ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΣΚΑΚΙ

ΛΥΣΗ της Παρτίδας του σ. Νίκου Ιωαννίδη που δημοσιεύτηκε στις 7-8/3/2020

1) ε5xδ6+ (στο πέρασμα (αν πασάν) - εxδ6 2) ε7 - Αxε7 3) Πγ8 + ματ. Αν 2) ...Ιδ7 3) Ιε6 + ματ.

Η τελευταία κίνηση του Μαύρου (πριν την πρώτη κίνηση του λευκού) δεν μπορεί να ήταν άλλη από δ7-δ5.

Αν ο μαύρος έπαιζε δ x ε6: τότε 1) Ιxε6+ - Ρδ7 2) Πδ8 + ματ.

Αν ο μαύρος έπαιζε το πιόνι η7: τότε 1) ε x δ7 - Ιxδ7 2) Ιε6 + ματ.

Ο κορονοϊός χτύπησε και το σκάκι

Ο Βασιέ-Λαγκράβ στη θέση του Ρατζάμποβ στο Τουρνουά Διεκδικητών

Λίγες μέρες πριν ξεκινήσει το Τουρνουά των Διεκδικητών έχουμε μια αλλαγή της τελευταίας στιγμής. Η έκτακτη είδηση όπως δημοσιεύτηκε στο σάιτ της Διεθνούς Ομοσπονδίας Σκακιού (FIDE):

Στο τουρνουά των Διεκδικητών που αρχίζει στις 16 Μάρτη στο Εκατερίνεμπουργκ της Ρωσίας και θα αναδείξει τον σκακιστή που θα παίξει εναντίον του Μάγκνους Κάρλσεν το φθινόπωρο για τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή ο Γάλλος Μαξίμ Βασιέ-Λαγκράβ (δεξ.) θα αντικαταστήσει τον Αζέρο Τεϊμούρ Ρατζάμποβ (αριστ.). Ο Ρατζάμποβ αναφέρει πως προσωπικοί λόγοι τον υποχρέωσαν στην απόφαση. Είχε προκριθεί στους «8» των διεκδικητών κερδίζοντας το World Cup 2019. Σύμφωνα με τους κανονισμούς της FIDE για το παγκόσμιο πρωτάθλημα, ο Βασιέ-Λαγκράβ τον αντικαθιστά ως αναπληρωματικός, επειδή έχει το ανώτερο κριτήριο (τον υψηλότερο μέσο όρο ΕΛΟ από το Φλεβάρη 2019 έως το Γενάρη 2020) και έχει αποδεχτεί την πρόσκληση συμμετοχής.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΚΑΚΙΟΥ

Το σκάκι στη Λογοτεχνία της εποχής του Μεσαίωνα

(Γ' μέρος)

Bonus socius France ca 1300, Μεσαιωνικά και Αναγεννησιακά Χειρόγραφα - The Morgan Library & Museum

Στο σημερινό μας τρίτο μέρος, συνεχίζουμε την αναζήτηση μέσα από τα λογοτεχνικά κείμενα της εποχής του Μεσαίωνα, στα οποία βρίσκουμε αναφορές για την εμφάνισή του και τα πρώτα του βήματα στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Το πρώτο σωζόμενο χειρόγραφο με θέμα το σκάκι στην ευρωπαϊκή ήπειρο χρονολογείται στα 990 μ.Χ. Είναι τα φύλλα ενός λατινικού χειρόγραφου που σώζονται στη Μονή Einsiedeln της Ελβετίας.¹ Συγγραφέας τους ήταν ένας γερμανόφωνος μοναχός, ο οποίος έγραψε το λατινικό αυτό ποίημα ενενήντα οκτώ γραμμών με τίτλο «Στίχοι στο Σκάκι» («Versus de scachis»). Το χειρόγραφο περιέχει την πρώτη ευρωπαϊκή περιγραφή του σκακιού και την πρώτη απόδειξη ότι η βασίλισσα στο σκάκι είχε πλέον γεννηθεί, για να αντικαταστήσει τον Πέρση, βεζίρη. Βέβαια, παρά την πρώτη της εμφάνιση, θα χρειαστούν μερικοί αιώνες ακόμα, για να αποκτήσει την κυρίαρχη θέση της στη σκακιέρα.

