μισθοί και απολύσεις¹¹.

Σε τελική ανάλυση αυτό είναι που οδηγεί και στις καπιταλιστικές κρίσεις - κρίσεις υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου - όπου εκδηλώνονται και επιδρούν παράλληλα όλες οι αντιφάσεις του σάπιου συστήματος.

Αυτή την αλήθεια προσπαθούν να κρύψουν και όσοι επιχειρούν να παρουσιάσουν και μια σειρά από φαινόμενα που συνδέονται με τον τρόπο «κίνησης» - αναπαραγωγής του κεφαλαίου (όπως π.χ. τη διόγκωση του λεγόμενου πλασματικού κεφαλαίου, την αξία των χρηματοοικονομικών προϊόντων που αντιπροσωπεύουν μια αξίωση πάνω στη μελλοντική υπεραξία που θα παραχθεί αλλού, την «αλληλοδιαπλοκή» μετοχών και συμφερόντων ανάμεσα στις διάφορες εταιρείες¹²) ως δήθεν φαινόμενα «ξένα» στον καπιταλισμό, κάποιου είδους «παρέκκλιση» από κάποιον υποτιθέμενο «υγιή» καπιταλισμό.

Το ίδιο επιχειρούν να κρύψουν και διάφοροι γνωστοί κατασκευαστές λέξεων χωρίς νόημα (όπως π.χ. τα περί «τεχνοφεουδαρχίας») που προσπαθούν εν έτει 2025, με τον καπιταλισμό εδώ και πάνω από έναν αιώνα να έχει περάσει αμετάκλητα στο τελευταίο του ιστορικά στάδιο, το ιμπεριαλιστικό, να πείσουν πως μπορεί δήθεν να υπάρξει και ένας καπιταλισμός χωρίς μονοπώλια, χωρίς τους «γίγαντες» που καθορίζουν (με το μέγεθος, τη δύναμη, τον έλεγχο της τεχνολογίας κ.λπ.) όλη την παραγωγή, πως το ζήτημα είναι η «ανεξέλεγκτη δύναμη» αυτών και πως με μια κάποια κρατική παρέμβαση μπορεί δήθεν να υπάρξει «έλεγχος», «δίκαιη κατανομή», περίπου μια επιστροφή στον «καπιταλισμό με ελεύθερο συναγωνισμό», που έτσι κι αλλιώς δεν υπήρξε ποτέ.

Τα στοιχεία είναι όντως αποκαλυπτικά για το πού έχουν φτάσει η συγκέντρωση και η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου: Οι λεγόμενοι «Magnificent 7», τα 7 μεγαλύτερα τεχνολογικά μονοπώλια ή το 0,12% του συνολικού αριθμού των εισηγμένων εταιρειών στις ΗΠΑ (σε σύνολο δηλαδή 5.786 εταιρειών) αποτελούν πλέον σχεδόν το 1/3 (30,35%) της συνολικής κεφαλαιοποίησης της αγοράς όλων των εισηγμένων στο χρηματιστήριο των ΗΠΑ. Μάλιστα αποτελούσαν πάνω από το μισό, συγκεκριμένα το 52,37% της αύξησης της κεφαλαιοποίησης ολόκληρης της χρηματιστηριακής αγοράς των ΗΠΑ τους πρώτους 9 μήνες του 2025. Οι λεγόμενοι «10 Τιτάνες» («Nvidia», «Microsoft», «Apple», «Amazon», «Alphabet», «Meta», «Broadcom», «Tesla», «Oracle» και «Netflix») τον περασμένο Αύγουστο αποτελούσαν το 38% της αξίας του δείκτη S&P 500 (των 500 μεγαλύτερων εισηγμένων εταιρειών στο αμερικανικό χρηματιστήριο, με βάση την κεφαλαιοποίησή τους). Ενδεικτικό και της τεράστιας συγκέντρωσης, όσο και της τεράστιας «ευπάθειας» και «ευαλωτότητας» της οικονομίας των ΗΠΑ.

Με φόντο αυτήν την πραγματικότητα, ερευνητές του ΔΝΤ σε πρόσφατη μελέτη τους επισήμαιναν¹³ πως «μια (...) διάσταση της τεχνολογικής αλλαγής (...) αφορά την ισχύ των επιχειρήσεων στην αγορά. Εταιρείες όπως η Alphabet και η Microsoft κυριαρχούν σαφώς στις κορυφαίες τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης. Η ανάπτυξη αυτών των τεχνολογιών είναι δαπανηρή και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα μεγάλα δεδομένα (big data), στα οποία έχουν πρόσβαση μόνο λίγες εταιρείες.

Ωστόσο, σημαίνει επίσης ότι ως ιδιοκτήτες του κεφαλαίου της τεχνητής νοημοσύνης, αυτές οι λίγες εταιρείες θα πάρουν ένα μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας. Καθώς νοικιάζουν τις τεχνολογίες τους σε εταιρείες άλλων βιομηχανιών, το μερίδιο εργασίας θα συνεχίσει να μειώνεται, ενώ τα έσοδα από τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης θα αυξηθούν.

