Από το γιορτασμό των τρίχρονων του ΕΑΜ στα Φουρνά

Στην απόφαση τονίζεται ότι: «Το βασικό καθήκον των Ελλήνων κομμουνιστών είναι η οργάνωση της πάλης του ελληνικού λαού για την υπεράσπιση της Σοβιετικής Ενωσης και την αποτίναξη του φασιστικού ζυγού. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας - υπογραμμίζεται στην απόφαση - καλεί τον ελληνικό λαό, τα κόμματα και τις οργανώσεις του, σ' ένα εθνικό μέτωπο απελευθέρωσης:

Α) Για το διώξιμο της γερμανοϊταλικής κατοχής από την Ελλάδα.

Β) Για την ανατροπή της κυβέρνησης - οργανέτου τους.

Γ) Για την καθημερινή υποστήριξη και υπεράσπιση της Σοβιετικής Ενωσης.

Δ) Για την υποστήριξη κάθε συνεπούς αντιφασιστικής δύναμης με όλα τα μέσα.

Ε) Για το σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης από όλα τα κόμματα, που θα αποκαταστήσει τις δημοκρατικές ελευθερίες του λαού, θα του εξασφαλίσει ψωμί και δουλιά, θα συγκαλέσει συντακτική εθνοσυνέλευση και θα υπερασπίσει την ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της Ελλάδας από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική δύναμη».

Αυτή η απόφαση ήταν το θεμέλιο της δημιουργίας του μεγάλου Επους της Αντίστασης αφού όπλισε την εργατική τάξη, το λαό με τη δύναμη της οργάνωσης του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Ηταν η βάση για τη δημιουργία αρχικά του Εργατικού ΕΑΜ, στη συνέχεια της μεγάλης συμμαχίας του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, του ΕΑΜ δηλαδή, του λαϊκού στρατού του ΕΛΑΣ, ένοπλου τμήματος του ΕΑΜ. Με την καθοδήγηση του ΕΑΜ και την ανάπτυξη της ένοπλης πάλης του ΕΛΑΣ δημιουργήθηκαν γρήγορα ελεύθερες περιοχές στην Ελλάδα, οι οποίες εκ των πραγμάτων έπρεπε να διοικηθούν, για να μπορέσουν οι κάτοικοί τους να ζήσουν οργανωμένα, προσφέροντας στον εαυτό τους και στον αγώνα για την Εθνική Απελευθέρωση. Ετσι άρχισαν να δημιουργούνται τα πρώτα όργανα Λαϊκής Αυτοδιοίκησης και Δικαιοσύνης. Ενώ το Μάρτη του 1944 ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του ΕΑΜ η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), γνωστή και ως Κυβέρνηση του Βουνού, ώσπου απελευθέρωσε την Ελλάδα τον Οκτώβρη του 1944.

12 Οκτώβρη 1944, η μεγάλη συγκέντρωση την ημέρα της απελευθέρωσης της Αθήνας, στο Σύνταγμα

Για παράδειγμα, με τη διοργάνωση του Συνεδρίου του Λιβάνου, οι Αγγλοι και η άρχουσα τάξη της Ελλάδας επιχειρούσαν να προλάβουν τις εξελίξεις στη χώρα, να φρενάρουν, δηλαδή, τη διαγραφόμενη πορεία προς μια μεταπολεμική Ελλάδα του λαού της, να ανοίξουν το δρόμο για την εγκατάσταση της εξουσίας της αστικής τάξης στην Ελλάδα.

Η Παιδεία στην Αντίσταση μέσα από το εκπαιδευτικό σχέδιο της ΠΕΕΑ

Η ιστορική περίοδος, στην οποία αναφερόμαστε, είχε, από την άποψη των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων, ως ένα βασικό χαρακτηριστικό της την εθνικοαπελευθερωτική πάλη του λαού μας κατά της χιτλεροφασιστικής - ιμπεριαλιστικής κατοχής και υποδούλωσης. Αλλά μόνο μ' αυτό το χαρακτηριστικό δεν αποτυπώνεται ολόκληρη η ιστορική αλήθεια της εξελισσόμενης τότε πραγματικότητας. Γιατί η ταξική πάλη ανάμεσα στην άρχουσα τάξη της Ελλάδας, από τη μια πλευρά, και στην εργατική τάξη και τ' άλλα λαϊκά στρώματα, από την άλλη, διεξαγόταν ακόμη και σ' αυτήν την περίοδο.

Αλλωστε, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε ως ιμπεριαλιστικός, ανάμεσα σε δύο συνασπισμούς καπιταλιστικών κρατών (Αγγλία, Γαλλία, ΗΠΑ, από τη μια πλευρά και Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία, από την άλλη), για το εδαφικό ξαναμοίρασμα σφαιρών επιρροής, αλλά και με έναν κοινό σκοπό. Την ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ. Η είσοδος της ΕΣΣΔ, αλλά και η ανάπτυξη των λαϊκοαπελευθερωτικών κινημάτων στις κατεχόμενες χώρες τον έκανε από τη δική τους μεριά απελευθερωτικό - αντιιμπεριαλιστικό.

Το κάλεσμα του αστικού κόσμου στους Αγγλους ιμπεριαλιστές για στρατιωτική δράση στην Ελλάδα ήταν αναγκαίο, γιατί διαφορετικά δεν είχε το συσχετισμό να επιβάλει την κυριαρχία του στο λαό. Και ερχόταν ως συνέχεια της οικονομικοπολιτικής σύνδεσης του κεφαλαίου στην Ελλάδα με την αστική τάξη της Αγγλίας (ήταν «παραδοσιακοί» σύμμαχοι), μετά την ήττα του αντίπαλου συνασπισμού καπιταλιστικών κρατών στον πόλεμο. Την ανάγκη αυτή επέβαλε το γεγονός ότι στον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο δεν ηγούνταν η αστική τάξη της Ελλάδας, αλλά η εργατική τάξη με τους συμμάχους της. Και στη μεταπελευθερωτική πορεία της Ελλάδας αυτό το γεγονός έβαζε τη σφραγίδα του. Αποδείχτηκε με τη μετέπειτα πορεία της Ελλάδας και τον εμφύλιο πόλεμο και τον ηρωικό λαϊκοεπαναστατικό αντιιμπεριαλιστικό αγώνα του ΔΣΕ. Ουσιαστικά σ' όλη την πορεία του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα το «ΠΟΙΟΣ - ΠΟΙΟΝ», στο ζήτημα της εξουσίας, απασχολούσε την άρχουσα τάξη και τα πολιτικά της κόμματα, αλλά και την εργατική τάξη. Αλλωστε, η ταξική πάλη στις ταξικές κοινωνίες ποτέ δε σταματά.

Επίσης, ακόμη πριν την απελευθέρωση και έχοντας επίγνωση των συνθηκών που δημιουργούνται παγκόσμια, ιδιαίτερα μετά τη νίκη των Σοβιετικών στο Στάλινγκραντ, που ήταν η αρχή του τέλους του πολέμου, αυτό που απασχολούσε την άρχουσα τάξη της Ελλάδας ήταν το μεταπελευθερωτικό καθεστώς. Γιατί την απασχολούσε; Μα γιατί στην Ελλάδα άρχισε να οργανώνεται μια νέα λαϊκή εξουσία. Το έπος του ΕΑΜ δεν ήταν μόνο η εθνική απελευθέρωση, αλλά και η δημιουργία των φύτρων της λαϊκής εξουσίας στην Ελλάδα. Που μπορεί βεβαίως να μην αγκάλιαζε τα τότε αστικά κέντρα, αλλά στην υπόλοιπη Ελλάδα είχε ήδη τη δική της δράση με τα όργανα λαϊκής αυτοδιοίκησης, τα λαϊκά δικαστήρια, αλλά και την Κυβέρνηση του Βουνού, όπως τη βάφτισε ο λαός την ΠΕΕΑ. Είχε ακόμη το δικό της λαϊκό στρατό τον ΕΛΑΣ και την πλειοψηφία του ελληνικού λαού συσπειρωμένη στο ΕΑΜ.

«Το ΚΚΕ προσπαθεί να συσσωρεύει τη θετική και αρνητική εμπειρία από την 10ετία 1940-1949, στην προκειμένη περίπτωση από τα χρόνια 1941-1944...