Το ποίημα του Εinsiedeln ξεκινάει με το να επαινεί το σκάκι ως ένα μοναδικό παιχνίδι, που δεν απαιτούσε ούτε ζάρια ούτε ποντάρισμα. Στη συνέχεια περιγράφει όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζει κάποιος για να παίξει σκάκι. Θα μπορούσες να δημιουργήσεις ένα σκακιστικό σύνολο και να παίξεις, βασιζόμενος στις πληροφορίες που περιέχονταν σε αυτό. Τα κομμάτια ονομάζονται rex (βασιλιάς), regina (βασίλισσα), comes ή curvus (επίσκοπος = σήμερα Αξιωματικός), eques (ιππότης = Ιππος), rochus (πύργος) και pedes (πιόνι).

Η επόμενη αναφορά έρχεται λίγα χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα το 1008. Στη διαθήκη του κόμη του κομιτάτου της Ουρζέλ, περιοχή της Καταλονίας στα Πυρηναία Ορη, διαβάζουμε για τη βούληση του κόμη να δοθούν τα σκακιστικά του κομμάτια σε κάποιο μοναστήρι. «Σας διατάζω, εκτελεστές μου (σ.σ. εννοεί της διαθήκης), να δώσετε (...) αυτά τα σκακιστικά μου κομμάτια στο μοναστήρι του St. Giles, για το έργο της εκκλησίας».

«Versus de scachis» 990 μ.Χ. - Η πρώτη ευρωπαϊκή αναφορά στο σκάκι

Ο Ερμενγκόλ Α' της Ουρζέλ (Ermengol I d' Urgell στα Καταλανικά), επίσης γνωστός με το ψευδώνυμο ο Κορδοβάνος (974 - 1010), υπήρξε Κόμης της Ουρζέλ, από το 992 μέχρι το θάνατό του. Ηταν διάσημος κυρίως για τη συμμετοχή του στην Reconquista (ήταν η περίοδος της Ιστορίας μεταξύ 711 - 1492, όπου τα χριστιανικά βασίλεια πάλευαν να επανακτήσουν τα εδάφη που είχαν κατακτήσει οι Αραβες).

Στην Ιταλία, το 1061 βρίσκουμε μία από τις πρώιμες αναφορές στο σκάκι, σε μια επιστολή του επισκόπου Peter Damiani (καρδινάλιος επίσκοπος της Οστιας, ο οποίος αργότερα αναγορεύτηκε σε Αγιο από τον πάπα Λέοντα XII) προς τον πάπα Αλέξανδρο Β' το 1061. Στην επιστολή του, ο καρδινάλιος εξέφραζε την αγανάκτησή του με το γεγονός ότι ορισμένοι ανώτεροι κληρικοί της εκκλησίας έπαιζαν σκάκι σε δημόσιους χώρους και πως επέπληξε τον επίσκοπο της Φλωρεντίας, επειδή έπαιζε σκάκι.

Μια ανεκτίμητη πηγή πληροφοριών γύρω από τα παιχνίδια του παρελθόντος είναι «Το Βιβλίο των Παιχνιδιών Σκακιού - Ζαριών - Τάβλι», ή «Libro de los Juegos del Axedrez, Dados et Tablas», που ολοκληρώθηκε το 1283, μετά από παραγγελία του Alphonso Χ (1221-84), βασιλιά της Καστίλης και της Λεόν. Είναι η πρώτη εγκυκλοπαίδεια των τότε γνωστών επιτραπέζιων παιχνιδιών. Σε αυτό ο αναγνώστης μπορεί να μάθει τη φιλοσοφία και τους κανόνες του παιχνιδιού, επίσης τις κινήσεις και τη σχετική αξία των κομματιών. Περιλαμβάνει 103 προβλήματα για λύση και το καθένα συνοδεύεται από μια εντυπωσιακή μινιατούρα, επιπλέον αναφέρεται και στην αξία που έχουν τα παιχνίδια στη ζωή των ανθρώπων. Στο βιβλίο του συμμετέχουν, ως παίκτες και θεατές, γυναίκες και άνδρες, έφηβοι και παιδιά, μοναχές και μοναχοί, Αραβες, Χριστιανοί και Εβραίοι, ιππότες και βασιλείς.²

Από «Το βιβλίο των παιχνιδιών» του Βασιλιά Αλφόνσο X, 1283 (2)