Επιπλέον, μεγάλες εταιρείες με πρόσβαση σε κορυφαίες τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης ενδέχεται να είναι σε θέση να επηρεάσουν το ρυθμιστικό πλαίσιο για να ευθυγραμμιστούν με τα συμφέροντά τους και να κατευθύνουν την καινοτομία προς τους εταιρικούς στόχους τους...».

Παραθέσαμε ολόκληρο το κομμάτι γιατί αλλάζοντας τις ημερομηνίες θα μπορούσε να έχει γραφτεί πριν 110 χρόνια, το 1915, τότε που ο Λένιν στον «Ιμπεριαλισμό» έγραφε: «Η τεράστια ανάπτυξη της βιομηχανίας και το εξαιρετικά γοργό προτσές συγκέντρωσης της παραγωγής σε όλο και μεγαλύτερες επιχειρήσεις είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές ιδιότητες του καπιταλισμού (...)

Η μισή σχεδόν παραγωγή όλων των επιχειρήσεων της χώρας βρίσκεται βασικά στα χέρια του ενός εκατοστού του συνολικού αριθμού των επιχειρήσεων! (...) Από δω φαίνεται ότι η συγκέντρωση σε ορισμένη βαθμίδα της ανάπτυξής της οδηγεί από μόνη της, μπορεί να πει κανείς, άμεσα στο μονοπώλιο. Γιατί μερικές δεκάδες γιγάντιες επιχειρήσεις μπορούν εύκολα να έλθουν σε συνεννόηση μεταξύ τους, ενώ από την άλλη μεριά οι μεγάλες ακριβώς διαστάσεις των επιχειρήσεων δυσκολεύουν τον συναγωνισμό και γεννούν την τάση προς το μονοπώλιο. Αυτή η μετατροπή του συναγωνισμού σε μονοπώλιο αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα φαινόμενα - αν όχι το σπουδαιότερο - της οικονομίας του νεότατου καπιταλισμού...

Ο συναγωνισμός μετατρέπεται σε μονοπώλιο. Το αποτέλεσμα είναι μια τεράστια πρόοδος στην κοινωνικοποίηση της παραγωγής. Ιδιαίτερα κοινωνικοποιείται και το προτσές των τεχνικών εφευρέσεων και τελειοποιήσεων... Μονοπωλούνται οι ειδικευμένες εργατικές δυνάμεις, μισθώνονται οι καλύτεροι μηχανικοί, αρπάζονται οι δρόμοι και τα μέσα επικοινωνίας (...)

Ο καπιταλισμός στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο οδηγεί άμεσα στην πιο ολόπλευρη κοινωνικοποίηση της παραγωγής, τραβάει μπορούμε να πούμε τους καπιταλιστές, παρά τη θέληση και τη συνείδησή τους, σε κάποια νέα κοινωνική κατάσταση πραγμάτων που είναι μεταβατική από την πλήρη ελευθερία του συναγωνισμού προς την πλήρη κοινωνικοποίηση.

Η παραγωγή γίνεται κοινωνική, η ιδιοποίηση όμως μένει ατομική. Τα κοινωνικά μέσα παραγωγής παραμένουν ατομική ιδιοκτησία ενός μικρού αριθμού προσώπων. Τα γενικά πλαίσια του τυπικά αναγνωρισμένου ελεύθερου συναγωνισμού παραμένουν και η καταπίεση των λίγων μονοπωλητών πάνω στον υπόλοιπο πληθυσμό γίνεται εκατό φορές πιο βαριά, πιο αισθητή και πιο αβάσταχτη»¹⁴.

Αυτή η αβάσταχτη για τους εργαζόμενους αντίθεση, που γίνεται ακόμη πιο αισθητή σήμερα με την προσπάθεια του κεφαλαίου να προσεγγίσει την πλήρη υπαγωγή της εργασίας στους στόχους του, αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες αιχμής, λύνεται μόνο στον δρόμο της ταξικής πάλης, για την κοινωνική ανατροπή, για τη νέα εποχή στην κοινωνία, τον σοσιαλισμό.

Τα περί αστικού κράτους, του κράτους δηλαδή της δικτατορίας του κεφαλαίου το οποίο θα παρεμβαίνει δήθεν «φιλολαϊκά», είναι παραμύθια για μικρά παιδιά, πίσω από τα οποία προσπαθούν να κρύψουν ότι τα αστικά κράτη και τα ιμπεριαλιστικά κέντρα, οι ΗΠΑ, η Κίνα, η ΕΕ και οι υπόλοιποι ήδη παρεμβαίνουν και με το παραπάνω για να στηρίξουν τους δικούς τους επιχειρηματικούς ομίλους στα «μαρμαρένια αλώνια» του ανταγωνισμού για την πρωτοκαθεδρία στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, για το μοίρασμα αγορών, σφαιρών επιρροής, τον έλεγχο κρίσιμων αγορών κ.ο.κ.

