Μια «διαχρονική πληγή» για την κοινωνία, μια «μάστιγα απλωμένη σε ολόκληρο τον σύγχρονο κόσμο», μια «δεύτερη πανδημία» που απειλεί τη ζωή και την ασφάλεια των γυναικών ανά την υφήλιο...

Με μελανά χρώματα περιέγραψαν το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών, για μια ακόμα χρονιά, η κυβέρνηση και τα άλλα αστικά κόμματα. Η 25η Νοέμβρη, Παγκόσμια Μέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, στάθηκε αφορμή για επετειακές συνεδριάσεις στη Βουλή, εκδηλώσεις από δημοτικές και περιφερειακές αρχές, δηλώσεις και δελτία Τύπου, καθώς και για μια κυβερνητική φιέστα, στην οποία ο πρωθυπουργός και οι μισοί υπουργοί εκθείασαν το «έργο» τους.

Κοινός τόπος στις παρεμβάσεις στάθηκαν οι συνήθεις ανούσιες διαβεβαιώσεις για «μηδενική ανοχή» στο φαινόμενο της βίας, η αναπαραγωγή των χιλιοειπωμένων προτροπών στα θύματα να «σπάσουν τη σιωπή τους», «να μιλάνε και να καταγγέλλουν». Το σκηνικό συμπλήρωσαν οι ύμνοι στην πολιτική της ΕΕ, αλλά και στη συμβολή των επιχειρηματικών ομίλων στην «αντιμετώπιση» του προβλήματος.

Από τη συζήτηση που ξεδιπλώθηκε και την αντιπαράθεση που αναπτύχθηκε, κυρίως ανάμεσα στην κυβέρνηση και τον ΣΥΡΙΖΑ, έμειναν αυτονόητα εκτός κάδρου οι οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες που εμποδίζουν κάθε γυναίκα να στέκεται στα πόδια της και να αποκρούει κάθε μορφής βία.

Η εικόνα που αποτυπώνεται στα διαθέσιμα στοιχεία είναι ζοφερή: Ο αριθμός των γυναικών που δολοφονήθηκαν από άνδρες του οικογενειακού τους περιβάλλοντος ανήλθε σε 23 κατά τη διάρκεια του 2021.

Ο αριθμός αυτός είναι ο μεγαλύτερος που έχει καταγραφεί από το 2010, όταν άρχισε η συλλογή τέτοιων στοιχείων. Μάλιστα, οι δολοφονίες αυτές αποτέλεσαν για πρώτη φορά μέσα σε αυτά τα 12 έτη τη μεγάλη πλειοψηφία των καταγεγραμμένων ανθρωποκτονιών με θύματα γυναίκες (69,7%). Οι δράστες στο 65,3% των δολοφονιών αυτών, ήταν νυν ή πρώην σύντροφοι ή σύζυγοι των θυμάτων.

Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, οι γυναίκες - θύματα ενδοοικογενειακής βίας που προχώρησαν σε καταγγελία έφτασαν το 2021 τις 7.375, καταγράφοντας ραγδαία αύξηση σε σύγκριση με το 2020 (4.264 καταγγελίες γυναικών). Το μεγαλύτερο ποσοστό των δραστών αποτελούσαν οι σύζυγοι (34,9%), ακολουθούσαν οι μόνιμοι σύντροφοι (11,7%), οι τέως σύζυγοι (6,5%) και οι τέως σύντροφοι (6,3%).

Η αυξητική τάση των καταγγελιών συνεχίζεται και τη φετινή χρονιά, καθώς από τον Γενάρη έως και τον Οκτώβρη του 2022, είχαν καταγγελθεί περισσότερα από 9.500 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και 292 περιστατικά βιασμού.

Αυτό που επιβεβαιώνεται και από τα αριθμητικά στοιχεία είναι η επιτακτική ανάγκη για συγκεκριμένα μέτρα προστασίας, υποστήριξης, ουσιαστικής βοήθειας των γυναικών που βρίσκονται αντιμέτωπες με βίαιες, παθογόνες διαπροσωπικές και οικογενειακές σχέσεις. Η ανάγκη για ένα εκτεταμένο δίκτυο δημόσιων και δωρεάν κοινωνικών υπηρεσιών και υποδομών, χωρίς εμπλοκή ΜΚΟ, με γενναία χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών που απευθύνθηκαν στα 44 συμβουλευτικά κέντρα πανελλαδικά την περίοδο 1 Νοέμβρη 2021 μέχρι 30 Σεπτέμβρη 2022 έχουν υποστεί ενδοοικογενειακή βία σε ποσοστό 83,9% των καταγεγραμμένων μορφών βίας και το 73% έχουν παιδιά. Το 41,4% ήταν άνεργες και το 42,6% ήταν εργαζόμενες.