Η συνύπαρξη του κοινωνικοταξικού περιεχομένου της λαϊκής πάλης με το εθνικοαπελευθερωτικό, πέραν των άλλων πολιτικών και πολεμικών συγκρούσεων με τις στρατιωτικές οργανώσεις του "δοσιλογισμού", που έτσι κι αλλιώς περιείχαν και το ταξικό στοιχείο, επιβεβαιώνεται και από τις ένοπλες συγκρούσεις του ΕΛΑΣ με τις αντιχιτλερικές και τις αγγλόφιλες οργανώσεις, όπως ο ΕΔΕΣ. Στο ίδιο συμπέρασμα οδηγούν και οι συνεχείς προστριβές του ΕΛΑΣ με τους Εγγλέζους, η αμείωτη ιδεολογική και πολιτική πάλη των αστικών ελληνικών κυβερνήσεων της Μέσης Ανατολής κατά της ΠΕΕΑ και του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, καθώς και η αιματηρή καταστολή, από τους Εγγλέζους και την ελληνική κυβέρνηση στο Κάιρο, της ηρωικής "Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης" (ΑΣΟ) τον Απρίλη του 1944.

Οι δυνάμεις που συμμετείχαν στο ΕΑΜ εξέφραζαν διαφορετικά συμφέροντα. Εκτός από το ΚΚΕ, συμμετείχαν και δυνάμεις σοσιαλδημοκρατικές, φιλελεύθερες, γενικά αστικής πολιτικής κατεύθυνσης. Επρεπε να θεωρηθεί βέβαιο ότι δεν ήταν δυνατό η εργατική τάξη να βαδίσει μαζί τους σε όλες τις φάσεις της πάλης, πολύ περισσότερο όσο πλησίαζε το τέλος της Κατοχής.

Ηταν, επίσης, αναγκαίο να μελετηθεί η τακτική του αντίπαλου (Εγγλέζων και των εγχώριων αστικών δυνάμεων) και να προσαρμοστεί ανάλογα η στρατηγική του ΚΚΕ. Εφόσον ο ταξικός αντίπαλος προετοιμαζόταν για την "επόμενη μέρα του πολέμου", για τις μεταπολεμικές πολιτικές εξελίξεις, έπρεπε να κάνει το ίδιο από τη δική του σκοπιά και ο λαϊκός παράγοντας.

Το ΚΚΕ έδωσε στον αγώνα χιλιάδες από τα καλύτερα παιδιά του. Δημιούργησε πρότυπα στάσης ζωής μέσα από ένα μαζικό ηρωισμό, που κλόνισε το αστικό πολιτικό σύστημα και οδήγησε τα αστικά κόμματα σε απομαζικοποίηση και ανυποληψία.

Δεν μπόρεσε, ωστόσο, να διαμορφώσει τη στρατηγική που θα οδηγούσε προς την επαναστατική επίλυση του προβλήματος της πολιτικής εξουσίας. Υπέταξε την πάλη γι' αυτήν στις εθνικοαπελευθερωτικές επιδιώξεις και τότε ακόμη που οι συνθήκες επέβαλαν, ιδίως μετά το 1943, να θέσει το ζήτημα της κατάκτησης της εξουσίας ως αποτελέσματος της αντιστασιακής πάλης και επάθλου του λαϊκού αγώνα. Ετσι, οδηγήθηκε στην υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο εγγλέζικο στρατηγείο της Μ. Ανατολής (5 Ιούλη 1943) και αργότερα στις Συμφωνίες του Λιβάνου (20 Μάη 1944) και της Καζέρτας (26 Σεπτέμβρη 1944), για να διατηρήσει και να διευρύνει την "εθνική ενότητα". Και δε διαμόρφωσε τις προϋποθέσεις μιας πορείας που θα είχε μεγάλες πιθανότητες να οδηγήσει στη νίκη.

Η κριτική αποτίμηση του κινήματός μας βρίσκεται σε απόλυτη αντίθεση με τη λαθολογία και το μηδενισμό. Στοχεύει στην ισχυροποίηση του εργατικού κινήματος και γενικότερα του λαϊκού παράγοντα σήμερα. Αντίθετα, ο εξωραϊσμός αντικειμενικά οδηγεί στην αποδυνάμωση και στον ιδεολογικό παροπλισμό».

Πηγές:

1. Πρόλογος στην έκδοση «Ριζοσπάστης της Κατοχής - Δεκέμβρης 1944».

2. Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 60χρονα της Μεγάλης Αντιφασιστικής Νίκης των Λαών.

Αντάρτης του Απελευθερωτικού Αγώνα

Ποιοι αλήθεια από κείνη τη γενιά, οι ελάχιστοι που ζουν σήμερα, δε θυμούνται το κουράγιο, τη ζεστασιά, τη δύναμη που πήρε, όταν στα ψιθυριστά, στα κρυφά, για λόγους περιφρούρησης, μαθαίνανε πως ιδρύθηκε μια οργάνωση που καλούσε ΟΛΟΥΣ τους πατριώτες να μην υποταχθούν, αλλά να αντισταθούν με οποιονδήποτε τρόπο στη φασιστική καταιγίδα που πλάκωσε τον τόπο;

Επίσης το ΕΑΜ διακήρυξε πως το ίδιο αδέκαστοι και τιμωροί πρέπει να είναι οι πατριώτες στους συνεργάτες των καταχτητών, που από την είσοδό τους την πρώτη μέρα πήγαν μαζί τους. Οι Αθηναίοι πληροφορημένοι από την προηγουμένη για την επικείμενη κατάληψη είχαν κλειστεί στα σπίτια τους. Κανείς δεν κυκλοφορούσε. Η πόλη έμοιαζε νεκρή. Ηταν η πρώτη γενική αποδοκιμασία της κατοχής θα έλεγα, η πρώτη αντιστασιακή πράξη της Αθήνας.

«Βρέθηκαν "Ελληνες επίσημοι" για να παραδώσουν την πρωτεύουσα. Μια επιτροπή από τον στρατηγό Καβράκο, στρατιωτικό διοικητή Αθηνών, το δήμαρχο της Αθήνας, Πλυτά, και Πειραιά Μανούσκο και το νομάρχη Αττικής Πεδόπουλο, έφτασε στο καφενείο Αμπελοκήπων ΠΑΡΘΕΝΩΝ απέναντι στη βίλα ΘΩΝ. Εκεί σε μια σύντομη κατάπτυστη τελετή παρέδωσαν τα κλειδιά της πόλης στον Ναζί αντισυνταγματάρχη Σέιμπεν παρουσία του στρατιωτικού ακολούθου της Γερμανικής Πρεσβείας» (βιβλίο Γιάννη Κυριακίδη «ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ - ΦΑΛΗΡΟ 1941-1945», Εκδόσεις ΤΥΠΟΕΚΔΟΤΙΚΗ, Μάης 1983, σελ. 9).

Αναφέραμε αυτή την παράγραφο του συγγραφέα που είναι η πραγματική αλήθεια, ιδιαίτερα για γνώση της Νεολαίας αλλά και των μεγαλυτέρων, πως η επίσημη πολιτεία από την πρώτη στιγμή παρέδωσε τη χώρα στον καταχτητή. Αλήθεια, οι απόγονοι αυτών και όλων όσοι πρόδωσαν το λαό και τους ηρωικούς φαντάρους μας που έμειναν στα αλβανικά βουνά, τους χιλιάδες ανάπηρους, αισθάνονται υπερήφανοι;

Αθήνα 4 Δεκέμβρη 1944. Χιλιάδες λαού στην κηδεία των θυμάτων της προηγούμενης μέρας. Ανάμεσά τους τα μαυροφορεμένα κορίτσια κρατώντας το πανό που έγραφε:« Οταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα - ΕΑΜ»

Οι κομμουνιστές που βρίσκονταν στα ξερονήσια και τις φυλακές όχι μόνο δεν απολύθηκαν, αλλά κρατήθηκαν και παραδόθηκαν ως πρόβατα επί σφαγή. Οσοι όμως κατάφεραν να δραπετεύσουν από τις φυλακές και τις εξορίες έπρεπε να δουλέψουν στην παρανομία κάτω από τον κίνδυνο ανά πάσα στιγμή να συλληφθούν κυρίως από προδοσία των ντόπιων συνεργατών των καταχτητών, να βασανιστούν και να εκτελεσθούν, όπως και έγινε με τους πιο πολλούς. Αλήθεια, ποιος πλήρωσε γι' αυτό το προδιαγεγραμμένο έγκλημα; Γιατί είναι επίσης γνωστότατο πως εκτελέστηκαν, εκτός πολύ λίγων που κατάφεραν να δραπετεύσουν, κι αυτοί έπεσαν στο καθήκον, όπου αυτό κάθε φορά τους καλούσε.