Τέτοιο στοιχείο αποτελούν τα προνόμια και οι διευκολύνσεις που δίνουν τα προεδρικά διατάγματα στις ΗΠΑ και η κάθε είδους στήριξη σε σχέδια όπως τη «mega επένδυση» 500 δισ. δολαρίων¹⁵ στην Τεχνητή Νοημοσύνη που υλοποιούν οι εταιρείες «OpenAI», «Softbank» και «Oracle», τα αντίστοιχα deal της κυβέρνησης των ΗΠΑ με τη Σ. Αραβία και άλλες δυνάμεις για επενδύσεις στον τομέα, η μάχη για τον έλεγχο της Ενέργειας και των κρίσιμων πρώτων υλών παγκόσμια¹⁶, που συνδέονται στενά με την ανάπτυξη του πεδίου. Ενώ ήδη φουντώνει η συζήτηση για το πώς το αστικό κράτος στις ΗΠΑ θα πρέπει να αποτελέσει το «καταφύγιο τελευταίας διαφυγής» για τους επιχειρηματικούς ομίλους που δραστηριοποιούνται στον κλάδο, σε περίπτωση που «χτυπήσει η καμπάνα» της νέας κρίσης, με τον πρόεδρο π.χ. της «OpenAI», S.Altman, να λέει σε πρόσφατη συνέντευξή του πως «δεδομένου του μεγέθους αυτού που αναμένω να είναι ο οικονομικός αντίκτυπος της Τεχνητής Νοημοσύνης, νομίζω ότι η κυβέρνηση καταλήγει να είναι ο ασφαλιστής έσχατης ανάγκης»¹⁷.

Αυτά δεδομένου και ότι η πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ στην ΤΝ απειλείται πλέον ευθέως από την Κίνα, με το κινεζικό κράτος να έχει υιοθετήσει τη δική του στρατηγική ενίσχυσης των εγχώριων μοντέλων που ανταγωνίζονται τα αμερικανικά¹⁸, και την ίδια ώρα να εκμεταλλεύεται την κυρίαρχη θέση του στον έλεγχο των κρίσιμων πρώτων υλών για να αναπτύξει την δική του υποδομή αλλά και να παζαρέψει την πρόσβασή του σε πιο προηγμένα υπολογιστικά κυκλώματα.

Τέτοιο στοιχείο παρέμβασης αποτελούν τα αντίστοιχα μέτρα που παίρνει η ΕΕ, που έχει μείνει πολύ πίσω στον σχετικό ανταγωνισμό, όπως το «AI Continent Action Plan», η δημιουργία «εργοστασίων Τεχνητής Νοημοσύνης» («AI gigafactories»), οι δικαστικές και άλλες διαμάχες με τους αμερικανικούς τεχνολογικούς κολοσσούς, ο «Κανονισμός AI» (AI Act) που πίσω από τα περί «ρύθμισης του πεδίου» κρύβει και την προσπάθεια να προστατευτούν τα ευρωπαϊκά μονοπώλια απέναντι στους ανταγωνιστές, όπως και να εκμεταλλευτούν «κατά προτεραιότητα» τα δεδομένα των λαών της Ευρώπης.

Καμία σχέση λοιπόν με τα συμφέροντα των λαών δεν έχει και δεν μπορεί να έχει η μεγαλύτερη παρέμβαση των αστικών κρατών και εδώ. Το ακριβώς αντίθετο, αφού πρόκειται για παρέμβαση που οξύνει παραπέρα τους ανταγωνισμούς που πληρώνουν οι λαοί.

Καμία αυταπάτη δεν πρέπει να έχουν οι εργαζόμενοι και για τα όσα λέγονται ότι μια νέα καπιταλιστική κρίση αποτελεί απλώς το αναπόφευκτο «κοιλοπόνημα» για μια τεχνολογία η οποία έτσι κι αλλιώς θα καθορίσει το μέλλον, και που σε μακροπρόθεσμο επίπεδο θα έχει «οφέλη για όλους», θα «ανοίξει νέες δουλειές» και επαγγέλματα κ.ο.κ.

Διόλου τυχαία, άλλωστε, «οπαδός» αυτής της άποψης είναι ο ίδιος ο δισεκατομμυριούχος ιδιοκτήτης της «Amazon», Τζ. Μπέζος, ο οποίος σε πρόσφατη συνέντευξή του έλεγε: «Αν γυρίσουμε πίσω, π.χ. στη δεκαετία του '90 υπήρχε μια φούσκα βιοτεχνολογίας και υπήρχαν ένα σωρό νεοσύστατες φαρμακευτικές εταιρείες που σχεδίαζαν φάρμακα και χρησιμοποιούσαν νέες τεχνικές, και ο κόσμος ενθουσιάστηκε πολύ. Ο επενδυτικός κόσμος ενθουσιάστηκε πολύ. Ολοι έχασαν χρήματα. Αλλά πήραμε μερικά φάρμακα που έσωσαν ζωές (...) Αυτές (σ.σ. οι "φούσκες"), που είναι βιομηχανικές, δεν είναι τόσο άσχημες. Θα μπορούσε ακόμη και να είναι καλή, γιατί όταν η σκόνη καταλαγιάσει και δείτε ποιοι είναι οι νικητές, η κοινωνία επωφελείται από αυτές τις εφευρέσεις. Εξακολουθούμε να έχουμε αυτά τα φάρμακα που σώζουν ζωές. Και αυτό θα συμβεί και εδώ»¹⁹.

