Θ. Σοφούλης: Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ πρέπει να διαλυθούν

Οταν κυκλοφόρησε το εν λόγω φύλλο του «Ριζοσπάστη», τις εξελίξεις δε σφράγιζε μόνον η ανακοίνωση του σχηματισμού της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης (ΠΔΚ), αλλά και η αντίδραση της άλλης πλευράς, που κατέφυγε χωρίς δισταγμό στο κύριο όπλο που διέθετε, δηλαδή στη μαζική τρομοκρατία.

Το στίγμα αυτής της πολιτικής το είχε περιγράψει χωρίς μισόλογα και περιστροφές ο επικεφαλής του κεντροδεξιού κυβερνητικού σχηματισμού των Αθηνών, ο πρωθυπουργός Θ. Σοφούλης. «Ο κ. Πρόεδρος της κυβερνήσεως - έγραφε η "Καθημερινή" στο χριστουγεννιάτικο φύλλο της¹ - ερωτηθείς ακολούθως εάν πρόκειται να ληφθούν μέτρα εναντίον του κομμουνιστικού κόμματος και των συνεργαζόμενων μετ' αυτού οργανώσεων, εδήλωσεν ότι επιβάλλεται η δίωξις αυτών, εφ' όσον εκ των μέχρι τούδε πληροφοριών προκύπτει ότι όχι μόνον ευνοούν τον σχηματισμόν της "κυβερνήσεως" αυτής, αλλά και μετέχουν εις αυτήν. Εχει δε την γνώμην ότι επιβάλλεται η διάλυσις του ΚΚΕ και του ΕΑΜ και η σύλληψις όλων των επικινδύνων διά την ασφάλειαν της χώρας στοιχείων».

Εμφύλιος: Ο κυβερνητικός στα χέρια του Αμερικανού στρατηγού Βαν Φλιτ

Την 27η του Δεκέμβρη, η κεντροδεξιά κυβέρνηση, υπό τον Θ. Σοφούλη, έδωσε και την τυπική νομιμότητα στην τρομοκρατική πολιτική της με την έκδοση του Αναγκαστικού Νόμου 509 «Περί μέτρων ασφαλείας του Κράτους, του Πολιτεύματος, του Κοινωνικού Καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών». Ο νόμος αυτός, που εκδόθηκε παρά το γεγονός ότι δε συνεδρίαζε εκείνες τις μέρες η Βουλή, έθετε εκτός νόμου το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και την Εθνική Αλληλεγγύη, απαγόρευε την κυκλοφορία της τελευταίας νόμιμης εφημερίδας του κόμματος, «Ρίζος της Δευτέρας», νομιμοποιούσε τα πογκρόμ της αστυνομίας των τελευταίων ημερών κι άνοιγε ένα νέο γύρο διώξεων, που κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τα όριά τους, παρά το ότι ο λαός είχε συσσωρευμένη εμπειρία από παρόμοιες καταστάσεις.

ΔΣΕ: Αγώνας για την τιμή, την ανεξαρτησία και την ακεραιότητα της Ελλάδας

Η πρόβλεψη του νόμου να τεθεί στην παρανομία το ΕΑΜικό και το κομμουνιστικό κίνημα είχε περισσότερο τυπικό χαρακτήρα, δεδομένου ότι είχε προηγηθεί η λευκή τρομοκρατία της μεταβαρκιζιανής περιόδου, το περιβόητο Γ` Ψήφισμα του Ιουνίου 1946, το πογκρόμ σε βάρος χιλιάδων κομμουνιστών και αριστερών τον Ιούλη 1947, το κλείσιμο του «Ρ» και του ΕΑΜικού Τύπου τον Οκτώβρη του ίδιου έτους και πλήθος άλλων ενεργειών του καθεστώτος, που στην πράξη είχαν κουρελιάσει κάθε έννοια νομιμότητας για ολόκληρο το κομμουνιστικό, αριστερό και προοδευτικό κίνημα στη χώρα. Επομένως, ο ΑΝ 509 ερχόταν να δώσει τη νομική κάλυψη για τα όσα είχαν προηγηθεί στην πράξη όλο το προηγούμενο χρονικό διάστημα, αλλά και να επεκτείνει και να ολοκληρώσει ένα καθεστώς στυγνής ταξικής δικτατορίας, που όμοιά της δύσκολα συναντά κανείς στη σύγχρονη ευρωπαϊκή, τουλάχιστον, ιστορία. Και μόνον η φιλοσοφία του νόμου, όπως περιγράφεται, στην εισηγητική έκθεση που τον συνοδεύει, υπογραμμένη από τον τότε υπουργό Δικαιοσύνης Χ. Λαδά, είναι αρκετή για να προϊδεάσει τον αναγνώστη περί τίνος επρόκειτο.