Ο Jacobusde Cessolis (1250-1322), Δομινικανός μοναχός στη Λομβαρδία της Ιταλίας, είναι ο συγγραφέας του πιο διάσημου βιβλίου ηθικής για το σκάκι στο Μεσαίωνα. Χρησιμοποίησε το σκάκι ως βάση για μια σειρά από κηρύγματα για την ηθική. Το βιβλίο του γραμμένο στα Λατινικά, έγινε ένα από τα πρώτα βιβλία που εκδόθηκαν στην αγγλική γλώσσα, «The Game and Playe of the Chesse», από τον William Caxton το 1474. Το χειρόγραφο του Cessolis για το σκάκι πιστεύεται πως ήταν από τα πιο αντιγραφόμενα χειρόγραφα μεσαιωνικών εργασιών και βρέθηκε σε όλες σχεδόν τις ιταλικές βιβλιοθήκες. ¹

Η ένταξη του σκακιού στα Ιπποτικά Μυθιστορήματα του Μεσαίωνα ήταν η αιτία τα έργα τέχνης με θέμα το σκάκι να υπερβούν τον ρεαλισμό. Παράδειγμα είναι η Ιπτάμενη σκακιέρα, από το βιβλίο «Jeestevan Waleweinen hetvliegende Schaakbord» (περ. 1250), που πραγματεύεται τις περιπέτειες του Gawain. Στο Walewein η συντροφιά των ιπποτών του Αρθούρου είναι συγκεντρωμένη στην αίθουσα του Caeleon. Μόλις το γεύμα τελειώνει, μπαίνει μέσα από το ανοιχτό παράθυρο πετώντας ένα σκάκι, προσγειώνεται και μένει στον χώρο, ώστε οι ιππότες έκπληκτοι να μπορέσουν να το θαυμάσουν. Επειτα απογειώνεται και ξεγλιστρά έξω από το παράθυρο. Ο βασιλιάς Αρθούρος δεν μπορεί ν' αντισταθεί στη μαγεία αυτού του θεάματος. Προσφέρει σ' εκείνον που θα του φέρει πίσω το σκάκι ολόκληρο το βασίλειό του και μετά τον θάνατό του την κορόνα του.³

Στο έργο του Guillaume de Tyr από το εικονογραφημένο χειρόγραφο της «Ιστορίας του Ιερού Πολέμου» παρουσιάζονται οι Σταυροφόροι να παίζουν σκάκι, καθώς αρνούνται να πολεμήσουν.⁴

Αλλα σημαντικά έργα στην ιστορία του σκακιού είναι τα: «Rudlieb» 1070 - «Carmina Burana» 11ος ή 12ος - «Morkinskinna» 1200-1220 - το Χειρόγραφο «Corpus Christi» 11ος αιώνας.

Από «Το βιβλίο των παιχνιδιών» του Βασιλιά Αλφόνσο X, 1283

Τα κείμενα που παρουσιάζουμε στο άρθρο αυτό είναι ενδεικτικά, αφού ο αριθμός των έργων που σχετίζονται με το σκάκι είναι πολύ μεγάλος για να περιληφθούν σε ένα άρθρο.

Συνεχίζεται...

Παραπομπές:

1. Γιούρι Αβερμπαχ «A History of Chess, from Chaturanga to the Present Day», (Russell Enterprises 2012).

2. Η γέννηση της Βασίλισσας του Σκακιού, Marilyn Yalom, «Αγρα» 2009

3. «Ζωγραφικά έργα με θέμα το Σκάκι», Νικόλαος Σφήκας, Διδακτορική Διατριβή, Θεσ/νίκη 2007

4. Ο Γουλιέλμος της Τύρου (Guillaume de Tyr, 1130 - 1186) ήταν αρχιεπίσκοπος της Τύρου και ο κυριότερος χρονογράφος των μεσαιωνικών Σταυροφοριών. Εγραψε συνολικά 23 ημιτελή βιβλία, όπου εξιστορούσε με κάθε λεπτομέρεια όλα τα γεγονότα σχετικά με τις Σταυροφορίες, με αρχή την κατάκτηση της Συρίας από τον Ομάρ και την έναρξη της Α΄ Σταυροφορίας, https://el.wikipedia.org/wiki/Γουλιέλμος_της_Τύρου

Εβραίοι και Μουσουλμάνοι παίζουν σκάκι στην Αλ-Ανταλούς, από «Το Βιβλίο των Παιχνιδιών»

«Το βιβλίο των παιχνιδιών», 1283