Το μόνο που θα συμβεί εδώ στο πλαίσιο του καπιταλισμού είναι αυτό που συνέβη και με την περίπτωση των νέων φαρμάκων που επικαλείται ο Μπέζος: Οι νέες εφευρέσεις των εκατοντάδων χιλιάδων επιστημόνων θα γίνουν πανάκριβα και απλησίαστα εμπορεύματα, ενώ για τη μεγάλη πλειοψηφία οι νέες δυνατότητες όχι μόνο θα μένουν απλησίαστες πίσω από τους κάθε είδους ταξικούς φραγμούς (όπως άλλωστε απέδειξε πολύ πρόσφατα και η πανδημία με τους εκατομμύρια νεκρούς στο έδαφος της Υγείας και του Φαρμάκου - εμπόρευμα), αλλά στα χέρια του κεφαλαίου θα μετατρέπονται και σε νέες αλυσίδες και μοχλούς έντασης της εκμετάλλευσης.

Ούτε κι αυτό αποτελεί άλλωστε καμία εξαίρεση: Ηδη από την εποχή του «Κεφαλαίου» ο Μαρξ, σχολιάζοντας έναν από τους πατέρες της αστικής πολιτικής οικονομίας, έλεγε: «Ο John Stuart Mill λέει ότι ζήτημα είναι αν όλες οι έως τώρα μηχανικές εφευρέσεις έχουν ανακουφίσει τον καθημερινό μόχθο οποιουδήποτε ανθρώπινου όντος. Αλλά δεν είναι καθόλου αυτός ο σκοπός των μηχανών που χρησιμοποιούνται με κεφαλαιοκρατικό τρόπο. Οπως και κάθε άλλη ανάπτυξη της παραγωγικής δύναμης της εργασίας, έτσι και η ανάπτυξή της με τις μηχανές έχει σκοπό να φτηνύνει τα εμπορεύματα και να συντομεύσει το μέρος εκείνο της εργάσιμης ημέρας που χρειάζεται ο εργάτης για τον εαυτό του, για να μεγαλώσει το άλλο μέρος της εργάσιμης ημέρας του, που το δίνει δωρεάν στον κεφαλαιοκράτη. Οι μηχανές είναι μέσο για την παραγωγή υπεραξίας»²⁰.

Και ακριβώς επειδή στον καπιταλισμό οι μηχανές, η τεχνολογία, η επιστήμη είναι «μέσο για την παραγωγή υπεραξίας», η ανάπτυξή τους όχι μόνο δεν καθορίζεται από τις λαϊκές ανάγκες αλλά τις αντιστρατεύεται, υπηρετώντας τους στόχους του κεφαλαίου για ένταση της εκμετάλλευσης, ενώ συνεχώς αυξάνεται η «ψαλίδα» ανάμεσα στις σύγχρονες ανάγκες της εργατικής τάξης και στην ικανοποίησή τους.

Την αλήθεια αυτή προσπαθούν να κρύψουν και οι κάθε είδους σοσιαλδημοκράτες και οπορτουνιστές, που φτάνουν να «αναρωτιούνται» για τα όσα ζει σήμερα η εργατική τάξη «δεν φταίνε ούτε οι "φούσκες" ούτε οι κρίσεις, με όση σφοδρότητα και αν ξέσπασαν. Κυρίως φταίει η χρήση της κρίσης, από τους θεσμούς της Ευρώπης, ως πολιτικού μοχλού για να επιβληθούν σκληρές ταξικές πολιτικές, με τη μορφή "μεταρρυθμίσεων" και λιτότητας, εγκαθιδρύοντας ένα μεταμνημονιακό καθεστώς εκμετάλλευσης».²¹

Μονόδρομος λοιπόν και περίπου «φυσικό φαινόμενο» ο καπιταλισμός και οι κρίσεις του, που θα ξεσπάνε με σφοδρότητα, αλλά υπάρχει δήθεν και μια πιο φιλολαϊκή διαχείρισή του, χωρίς «σκληρές ταξικές πολιτικές» και «καθεστώς εκμετάλλευσης».

Αυτή και τις υπόλοιπες «φούσκες» των χρεοκοπημένων αυταπατών χρειάζεται να σπάσουν οι λαοί μια ώρα αρχύτερα. Μέσα από τον αγώνα τους για να μην πληρώσουν τις συνέπειες μιας νέας καπιταλιστικής κρίσης, όπως και της καπιταλιστικής ανάπτυξης προηγουμένως, να σημαδέψουν τον πραγματικό αντίπαλο, το κεφάλαιο και την εξουσία του, για να σπάσουν οριστικά τον φαύλο κύκλο των κρίσεων και των πολέμων. Για να πάρει η εργατική τάξη την εξουσία και την οικονομία στα χέρια της, αντιστοιχίζοντας «τη νέα εποχή στην τεχνολογία με μια νέα εποχή στην κοινωνία», τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό, όπου τα επιτεύγματα της ανθρώπινης κοινωνίας, όπως η ΤΝ, θα αναπτύσσονται και θα αξιοποιούνται προς όφελος των εργαζομένων.