«Από καιρού χρησιμοποιούμενοι - αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην εισηγητική έκθεση⁵ -, οι αποτελούντες ελάχιστην αντεθνικήν μειονότητα ανατροπείς, ως πρωτοπόρον τάγμα θανάτου υπό των προαιωνίων εχθρών του Γένους καθ' ας στιγμάς οι Ελληνες καθημαγμένοι εκ της διαρκούς υπέρ βωμών και εστιών πάλης, ητοιμάζοντο να μεταβώσιν εις τας εκκλησίας των διά να εορτάσωσιν τη μεγάλην εορτήν, οι αρνηταί της πατρίδος, την οικογενείας και της θρησκείας εσκέπτοντο το έγκλημα και δεν εδίστασαν να το ολοκληρώσουν. Εις αυτούς απαντά ο ελληνικός λαός, έτοιμος εις κάθε θυσίαν και αποφασισμένος να προασπίση τα πάτρια χώματα και τας ελευθερίας του εις μίαν ακατάβλητον εθνικήν ενότητα με τα παιδιά του εις τας επάλξεις του καθήκοντος...». Μέσα σ' αυτές τις λίγες γραμμές βρίσκεται συμπυκνωμένη όλη η ιδεολογία και η πολιτική πρακτική της εθνικοφροσύνης, του τρίπτυχου «Πατρίς - Θρησκεία - Οικογένεια», που σημάδεψε για δεκαετίες την ελληνική πραγματικότητα.

«Η εθνικοφροσύνη - γράφει ο Α. Μπουμπούρας⁶ - έχει ως άμεσον συνέπειαν τη νομιμοφροσύνην του πολίτου, όστις γενικώς ειπείν πρώτος πάντων υποχρεούται να φρονή τα των νόμων, ήτοι απροφασίστως να υπακούη και να τηρή επακριβώς ου μόνον το Σύνταγμα, αλλά και τους συνδέοντας προς αυτό νόμους του Κράτους, όπερ είναι η ωργανωμένη έκφρασις του Εθνους, της Φυλής, της Πολιτείας». Τι σημαίνει αυτό; Θα το καταλάβουμε καλύτερα, αναλύοντας περισσότερο το περιεχόμενο του ΑΝ 509, αλλά και του οικοδομήματος που τον είχε ως βάση του.

«Ο αναγκαστικός νόμος 509 - γράφει ο Ν. Αλιβιζάτος⁷ - είχε δύο βασικούς στόχους: Από τη μια, έθετε εκτός νόμου το Κομμουνιστικό Κόμμα και τους προσκείμενους σε αυτό πολιτικούς ή άλλους σχηματισμούς και, από την άλλη, τιμωρούσε τις ''κομμουνιστικές'' ενέργειες, εξαιτίας της ίδιας τους της φύσης». Για του λόγου το αληθές, αναφέρουμε ότι το άρθρο 1 του νόμου δεν έθετε μόνον εκτός νόμου το ΚΚΕ, το ΕΑΜ, την Εθνική Αλληλεγγύη, αλλά και προέβλεπε τη διάλυση κάθε άλλου κόμματος, οργάνωσης ή σωματείου, που θα θεωρούνταν ότι είχε σχέση με τα προαναφερόμενα ή τις ιδεολογικοπολιτικές τους αρχές⁸.

Τότε που εκδόθηκε ο νόμος πολύ λίγοι - πλην, βεβαίως, της ντόπιας ολιγαρχίας και, φυσικά, των Αμερικάνων - αντιλαμβάνονταν τη βαθύτερη σημασία του ΑΝ 509. Ο Τύπος, για παράδειγμα, εκείνης της εποχής - όπως, άλλωστε, φαίνεται και από τον πρωτοσέλιδο τίτλο του «Βήματος» που παραθέσαμε ήδη - έκανε λόγο για τη θέσπιση ενός καινούριου «Ιδιωνύμου»⁹. Την ίδια ακριβώς άποψη υποστηρίζει, χρόνια αργότερα, ο Σ. Γρηγοριάδης, ο οποίος γράφει σχετικά¹⁰: «Επρόκειτο για ένα νέο ''Ιδιώνυμον'', ωσάν το νομοθέτημα που είχε επιβάλει το 1930¹¹ ο Ελευθέριος Βενιζέλος, αλλά με πολύ αυστηρότερες διατάξεις».

Δε χωράει αμφιβολία πως ο ΑΝ 509 είχε πολλά κοινά σημεία με το Ιδιώνυμο του Βενιζέλου. Ιδίως το δεύτερο άρθρο του ήταν σχεδόν αυτολεξεί παρμένο από το Ιδιώνυμο. Ομως, επρόκειτο για δύο εντελώς διαφορετικά νομοθετήματα. Το Ιδιώνυμο ήταν ένας στυγνός αντικομμουνιστικός νόμος, που απαγόρευε τις κομμουνιστικές συγκεντρώσεις και την κομμουνιστική προπαγάνδα, προβλέποντας την ποινή της φυλάκισης και της εκτόπισης για τους παραβάτες. Ο ΑΝ 509, όμως, ήταν κάτι πάρα πολύ χειρότερο. Ηταν ένας νόμος, με τον οποίο «το αντικομμουνιστικό κράτος ολοκληρώνεται και βρίσκει την τελική του θεσμική έκφραση», γράφει ο Γ. Κατηφόρης¹². Ωστόσο, δεν ήταν ένας νόμος που στρεφόταν αποκλειστικά κατά του ΚΚΕ και των συμμαχικών του οργανώσεων. Δεν ήταν καν μια προσπάθεια ελέγχου και περιορισμού της κομμουνιστικής δραστηριότητας. Ολα αυτά είχαν συμβεί προ πολλού στην πράξη. Τι ήταν επομένως; «Μια προσεχτική εξέταση του νόμου, όπως και των συνεπειών του - γράφει πολύ εύστοχα ο ιστορικός Ν. Ψυρούκης¹³ -, μας αποκαλύπτει πως ο ΑΝ 509 ήταν ο πρώτος ολοκληρωμένος και τελειοποιημένος θεσμός, που εξέφραζε τις ζωτικές ανάγκες για παραπέρα στρατιωτικοποίηση και φασιστικοποίηση, τόσο της βάσης, όσο και του εποικοδομήματος της ελληνικής κοινωνίας της αμερικανοκρατίας και του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού». Για να αντιληφθεί ο αναγνώστης πόσο ορθή είναι αυτή η παρατήρηση, αξίζει να αναφερθεί το γεγονός ότι ο ΑΝ 509, ενώ τέθηκε σε ισχύ ως έκτακτος νόμος για το διάστημα που θα διαρκούσε ο εμφύλιος πόλεμος, τελικά «θα καταστεί το αποτελεσματικό όργανο δίωξης των αριστερών και όλων των αντιφρονούντων κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου και της μετεμφυλιακής περιόδου στην Ελλάδα»¹⁴. Συγκεκριμένα, με το ψήφισμα ΜΗ` του 1948, μετατράπηκε σε μόνιμο καθεστώς και διατηρήθηκε σε ισχύ έως το 1974. Το τραγελαφικό, δε, της υπόθεσης είναι πως η χούντα των συνταγματαρχών της 21ης Απριλίου 1967 δίκασε και καταδίκασε με βάση αυτό το νόμο αστούς πολιτικούς, αξιωματικούς και άλλους, όλους εκείνους που στο διάστημα προ της δικτατορίας στήριξαν και ενίσχυσαν το καθεστώς αυτού του νόμου!!!