Χειμώνας 1941 - 1942. Μακάβρια μεταφορά. Ο πατέρας μεταφέρει το νεκρό παιδί του. Μια χαρακτηριστική, δυναμική σύνθεση σε «αργή κίνηση» (από το βιβλίο του Γ. Κυριακίδη «ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ 1941 - 1945»)

Βέβαια, ο αντίπαλος ήξερε τι έκανε με την πράξη του αυτή. Θα απαλλασσόταν μια και καλή από ένα ανθρώπινο δυναμικό που θα κινητοποιούσε και θα οργάνωνε την αντίσταση, προσφέροντας έτσι και την τελευταία στιγμή οι ακραιφνείς «πατριώτες» μεγάλη υπηρεσία στον εχθρό και φίλο τους, όπως αποδείχτηκε στην πορεία. Αλλωστε, μην ξεχνάμε πως τότε από το παλάτι διοικούσε η Γερμανίδα «βασίλισσα», μέλος της χιτλερικής νεολαίας. Οσο για τους τότε πολιτικούς που η μεταξική δικτατορία είχε καταργήσει τα κόμματά τους, είχαν λουφάξει και δε βγήκε ούτε ΕΝΑΣ να πει μια λέξη για το Εγκλημα που συνετελέσθη. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε όλα τα ονόματα των περίφημων «πολιτικών» της εποχής, όμως, δεν είναι το θέμα αυτού του κειμένου. Απλώς δώσαμε μια αμυδρή εικόνα της κατάστασης που επικρατούσε, για να καταλάβει ο αναγνώστης κάτω από ποιες συνθήκες δούλευαν οι παράνομοι κομμουνιστές, αλλά και όλοι οι πατριώτες - δημοκράτες σ' αυτόν το μεγαλειώδη αγώνα, κυρίως ώσπου να ανδρωθεί και να αποκτήσει γερές βάσεις μέσα στο λαό.

Στελέχη ηγετικά και απλά μέλη, 1.600 τον αριθμό, με πρώτο τον τότε Γενικό Γραμματέα, Νίκο Ζαχαριάδη, τον Γραμματέα της ΟΚΝΕ, Μαλτέζο, τον οποίο και δολοφόνησαν στις φυλακές Κέρκυρας, τα περισσότερα από τα στελέχη - μέλη της ΚΕ κλπ. Κάτω από αυτές τις συνθήκες φτάσαμε στον πόλεμο του '40, την επίθεση της φασιστικής Ιταλίας, η οποία χτύπησε τις ελληνικές δυνάμεις στα σύνορα και μετά επέδωσε το τελεσίγραφο στην ελληνική κυβέρνηση δηλ. στον Μεταξά. Μια φασιστική κυβέρνηση που η στρατιωτική ηγεσία ήταν φιλογερμανική, όπως κι ο ίδιος ο Μεταξάς, ο οποίος όμως προσπαθούσε να κρατήσει και φιλικές σχέσεις με τους Αγγλους, λόγω παλατιού, αλλά και ο ίδιος να κλίνει ανάλογα με τις εξελίξεις. Γι' αυτό και η εντολή προς το Στρατό ήταν «να ριχτούν μερικές τουφεκιές για την τιμή των όπλων»... Ομως ο λαός και τα παιδιά του σαν στρατιώτες στα αλβανικά βουνά, τους ανέτρεψε τα σχέδια και υποχρεώθηκαν να πουν το ΟΧΙ στις 28 Οκτώβρη του 1940. Την κρίσιμη αυτή στιγμή για την υπεράσπιση της πατρίδας, οι κομμουνιστές από τις φυλακές και τις εξορίες ζήτησαν να απολυθούν και να σταλούν στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Το γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη, Γραμματέα του Κόμματος, που δημοσιεύτηκε σε όλες τις εφημερίδες της εποχής, δείχνει τον πατριωτισμό των κομμουνιστών. Οι «νέοι ιστοριογράφοι», ντόπιοι και ξένοι, καλά θα κάνουν να το διαβάσουν, δεν μπορούν να το αγνοούν, αν θέλουν να δώσουν σωστά και αντικειμενικά τα ιστορικά γεγονότα.

Το Κόμμα βγαίνει σ' αυτή τη δύσκολη ώρα της χώρας από τη δεκαετία '30-'40, για να σταθούμε μόνον σ' αυτή, καταχτυπημένο, με νεκρούς από τους ηρωικούς αγώνες των καπνεργατών της Καβάλας, τον ηρωικό Μάη του '36 στη Θεσσαλονίκη, τις αντιφασιστικές και εργατικές διαδηλώσεις της Αθήνας, τα δικαστήρια, τις φυλακές και τα ξερονήσια, μα και από προβοκαρισμένες οργανώσεις όπως η «ΚΕ» που καθοδηγούνταν από τον υπουργό Ασφαλείας του Μεταξά, Μανιαδάκη. Κι όμως οι λίγοι που κατόρθωσαν να δραπετεύσουν, άρχισαν λιθαράκι λιθαράκι να χτίζουν τη μεγαλύτερη εποποιία του ΚΚΕ. Γιατί τέτοια ήταν το ΕΑΜ!

Οποιος είχε τη μεγάλη τιμή να γνωρίσει τους σκελετωμένους συντρόφους που δραπετεύοντας γύριζαν από τα κολαστήρια, ένιωθε περηφάνια, αισιοδοξία και δύναμη, όχι μόνο γι' αυτά που έλεγαν και χωρίς να αποφεύγουν να τονίσουν τις πολλές θυσίες που θα χρειαστούν, αλλά στο τέλος οι λαοί θα είναι οι Νικητές, γιατί το δίκιο είναι με το μέρος τους, κι αυτό το επιβεβαίωναν τα βαθουλωμένα από την πείνα και τις κακουχίες μάτια τους, όλο φωτιά που έκαιγε και σε καθήλωνε, πείθοντάς σε για την ανάγκη του αγώνα χωρίς να σε φοβίζει. Το Κόμμα προχωρώντας με όλες αυτές τις δυσκολίες ξεκαθάριζε και έβαζε τις βάσεις για τη δημιουργία των Κομματικών Οργανώσεων και συγχρόνως έκανε τη σωστή ενέργεια να στραφεί κύρια στην εργατική τάξη, συγκροτώντας το Εργατικό ΕΑΜ (ΕΕΑΜ) - ανεξάρτητα από τις διάφορες μικρο-οργανώσεις και αντιστασιακές ομάδες που το καλοκαίρι του '41 δημιουργούσαν βασικά νεολαίοι, άλλες σωστά προσανατολισμένες κι άλλες όχι, που στην πορεία ξεκαθάρισαν.

Τώρα το Κόμμα, οι όποιες δυνάμεις ηγετικών και άλλων στελεχών ήταν έξω κι αυτές που κατάφερναν να φτάνουν από τις αποδράσεις, άρχισαν με εντατικούς ρυθμούς τις συναντήσεις και τις επαφές, από τον Ιούλη του 1941, με όλους τους πολιτικούς ηγέτες της εποχής, από κεντρώους, φιλελεύθερους και λοιπούς, γιατί πίστευαν - και πολύ σωστά - πως έπρεπε να συμμετέχουν όλοι και να γίνει παλλαϊκή η υπόθεση του αγώνα εναντίον των καταχτητών. Οι επαφές τράβηξαν σχεδόν τρεις μήνες, όμως όχι μόνο δε συμφωνούσαν, αλλά αυτοί οι «υπερπατριώτες» προσπαθούσαν να πείσουν και όσους ταλαντεύονταν, να μην πάρουν μέρος σε μέτωπο αντίστασης με τους κομμουνιστές.

Το παρακάτω απόσπασμα, πάλι από το βιβλίο του Γ. Κυριακίδη, της αφήγησης του αγαπημένου συντρόφου και τόσο πιστού μέχρι το τέλος της ζωής του Γιώργη Στεφανίδη, είναι πολύ χαρακτηριστικό (σελ. 25):

«Στις 16 Ιούλη 1941 ιδρύεται το Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο ή όπως σύντομα λεγόταν Εργατικό ΕΑΜ ή ΕΕΑΜ.