Το 75% δήλωσε ότι βιώνει τις συνέπειες των κοινωνικών διακρίσεων, ως άνεργες, αναδεικνύοντας τα οικονομικά «δεσμά» που τις περιορίζουν σε μια βίαιη, παθογόνα οικογενειακή ή διαπροσωπική συμβίωση. Αντίστοιχα, για την ίδια χρονική περίοδο, οι γυναίκες που φιλοξενήθηκαν στους 19 μόλις ξενώνες ήταν σε ποσοστό 83% άνεργες, ενώ μόνο το 10,3% δήλωσαν εργαζόμενες.

Παρά τις αυξανόμενες ανάγκες για μέτρα νομικής, οικονομικής, κοινωνικής στήριξης των κακοποιημένων γυναικών και των παιδιών τους, το υφιστάμενο δίκτυο δομών παραμένει το ίδιο εδώ και χρόνια, δεν έχει αναπτυχθεί, ενώ συνεχίζει να αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα στελέχωσης και χρηματοδότησης.

Οσον αφορά το προσωπικό, οι εργαζόμενοι δουλεύουν με συμβάσεις, πολλοί από αυτούς έχοντας συμπληρώσει μια δεκαετία στις δομές. Αντίστοιχα, η χρηματοδότηση του δικτύου γίνεται κατά κύριο λόγο από κοινοτικούς πόρους και πηγαίνει από παράταση σε παράταση, με την τελευταία από αυτές να λήγει στο τέλος του 2023, δηλαδή σε έναν χρόνο από σήμερα.

Εξίσου προκλητικό είναι το ότι με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία της Ελληνικής Αρχής Αποζημιώσεων, το διάστημα 2006 - 2020 είχαν υποβληθεί 7 αιτήσεις αποζημίωσης από γυναίκες που έχουν υποστεί ενδοοικογενειακή βία, αλλά απορρίφθηκαν όλες, δεν αποζημιώθηκε καμία.

Στο φόντο αυτού του δικτύου, που αποτελείται από μια χούφτα δομές, αυτοχρηματοδοτούμενες και υποστελεχωμένες, ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ επανέλαβαν μια χιλιοπαιγμένη αντιπαράθεση και διαγωνίστηκαν στο ποιος ευθύνεται περισσότερο και ποιος λιγότερο για την κατάσταση. «Η χώρα μας έχει ένα πολύ καλό δίκτυο δομών», ισχυρίστηκε η αρμόδια υφυπουργός, Μ. Συρεγγέλα, μιλώντας σε συνεδρίαση Επιτροπής της Βουλής. Οπως πρόσθεσε, τον Ιούλη του 2019, όταν ανέλαβε η ίδια, «τελείωνε η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση» και «δεν υπήρχε κάποιο σχέδιο συγκεκριμένο για το τι θα γίνει όλο αυτό το δίκτυο».

Από τη μεριά της, η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Ε. Αγαθοπούλου κούνησε το δάχτυλο στην κυβέρνηση γιατί δεν αξιοποιεί τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης για να χρηματοδοτήσει «δράσεις για την ισότητα», διαβεβαιώνοντας ότι «η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει θέσει σε υψηλή προτεραιότητα την ισότητα των φύλων ειδικά μετά την πανδημία του κορονοϊού» και «έχει προτείνει επίσης τον σχεδιασμό δράσεων μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης». Για τέτοιο «ξέπλυμα» μιλάμε...

Η συγκεκριμένη αντιπαράθεση κρύβει ότι η όποια «ευαισθησία» κυβερνήσεων και αστικών κομμάτων αρχίζει και τελειώνει στα όρια των «αντοχών της οικονομίας».

Γι' αυτό, όσα «εθνικά σχέδια» ή «δράσεις» κι αν συντάξουν, στο έδαφος των ταξικών διαχωρισμών και των κοινωνικών διακρίσεων δεν μπορούν να διασφαλιστούν τα κοινωνικά δικαιώματα σε όλες και όλους ούτε να υπάρξει πραγματικά κοινωνική πρόληψη και προστασία των γυναικών και των παιδιών από την πολύμορφη βία. Πόσο μάλλον να αντιμετωπιστούν ριζικά τα αίτια που γεννούν και αναπαράγουν τα αποκρουστικά φαινόμενα.

Στο παραπάνω γνωστό φόντο, η κυβέρνηση έχει προσθέσει την εξαγγελία για την έναρξη της πιλοτικής υλοποίησης της εφαρμογής «Panic Button», προκειμένου οι γυναίκες να ειδοποιούν την αστυνομία σε περίπτωση κινδύνου. Ακόμα κι αυτό το «κουμπί», όμως, θα είναι διαθέσιμο μόνο στις γυναίκες που έχουν ήδη απευθυνθεί στα αστυνομικά τμήματα ή τα Συμβουλευτικά Κέντρα, αποκλειστικά και μόνο στις περιοχές της Αττικής και της Θεσσαλονίκης, όταν τα περιστατικά και οι καταγγελίες απλώνονται από τη μια άκρη της χώρας ως την άλλη.