Με τον ΑΝ 509, ο πληθυσμός της χώρας χωρίστηκε σε δύο βασικές κατηγορίες: Στους εθνικόφρονες - νομιμόφρονες και στους μη εθνικόφρονες, στους οποίους συγκαταλέγονταν οι κομμουνιστές και οι λεγόμενοι συνοδοιπόροι τους, όσοι, δηλαδή, δε χαρακτηρίζονταν από απόλυτα δουλόφρονη στάση απέναντι στο καθεστώς. Πρέπει ακόμη να σημειωθεί ότι οι εθνικόφρονες για το καθεστώς ήταν ταυτόχρονα και οι πραγματικοί πατριώτες, ενώ οι μη εθνικόφρονες θεωρούνταν απάτριδες και χαρακτηρίζονταν ως μιάσματα του έθνους. Ο χωρισμός αυτός, πέραν των επιπτώσεων που είχε στη ζωή των απλών ανθρώπων, διασπούσε την ταξική συνοχή του προλεταριάτου, εμπόδιζε την εργατική τάξη να συσπειρωθεί και να πραγματοποιήσει συμμαχίες με τα άλλα λαϊκά κοινωνικά στρώματα, κατάφερνε έναν ισχυρό ιδεολογικοπολιτικό διαχωρισμό μέσα στις λαϊκές δυνάμεις, που αντικειμενικά ήταν σε θέση σύγκρουσης με την πολιτική και τα συμφέροντα της ντόπιας και ξένης οικονομικής ολιγαρχίας που λυμαίνονταν τον τόπο. Ετσι, ενίσχυε στο έπακρο την εξουσία - και τους μηχανισμούς επιβολής της - της άρχουσας τάξης και των Αμερικάνων ιμπεριαλιστών.

Τα μέτρα που προέβλεπε ο ΑΝ 509 εφαρμόστηκαν αμέσως, «ενώ - όπως γράφει ο Σ. Γρηγοριάδης¹⁵ - συνελαμβάνοντο αθρόως και εστέλνοντο στην Ικαρία χιλιάδες επισημασμένοι αριστεροί».

Η εφαρμογή του ΑΝ 509 ανατέθηκε στα έκτακτα στρατοδικεία, που ήδη είχαν αρχίσει να ιδρύονται σε ολόκληρη την επικράτεια κατ' εφαρμογήν του περιβόητου Γ' Ψηφίσματος. Εν τω μεταξύ, μια σειρά νομοθετήματα που ακολούθησαν χρονικά τον ΑΝ 509 ολοκλήρωσαν το οικοδόμημα, του οποίου αυτός αποτελούσε τη βάση. Συγκεκριμένα:

Με τον ΑΝ 516/1948 θεσπίστηκε το καθεστώς «ελέγχου νομιμοφροσύνης των δημοσίων υπαλλήλων και υπηρεσιών». Βάσει των διατάξεών του, οι κρινόμενοι ως «μη νομιμόφρονες» έχαναν το δικαίωμα εργασίας στο Δημόσιο. Και «μη νομιμόφρων», κατά το άρθρο 3 του νόμου, θεωρούνταν ο κάθε Ελληνας, «που εμφορείται από αντεθνικάς αντιλήψεις», αυτός δηλαδή που παρέκκλινε έστω και ελάχιστα από την απαιτούμενη στάση δουλοφροσύνης απέναντι στο καθεστώς. Στην ίδια λογική κινούνταν και ο ΑΝ 512/1948 «περί ασφαλείας των εταιριών κοινής ωφελείας», που απαγόρευε το δικαίωμα εργασίας σ' αυτές τις εταιρίες όσων κρίνονταν ότι είχαν «αντεθνικάς» αντιλήψεις.