Υποσημειώσεις

Αναλυτικά οι υποσημειώσεις στην ηλεκτρονική έκδοση του «Ριζοσπάστη»

1. https://www.naftemporiki.gr/finance/markets/2025840/kathe-mera-kai-ena-sok-100-dis-dol-giati-oi-agores-vrazoyn-kato-apo-ta-rekor/

2. «Ριζοσπάστης», 18 - 19/10/2025, Μ. Παπαδόπουλος, Τεχνητή Νοημοσύνη: Αστικοί μύθοι για ένα σύστημα δίχως μέλλον

3. https://fortune.com/2025/10/09/america-feels-recession-state-dependent-income-cohort-moody-zandi/

4. https://www.youtube.com/watch?v=rXCVrLPTUHQ&t=718s

5. https://www.naftemporiki.gr/finance/markets/2020287/sima-kindynoy-apo-gita-gopinath-to-krach-poy-mporei-na-stoichisei-ston-kosmo-35-trisekatommyria-dolaria/

6. https://www.bloomberg.com/news/newsletters/2025-08-13/equities-at-record-highs-despite-overvaluation-are-dangerous

7. «https://www.naftemporiki.gr/finance/markets/2037279/posos-tzogos-choraei-sto-chrimatistirio-otan-oi-agores-ginontai-kazino/

8. https://fortune.com/2025/08/18/mit-report-95-percent-generative-ai-pilots-at-companies-failing-cfo/

9. Ενδεικτικό είναι ότι οι πέντε μεγάλοι «παίκτες» της ΑΙ, η «Amazon», η «Alphabet», η «Microsoft», η «Meta» και η «Oracle» συγκέντρωσαν χρέος - ρεκόρ ύψους 108 δισ. δολαρίων το 2025, στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν τις κατάλληλες υποδομές (βλέπε και https://www.kathimerini.gr/economy/local/563939536/xreos-rekor-ypsoys-108-dis-dol-apo-technologikoys-kolossoys/)

10. «Καθημερινή», 29/10/25, «Συνθήκες πολέμου ζει η Silicon Valley - Δουλεύουν 100 ώρες την εβδομάδα»

11. «Βήμα», 28/10/25, «H Amazon ανακοινώνει 14.000 απολύσεις καθώς η τεχνητή νοημοσύνη αλλάζει το εργασιακό τοπίο»

12. Π.χ. τον Σεπτέμβρη ο κολοσσός των ηλεκτρονικών chips, η «Nvidia», ανακοίνωσε σχέδια για επένδυση έως και 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην «OpenAI» για τη χρηματοδότηση μιας νέας γενιάς κέντρων δεδομένων, ενώ η «OpenAI» δεσμεύτηκε να αγοράσει εκατομμύρια τσιπ «Nvidia» γι' αυτές τις εγκαταστάσεις

13. https://www.imf.org/en/publications/fandd/issues/2023/12/technology-bifurcated-bite-berg-papageorgiou-vaziri

14. Λένιν, Απαντα τ. 27, σελίδες, 317 - 327

15. https://www.liberal.gr/tehnologia/tramp-anakoinose-mega-ependysi-500-dis-dolarion-stin-tehniti-noimosyni

16. Ενδεικτικό είναι π.χ. ότι ενώ ΗΠΑ και Κίνα προχώρησαν στην πρόσφατη συνάντηση Τραμπ - Σι σε μια πρόσκαιρη «ανακωχή» στον εμπορικό πόλεμο, στο πάγωμα των αμερικανικών δασμών και των κινεζικών περιορισμών σε πρόσβαση σε σπάνια ορυκτά, την ίδια ώρα ανακοινωνόταν ότι οι ΗΠΑ ξεπέρασαν μετά από δέκα χρόνια την Κίνα ως ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στην Αφρική, προσπαθώντας να βάλουν χέρι στις κρίσιμες πρώτες ύλες (https://www.kathimerini.gr/economy/international/563913952/oi-ipa-xeperasan-tin-kina-os-o-megalyteros-xenos-ependytis-stin-afriki/)

17. https://www.youtube.com/watch?v=4odSW2lSUyI&t=2s

18. Ενδεικτικά, την προηγούμενη βδομάδα το εργαστήριο Moonshot, με έδρα το Πεκίνο, παρουσίασε το Kimi K2 Thinking, ένα προηγμένο (και «ελεύθερο») μοντέλο συλλογισμού που ισχυρίζεται ότι έχει τις ίδιες επιδόσεις με το αμερικανικό GPT5, βλέπε και https://www.theopinion.gr/texnologia/to-neo-kineziko-montelo-technitis-noimosynis-poy-ischyrizetai-oti-xeperna-ta-gpt-5/

