Τελευταίο σταθμό σε αυτή την προσπάθεια αποτελεί η περιβόητη «Ευέλικτη Ζώνη» στα Δημοτικά και στα Γυμνάσια. Σε αυτήν επιλέγονται διάφορα, διαφορετικά μεταξύ τους, θέματα για επεξεργασία μέσα στην τάξη. Δεν υπάρχει κανένα υποχρεωτικό, ενιαίο «Αναλυτικό Πρόγραμμα», η κάθε σχολική τάξη κάνει ό,τι αυτή (βασικά ο δάσκαλός της) αποφασίσει. Μπορεί για τη διεξαγωγή της να απευθυνθεί και σε «εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης» (γονείς, φορείς, χορηγούς). Ετσι, εταιρίες τροφίμων, οινοποιίας, οδοντόκρεμας, κοσμημάτων, παραγωγής τσιμέντων και άλλοι παρεμφερείς «εκπαιδευτικοί οργανισμοί» προστρέχουν όχι μόνο με δωρεές χρημάτων ή συσκευών, αλλά και με απευθείας ανάληψη μέρους των προγραμμάτων μέσα στις σχολικές τάξεις! Γι' αυτό το λόγο, έχουν αναπτύξει άλλωστε και ειδικά «εκπαιδευτικά» τμήματα, στελεχωμένα από ανθρώπους που θ' ασχολούνται με την εκπαίδευση! Τα μονοπώλια ετοιμάζονται για την πιο άμεση παρέμβαση στο τι και πώς διδάσκεται στο σχολείο. Η διαμεσολάβηση των συμφερόντων τους από τους πολιτικούς δεν τους αρκεί στη σημερινή εποχή.
Η μεγάλη σημασία που αποδίδουν στην «Ευέλικτη Ζώνη» έχει τονιστεί σε άπειρα «μετεκπαιδευτικά» σεμινάρια και συναντήσεις σε όλο τον κορμό της εκπαίδευσης. Εχει ασκηθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση ιδιαίτερη πίεση στα στελέχη της εκπαίδευσης να την επιβάλουν στα σχολεία (να «πείσουν» τους εκπαιδευτικούς), αναδεικνύοντας, μάλιστα, το ποσοστό επιτυχίας τους σ' αυτή την προσπάθεια ως βασικό κριτήριο αξιολόγησής τους! Οργανώθηκαν ειδικές επιτροπές στήριξης σε κάθε νομό, απαιτήθηκαν επανειλημμένες υπηρεσιακές εκθέσεις για την εφαρμογή της, ανακοίνωσαν την έκδοση ειδικού περιοδικού με «πρότυπες» σχολικές εργασίες στα πλαίσιά της! Ειπώθηκε από επίσημα χείλη ότι η σχολική χρονιά 2003 - 2004 είναι η χρονιά του «Ολοήμερου» και της «Ευέλικτης Ζώνης»! Και τώρα ακόμη, που η κυβέρνηση έχει αλλάξει και δείχνει να προτιμά τη διαφοροποίηση του προγράμματος περισσότερο μέσα από την επέκταση του «Ολοήμερου» και από την αξιολόγηση - κατηγοριοποίηση των σχολικών μονάδων παρά απ' την «Ευέλικτη Ζώνη», κάποιοι που έπαιξαν ρόλο στην προετοιμασία των προγραμμάτων και των βιβλίων της επιμένουν να την προβάλλουν σαν καινοτόμα προσπάθεια και προσπαθούν με όλες τους τις δυνάμεις να την επιβάλουν.