Με το Νομοδιάταγμα 616/1948, καθιερώθηκε ο χαφιεδισμός μέσα στο σώμα των Ελλήνων δικαστών, καθώς και η δουλοπρέπεια και ο ραγιαδισμός του κατωτέρου προς τον ανώτερο.

Με το ψήφισμα ΜΑ/1948 έχαναν το βαθμό, τις διακρίσεις και τη σύνταξή τους όσοι στρατιωτικοί θεωρούνταν ότι δρούσαν «αντεθνικώς».

Με τα ψηφίσματα Ν/48 και Μ/48, δημεύονταν οι κλήροι των αγροτών που συμμετείχαν στο ΔΣΕ ή θεωρούνταν ως συμπαθούντες των ανταρτών.

Με τα ψηφίσματα ΙΣΤ`, ΙΖ`, ΙΗ` κ.ά., τελειοποιήθηκαν ακόμη περισσότερο τα μέσα και οι μέθοδες αστυνόμευσης και κατατρεγμού των εργαζομένων στο Δημόσιο.

Από το καθεστώς της αστυνόμευσης και της τρομοκράτησης δε γλίτωσαν ούτε οι Ελληνες του εξωτερικού. Ετσι με το ΛΖ` ψήφισμα, έχανε την ελληνική ιθαγένεια κάθε Ελληνας πολίτης του εξωτερικού, που θεωρούνταν από τις αστυνομικές αρχές ότι έδρασε ή δρούσε «αντεθνικώς».

Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι καθιερώθηκε επίσημα ο χαφιεδισμός ως υποχρέωση του πολίτη προς τα όργανα του κράτους. Η αστυνομική διάταξη 1081/1948 - που βγήκε επί κυβερνήσεως Σοφούλη - όριζε ότι οι αρχηγοί των ελληνικών οικογενειών «υποχρεούνται να παρέχουν εις το Αστυνομικό Τμήμα πάσαν παρ' αυτών ζητηθησομένην πληροφορίαν». Αυτό σήμαινε πως όποιος, για λόγους ήθους, τιμής ή από φιλότιμο, αρνούνταν να χαφιεδίσει το φίλο, το συγγενή, το γνωστό, το γείτονα, το συνάδελφό του στη δουλιά, αυτομάτως χαρακτηριζόταν ως «μη εθνικόφρων - νομιμόφρων», γραφόταν στα μαύρα κατάστιχα, έχανε ψωμί, δουλιά, μεροκάματο, πετιόταν στους πέντε δρόμους αυτός και η οικογένειά του.

Πόσο στοίχισε, άραγε, στον ελληνικό λαό η εφαρμογή όλου αυτού του νομικού τερατουργήματος; Δύσκολο να το προσδιορίσει κανείς. «Τεράστια είναι η δυσκολία - γράφει ο Ρ. Κούνδουρος¹⁶ - να βρεθούν στοιχεία για τις καταδίκες και τις κρατήσεις κατά τον εμφύλιο πόλεμο, γιατί δεν υπάρχουν επίσημες εγκληματολογικές στατιστικές που να καλύπτουν την περίοδο αυτή».

Ωστόσο, ανεπισήμως, υπολογίζεται ότι από τον Ιούλιο του 1946 έως τον Οκτώβριο του 1951 επιβλήθηκαν 7.500 θανατικές καταδίκες με βάση το Γ` Ψήφισμα και τον ΑΝ 509, από τις οποίες οι 4.000 με 5.000 εκτελέστηκαν¹⁷. Αυτή είναι η μία πλευρά του θέματος, που, όσο κι αν είναι συγκλονιστική, δεν ολοκληρώνει την εικόνα της τραγωδίας.

1 «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» 25/12/1947

2 «ΒΗΜΑ» 27/12/1947

3 Αλ. Ζαούση: «Η τραγική αναμέτρηση 1945 - 1949», εκδόσεις «Ωκεανίδα», τόμος Α`, σελ. 342

4 «ΒΗΜΑ» 28/12/1947

5 Κ. Οικονομόπουλου: «Εκτακτα στρατοδικεία και νομοθεσία αφορώσα τη δημοσίαν τάξιν και ασφάλειαν», Αθήναι 1951, σελ. 78 - 79

6 Α. Μπουμπούρα: «Εννοια εθνικοφροσύνης και νομιμοφροσύνης», «Επιθεώρηση Εργατικού Δικαίου», τ. Β`, σελ. 1.022

7 Ν. Αλιβιζάτου: «Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση 1922 - 1974», εκδόσεις «Θεμέλιο», σελ. 512

8 Βλέπε ολόκληρο τον ΑΝ 509 στο, Ν. Ψυρούκη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1940 - 1967», εκδόσεις «Επικαιρότητα», τόμος Α`, σελ. 442 - 445

9 Εφημερίδες 28/12/1947

10 Σ. Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1941 - 1974», εκδόσεις «Καπόπουλος», τόμος 3ος, σελ. 243

11 Πρόκειται για λάθος χρονολογία. Το Ιδιώνυμο του Βενιζέλου τέθηκε σε εφαρμογή στις 25/7/1929

12 Γ. Κατηφόρη: «Η νομοθεσία των βαρβάρων», εκδόσεις «Θεμέλιο», σελ. 61

13 Ν. Ψυρούκη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1940 - 1967», εκδόσεις «Επικαιρότητα», τόμος Α`, σελ. 379

14 Κ. Παπαρρηγόπουλου - Π. Καρολίδη - Γ. Αναστασιάδη: «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους», Εκδόσεις «Αγγελάκη», τόμος 11ος, σελ. 400

15 Σ. Γρηγοριάδη, στο ίδιο, σελ. 243.