Είναι χαρακτηριστικό ότι πρώτα ιδρύθηκε το ΕΕΑΜ και μετά 2,5 μήνες περίπου αργότερα το ΕΑΜ. Χαρακτηριστικό και παράδοξο, όχι όμως τυχαίο και ανεξήγητο. Η προσπάθεια για δημιουργία μιας εθνικοαπελευθερωτικής οργάνωσης με ομότιμη συμμετοχή όλων των κομμάτων, προσωπικοτήτων κλπ. άρχισε από τις πρώτες βδομάδες της κατοχής. Η άρνηση όμως των παλαιών παραδοσιακών αστικών κομμάτων, η αναβλητικότητα και η παλινωδία των αρχηγών τους, μέχρι να απαντήσουν τελικά, ακόμη και η προσπάθεια μέχρι εξαντλήσεως και της τελευταίας πιθανότητας ή δυνατότητας για να μεταπειστούν και να συμμετάσχουν, συντέλεσαν στην καθυστέρηση της συμφωνίας για το ΕΑΜ.

Αντίθετα οι εργάτες, οι εκπρόσωποι των ανώτατων συνδικαλιστικών οργανώσεων κλπ. γρήγορα συμφώνησαν και έτσι στις 16/6/41 ιδρύεται το ΕΕΑΜ».

Ετσι μετά από την καθυστέρηση των διαβουλεύσεων για ένα τρίμηνο σχεδόν, αποφασίστηκε η ίδρυση του ΕΑΜ με αυτούς που δέχτηκαν, μένοντας πάντα ανοιχτοί σε οργανώσεις και προσωπικότητες που θα συμφωνούσαν ακόμη και εν μέρει με την ιδρυτική πράξη. Παραθέτουμε ένα μικρό κομμάτι απ' αυτήν, αλλά θα συστήναμε στους αναγνώστες και κυρίως στους ιστορικούς να διαβάσουν το βιβλιαράκι του μεγάλου δασκάλου Δ. Γλυνού «ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΘΕΛΕΙ ΤΟ ΕΑΜ»...

ΙΔΡΥΤΙΚΟΝ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ (ΕΑΜ)

1. Από τους αντιπροσώπους των κάτωθι υπογραφόμενων κομμάτων ιδρύεται το Εθνικόν Απελευθερωτικόν Μέτωπον της Ελλάδος (Ε.Α.Μ.). εις το Ε.Α.Μ. γίνεται ισοτίμως δεκτόν και παν άλλο κόμμα ή οργάνωσις που δέχεται τας αρχάς του παρόντος Ιδρυτικού ως και να εργασθή διά την επιτυχίαν των σκοπών του Ε.Α.Μ. προκείμενου να γίνη δεκτή εις το Ε.Α.Μ. οιαδήποτε οργάνωσις, δεν εξετάζεται το παρελθόν ή οι αντιλήψεις των σχετικώς με τη μελλοντική ανασυγκρότησιν της ελευθέρας και ανεξαρτήτου Ελλάδος, αλλά απλώς η πίστις των εις την ανάγκην του Εθνικού Απελευθερωτικού Αγώνος, η τιμιότης των απέναντι αυτού και η αποδοχή των αρχών του Ε.Α.Μ. που περιλαμβάνονται εις το παρόν ιδρυτικόν.

2. Σκοπός του Εθνικού Μετώπου είναι:

Α α. Η Απελευθέρωσις του Εθνους και από το σημερινόν ξένον ζυγόν και η απόκτησις της πλήρους ανεξαρτησίας της χώρας μας.

(ακολουθούν 6 άρθρα)...

7. Μεταξύ των κομμάτων και οργανώσεων αίτινες συνεργάζονται εις το Ε.Α.Μ. διατηρείται δι' όλον το διάστημα του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνος η μεγαλυτέρα αλληλοβοήθεια και αλληλοϋποστήριξις διά παν ζήτημα το οποίον σχετίζεται με τον γενικόν απελευθερωτικόν αγώνα και τον ειδικώτερον εθνικοαπελευθερωτικόν αγώνα κάθε χωριστού κόμματος. Επίσης και αι συνεργαζόμεναι ως άνω οργανώσεις χρησιμοποιούν τας αντιστοίχους επιρροάς των διά την άμβλυνσιν κάθε μέτρου που στρέφεται κατά του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνος από τους εχθρούς του Εθνους, εντοπίους προδότας ή ξένους κατακτητάς.

Εν Αθήναις τη 28η Σεπτεμβρίου 1941

Διά το Κ.Κ.Ε. ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ

Διά το Σ.Κ.Ε. ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ

Διά την Ε.Λ.Δ. ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ

Διά το Αγρ. Κόμμα ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ.

Μετά την ιδρυτική πράξη και σύμφωνα με το περιεχόμενό της, άρχισε η οργάνωση και βέβαια η αρχή κάπως αργή και δύσκολη, όμως αν εκείνες τις δύσκολες ώρες μπορούσες να σκύψεις και να αφουγκραστείς τη βουβή αγανάκτηση ολόκληρου του λαού (εκτός συνεργατών) και μάλιστα όταν καθημερινά γινόταν γνωστές οι κατασχέσεις, όχι μόνον πρώτων υλών αλλά τροφίμων, φαρμάκων, των πάντων κι όταν οι προβλέψεις για ένα χειμώνα όχι συνηθισμένο για την Αθήνα, τότε θα έπαιρνες δύναμη και κουράγιο για τη μεγάλη πορεία.

Εδώ πρέπει να πούμε πως το ΚΚΕ και το ΕΑΜ αφουγκράστηκαν και πιάσανε αυτό το σφυγμό που τους βοήθησε στον προγραμματισμό της δράσης.

Ετσι η πρώτη μάχη που έπρεπε να δοθεί ήταν η μάχη της επιβίωσης, η σωτηρία του λαού απ' την πείνα για τις μεγάλες πόλεις και ιδιαίτερα στην πρωτεύουσα.

Φάνηκε καθαρά πως οι καταχτητές θα χρησιμοποιούσαν το μέτρο της πείνας για την εξόντωση του λαού μαζί με τους συνεργάτες μαυραγορίτες. Η κατηγορία ανθρώπων - αν μπορούν να ειπωθούν άνθρωποι - αυτοί που πλούτισαν πάνω στα κορμιά των εκατοντάδων χιλιάδων νεκρών με τη βοήθεια και συνδρομή των καταχτητών.

Παραθέτουμε ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του Γ. Κυριακίδη «ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ 1941», έκδοση «Τυποεκδοτική» 1983 (καθώς και το μακάβριο σκίτσο των σελίδων 31-36-37).

Οι πρώτες εκδηλώσεις του ΕΑΜ εστράφησαν στα προβλήματα επιβιώσεως του ελληνικού λαού και κυρίως στο επισιτιστικό. Οι ιδρυταί του ξεκίνησαν από την αρχή ότι το πρωταρχικό αίτημα του λαού ήταν η εξασφάλισις της βιολογικής του υπάρξεως που αποτελούσε μια συγκεκριμένη μορφή πάλης με γενικότερες συνέπειες.

Αυτό όμως που πέρασαν όσοι επέζησαν αυτού του συστηματικού εγκλήματος, τόσο αυτοί που σήμερα δε ζουν και ελάχιστοι που ζουν, δε θα ξεχάσουν όλους που πέθαιναν, αλλά εκείνες τις μανάδες με τα παιδιά απ' το χέρι με τις πρησμένες κοιλιές και τη μακρόσυρτη κραυγή «Πεινάωωωω...» και στην επόμενη γωνιά να πέφτουν για να τους μαζέψει το καροτσάκι του δήμου και να ριχτούν σε κοινούς τάφους οπουδήποτε.

Θα χρειάζονταν πολλοί τόμοι, όπως λέει κι ο συγγραφέας στο παραπάνω βιβλίο, για να περιγράψει όποιος επιχειρούσε εκείνο το Γολγοθά αλλά και την αντοχή του λαού εκείνο τον φοβερό χειμώνα 1941-1942. Τις 250.000 νεκρούς, ΜΟΝΟΝ στην Αθήνα, Πειραιά και τις υπεράνθρωπες προσπάθειες του νεοϊδρυθέντος ΕΑΜ για να σώζει έστω και μια ζωή κάθε φορά.

Μέσα απ' αυτές τις συνθήκες προχωρούσε το ΚΚΕ και το ΕΑΜ για να οργανώσει την αντίσταση κατά της τριπλής φασιστικής κατοχής κι ας ήταν κάθε κίνηση και θάνατος πολύμορφος και τις περισσότερες φορές ήταν, όμως το ξεκίνημα είχε γίνει.