Η ίδια η πραγματικότητα, εξάλλου, δείχνει ότι από τις θανατηφόρες επιπτώσεις της βίας δεν κατάφεραν να γλιτώσουν ούτε γυναίκες που είχαν απευθυνθεί στην αστυνομία, είχαν καταθέσει μηνύσεις και ασφαλιστικά μέτρα.

Σε άλλες περιπτώσεις ο αγώνας τους «σκόνταψε» στην αστυνομική αδιαφορία ή αυθαιρεσία, στην υποστελέχωση των ιατροδικαστικών υπηρεσιών, στις μακροχρόνιες και κοστοβόρες νομικές διαδικασίες. Τελικά, αυτό που τους στέρησε και συνεχίζει να τους στερεί την απαραίτητη βοήθεια και στήριξη, είναι η έλλειψη ολόπλευρης κοινωνικής υποστήριξης από κρατικές δομές. Κι αυτό δεν μπορεί να λυθεί με το πάτημα κανενός ...κουμπιού.

Μάλιστα, το «Panic Button» προβλήθηκε από τα κυβερνητικά στελέχη ως «παράδειγμα της εξαιρετικής συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα», καθώς τη συγκεκριμένη ψηφιακή εφαρμογή έχει «δωρίσει» στο κράτος το ίδρυμα μεγάλης εταιρείας κινητής τηλεφωνίας. Αλλη μεγάλη επιχείρηση καπνικών προϊόντων προσφέρει χορηγίες για τη δημιουργία των 18 γραφείων υποδοχής θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας στα αστυνομικά τμήματα.

Δηλαδή, οι όποιες ενέργειες για τη στήριξη των γυναικών διαφημίζει η κυβέρνηση έρχονται ως «σύμπραξη» με τον ιδιωτικό τομέα, ως «χορηγία» και «δωρεά» των επιχειρηματικών ομίλων, ενώ υποχωρεί ολοένα και περισσότερο η κρατική χρηματοδότηση και ευθύνη.

Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και οι «θεσμικές πρωτοβουλίες» για την «ισότητα των φύλων» του ΣΥΡΙΖΑ, που χάριζε «βραβεία ισότητας» σε αυτούς που ασκούν τη γενεσιουργό μορφή βίας, δηλαδή στις επιχειρήσεις που χτίζουν την κερδοφορία τους στην εκμετάλλευση των εργαζόμενων γυναικών.

Ταυτόχρονα, μέσα από τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες προβλήθηκαν οι διατάξεις του αντεργατικού τερατουργήματος για τη δήθεν πρόληψη και προστασία της σεξουαλικής βίας στον χώρο δουλειάς (Διεθνής Σύμβαση 190 ILO).

Σύμφωνα με τον νόμο αυτό, υπεύθυνος για τα αναγκαία μέτρα πρόληψης και προστασίας των γυναικών είναι ο ίδιος ο εργοδότης (!), δηλαδή αυτός που ασκεί την εργοδοτική βία και τους εκβιασμούς, φθάνοντας μέχρι τη σεξουαλική παρενόχληση. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, στο 67% των περιπτώσεων το θύμα της παρενόχλησης ή βίας στην εργασία ήταν γυναίκα, ενώ στο 65% των περιπτώσεων ο δράστης ήταν ο εργοδότης του θύματος.

Οσο οι όροι της ζωής και της δουλειάς επιδεινώνονται, τόσο περισσότερο ενισχύονται τα δεσμά σε βάρος των γυναικών που τις εμποδίζουν να αντιπαλέψουν την εργοδοτική βία, να απεγκλωβιστούν από παθογόνες οικογενειακές και διαπροσωπικές σχέσεις.

Γιατί η εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών συνδέεται με όλες τις οικονομικές και κοινωνικές προϋποθέσεις που θα τους εξασφαλίσουν τη δυνατότητα να ικανοποιούν τις σύγχρονες ανάγκες τους σε όλους τους τομείς της ζωής τους. Γιατί είναι ένα κοινωνικό πρόβλημα που η ρίζα του φτάνει πιο βαθιά, στην ανισότιμη θέση της γυναίκας στην ταξική εκμεταλλευτική κοινωνία.

Η οργή που δικαιολογημένα προκαλούν τα εγκλήματα βίας, παρενόχλησης, κακοποίησης μπορεί να μετατραπεί σε δύναμη οργάνωσης και διεκδίκησης των σύγχρονων αναγκών των γυναικών αλλά και των παιδιών.

Μπορεί να γίνει αφορμή για να δυναμώσει η πάλη για ολόπλευρη κοινωνική προστασία και στήριξη, κόντρα στην πολιτική των κυβερνήσεων που υποκαθιστούν την κρατική ευθύνη με την όλο και μεγαλύτερη εμπλοκή ιδιωτών και ΜΚΟ στον τομέα της πρόληψης και κοινωνικής προστασίας.