16 Ρούσος Κούνδουρος: «Η Ασφάλεια του καθεστώτος», εκδόσεις «Καστανιώτη», σελ. 132

17 Βλέπε αναλυτικά, Ν. Αλιβιζάτου, στο ίδιο, σελ. 520 - 521

Στη συνέχεια ο Τηλέμαχος Λουγγής, αναφερόμενος στη «μεγάλη σφαγή» εκατοντάδων αγωνιστών της Αντίστασης, των κομμουνιστών, στη Μακρόνησο, θα σημειώσει:

Στα τέλη Φλεβάρη του 1948, η συνολική δύναμη του τάγματος των «αμετανόητων» έχει φτάσει τους 7 λόχους με συνολικά 5.000 άντρες, δηλαδή δύναμη μεγαλύτερη από ταξιαρχία. Είναι φανερό ότι κάτι πρέπει να γίνει και μ' αυτούς τους αμετανόητους. Με σκοτεινές μεθοδεύσεις που ακόμα δεν έχουν έρθει στο φως, με διάφορες προκλητικές ενέργειες που διαχέουν μιαν ατμόσφαιρα απειλής κι εντείνουν τον εκνευρισμό, στήνεται το φονικό σκηνικό.

Την Κυριακή 29 του Φλεβάρη του δίσεκτου έτους 1948, πρωί, στις ομαδικές διαμαρτυρίες για κακοποίηση δυο φαντάρων, η φρουρά απαντάει με ομαδικά πυρά. Οι νεκροί είναι πέντε και δέκα είναι οι βαριά τραυματίες. Η επίσημη διοίκηση, απούσα την ώρα της αιματοχυσίας, υπεκφεύγει απέναντι στις νέες διαμαρτυρίες, προσποιείται την αμερόληπτη και, στη συνέχεια, περνάει σε απειλές. Αποτέλεσμα, απεργία πείνας των φαντάρων που διανυκτερεύουν παίρνοντας μέρος στην τιμητική φρουρά των νεκρών τους που εξασφαλίζουν οι ίδιοι σε μιαν ακατοίκητη σκηνή ενώ το στρατόπεδο καταυγάζεται από το φως των προβολέων στρατιωτικών καμιονιών που έχουν συνεχώς αναμμένη μηχανή. Η 1η του Μάρτη που ξημερώνει θα αποτελέσει την κορύφωση της αντιπαράθεσης ανάμεσα στην αξιοπρέπεια και στην άνανδρη βία.

...Για την ομαδική εκτέλεση των άοπλων φαντάρων του Α΄ ΕΤΟ διαθέτουμε πολλές προσωπικές μαρτυρίες. Και αν ακόμα και σήμερα, η επίσημη πολιτεία προτιμάει τη σιωπή για τα γεγονότα αυτά, αυτό συμβαίνει, ακριβώς, επειδή χάρη σε τέτοια γεγονότα και πράξεις και όχι εξαιτίας της θέλησης του λαού, επιτεύχθηκε αυτό το πασίγνωστο «ανήκομεν εις την Δύσιν» των επόμενων δεκαετιών. Η γενική σφαγή της δεύτερης μέρας, Κυριακής, φέρει και την επίσημη σφραγίδα της κυβέρνησης Σοφούλη-Τσαλδάρη, καθώς στην επιχείρηση συμμετέχει και ένα πολεμικό του Βασιλικού Ναυτικού πολυβολώντας από τη θάλασσα τη δυτική ακτή της Μακρονήσου, όπου συνωστίζονται οι βαλλόμενοι από παντού άοπλοι.

Σύμφωνα με το ανακοινωθέν της στρατιωτικής διοίκησης Μακρονήσου, οι νεκροί από τη σφαγή της 1ης του Μάρτη είναι μόνο 17. Ο καπετάνιος του καϊκιού «Αγ. Νικόλαος», Δ. Βρονταμίτης, έχει καταθέσει προφορικά, ότι τα πτώματα που μετέφερε με το καΐκι του στη νησίδα Σαν Τζιόρτζιο, όπου από ένα πολεμικό τα έδεσαν με βαρίδια σιδερένια και τα βύθισαν στο Αιγαίο, δεν ήταν λιγότερα από 360... Η διοίκηση του τάγματος (Βασιλόπουλος) θα εκδώσει διαταγή όπου θα κάνει λόγο για κύμα αυτοκτονιών, δίνοντας έτσι το στίγμα της αλήθειας που εξέπεμπαν τότε όλα τα επίσημα χείλη, ραδιόφωνα, εκπαίδευση, Εκκλησία, κράτος... Μια κυριολεκτικά παρωδία δίκης που οργανώνεται, κατόπιν, στο Λαύριο για να δικαιολογήσει την ομαδική εκτέλεση των αθώων με το πρόσχημα της στάσης και ανταρσίας (άοπλοι εναντίον πάνοπλων) συμπληρώνει τη σκηνοθεσία.