Πιστεύουμε λοιπόν πως στο κείμενο αυτό μπορούμε να αναφέρουμε μόνον ονομαστικά τις οργανώσεις που το ΕΑΜ συγκρότησε και τόσα προσέφεραν σ' αυτόν το τιτάνιο αγώνα, αλλιώς για την καθεμιά θα χρειαζόταν και ένας τόμος.

• «Εθνική αλληλεγγύη» το αποκούμπι των πεινασμένων φυλακισμένων, κατατρεγμένων, 2.600.000 μέλη σ' ολόκληρη την Ελλάδα.
• Η ίδρυση του ΕΛΑΣ, του ένοπλου τμήματος της αντίστασης, του ΠΡΩΤΟΥ λαϊκού στρατού της Ελλάδας. Η ολοκληρωτική του συγκρότηση 16 Φλεβάρη 1942 που έφτασε τις 130.000 περίπου. Πιστεύουμε πως η ζωή και δράση του ΕΛΑΣ δε μελετήθηκε καθόλου από το κόμμα και το λαϊκό κίνημα και ιδιαίτερα για τον ΕΛΑΣ της πόλης, σαν εμπειρία για το κίνημα, ανεξάρτητα αν στην πορεία του αγώνα στις σημερινές ή στις αυριανές συνθήκες χρησιμεύσει. Χωρίς αυτή τη μελέτη δεν υπάρχει σύνδεση της Ιστορίας. Παράδειγμα, τι ξέρουν οι νέοι μα και οι μεγαλύτεροι, πόσες και ποιες μάχες έδωσε ο ΕΛΑΣ της Αθήνας στην περίοδο 1943-44 που είχε ανδρωθεί και οι μάχες ήταν καθημερινές; Τι ξέρουν για τις στρατιωτικές μορφές που χρησιμοποιούσε φρουραρχεία κλπ. προσαρμόζοντας τη δράση του στις κάθε φορά νέες συνθήκες; Μήπως ξέρει κανείς για τη μάχη του Μαργαρίτη στο ποτάμι της Καλλιρρόης ενάντια στους Γερμανοτσολιάδες μέρα μεσημέρι από λόχους του 2/2 Τάγματος που τους προκάλεσε κυριολεκτικά πανωλεθρία; Ο ΕΛΑΣ όμως εκκαθάρισε απ' τα πόδια του αυτή την εστία προδοτών που λυμαινόταν τις γειτονιές. Τα ΜΟΝΑ που εμφανίζονται σε κάποιες επετείους για την Αθήνα είναι 2-3 γεγονότα παραποιημένα και δυστυχώς η αντιιστορική τους παραποίηση συνεχίζεται. Ισως είναι καιρός να γίνει η μελέτη και η διόρθωση.
• ΟΠΛΑ «Οργάνωση Περιφρούρησης Λαϊκού Αγώνα». Με 10.000 μέλη τα πιο άξια και πιστά παλικαριά του λαού. Οταν συγκροτήθηκε η ΠΕΕΑ μετονομάστηκε σε «Εθνική Πολιτοφυλακή». Η προσφορά της και η παρουσία της παντού στη μάχη, στη διαδήλωση, στη γειτονιά περιφρουρώντας και ειδοποιώντας για κάθε μπλόκο και επιχείρηση.
• 23 Φλεβάρη 1943, ίδρυση της ΕΠΟΝ. Μια ανεκτίμητη προσφορά στη Νεολαία, ιδιαίτερα στα Γράμματα και τον Πολιτισμό.

Μόνον αυτές οι επιγραμματικές αναφορές δείχνουν το τεράστιο κίνημα του ΕΑΜ που αγκάλιασε το 80% του λαού, το οποίο στην ελεύθερη από τον ΕΛΑΣ Ελλάδα, έζησε τη λαϊκή εξουσία, ένιωσε πως ήταν άνθρωποι και ρύθμιζαν μόνοι τους τη ζωή τους και όσοι θέλησαν και θέλουν ακόμα να αμαυρώσουν σ' αυτό την πρωτοπορία του ΚΚΕ τους διαψεύδουν τα 90 χρόνια ύπαρξης και δράσης του κι ακόμα πως είναι το ΜΟΝΟ κόμμα που στα ανώτερα σώματα παραδέχτηκε λάθη και αδυναμίες και είναι καταγραμμένα στα επίσημα κείμενα, θεωρούμε πως θα ήταν μια ελάχιστη τιμή στα χιλιάδες στελέχη και μαχητές αυτού του μεγάλου λαϊκού στρατού που έπεσαν για την απελευθέρωση, την εθνική ανεξαρτησία της πατρίδας και τη λαϊκή κυριαρχία, να παραθέσουμε το κείμενο με την πράξη της καθιέρωσης του ονόματος του ΠΡΩΤΟΥ Λαϊκού Στρατού. Κι αυτό επίτευγμα του ΚΚΕ. Τα 4 στελέχη που πήραν μέρος στη συνεδρίαση αυτή. Ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ ήταν. Μετέπειτα αυτός ο λαογέννητος στρατός που 33 μέρες έδωσε τη μάχη του Ηρωικού Δεκέμβρη του '44 που η ΑΔΟΥΛΩΤΗ - πιστεύουμε πως σωστά της δόθηκε αυτός ο τίτλος - Αθήνα πάλεψε με τους νέους καταχτητές κάνοντας την κάθε πέτρα μετερίζι και το κάθε σοκάκι τάφο τους, με το αυτόματο και την αραβίδα μπροστά στα κανόνια, αεροπλάνα και τα τανκς, χωρίς να προλάβει να πάρει ανάσα από τα 4 ολόκληρα χρόνια της πείνας, τον κατατρεγμό και την καθημερινή πολύμορφη μάχη, γιατί και μια απλή διαμαρτυρία εναντίον των φασιστών καταχτητών μετατρεπόταν κυριολεκτικά σε πραγματική μάχη. Εγινε βασικός πυρήνας του ΔΣΕ που αντιπάλεψε τη δεύτερη «συμμαχική» του ντόπιου καθεστώτος αυτή τη φορά αγγλοαμερικανική επίθεση στο λαϊκοεπαναστατικό κίνημα. Το κείμενο που ακολουθεί είναι αυτούσιο από το βιβλίο του Γ. Κυριακίδη και εγκεκριμένο από τον Σπύρο Κωτσάκη - «Νέστορα» έναν από τους τέσσερις στη συνεδρίαση της ονομασίας και της διακήρυξης του ΕΛΑΣ και Καπετάνιος του 1^ου Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ της Αθήνας.

Από την αρχή της κατοχής υπάρχει μια τάση ανάμεσα στους πιο ζωηρούς νέους για ένοπλη αντίσταση. Μερικοί κρύβουν όπλα. Αλλοι προσπαθούσαν να βρουν τρόπο να εξασκηθούν στα όπλα.

Ολες αυτές οι προσπάθειες ήταν ατομικές. Η οργάνωση τότε δηλ. ΚΚΕ και ΕΑΜ έριχναν το κύριο βάρος στη μαζικοποίηση των οργανώσεων, των σωματείων κλπ. Στην κινητοποίηση για την επιβίωση που ήταν τότε το υπ' αριθμόν ένα πρόβλημα. Κυριολεχτικά ζήτημα επιβίωσης του Λαού.

Εντούτοις από το τέλος του 1941, τα ανώτερα καθοδηγητικά όργανα του ΕΑΜ, και του ΚΚΕ απασχολεί το πρόβλημα της δημιουργίας λαϊκού στρατού. Ηδη το Νοέμβρη - Δεκέμβρη 1941 συγκροτήθηκε το Στρατιωτικό Κέντρο Αντίστασης με σκοπό την οργάνωση του καινούριου στρατού. Στην προσπάθεια συνέβαλε και μια ομάδα αντιφασιστών μόνιμων αξιωματικών. Στα τέλη του Δεκέμβρη 1941 συγκροτείται η Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΣ με έδρα την Αθήνα. Στις 16 του Φλεβάρη του 1942 η ΚΕ του ΕΛΑΣ εξέδωσε την πρώτη της προκήρυξη προς τον Ελληνικό Λαό. Ηδη έχει προστεθεί στο ΕΑΣ το «Λ» (Λαϊκός). Αυτό έγινε στη σύσκεψη στελεχών στις 2 Φλεβάρη 1941 στους Αμπελόκηπους, για την επεξεργασία και έγκριση της διακήρυξης. Πήραν μέρος Π. Δανιηλίδης, Α. Τζήμας, θ. Χατζής, Σπ. Κωτσάκης. Την πρόταση έκανε ο Σπ. Κωτσάκης και έγινε αμέσως αποδεχτή ομόφωνα απ' όλους. Σε συνέχεια εγκρίθηκε από τις ηγεσίες του ΕΑΜ και του ΚΚΕ και με την προκήρυξη που κυκλοφόρησε στις 16 Φλεβάρη 1942 καθιερώθηκε η ονομασία ΕΛΑΣ - ΕΘΝΙΚΟΣ ΛΑΪΚΟΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ.