19. https://youtu.be/rXCVrLPTUHQ?t=718

20. Κ. Μαρξ, «Το Κεφάλαιο», Τόμος Ι, Μέρος Τέταρτο, Κεφάλαιο 15

21. Π. Σταύρου, «Οι κρίσεις τού χθες και του αύριο και η ταξική τους σημασία», Εφ.Συν., 17/11/25

Από την πρόσφατη κινητοποίηση των εργατών της «Bosch» στο Βάιμπλιγκεν

Η τάση επιδείνωσης των όρων διαβίωσης και εργασίας προϋπήρχε και στα χρόνια της καπιταλιστικής ανάπτυξης, των πλεονασμάτων σε εμπόριο και προϋπολογισμούς, του χαμηλού κρατικού χρέους.

Σήμερα, σε συνθήκες που η ισχυρότερη καπιταλιστική οικονομία της ΕΕ βρίσκεται σε επίμονη στασιμότητα και ύφεση, ο ανταγωνισμός με ΗΠΑ και Κίνα οξύνεται, λιμνάζοντα κεφάλαια αναζητούν κερδοφόρα διέξοδο και η Γερμανία προετοιμάζεται για πόλεμο αναζητώντας αγορές, επενδύσεις, γεωπολιτική επιρροή, ο γερμανικός λαός ήδη βιώνει τις επιπτώσεις και θα υποφέρει περισσότερο στο μέλλον από τα μέτρα της κυβέρνησης Χριστιανοδημοκρατών (CDU/CSU) - Σοσιαλδημοκρατών (SPD).

Στη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, τουλάχιστον 1.029.000 άνθρωποι ήταν πέρυσι άστεγοι, από 928.000 το 2023, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε η οργάνωση «Ομοσπονδιακή Ενωση για την Βοήθεια στους Αστέγους» (BAGW) στο συνέδριό της στο Βερολίνο (17/11/2025).

Από αυτούς, περίπου 56.000 ζούσαν στους δρόμους, οι υπόλοιποι ήταν φιλοξενούμενοι σε καταφύγια, κοινωνικά ιδρύματα ή στον καναπέ γνωστών. Αυτήν την «αόρατη αστεγία» καταγράφει η έκθεση της BAGW.

Να σημειωθεί ότι και η τελευταία σχετική κυβερνητική έκθεση, στις αρχές του 2025, είχε δείξει μια ανησυχητική τάση, αναφέροντας πως 531.600 άνθρωποι ήταν χωρίς μόνιμη στέγη το 2024, και παρότι τα επίσημα στοιχεία θεωρούνται πολύ ελλιπή, επρόκειτο για αύξηση σχεδόν 100% σε σχέση με την προηγούμενη κυβερνητική εκτίμηση το 2022...

Σύμφωνα με τα στοιχεία της BAGW, οι 765.000 (74%) χωρίς σταθερή στέγη είναι ενήλικες και οι 264.000 (26%) είναι παιδιά και έφηβοι.

Μακράν η πιο πληττόμενη ομάδα είναι αυτή των προσφύγων και μεταναστών, που αποτελούν το 80% όλων των αστέγων. Το 20% είναι άνθρωποι με γερμανική υπηκοότητα.

Η αύξηση των ενοικίων και των τιμολογίων Ενέργειας, η «κρίση κόστους ζωής», οι συνεχείς περικοπές στο κράτος πρόνοιας και η φτωχοποίηση όλο και μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού - παρότι αρκετοί από τους αστέγους έχουν εργασία - είναι οι κύριοι λόγοι για την αύξηση της αστεγίας.

Είναι ενδεικτικό ότι περίπου 4,2 εκατ. νοικοκυριά στη Γερμανία δυσκολεύονταν σοβαρά το 2024 να πληρώσουν λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου.

Το 1/3 του πληθυσμού δεν έχει χρήματα στην άκρη ούτε για «απρόβλεπτα έξοδα», τα οποία καθορίζονται σε έως 1.250 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και μικρά έκτακτα έξοδα μπορούν να τους φέρουν σε δεινή θέση.

Οχι τυχαία, καταγράφεται μεγάλη ζήτηση για μικροδάνεια, κάτω των 1.000 ευρώ. Από 20% στο σύνολο όλων των δανείων το 2020, πέρυσι τα μικροδάνεια αντιστοιχούσαν σχεδόν στο 50%.

Από τον Γενάρη του 2026, η γερμανική κυβέρνηση προχωρά σε ανατροπές στο προνοιακό «Επίδομα του Πολίτη» - περίπου αντίστοιχο με το «Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα» στην Ελλάδα.

Τα νέα μέτρα περιλαμβάνουν από αυστηρότερες κυρώσεις για την άρνηση εργασίας ή την απουσία από ραντεβού, έως ανώτατο όριο στις επιδοτήσεις στέγασης. Πρακτικά σημαίνει μείωση των παροχών, επηρεάζοντας 5,5 εκατ. άνεργους και εργαζόμενους.