Με κάτι τέτοιες «αλήθειες» έχει μεγαλώσει η σημερινή ώριμη γενιά. Κι αυτός είναι και ο κύριος λόγος για την απόλυτη σιγή που επικράτησε σχετικά με τη Μακρόνησο μετά το 1950... Μετά από κάθε χτύπημα στο κίνημα, η άρχουσα τάξη εντείνει την καταπίεση. Μετά τη μεγάλη σφαγή στο Α΄ ΕΤΟ, οι εξόριστοι στον Αϊ-Στράτη στις 20 του Απρίλη ακούνε απειλές για το Σαν Τζιόρτζιο και αυτό σημαίνει ότι πολλοί ξέρουν ότι κάτι τρομερό έχει συμβεί στο Σαν Τζιόρτζιο.

Η σφαγή στο Α΄ ΕΤΟ συμπίπτει χρονικά με την έναρξη λειτουργίας των Στρατιωτικών Φυλακών Αθηνών (ΣΦΑ) στη Μακρόνησο. Οι πρώτοι κομμουνιστές υπόδικοι που φτάνουν εκεί την 1η του Μάρτη του '48 αντικρίζουν σειρές τα φορεία με τα πτώματα από τη σφαγή. Στη ΣΦΑ θα βρεθεί και η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης με τη γνωστή κατηγορία της απόπειρας απόσπασης μέρους εκ του όλου της επικρατείας με σκοπό να το παραδώσουν στους προαιώνιους εχθρούς του έθνους, τους Σλάβους!

Υπολογίζεται ότι οι πολιτικοί κρατούμενοι που πέρασαν συνολικά από τη Μακρόνησο ανέρχονται σε 60.000 περίπου, μαζί με τους πολιτικούς κρατούμενους του 4ου τάγματος στον Αϊ-Γιώργη ή Τρισανέμι που ιδρύθηκε το 1949, μαζί με τον περιβόητο ΟΑΜ (Οργανισμός Αναμορφώσεως ή Αναμορφωτηρίων Μακρονήσου, Οκτώβρης/Νοέμβρης 1949). Από το 4ο αυτό τάγμα χιλιάδες πολιτικών εξόριστων θα μεταφερθούν προς αποτελεσματικότερο σωφρονισμό στο Α΄ ΕΤΟ και στο Β΄ ΕΤΟ.

Η ίδρυση του ΟΑΜ, που ψηφίζεται ομόφωνα και με ενθουσιασμό από όλα τα αστικά κόμματα της τότε Βουλής, χρονολογείται μετά την πτώση του Γράμμου και την υποχώρηση του ΔΣΕ. Και αυτό, με τη σειρά του σημαίνει, ότι έως τότε η Μακρόνησος δεν υπάκουε σε κανένα νομικό καθεστώς, ενώ είχαν προηγηθεί: Το ΝΔ 329/18.8.1947 (καθεστώς πειθαρχημένης διαβίωσης). Ο ΑΝ 511/31.12.1947 (σχετικά με τα στρατόπεδα συγκέντρωσης). Το ΝΔ 687/7.5.1948 (σχετικά με την επ' αόριστον παράταση του χρόνου εκτόπισης).

Μετά την ήττα του ΔΣΕ θα δημιουργηθεί το καθεστώς υπαγωγής και των πολιτικών κρατουμένων στα τάγματα. Ετσι, ενώ ο Εμφύλιος πόλεμος έχει λήξει πια, η άρχουσα τάξη με τον ΟΑΜ μεταφέρει στη Μακρόνησο ακόμα και πολίτες και γυναίκες προς «αναμόρφωση». Για ποιο λόγο στη Μακρόνησο και όχι εκεί που βρίσκονταν πριν, στην Ικαρία οι πολιτικοί και στο Τρίκερι οι γυναίκες; Επειδή ακριβώς η φήμη του αιματοβαμμένου νησιού επιδρά καταλυτικά πάνω στο ηττημένο κίνημα και μπορεί ακόμα και να παραλύσει συνειδήσεις, κατατρομοκρατώντας ολόκληρο το λαό.

... Ολα τα λεγόμενα σύρματα της Μακρονήσου κατάγονται από το σύρμα του Α΄ ΕΤΟ. Στις εκλογές του 1950, κατά 70% οι κρατούμενοι της Μακρονήσου θα ψηφίσουν ΔΠ και ΕΠΕΚ, κάτι που πιστοποιεί τουλάχιστον το ότι το κίνημα κάθε άλλο παρά τσακίστηκε. Πρόκειται, εξάλλου, για το κίνημα των μυριάδων μαρτύρων με κορυφαία τα ονόματα Μαλτέζος, Ηλέκτρα Αποστόλου, Ειρήνη Γκίνη, Παπαρήγας, Τατάκης, Σαμπατάκος, Μπελογιάννης και τόσους άλλους....

Εξετάζοντας τον προθάλαμο αυτό της σημερινής κατάστασης της Ελλάδας που υπήρξε η Μακρόνησος, το βιβλίο, που έχω την τιμή να παρουσιάζω, ενώνει και πάλι τον ελληνικό λαό με την πρόσφατη ιστορία του. Γι' αυτό και το ανώνυμο ποίημα στην αρχή του βιβλίου δείχνει να το έχει γράψει ολόκληρος ο λαός. Μέσα από το πλατάγισμα στον αέρα των ξεσκισμένων αντίσκηνων, μέσα από το μπουκωμένο κρότο από ρόπαλο πάνω σε ράχες και κόκαλα, μέσα από τη στάση των εκατοντάδων ηρώων της 1ης του Μάρτη του '48 που εκτελούνται ψάλλοντας τον Εθνικό Υμνο, προβάλλει αδιάσπαστα η ιστορική συνέχεια της αντίστασης στο φασισμό στην Αλβανία, στην Εθνική Αντίσταση, στη διάρκεια του Εμφύλιου Πολέμου μέχρι σήμερα, που το λαϊκό κίνημα αντιστέκεται στον ιμπεριαλισμό ο οποίος επιδιώκει να τρομοκρατήσει τον πλανήτη.