Ετσι θα μείνει στην ιστορία ο λαογέννητος αυτός στρατός. Αυτός που τόσα πρόσφερε στον συμμαχικό αγώνα. Τόσο αγαπήθηκε από τον ελληνικό λαό που τον γέννησε και τον έθρεψε. Και τόσο μισήθηκε και πολεμήθηκε από όλους τους λογής - λογής καταχτητές και τους «Ελληνες» Συνεργάτες τους.

Θα κλείσουμε αυτό το κείμενο με ένα αφιέρωμα στους εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς πατριώτες και μέσα σ' αυτούς δεκάδες χιλιάδες κομμουνιστές που διάλεγαν πάντα τη θυσία της ίδιας της ζωής τους και ποτέ την προδοσία της πατρίδας και του κόμματος σ' όλη τους την πορεία, με δύο στίχους από τους ύμνους του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ γιατί έτσι συνδέεται η ιστορία στην οποία αν αφήνεις τέτοιες σημαντικές περιόδους άγνωστες, οι «καλοθελητές» ιστοριογράφοι, μπορούν πιο εύκολα να διαστρεβλώνουν τα πάντα. Μ' αυτούς τους δύο στίχους γίνεται πράξη και το σύνθημα «Πολεμάμε και τραγουδάμε».

Του ΕΛΑΣ

Εμπρός για την Ελλάδα

Το δίκιο και τη Λευτεριά

Σ' ακρό βουνό και στην κοιλάδα

Πέτα πολέμα με καρδιά

***

Με χίλια ονόματα μια χάρη

Ακρίτας είτε αρματολός

Αντάρτης κλέφτης παλικάρι

Πάντα είναι ο ίδιος ο Λαός.

Του Δ.Σ.Ε.

1^ος στίχος

Βροντάει ο Ολυμπος και πάλι.

Στην Πίνδο πέφτουν κεραυνοί

Σιούντε στεργιές και τα πελάγη

Οπλων ακούγεται γκλαγκή.

***

Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα

Εμπρός ακόμα μια φορά

Κράτα της Λευτεριάς τη δάδα

Στα δυο σου μπράτσα τα γερά.

Τιμή στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας για τη μεγάλη αυτή εποποιία, που οργάνωσε και καθοδήγησε στα 90 χρόνια ζωής και δράσης τους, συνεχίζοντας αυτό το ηρωικό και δύσκολο δρόμο του σήμερα και θα τον συνεχίζει και αύριο για τη Λαϊκή Εξουσία και το Σοσιαλισμό - Κομμουνισμό.

Ηταν ένας από τους χιλιάδες των συντρόφων και συντροφισσών που έπεσαν στην ανειρήνευτη μάχη με την πλουτοκρατία, τους πολιτικούς και στρατιωτικούς εκφραστές της, ντόπιους και ξένους. Ενας από τους χιλιάδες κομμουνιστές και κομμουνίστριες που κράτησαν και εξακολουθούν να κρατούν ψηλά τη σημαία των ιδανικών του ΚΚΕ και με τεράστιο προσωπικό κόστος κάνοντας το καθήκον τους στον αγώνα για το μεροκάματο, για τις συνθήκες δουλειάς, για ένα καλύτερο αύριο.

Ο ηρωισμός και οι θυσίες των κομμουνιστών αγκαλιάζουν το χτες και το σήμερα, αποτελούν πολύτιμη παρακαταθήκη για τις ερχόμενες γενιές.

Ετσι και στην περίπτωση της Νάουσας. Από τις αρχές του 1900 μέχρι και σήμερα, δεν υπάρχει δικαίωμα του λαού, που να μη βρήκε στο πρόσωπο και τη δράση του ΚΚΕ τον πιο αποφασιστικό υπερασπιστή, τον ακούραστο οργανωτή της εργατικής - λαϊκής πάλης.

Ο Γιώργος Βουτυράς, πρόσφυγας από την Υοζγάτη του Δυτικού Πόντου, γεννήθηκε το 1899, και ήρθε το 1924 στην Ελλάδα (Κοζάνη) μαζί με τη γυναίκα του. Το 1930 μετακόμισε στη Νάουσα, το «Μικρό Μάντζεστερ», όπως αποκαλούνταν λόγω των πολλών βιομηχανιών της και εργαζόταν στο κλωστοϋφαντουργείο «Λαναρά - Κύρτση και ΣΙΑ ΑΕ».

Από το 8ο συνέδριο της ΓΣΕΕ

Γι' αυτό ο Αριστείδης Δημητράτος, υπουργός Εργασίας της βασιλομεταξικής κυβέρνησης της 4ης Αυγούστου, φρόντισε αμέσως να δημιουργήσει μια καινούργια συνδικαλιστική κίνηση από πρόσωπα της απόλυτης εμπιστοσύνης του καθεστώτος, τα οποία, στις 17 Νοέμβρη 1937, προέβησαν στην άτυπη ίδρυση Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου στην πόλη με τον τίτλο «ΕΘΝΙΚΟΝ ΕΡΓΑΤΟΫΠΑΛΛΗΛΙΚΟΝ ΚΕΝΤΡΟΝ ΝΑΟΥΣΗΣ» το οποίο συνέχισε να υφίσταται μ' αυτήν τη μορφή μέχρι τον Σεπτέμβρη 1943.

Αξίζει να αναφερθεί σ' αυτό το σημείο πως σε σύσκεψη την επομένη της επιβολής του δικτατορικού καθεστώτος, που πραγματοποίησε ο διοικητής του τοπικού αστυνομικού τμήματος μοίραρχος Μαντούβαλος, όλοι οι διευθυντές των εργοστασίων της Νάουσας του παρέδωσαν καταστάσεις με ονόματα εργατών και υπαλλήλων οι οποίοι ήταν μέλη ή φιλικά προσκείμενοι προς την τοπική κομματική οργάνωση του ΚΚΕ. Εθεσαν επίσης στη διάθεσή του όλους εκείνους τους εργαζόμενους που χρησιμοποιούσαν σαν χαφιέδες στους χώρους εργασίας, προκειμένου να τους εντάξει στο δίκτυο των χαφιέδων και πρακτόρων της Ασφάλειας.

Το εργατικό κίνημα της Νάουσας και κάτω από τη γερμανική κατοχή δεν παραμένει αδρανές. Κατά τους τελευταίους μήνες του 1943 η ΕΑΜική αντίσταση, με πρωτοπόρο αιμοδότη και καθοδηγητή το ΚΚΕ, είχε εξαπλωθεί, σχεδόν, στο σύνολο του ελλαδικού χώρου δημιουργώντας ισχυρές πολιτικές και στρατιωτικές οργανώσεις. Ενας από τους στόχους του ΕΑΜ, παράλληλα με όλα τα άλλα, ήταν και η ανασύνταξη-αναδιοργάνωση του ταξικού εργατικού κινήματος στη χώρα.

Τα εργοστάσια Λαναρά - Κύρτση και ΣΙΑ

Ολοι οι παραπάνω, εξουσιοδοτημένοι από τα κλαδικά τους σωματεία, προχώρησαν στην επίσημη αναγνώριση του ήδη υφιστάμενου από το Νοέμβρη του 1937 άτυπου «ΕΘΝΙΚΟΥ ΕΡΓΑΤΟΫΠΑΛΛΗΛΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΝΑΟΥΣΗΣ».Κατά τη Γενική αυτή Συνέλευση εκλέχτηκε προσωρινή Διοίκηση αποτελούμενη από τα μέλη: Αλέξανδρος (Χατζή) Μαλούσης, πρόεδρος, Θεόδωρος Τσάτσας, αντιπρόεδρος, Γεώργιος Βουτυράς, γενικός γραμματέας, Ιωάννης Μάνος (Ζησημάνος) ταμίας, Μιχαήλ Κατσιώκαλης, σύμβουλος.