Ο καγκελάριος, Φρ. Μερτς, μιλά για εξοικονόμηση 5 δισ. ευρώ ετησίως.

Επομένως, είναι υπαρκτός ο κίνδυνος αύξησης του αριθμού των αστέγων, ειδικά μεταξύ ευάλωτων ομάδων, όπως οικογένειες με παιδιά, μονογονεϊκές και άτομα με αναπηρία.

Την ίδια ώρα, το 17% όλων των εγκαταστάσεων και υπηρεσιών «επείγουσας στεγαστικής βοήθειας» απειλούνται ή επηρεάζονται ήδη από περικοπές χρηματοδότησης. Πρόκειται για υπηρεσίες που δεν προσφέρουν μόνο προσωρινά καταφύγια ή επείγουσα περίθαλψη, αλλά και προληπτική βοήθεια για την αποτροπή της αστεγίας.

Οι περικοπές επιδομάτων στους ανέργους και ο εξαναγκασμός τους να δεχτούν οποιαδήποτε θέση εργασίας ανεξαρτήτως ειδίκευσης ή απόστασης από τον τόπο διαμονής, γίνεται σε μια περίοδο που πραγματοποιείται ένα μπαράζ απολύσεων στη γερμανική βιομηχανία.

Εκθεση της γερμανικής στατιστικής αρχής (21/11/2025) αναφέρει ότι η απασχόληση στην αυτοκινητοβιομηχανία - την «ατμομηχανή» της γερμανικής οικονομίας - βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 14 ετών, λόγω του ανταγωνισμού με την Κίνα, τους δασμούς των ΗΠΑ κ.ά.

Στην αυτοκινητοβιομηχανία, συμπεριλαμβανομένων των προμηθευτών - κατασκευαστών εξαρτημάτων, απασχολούνταν στο τέλος του περασμένου Σεπτέμβρη 721.400 εργαζόμενοι. Είναι ο χαμηλότερος αριθμός από τα μέσα του 2011 - στην περίοδο της καπιταλιστικής κρίσης - όταν και οι εργαζόμενοι έφτασαν τους 718.000.

Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2025, ο κλάδος απασχολούσε 48.700 εργαζομένους λιγότερους σε σχέση με έναν χρόνο νωρίτερα, μείωση 6,3%.

Μάλιστα, αυτή η πτώση είναι η μεγαλύτερη από κάθε άλλον βιομηχανικό κλάδο που απασχολεί πάνω από 200.000 εργαζομένους.

Η συνολική μεταποίηση απασχολούσε στο τέλος Σεπτέμβρη περίπου 5,43 εκατ. εργαζόμενους - 120.300 λιγότερους από την προηγούμενη χρονιά, μείωση 2,2%.

Παρ' όλα αυτά, η αυτοκινητοβιομηχανία παραμένει ο δεύτερος μεγαλύτερος βιομηχανικός κλάδος της Γερμανίας όσον αφορά την απασχόληση, μετά τη μηχανολογία, η οποία απασχολεί περίπου 934.000 εργαζομένους.

Τους τελευταίους μήνες, πολλές αυτοκινητοβιομηχανίες και οι προμηθευτές τους έχουν ανακοινώσει ότι πρόκειται να περικόψουν και άλλες θέσεις εργασίας, επομένως δεν αποκλείεται αυτός ο αριθμός να πέσει σύντομα κάτω από το όριο των 700.000 εργαζομένων.

Ενδεικτικά η «Volkswagen», ο μεγαλύτερος όμιλος του κλάδου στη Γερμανία, από το τέλος του 2023 μέχρι σήμερα, έχει μειώσει το προσωπικό της στα 10 γερμανικά εργοστάσια κατά περισσότερους από 11.000 εργαζόμενους. Το συνολικό της σχέδιο προβλέπει περικοπές 35.000 εργαζομένων έως το 2030, εκ των οποίων πάνω από 25.000 έχουν ήδη συμφωνηθεί και εκτελούνται.

Η «Bosch» ανακοίνωσε πρόσφατα κλείσιμο ενός εργοστασίου στη Γερμανία, ενώ συνολικά ο όμιλος αναμένεται να καταργήσει 13.000 θέσεις.

Δυσαρέσκεια για τον καγκελάριο, απαιτώντας ακόμα περισσότερες ενισχύσεις, εκφράζουν οι Γερμανοί εργοδότες, εν μέσω επίμονης στασιμότητας της οικονομίας και οξυμένου παγκόσμιου ανταγωνισμού.

«Σας χρειαζόμαστε ως καγκελάριο Ανάπτυξης και όχι μόνο ως καγκελάριο Εξωτερικών», δήλωσε ο πρόεδρος της Ενωσης Εργοδοτών Ράινερ Ντούλγκερ κατά την Ημέρα των Εργοδοτών (25 Νοέμβρη).