... Αν το κίνημα για τη λαϊκή εξουσία δεν τσακίστηκε και δεν έσβησε παρ' όλα τα πλήγματα που δέχτηκε στη διάρκεια πολλών δεκαετιών - και η Μακρόνησος είναι ο κατ' εξοχήν ιστορικός τόπος που συμβολίζει τα πιο απάνθρωπα πλήγματα - αυτό δεν έγινε, όχι επειδή η άρχουσα τάξη δεν εξάντλησε ολόκληρη τη βαρβαρότητα που είχαν γεννήσει οι καιροί, όχι επειδή οι ξένοι επικυρίαρχοί της έκαναν κάποια λάθη ή παραλείψεις, ούτε επειδή έδειξαν κάποια ανοχή ή επιείκεια. Αλλά μοναδικά επειδή τα αντικειμενικά συμφέροντα και οι πόθοι της τεράστιας πλειοψηφίας του εργαζόμενου λαού οδηγούν αναλλοίωτα στην πάλη για την εξάλειψη από προσώπου Γης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, στο ιδεώδες του σοσιαλισμού που αποτελεί τη φωτεινή ελπίδα και το ευτυχισμένο μέλλον του κόσμου.

Ο ιστορικός Τηλέμαχος Λουγγής, πρόεδρος του ΚΜΕ στο βήμα

Με υπουργική απόφαση, της 16/5/89, η Μακρόνησος χαρακτηρίστηκε «Ιστορικός τόπος», και ακολούθησε το ΠΔ της 30/8/95 για τον καθορισμό των χρήσεων γης στη Μακρόνησο. Ιστορικός τόπος, σημαίνει για όλο το λαό και, κάποια μέρα, όταν η Μακρόνησος θα λειτουργήσει σαν πραγματικός ιστορικός τόπος, θα υπάρξει εκεί μνημείο, θα υπάρξει μουσείο και θα την επισκέπτονται οι νέοι από τα σχολεία και τα πανεπιστήμια για να μαθαίνουν.

Το βιβλίο «Μακρόνησος, Ιστορικός τόπος» πραγματεύεται, αρχικά, την ιστορία των στρατιωτών χωρίς όπλα, ενός θεσμού που μπορεί να φαίνεται παράδοξος ή εξωπραγματικός, ακριβώς επειδή εξυπηρετούσε όχι απλά στρατολογίες εμφυλιοπολεμικές, αλλά την ολοκληρωτική εξαφάνιση του προοδευτικού κινήματος, με βασανιστήρια που ξεπερνούσαν την ανθρώπινη αντοχή. Πραγματεύεται, στη συνέχεια, την ιστορία των πολιτών, των γυναικών, αλλά και των ηγητόρων της Εθνικής Αντίστασης, δηλαδή την ιστορία όλων εκείνων που είχαν κάνει την Εθνική μας Αντίσταση να λάμψει μέσα στο σκοτάδι του Β' Παγκόσμιου Πολέμου...

Στόχος, ολόκληρος ο πολυάριθμος κόσμος της Αριστεράς.

Δεξιά και Κέντρο μαζί, εξαπέλυσαν μια τρομοκρατία, τόσο μαζική και απάνθρωπη που, ειλικρινά, δεν πρέπει να έχει υπάρξει άλλη όμοιά της σε ολόκληρη την ιστορία του νεοελληνικού κράτους... Η φράση του ανώνυμου ποιήματος που προτάσσεται στον πρώτο τόμο: «εδώ, ψηλά σαν κάστρα, υψώνονται στο φως, κορμιά που δε λυγούν στην καταιγίδα», έμεινε ανώνυμη ίσως επειδή πρόκειται για τον ίδιο το λαό που υμνεί τους μάρτυρες του ταξικού αγώνα.

Αποψη από την παρουσίαση του ιστορικού ντοκουμέντου «ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΣ - Ιστορικός τόπος», έκδοση της ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

... Υπολογίζεται ότι στη Μακρόνησο (εκτός των 60.000 και πλέον αντιστασιακών κομμουνιστών της περιόδου) πέρασαν το 1950 από 1.000 ως 1.200 γυναίκες... Στις 30 Γενάρη του 1950, στην προσπάθειά της να υποχρεώσει τις γυναίκες «να δουλώσουν και να απογράψουν», η διοίκηση της Μακρονήσου προβαίνει σε ένα μέτρο που, αν μη τι άλλο, δείχνει το πόσο αδίστακτοι ήταν οι εκτελεστές των εντολών της άρχουσας τάξης: πρόκειται για την αρπαγή των παιδιών όσων μανάδων τα είχαν μαζί τους.

Πρέπει να σημειωθεί, ότι πέρα από τη βάρβαρης προέλευσης αυτή πράξη που έγινε όχι επί Γενιτσάρων αλλά το 1950, το βιβλίο σημειώνει σχετικά: στη Μακρόνησο νικήθηκε κάτι χειρότερο κι απ' το θάνατο: ο φόβος της τρέλας. Από τη Μακρόνησο βγήκαν αρκετοί τυφλοί, τρελοί, κουφοί, παράλυτοι...