Οι συμμετέχοντες στην ιδρυτική Γενική Συνέλευση του «ΕΘΝΙΚΟΥ ΕΡΓΑΤΟΫΠΑΛΛΗΛΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΝΑΟΥΣΗΣ»Γεώργιος Βουτυράς, Θεόδωρος Τσάτσας, Χαράλαμπος Μωυσίδης και Ιωάννης Μάνος (Ζησημάνος)ήταν μέλη του ΕΑΜ Νάουσας.

Τα εργοστάσια Λαναρά - Γκούτα και Σία

Ηδη, από την προηγούμενη ημέρα, οι τοπικές οργανώσεις του ΕΑΜ και του ΚΚΕ ενημέρωσαν τους κατοίκους για την αναγκαιότητα πραγματοποίησης αυτής της απεργίας, με σκοπό τη διεκδίκηση βασικών αιτημάτων της εργατικής τάξης και του πληθυσμού της πόλης γενικότερα. Παράλληλα με τα οικονομικά αιτήματα για αύξηση μισθών και ημερομισθίων, υπήρχαν και αιτήματα για διανομή στους εργάτες και τους λοιπούς κατοίκους της πόλης, ειδών ρουχισμού, υπόδησης, καθαριότητας - υγιεινής και κυρίως, ελαιόλαδου, και σίτου. Πέραν αυτών, υπήρχαν και αιτήματα για τη βελτίωση των υφιστάμενων συσσιτίων, ο βαθμός λειτουργίας των οποίων είχε καταστεί απαράδεκτος, καθώς και αιτήματα για την άνοδο του πολιτιστικού επιπέδου της πόλης με την ίδρυση βιβλιοθήκης, λέσχης κλπ.

Οι προσπάθειες των εργοδοτικών κύκλων να αποτρέψουν αυτή την απεργία με τους απεργοσπαστικούς μηχανισμούς που διέθεταν, κυρίως από μέρους της εταιρείας «ΛΑΝΑΡΑ - ΚΥΡΤΣΗ & ΣΙΑ», απέβησαν άκαρπες.

Ο Γ. Βουτυράς

Μέσα στο 1944, δύο ή τρεις μήνες πριν αποχωρήσουν οι Γερμανοί από τη Νάουσα τον Σεπτέμβρη του ιδίου έτους, συγκαλείται Γενική Συνέλευση των σωματείων του «ΕΘΝΙΚΟΥ ΕΡΓΑΤΟΫΠΑΛΛΗΛΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΝΑΟΥΣΗΣ» και διενεργούνται αρχαιρεσίες για την ανάδειξη νέου Διοικητικού Συμβουλίου.

Στο νέο ΔΣ πρόεδρος ανέλαβε ο Γεώργιος Βουτυράς, γενικός γραμματέας ο Στέργιος Μπέσιος, ειδικός γραμματέας ο Κώστας Παγιάντζας, ενώ οι λοιπές θέσεις ευθύνης κατανεμήθηκαν στους συμβούλους - μέλη του ΔΣ Μωυσίδη Χαράλαμπο, Παλαμά Δημήτριο, Τέσσα Θωμά, Ζαχαράκη Θωμά, Αδαμίδη Νικόλαο, Σαββατόπουλο Χρυσόστομο και Ρούσο Αντώνιο. Με τροποποίηση του καταστατικού, η οποία ακολούθησε, διεγράφη από τον τίτλο η λέξη «ΕΘΝΙΚΟΝ» και παρέμεινε έκτοτε ως «ΕΡΓΑΤΟΫΠΑΛΛΗΛΙΚΟΝ ΚΕΝΤΡΟΝ ΝΑΟΥΣΗΣ».

Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα η νέα Διοίκηση πέτυχε να εξυγιάνει το εργατικό κίνημα της πόλης και να απομονώσει όλους τους εγκάθετους εργατοπατέρες, οι οποίοι είχαν παρεισφρήσει σ' αυτό κατά την περίοδο της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου και της κατοχής. Βέβαια, οι κύκλοι της εργοδοσίας οι οποίοι έπαυσαν να ελέγχουν το εργατικό κίνημα της πόλης ανασύνταξαν τις δυνάμεις τους και καραδοκούσαν την κατάλληλη ευκαιρία, για να επανακτήσουν τον έλεγχό του.

Στο διάστημα αυτό, στη Νάουσα προέκυψε θέμα δυσλειτουργίας των εργοστασίων της πόλης οφειλόμενο στην έλλειψη πρώτων υλών για την κατασκευή υφασμάτων και νημάτων, καθώς και στη μη ύπαρξη καυσίμων (Μαζούτ) και λιθανθράκων (Πετροκάρβουνου) για τη λειτουργία των λεβητοστασίων. Παράλληλα και από πλευράς εργοδοσίας παρεμβάλλονταν διάφορα προσκόμματα, προκειμένου να υπάρχει και να διαιωνίζεται αυτή η δυσλειτουργία. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι περισσότεροι από τους κύριους μετόχους των εργοστασίων είχαν ήδη απομακρυνθεί από τη Νάουσα, πριν ακόμη αποχωρήσουν οι Γερμανοί από την πόλη και είχαν εγκατασταθεί κυρίως στην Αθήνα και δευτερευόντως στη Θεσσαλονίκη. Τα εργοστάσια ανέλαβε να τα λειτουργήσει η Επιμελητεία του Αντάρτη (ΕΤΑ). Ετσι σε ειδική σύσκεψη που συγκάλεσε το Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο της πόλης, με πρόεδρο τον Γιώργο Βουτυρά, παραβρέθηκαν, εκτός από τους συνδικαλιστές των εργατικών σωματείων, ο δήμαρχος Στέργιος Φετλής με το Δημοτικό Συμβούλιο και εκπρόσωποι από την αγροτική και επαγγελματική τάξη, καθώς και από άλλους φορείς της πόλης. Εκεί αποφασίστηκε η προμήθεια πρώτων υλών (Ερια και βαμβάκια) να καλυφθεί από την εγχώρια ζωική και αγροτική παραγωγή. Για τη λειτουργία των λεβητοστασίων, επειδή δεν υπήρχαν μαζούτ και επαρκείς ποσότητες λιθάνθρακα, αποφασίστηκε να γίνει χρήση ξυλανθράκων και καυσόξυλων, για να αναπληρωθεί η έλλειψή τους. Η απόφαση αυτή άρχισε να υλοποιείται αμέσως και η εφαρμογή της άρχισε πειραματικά από την εριοβιομηχανία «ΛΑΝΑΡΑΣ - ΚΥΡΤΣΗΣ & ΣΙΑ». Μετά και την υπογραφή της Συνθήκης της Βάρκιζας, τα εργοστάσια της Νάουσας θα επανέλθουν στο προηγούμενο «καθεστώς» της λειτουργίας τους.

Ακόμη και μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και παρά το γεγονός ότι τα αστικά κόμματα εναλλάσσονταν στην κυβέρνηση, σταθερότητα αστικού καθεστώτος δεν μπορούσε να υπάρξει. Ο λαός, στη μεγάλη του πλειοψηφία, ήταν συσπειρωμένος στο ΕΑΜ και το ΚΚΕ. Το καθεστώς της άρχουσας τάξης πάσχιζε να βάλει θεμέλια, αποκτώντας όχι λαϊκά ερείσματα, αλλά με την τακτική του τσακίσματος της ηγεσίας του και κυρίως των κομμουνιστών, που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή του αγώνα τότε για μια λαϊκοδημοκρατική Ελλάδα. Το κεφάλαιο στην Ελλάδα δεν είχε άλλο δρόμο. Ενα από τα πλέον σοβαρά εμπόδια για την εγκαθίδρυση και εδραίωση αστικού καθεστώτος στην Ελλάδα ήταν ότι η Διοίκηση της ΓΣΕΕ, μετά την απελευθέρωση, αποτελούνταν από την Κεντρική Επιτροπή του Εργατικού ΕΑΜ, στο οποίο ήταν συσπειρωμένα όλα τα εργατικά συνδικάτα, που βρίσκονταν επικεφαλής των εργατικών συνδικαλιστικών αγώνων στη διάρκεια της Κατοχής, και συσπείρωνε τη συντριπτική πλειοψηφία της εργατικής τάξης.

Ετσι μπήκε μπρος το σχέδιο από το μεταβαρκιζιανό καθεστώς και τους Αγγλους για την «άλωση της ΓΣΕΕ», προκειμένου να ποδηγετήσουν το συνδικαλιστικό κίνημα και να υποτάξουν την εργατική τάξη, με την τακτική των διορισμών Διοικήσεων στη Συνομοσπονδία.