Επαναλαμβάνουμε ότι, όπως και για τα προγράμματα, θα ακολουθήσει στο άρθρο αυτό μια λεπτομερέστερη εξέταση της «Ευέλικτης Ζώνης», με βάση την επιστήμη της Διδακτικής. Εδώ, όμως, ασκούμε κριτική στην εφαρμογή της ως μέτρου εκπαιδευτικής πολιτικής. Το ιδεολογικό «παραπέτασμα» είναι εκείνο της ανάπτυξης της «ευελιξίας», της «αυτονομίας», της παιδαγωγικής «ελευθερίας» και της «δημιουργικής πρωτοβουλίας» των εκπαιδευτικών, της προσαρμογής του μαθήματος στα «ενδιαφέροντα των μαθητών» και στα τοπικά ή εποχιακά δεδομένα. Το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα είναι η «διασχολική» και «ενδοσχολική» διαφοροποίηση της παρεχόμενης εκπαίδευσης μεταξύ ίδιων τάξεων διαφορετικών σχολείων, αλλά και μεταξύ τμημάτων της ίδιας τάξης, μέσα στο ίδιο το σχολείο! Η αποδιάρθρωση του τυπικά ενιαίου χαρακτήρα των αναλυτικών προγραμμάτων στο πλαίσιο του ίδιου τύπου σχολείου, ακόμη και της ίδιας σχολικής μονάδας!
Στην περίπτωση που το συγκεκριμένο πρόγραμμα της «Ευέλικτης Ζώνης» εγκαταλειφθεί από τη νέα ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, δε θα σταματήσουν οι προσπάθειες για όσο μεγαλύτερη διαφοροποίηση των προγραμμάτων σπουδών γίνεται. Υπάρχουν οι σκέψεις για «μαθήματα επιλογής», πάλι με το ιδεολόγημα της «αυτονομίας» του μαθητή! Η σχετική εμπειρία από Καναδά και ΗΠΑ δείχνει πως άλλος διαλέγει αγγειοπλαστική («γεννημένος» κεραμίστας!) και άλλος μαθηματικά (με την αντίστοιχη «κλίση» στα γονίδιά του!).
Στην ίδια κατεύθυνση ανήκουν σχέδια για ίδρυση ξεχωριστών σχολείων για «ταλαντούχα» παιδιά, ακόμη ο υπερτονισμός της «εξατομικευμένης» διδασκαλίας στο όνομα των δυσκολιών, αλλά και των ιδιαίτερων δυνατοτήτων κάποιων μαθητών. Αξίζει συνοπτικά να τονιστεί ότι στο σχολείο πρέπει να διαπαιδαγωγούνται σφαιρικά τα παιδιά και όχι να αποκτούν μονομερείς γνώσεις από κάποια «πρωτεύοντα» διδακτικά αντικείμενα. Οπως, άλλωστε, έχουν αποδείξει σχετικές έρευνες, η κοινή διδασκαλία όλων των παιδιών σε συνθήκες συλλογικότητας, ακριβώς γιατί διαμορφώνει αρμονικά τον ψυχισμό (νόηση, συναισθήματα, βούληση) και ισορροπούν οι ικανότητες μέσα στην ομάδα, αναπτύσσει και γνωστικά τόσο τους περισσότερο όσο και τους λιγότερο «προχωρημένους» σε ένα θέμα. Η «εξατομίκευση» μπορεί να αποτελεί μια ιδιαίτερη ενασχόληση με κάποιο παιδί, στην περίπτωση μιας σχετικά παροδικής ή μιας εξαιρετικά σπάνιας διαφοροποίησής του από το «γενικό» επίπεδο μιας τάξης. Σε κάθε περίπτωση σοβαρής καθυστέρησης πρέπει, πάντως, να κινητοποιείται ο μηχανισμός της ειδικής αγωγής. Αντίθετα, η αστική «φιλολογία» περί «εξατομίκευσης» της διδασκαλίας αντιμετωπίζει τον κάθε μαθητή σαν «μονάδα». Δεν αποδέχεται την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του σε πλαίσιο συλλογικότητας και μέσω της συλλογικότητας, με παράλληλο σεβασμό των ιδιαιτεροτήτων του. Λειτουργεί αντικειμενικά σαν ένας ακόμη μοχλός κοινωνικής επιλογής των μαθητών μέσα στην ίδια σχολική τάξη.
- Αναδημοσιεύεται από την ΚΟΜΕΠ, τεύχος 4/2004
(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)
Του Μάριου ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ*
*Ο Μάριος Μιχαηλίδης είναι δάσκαλος και διδάκτωρ Παιδαγωγικής
Κυρίως φύλλο
Feeds