Η εφιαλτική κατάσταση βασανιστηρίων που επικρατεί από την αρχή στο περιβόητο Γ' τάγμα Σκαπανέων (Γ' ΕΤΟ) και στην οποία ταιριάζει ο όρος κρατική τρομοκρατία, γίνεται σύντομα κοινό μυστικό... Πρόκειται για μια τρομοκρατική επιχείρηση χωρίς όρια, εφ' όσον οι θάνατοι από τα βασανιστήρια μπορεί να αποφεύγονται μεν θεωρητικά και να αποσιωπούνται όταν συμβαίνουν από υπέρβαση ζήλου (το επίσημο αστικό κράτος δεν μπορεί να εμφανιστεί ότι μεταφέρει σε ξερονήσια ως δήθεν στρατιώτες πολιτικούς αντίπαλους του για να τους εξοντώσει άγρια), όμως παρ' όλα αυτά, υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός που δεν υποκύπτει.

Σε γενικές γραμμές, λοιπόν, όλα τα δεδομένα συγκλίνουν στο να αποδείξουν, ότι εκείνο που έπρεπε να χτυπηθεί αλύπητα ήταν ακριβώς αυτή η καταπληκτικής έκτασης πατριωτική ενότητα του ελληνικού λαού, ή, με άλλα λόγια, αυτός ο σχεδόν ολοκληρωτικός Πανεαμισμός που, έχοντας σφυρηλατηθεί από το έπος της Εθνικής Αντίστασης, έτεινε αντικειμενικά προς μια εξουσία αληθινά λαϊκή. Και επειδή για το χτύπημα αυτού του τεράστιου και δυναμικού κινήματος η άρχουσα τάξη της χώρας μας δεν είχε ούτε τα ποσοτικά αλλά, προπαντός, ούτε τα ποιοτικά προσόντα που απαιτούνταν γι' αυτό, έγινε για μια ακόμα φορά στην ιστορία της, βοηθητικό όργανο επιβολής της ξένης κυριαρχίας στη χώρα μας. Εύστοχα γι' αυτήν, ο κύριος εχθρός εντοπίστηκε στο ΚΚΕ, δηλαδή σε εκείνο το Κόμμα που με τόσες θυσίες και κόπους είχε καθοδηγήσει αυτήν την τεράστια και δυναμική εθνική ενότητα.

Το ότι το ΚΚΕ αποτέλεσε μια δύναμη πραγματικά πανεθνική και εκπροσώπησε αντάξια τους πόθους του ελληνικού λαού αποδείχνεται και από το μεγάλο αριθμό των μονίμων αξιωματικών και υπαξιωματικών που εντάχθηκαν στον ΕΛΑΣ, αρκετοί από τους οποίους πέρασαν από τη Μακρόνησο (λίγο περισσότεροι από 100 μόνιμοι, γύρω στους 1.000 έφεδροι). Σ' αυτούς, η τρομοκρατική βία αρχίζει λίγο μετά την ομαδική σφαγή των φαντάρων στο Α' ΕΤΟ (29/2-1/3/48), δηλαδή στα τέλη Μάρτη του '48 και ακολουθεί τη μέθοδο του ατομικού βασανισμού. Του εγκλεισμού των αδάμαστων στο λεγόμενο σύρμα, το κούρεμα, η καθαίρεση από το βαθμό και την ιδιότητα του εφέδρου αξιωματικού (30/7/48), και το μαρτύριο της πέτρας, γνωστό ήδη από το Γ' ΕΤΟ και το Β' ΕΤΟ. Το μαρτύριο της ζέστης χωρίς καπέλο και χωρίς δέντρο το καλοκαίρι, το άθλιο συσσίτιο με το ελάχιστο νερό. Εδώ πρόκειται για την εξόντωση μεγάλου τμήματος εφέδρων αξιωματικών της Αλβανίας, πασίγνωστων για τη συνεισφορά τους στον αγώνα, που στελέχωσαν αργότερα τον ΕΛΑΣ.

Το λεγόμενο Γ' Κέντρο Παρουσίας Αξιωματικών καταργήθηκε το Σεπτέμβρη του 1948. Είχε προηγηθεί η ομαδική δολοφονία των φαντάρων του Α' ΕΤΟ που αποτελεί το κορυφαίο γεγονός μιας πορείας, που από την αρχή έδειχνε ότι ήταν ιδιαίτερα αιματηρή.

Ως τις αρχές του 1948, στο λεγόμενο «αμετανόητο» A' τάγμα Σκαπανέων ή Α' ΕΤΟ, θα έλεγε κανείς ότι επικρατούσε μια διαφορετική ατμόσφαιρα, από τα άλλα τάγματα, μια ατμόσφαιρα απατηλής ηρεμίας. Κατά καιρούς διοχετεύονταν εκεί όσοι φαντάροι των δυο άλλων ταγμάτων θεωρούνταν από τη διοίκηση ως αλύγιστοι στην άρνησή τους να υπογράψουν δήλωση. Κατά τη μεταγωγή τους, τέλος Δεκέμβρη του 1947, από το Γ' ΕΤΟ στο Α' ΕΤΟ, οι «αμετανόητοι» προειδοποιούνται ανοιχτά, ότι εκεί που πάνε τους μένουν μόνο δυο μήνες ζωής...