Σ' αυτό το κλίμα της τρομοκρατίας, της ασυδοσίας και της αναρχίας, ξέσπασε τέλη 1945 νέο κύμα λαϊκών εκδηλώσεων με κεντρικό σύνθημα την πολιτική αμνηστία σ' όλη τη χώρα.

Την ίδια περίοδο, με την καθοδήγηση του Κόμματος, αναπτύσσονταν και στη Νάουσα οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων για τα οικονομικά τους αιτήματα και τις δημοκρατικές ελευθερίες.

Ενδεικτική του κλίματος ήταν η απεργία των κλωστοϋφαντουργών στη Νάουσα για τη ματαίωση της απόφασης του Λαναρά να μεταφέρει τα μηχανήματα των εργοστασίων του στην Αθήνα. Μια απεργία που πήρε παλλαϊκό χαρακτήρα. Η κινητοποίηση χτυπήθηκε από την αστυνομία η οποία προχώρησε σε συλλήψεις 200 εργατών.

Δυστυχώς, οι λαϊκές κινητοποιήσεις για τη δημοκρατία δεν μπόρεσαν να ανακόψουν το τρομοκρατικό όργιο των φασιστικών δυνάμεων του μεταδεκεμβριανού κράτους και παρακράτους, που οργανώθηκε και υποστηρίχτηκε από τους Αγγλους ιμπεριαλιστές.

Στις αρχές του 1946 πέρασαν σε πολύ μεγαλύτερης έκτασης και αγριότητας επιθέσεις. Οι δυνάμεις της χωροφυλακής και της εθνοφυλακής, στις 15 Γενάρη, αφού κύκλωσαν τη Νάουσα, που ήταν γεμάτη από ινδικό στρατό, από τις αποικίες των Αγγλων, συνέλαβαν 400 δημοκράτες.

Εκείνη την περίοδο, με απόφαση του ΚΚΕ, ιδρύθηκε ο ΕΡΓΑΣ (Εργατικός Αντιφασιστικός Σύνδεσμος, Απρίλης 1945), προκειμένου να συσπειρωθούν συνδικάτα και συνδικαλιστές σε ταξική βάση, αποκρούοντας τις επιθέσεις και επεμβάσεις του κεφαλαίου και των Αγγλων στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα και με στόχο την ενότητά του σε μια ΓΣΕΕ ταξική. Ο ΕΡΓΑΣ, που στην αρχή συγκέντρωσε όλα τα μέλη του Κόμματος που δρούσαν στα Συνδικάτα και λίγους φιλοκομματικούς, δεν ήταν μια συνδικαλιστική παράταξη. Συσπείρωνε συνδικάτα, Εργατικά Κέντρα, οργάνωνε απεργίες, διαδηλώσεις, άλλες κινητοποιήσεις της εργατικής τάξης, με βάση τους ταξικούς στόχους του κινήματός της εκείνη την εποχή: Εθνικοποιήσεις, γνήσιο συνέδριο της ΓΣΕΕ, εξασφάλιση της νομιμότητας στο συνδικαλιστικό κίνημα κόντρα στους εγκάθετους του καθεστώτος, ελεύθερες αρχαιρεσίες κλπ.

Ετσι, ένα χρόνο αργότερα (1-8 Μάρτη 1946), παρά το όργιο της τρομοκρατίας, τις επιθέσεις κράτους και παρακράτους, συνήλθε το 8ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ στο οποίο συμμετέχει και ο Γιώργος Βουτυράς μαζί με άλλους 5 Ναουσαίους εργάτες εκπροσωπώντας 2.500 εργαζόμενους. Το αποτέλεσμα του 8ου Συνεδρίου της ΓΣΕΕ, όπου ο ΕΡΓΑΣ πήρε το 71% των εκλεγμένων αντιπροσώπων, απέδειξε ότι το αντιδραστικό καθεστώς της Ελλάδας και οι Αγγλοι σύμμαχοί του δεν κατάφεραν να απαλλαγούν από το εμπόδιο που ήθελαν να ξεπεράσουν: Να απαλλαγούν, δηλαδή, από μια ταξική συνδικαλιστική ηγεσία της εργατικής τάξης. Γι' αυτό η πλουτοκρατία και οι Αγγλοαμερικάνοι, με τον ενεργό ρόλο των πρεσβειών τους στην Αθήνα, άρχισαν τα σχέδια ανατροπής της «κομμουνιστοκρατούμενης» Διοίκησης της ΓΣΕΕ.

Μετά τις γενικές βουλευτικές εκλογές της 31 Μάρτη του 1946, η συντηρητική παράταξη της εποχής, σχημάτισε κυβέρνηση. Στην προσπάθειά της για τρομοκράτηση και ανατροπή των εκλεγμένων διοικήσεων στις συνδικαλιστικές οργανώσεις ρίχνεται με την καθοδήγηση της Αστυνομίας όλος ο εσμός των φασιστικών και παρακρατικών οργανώσεων. Στο διάστημα αυτό δεκάδες είναι τα δολοφονηθέντα συνδικαλιστικά στελέχη και εργάτες μέλη των σωματείων απ' τις φασιστικές συμμορίες και τα επίσημα κρατικά όργανα. Ανάμεσά τους χαρακτηριστική περίπτωση: Ο κομμουνιστής Πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Νάουσας και στέλεχος του ΕΡΓΑΣ Γιώργος Βουτυράς που δολοφονείται στις 17 Απρίλη 1946.

Ο δολοφόνος του, Αχιλλέας Αντωνίου, εργάτης στην «ΕΡΙΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΝΑΟΥΣΗΣ ΛΑΝΑΡΑ -ΚΥΡΤΣΗ & ΣΙΑ», συνελήφθη τυπικά και στη συνέχεια αφέθηκε ελεύθερος μετά την παρέλευση ορισμένων ημερών. Μετά το έγκλημά του, από απλός εργάτης προήχθη σε φύλακα και μεταφέρθηκε από την εργοδοσία στην Αθήνα. Τον επόμενο χρόνο έγινε η δίκη του στη Θεσσαλονίκη και όπως ήταν αναμενόμενο, αθωώθηκε με το αιτιολογικό ότι ...δεν αποδείχτηκε η ενοχή του!

Μετά τη δολοφονία του Γ. Βουτυρά, ξεσηκώθηκαν αντιδράσεις σε όλη την Ελλάδα και απεργιακές κινητοποιήσεις στη Νάουσα. Η ΓΣΕΕ, Ομοσπονδίες, Εργατικά Κέντρα, Σωματεία, κατήγγειλαν ότι η δολοφονία του Γ. Βουτυρά, -συνέχεια πολλών άλλων -, είναι προμελετημένο σχέδιο της κυβέρνησης, των Αγγλων και των βιομηχάνων με στόχο να εξοντώσουν τα συνδικαλιστικά στελέχη ώστε να εφαρμοστεί ευκολότερα η πολιτική τους που αποβλέπει στην ένταση της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης. Απέναντι σ' αυτή την κατάσταση καλούσαν την εργατική τάξη να προστατεύσει η ίδια τα συνδικάτα και τη ζωή των στελεχών της, να υπερασπιστεί την ελευθερία της.

Η πλουτοκρατία και το κράτος της απάντησαν με νέο πογκρόμ διώξεων κομμουνιστών και συνδικαλιστικών στελεχών στη Νάουσα, - όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα -, με αποτέλεσμα να επιφέρουν ισχυρότατο χτύπημα στο εργατικό κίνημα της πόλης που έπαυσε προσωρινά να υπάρχει μέχρι το 1953.

Για να έρθει στη συνέχεια νέα εποχή αγώνων και διώξεων, στην ανειρήνευτη πάλη ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργατική τάξη. Ενας αγώνας που συνεχίζεται σήμερα με διαφορετικές μορφές, αλλά πάντα με πρωταγωνιστές την εργατική τάξη και το Κόμμα της, το ΚΚΕ, για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, για το σοσιαλισμό.

Βιβλιογραφία:

-- Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ. Α΄ τόμος. Αρχείο «Ριζοσπάστη».

-- «Το Εργατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα 1918 - 1948» Γιώργου Μαυρίκου.

-- «Η Κομματική Οργάνωση Νάουσας του ΚΚΕ (1918 - 1937)» Στέργιου Αποστόλου.

-- «Η Συμβολή της Νάουσας στην Εθνική Αντίσταση (1941 - 1944)» Στέργιου Αποστόλου.