Δυσαρέσκεια υπάρχει και στον Σύνδεσμο Οικογενειακών Επιχειρήσεων, ο οποίος ανακοίνωσε ότι δεν θέλει πλέον να απορρίπτει τα στελέχη της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για την Γερμανία (AfD) ως συνομιλητές, όπως έκανε μέχρι τώρα.

Ο Ντούλγκερ συμφώνησε επίσης με τη Νεολαία των Χριστιανοδημοκρατών, Junge Union (JU), που αντιτάχθηκε στο κυβερνητικό νομοσχέδιο που κατοχυρώνει «εγγύηση των συντάξεων» έως το 2031 στο 48% του καθαρού μισθού που εισέπραττε ως εργαζόμενος έκαστος ασφαλισμένος. Η Νεολαία το θεωρεί «άδικο», λέγοντας πως θα μεταφερθεί το βάρος στους σημερινούς εργαζόμενους, ζητώντας δηλαδή περαιτέρω μείωση των συντάξεων...

Στους κόλπους της JU ανήκουν 18 βουλευτές στην Ομοσπονδιακή Βουλή, ενώ ο κυβερνητικός συνασπισμός έχει πλειοψηφία μόλις 12 εδρών, επομένως αν καταψηφίσουν το νομοσχέδιο η κυβέρνηση Μερτς θα χρειαστεί στήριξη από βουλευτές της αντιπολίτευσης.

Στο μεταξύ, στην έκθεσή του για τη Γερμανία το ΔΝΤ, εκτός από τη σύνδεση των συντάξεων με τον πληθωρισμό, συνιστά αυξημένες κρατήσεις για πρόωρη συνταξιοδότηση, «προκειμένου να δημιουργηθούν αποταμιεύσεις και ταυτόχρονα να τονωθεί η ανάπτυξη μέσω βελτιωμένων κινήτρων για μεγαλύτερη εργασιακή ζωή».

Η κυβέρνηση συνασπισμού έχει ήδη περάσει μέτρο για παράταση του εργασιακού βίου με αφορολόγητα έως 2.000 ευρώ για συνταξιούχους που εργάζονται...

«Αυτή η διαμάχη για τις συντάξεις δεν είναι τίποτα σε σχέση με αυτό που πραγματικά διακυβεύεται: Ο πόλεμος στην Ευρώπη, οι ΗΠΑ, οι οποίες δεν είναι πλέον αξιόπιστες, η Κίνα που γίνεται όλο και πιο επιθετική, η εξωτερική απειλή και γενικά ένας κόσμος γεμάτος προκλήσεις», δήλωσε ο Μερτς.

Η δήλωση του Συνδέσμου Οικογενειακών Επιχειρήσεων για την AfD προκάλεσε αντιδράσεις που αντικατοπτρίζουν τις αντιθέσεις μέσα στο γερμανικό κεφάλαιο που οξύνονται και από τη γεωπολιτική κατάσταση στην Ευρώπη.

Αποστάσεις κράτησε η Ομοσπονδία Γερμανικών Βιομηχανιών (BDI), επαναλαμβάνοντας ότι δεν επιθυμεί διάλογο με την ΑfD, η οποία «με τις λαϊκιστικές θέσεις της προσπαθεί να υπονομεύσει τις σταθερές συνθήκες πλαισίου».

Αντιδρώντας στην απόφαση του Συνδέσμου Οικογενειακών Επιχειρήσεων, η Deutsche Bank ανακοίνωσε ότι αρνείται στο εξής να του παραχωρεί αίθουσές της για εκδηλώσεις. Οι επικεφαλής του Συνδέσμου είχαν προσκαλέσει εκπροσώπους της AfD στην κοινοβουλευτική τους βραδιά σε ένα υποκατάστημα της DB «χωρίς η τράπεζα να γνωρίζει τη λίστα των καλεσμένων και χωρίς να έχει επιρροή σε αυτήν».

Σε αντιπαράθεση με την κυβέρνηση στη Βουλή, η συμπρόεδρος της AfD Αλις Βάιντελ παρομοίασε τη Γερμανία με τον «Τιτανικό» και πρότεινε το δικό της «σχέδιο 12 σημείων» για «έξοδο από την κρίση», ζητώντας ακόμα δραστικότερο περιορισμό της μετανάστευσης, περικοπές σε κοινωνικά επιδόματα, επιστροφή σε ενεργειακές συμφωνίες με τη Ρωσία και χρήση πυρηνικής ενέργειας.

Ολα αυτά στο έδαφος των δυσκολιών της γερμανικής καπιταλιστικής οικονομίας να ανακάμψει σε σχέση με τους ανταγωνιστές της και να προσελκύσει επενδύσεις.

Η γερμανική οικονομία έμεινε στάσιμη το γ' τρίμηνο του 2025 σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, με τις αδύναμες εξαγωγές να έχουν «αποθαρρυντική επίδραση» στην οικονομική δραστηριότητα, όπως ανακοίνωσε η στατιστική υπηρεσία την περασμένη βδομάδα. Σε ετήσια βάση, η γερμανική οικονομία αυξήθηκε κατά μόλις 0,3% το γ' τρίμηνο.